Φωτίου Χρυσανθόπουλου (Φωτάκου) - Οπλαρχηγοί της επαρχίας Καλαβρύτων

ΦΩΤΙΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ Η ΦΩΤΑΚΟΥ* ΠΡΩΤΟΥ ΥΠΑΣΠΙΣΤΟΥ ΤΟΥ Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ Ὑπῆρξεν εἷς τῶν μεγαλειτέρων ἀρχόντων τῆς Πελο...

ΦΩΤΙΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ Η ΦΩΤΑΚΟΥ*
ΠΡΩΤΟΥ ΥΠΑΣΠΙΣΤΟΥ ΤΟΥ Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ
Ὑπῆρξεν εἷς τῶν μεγαλειτέρων ἀρχόντων τῆς Πελοποννήσου πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως. Ἀφοῦ δὲ ἡ ἐπανάστασις ἐγένετο, τῆς ὁποίας ἦτον εἷς τῶν πρωτουργῶν, ἐξελέχθη ἀπὸ τὸ μεγαλείτερον μέρος τῆς ἐπαρχίας ἀρχιστράτηγος ὅλων τῶν ἐκεῖ καπεταναίων, ὡς τοῦτο ἀποδεικνύεται ἐκ τοῦ ἑπομένου ἐγγράφου. Ἡ ἐπαρχία τῶν Καλαβρύτων ἦτο τότε διῃρημένη εἰς τέσσαρα τμήματα, σέμτια Τουρκιστὶ ὀνομαζόμενα, ἐκ τῶν ὁποίων τὰ μὲν δύω τῆς Κατσάνας καὶ τῶν Χασίων εἶχεν αὐτὸς, τὸ δὲ τῶν Νεζερῶν ὁ Ἀσημάκης Ζαΐμης, καὶ τὸ τέταρτον τμῆμα τοῦ Λειβαρτσίου εἶχεν ὁ Ἀσημάκης Φωτήλας. Τοσαύτην ἕκαστος εἶχεν ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ δύναμιν. Ὁ Σ. Χαραλάμπης ἐχρημάτισε γερουσιαστὴς τῶν Καλτεζῶν, πληρεξούσιος εἰς ὅλας τὰς ἐθνικὰς συνελεύσεις, καὶ μέλος καὶ ἀντιπρόεδρος τοῦ
Ἐκτελεστικοῦ. Ἰδοὺ δὲ καὶ τὸ εἰρημένον ἔγγραφον.

Δηλοποιοῦμεν ἡμεῖς οἱ ὑποκάτωθεν ὑπογεγραμμένοι εἰς τὰ ἅρματα εἰς τὸν ἱερὸν ἀγῶνα ἐναντίον τῶν τυράννων διὰ τὴν κοινὴν ἐλευθερίαν μας, ὅτι καθὼς ἐξ ἀρχῆς πρὶν σηκώσωμεν τὰ ἅρματα ἐσυμφωνήσαμεν ἐν τῷ μεταξύ μας νὰ εἴμεθα σύμφωνοι, δίδοντες ὑπόσχεσιν πρὸς τὸν εὐγενέστατον ἄρχοντα ἀρχιστράτηγόν μας Κύριον Σωτήρην Χαραλάμπην διὰ νὰ εὑρισκώμεθα εἰς τὴν διοίκησιν καὶ ὑποταγὴν τῆς εὐγενείας του, ὅστις μᾶς ἐδιώρισε καὶ καπεταναίους κατὰ τὸ ἔγγραφον, ὅπου ἀνὰ χεῖρας ἔχομεν διὰ νὰ κινώμεθα ὅπου ἡ χρεία τὸ καλέσει μετὰ τῶν ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν του στρατιωτῶν ἕκαστος τῶν ὁπλοφόρων, ἤγουν τῶν δύω σωματείων Κατσάνας καὶ Χασίων, δὲν λείπομεν ἤδη καὶ διὰ τοῦ παρόντος μας νὰ δηλοποιήσωμεν, ὅτι καὶ εἰς τὸ ἑξῆς νὰ εὑρισκώμεθα σύμφωνοι καὶ ἀχώριστοι ὁ εἷς τοῦ ἄλλου ὡς ἀδελφοὶ καθὼς καὶ ἀπὸ τὸν ἄνωθεν ἀρχηγόν μας. Ἂν δὲ ἀπὸ ἡμᾶς τοὺς καπεταναίους λιποτακτήσῃ τινὰς, ἢ παραβῇ τὴν ἄνωθεν συμφωνίαν μας, ἢ τραβηχθῇ καὶ ὑπάγῃ εἰς ἄλλον ἀρχιστράτηγον, καθὼς καὶ ἀπὸ στρατιῶτάς μας, ὁ τοιοῦτος νὰ λογίζεται ἄτιμος, μὴ ἔχων καὶ εἰς τοῦ λοιποῦ κανένα δικαίωμα διὰ τὰς προτέρας του ἐκδουλεύσεις, ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς οἱ λοιποὶ νὰ εἴμεθα ἐναντίον του, νὰ τὸν κατατρέχωμεν παραβαίνοντα τὴν μεταξὺ ἡμῶν συμφωνίαν ὡς ἄπιστον, καὶ νὰ παιδεύεται κατὰ τοὺς νόμους τοῦ δικαίου.
Ὑποσχόμεθα προσέτι, ὅτι ἂν καὶ τύχῃ νὰ πέσωμεν εἰς λάφυρα καὶ κοῦρσον, νὰ νομίζωνται καὶ αὐτὰ κοινὰ, καὶ νὰ μοιράζωνται ἀναλόγως κατὰ τοὺς στρατιώτας, ὅπου ἕκαστος ἡμῶν ὁδηγεῖ. Οὕτω λοιπὸν, γνώμῃ ἰδίᾳ ἕκαστος, ἀπεφασίσαμεν καὶ ἐσυμφωνήσαμεν νὰ σταθῶμεν ἄχρι τέλους, ἕως οὗ νὰ ἀξιωθῶμεν τῆς ποθητῆς ἐλευθερίας μας. Καὶ διὰ πιστοποίησιν καὶ βεβαιότητα τῆς εἰρημένης συμφωνίας μας ἔγεινε τὸ παρὸν,βεβαιωμένον παρ᾿ ἡμῶν τῶν ὑποκάτωθεν γεγραμμένων, καὶ ἐδόθη εἰς χεῖρας τοῦ ἄνωθεν ἄρχοντος ἀρχιστρατήγου μας Κ. Σωτήρη Χαραλάμπη, ἵνα ἔχῃ τὸ κῦρος καὶ τὴν ἰσχύν του πανταχοῦ.
1821. Ἰουνίου α΄. Ζαρούχλα.
Κωνσταντῖνος Πετιμεζᾶς. ὑπόσχομαι
Νικόλαος Χριστοδούλου. «
Βασίλειος Πετμεζᾶς. «
Νικόλαος Πετμεζᾶς. «
Ἀναγνώστης Κορδῆς. «
Γιαννάκης Πικραμένος. «
Δημήτριος Ἀντωνόπουλος. «
Ἀναγνώστης Ἰωάννου. «
Παναγιώτης Κοντύλης. «
Σπῦρος Εὐσταθίου ἢ Καρασπύρος. «
Παναγιώτης Ψυχούλιας. «
Ζαφείριος Παναγόπουλος. «
Μῆτρος Μακρύς. «
ΑΣΗΜΑΚΗΣ ΖΑΪΜΗΣ
Πολιτικὸς ἐπίσημος καὶ γνωστὸς διὰ τὴν παλαιότητα τῆς καταγωγῆς του. Οὗτος ἔστειλε τὸν Μαζιώτην Χονδρογιάννην καὶ τοὺς ἄλλους νὰ κτυπήσουν τὸν Τοῦρκον Σεϊδῆν Λαλιώτην καὶ Νικόλαον Ταμβακόπουλον εἰς τὴν Κατσάναν. Εὑρέθη εἰς τὴν μάχην τῆς Ἀκράτας, καὶ ἦτον ἀρχηγὸς τοῦ τμήματος τῶν Νεζερῶν, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΑΪΜΗΣ
Ὁ μέγας οὗτος ἀνὴρ ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα καὶ πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως καὶ μετ᾿ αὐτὴν πολιτικῶς καὶ στρατιωτικῶς. Ἔλαβε μέρος εἰς πολλὰς μάχας ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου, καὶ ἰδίως εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, ὅτε κατὰ τὴν μάχην τῆς 9 Μαρτίου τὴν περίφημον ἐπὶ τοῦ πολιορκητοῦ Κολοκοτρώνη, ὀλίγον ἔλειψε νὰ ζωγρηθῇ. Μετὰ ταῦτα ὑπῆγε πρὸς βοήθειαν τῶν ἀδελφῶν Μεσολογγιτῶν, οἵτινες τότε ἐπολιορκοῦντο ἀπὸ τοὺς Τούρκους στενῶς. Κατὰ τὰ 1824 ὅμως κατεδιώχθη καὶ οὗτος ἀπὸ τὴν τότε Κυβέρνησιν τοῦ Γ. Κουντουργιώτη, καὶ ἔφυγεν ἀπὸ τὴν Πελοπόννησον μετὰ τοῦ Νικήτα Σταματελοπούλου καὶ Α. Λόντου, ὅτε οἱ Θ. Κολοκοτρώνης καὶ οἱ ἄλλοι οἱ ὀνομασθέντες ἀντᾶρται ἐφυλακίσθησαν εἰς τὴν Ὕδραν. Διεδέχθη δὲ τὸν πατέρα του Ἀσημάκην Ζαΐμην, γενόμενος αὐτὸς πλέον ἀρχηγὸς τοῦ τμήματος τῶν Νεζερῶν, τὸ ὁποῖον ἦγε καὶ ἔφερεν ὅπως ἤθελεν. Ἀκολούθως δὲ ἀνεδείχθη ἀνώτερος πολιτικὸς τῆς Πελοποννήσου. Περὶ τῶν ἄλλων πράξεων τοῦ ἐπισήμου τούτου ἀνδρὸς διηγούμεθα ἐκτενέστερον εἰς τὰ ἀπομνημονεύματα.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΑΪΜΗΣ
Ὑπῆρξαν πολιτικοί. Ὁ δὲ Ἰωάννης ἐστάλη καὶ εἰς τὸ Λονδῖνον πρὸς διαπραγμάτευσιν τοῦ πρώτου δανείου· ἐγένετο δὲ καὶ βουλευτὴς καὶ πληρεξούσιος.
ΑΣΗΜΑΚΗΣ ΦΩΤΗΛΑΣ
Πολλαὶ εἶναι αἱ ὑπηρεσίαι τούτου τοῦ ἀνδρός. Ἐγένετο ἀντιπρόεδρος τῆς Γερουσίας τῆς Πελοποννήσου. Πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως καὶ κατ᾿ αὐτὴν εἶχε πολλὴν πολιτικὴν δύναμιν, καὶ εἰς ὅλα ἐζητεῖτο ἡ γνώμη του. Εἶχε τὴν στρατιωτικὴν δύναμιν τοῦ τμήματος τοῦ Λειβαρτσίου, ὡς εἴπομεν, καὶ ἦτον ἑνωμένος μετὰ τῶν Λεχουριτῶν, ἔστελλε δὲ τὸν υἱόν του Παναγιωτάκην Φωτήλαν εἰς ὅλας τὰς πολιορκίας καὶ τὰς μάχας. Κατὰ δὲ τὴν εἰσβολὴν τοῦ τρομεροῦ Δράμαλη εἰς τὴν Πελοπόννησον πολὺ συνετέλεσεν εἰς τὴν καταστροφήν του. Ἐχρημάτισε δὲ καὶ εἰς ὅλας τὰς Συνελεύσεις πληρεξούσιος.
ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
Οὗτος ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς καὶ πολιτικῶς εὑρεθεὶς εἰς διαφόρους θέσεις καὶ μάχας. Καὶ πρῶτον μὲν εἰς τὴν μάχην τοῦ Λεβιδίου, ἔπειτα δὲ εἰς τὴν τῆς Ἀκράτας ὅπου ἐπολεμήθησαν τὰ λείψανα τοῦ Δράμαλη. Ἐχρημάτισε δὲ καὶ πληρεξούσιος, βουλευτὴς καὶ γερουσιαστής.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Η ΜΟΥΡΤΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ὁ πολιτικὸς οὗτος ἀνὴρ ἐχρησίμευσε πολὺ κατ᾿ ἀρχὰς ἕνεκα τῶν χρημάτων του καὶ τῶν ἄλλων μέσων. Ἔπειτα δὲ διετήρει τὴν ἐσωτερικὴν τῆς ἐπαρχίας ἐνέργειαν μετὰ πολλῶν ἄλλων, φροντίζων καὶ προμηθεύων τὰ τοῦ πολέμου.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΩΤΗΛΑΣ
Οὗτος ἐν ἀρχῇ τῆς ἐπαναστάσεως ἔχων ἴδιον σῶμα στρατιωτῶν ὑπῆγε καὶ ἔλαβε μέρος εἰς τὴν πολιορκίαν τοῦ Λάλα. Μετὰ δὲ τὴν φυγὴν τῶν Λαλαίων μετέβη εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν καὶ ἀλλοῦ.
ΛΙΜΠΕΡΗΣ ΘΕΟΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
Οὗτος πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως ὑπῆρξεν εἷς τῶν πληρεξουσίων τῶν Καλαβρύτων ἐν Κωνσταντινουπόλει. Μετὰ δὲ τὴν ἐπανάστασιν καὶ κατ᾿ αὐτὴν ἐχρημάτισε πληρεξούσιος εἰς τὰς Συνελεύσεις, καὶ εἰς ἄλλας πολιτικὰς ὑπηρεσίας.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΦΡΑΓΚΑΚΗΣ
Οὗτος ἐχρημάτισε στρατιωτικὸς καὶ εἰς πολλὰς μάχας διεκρίθη, διὰ τὴν γεναιότητά του, μάλιστα δὲ εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν. Ἔπειτα ἐπέρασε καὶ εἰς τὸ Μεσολόγγιον μετὰ τοῦ Ἀνδρέα Ζαΐμη.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΧΡΥΣΑΝΘΑΚΗΣ
Οὗτος ὑπηρέτησεν ἐντὸς τοῦ τόπου του ὡς ἔφορος.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κατήγετο ἐκ Σοπωτοῦ. Πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως ἔκαμνε τὸν ἀπόστολον διαδίδων τὰ τῆς Ἑταιρίας. Ὑπῆρξεν ἰατρὸς ἐπιστήμων καὶ ἐπίσημος τοῦ καιροῦ του, καὶ ὡς τοιοῦτος ἐχρησίμευσε πολὺ εἰς τὸν πόλεμον. Κατ᾿ ἀρχὰς μὲν ἠκολούθησε τὸν Δημήτριον Ὑψηλάντην, ὕστερον ὅμως τὸν Γκούραν. Οὗτος εἶχε φίλον καὶ τὸν Ἰ. Κωλέτην, τὸν ὁποῖον κακῶς καὶ ὀλεθρίως ἐπὶ τοῦ ἐμφυλίου πολέμου ἐσυμβούλευσε, καὶ ἔγδυσε τὴν Πελοπόννησον. Ἐξ αἰτίας τούτου τοῦ ἀνθρώπου πολλοὶ τότε ὑπέφερον κακὰ πολλὰ, καὶ πρὸ πάντων ὁ ἀρχιερεὺς Πατρῶν Γερμανὸς, τὰ ὁποῖα ἐκτενῶς ἱστοροῦνται εἰς τὰ ἀπομνημονεύματα.
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΛΟΝΤΟΤΣΑΚΙΡΗΣ
Καὶ οὗτος ἐπίσης κατήγετο ἐκ Σοπωτοῦ. Ὑπηρέτησε δὲ πολιτικῶς εἰς διαφόρους ὑπηρεσίας κατὰ τὰς ἀνάγκας τῆς πατρίδος. Ἐπειδὴ δὲ τότε ὀλίγοι ἦσαν οἱ γνωρίζοντες νὰ γράφουν, καὶ οὗτος ἐγίνωσκε γράμματα, πολὺ κατ᾿ ἀρχὰς ἐχρησίμευσεν εἰς τὰ στρατόπεδα, γράφων καὶ ἐνθουσιάζων τοὺς στρατιώτας εἰς τὸν πόλεμον.
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΛΕΧΟΥΡΙΤΑΙ
Κατήγοντο ἐκ τοῦ χωρίου Λεχοῦρι, καὶ ἐχρημάτισαν πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ, παρευρεθέντες παντοῦ εἰς ὅλας τὰς μάχας, ὡς φαίνεται εἰς τὰ ἀπομνημονεύματα. Ἡ οἰκογένεια αὕτη ἐδαπάνησε καὶ χρήματα καὶ ἄλλα πράγματα εἰς τὰ τοῦ πολέμου.
ΠΕΤΙΜΕΖΑΙΟΙ
Περὶ τῆς πολυαρίθμου ταύτης οἰκογενείας καὶ τῶν ἀγώνων της τί πρῶτον, καὶ τί ὕστερον νὰ εἴπωμεν; Αὕτη ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα στρατιωτικῶς καὶ πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως καὶ μετ᾿ αὐτήν. Ὑπῆρξαν ἀξιωματικοὶ εἰς τὰ τάγματα τὰ ὑπὸ τῶν Ἄγγλων σχηματισθέντα εἰς τὴν Ἑπτάνησον, κατὰ δὲ τὸν ἱερὸν ἀγῶνα ἐχρησίμευσαν καὶ αὐτοὶ ὡς διδάσκαλοι στρατιωτικοὶ εἰς τοὺς μαχομένους Ἕλληνας. Ἔλαβον δὲ μέρος εἰς διαφόρους μάχας καὶ εἰς πολιορκίας ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΙΜΕΖΑΣ
Ὁ στρατηγὸς οὗτος ἐπανελθὼν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον εἰς τὴν ἐπαρχίαν τῶν Καλαβρύτων ἐστάθη πρὸς καιρὸν μετὰ τοῦ Σωτήρη Χαραλάμπη. Εὑρεθεὶς δὲ εἰς τὴν μάχην τοῦ Λεβιδίου ἐπολέμησε καὶ αὐτὸς γενναίως, καὶ ὁ υἱός του Ἰωάννης ἐλαβώθη ἐλαφρά. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐγένετο ἀρχηγὸς τοῦ τμήματος τῆς Κάπελης τῆς ἐπαρχίας Γαστούνης, βοηθούμενος ἀπὸ τοὺς δύω υἱούς του Ἀνδρέαν καὶ Ἰωάννην· ἔλαβε δὲ μέρος εἰς τὰς κατὰ τῶν Λαλαίων μάχας καὶ εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, ὅτε ἀρχηγοῦντος τοῦ Κολοκοτρώνη, εἶχε τὸ μεγαλείτερον στρατιωτικὸν σῶμα ἀπὸ τὴν ἐπαρχίαν τῆς Γαστούνης, καὶ μετ᾿ αὐτῶν πολλοὺς Κεφαλλῆνας. Κατὰ τὴν μάχην τῆς 9 Μαρτίου διέπρεψεν. Ἐπίσης ἀνδραγάθησε καὶ εἰς τὴν μάχην τῶν Βασιλικῶν, ὅπου ἐκτυπήθη ὁ Ἀναγνώστης Πετιμεζᾶς. Ὁ δὲ Γεώργιος Σισίνης δὲν ἐδυνήθη νὰ τὸν καταβάλῃ, καθὼς τοὺς ἄλλους καπεταναίους, ἀλλ᾿ ἐστάθη μέχρι τέλους ἔχων τοὺς Καπελίσιους καὶ λοιποὺς ὑπὸ τὰς διαταγάς του.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΔΕΛΦΟΙ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΙ
Οὗτοι κατήγοντο ἀπὸ τὴν κώμην τοῦ Λειβαρτσίου.
Καὶ οἱ μὲν Γεώργιος καὶ Κωνσταντῆς εὑρισκόμενοι εἰς Ὀδησσὸν ἐνήργουν διὰ τὴν ἐπανάστασιν. Ἔπειτα δὲ παρηκολούθησαν τὸν Ἀλέξανδρον Ὑψηλάντην εἰς τὴν Βλαχίαν, κατετάχθησαν εἰς τὸν ἱερὸν λόχον καὶ ἐπολέμησαν εἰς Δραγατσάνι. Σκορπισθείσης δὲ ἐκεῖθεν τῆς ἐπαναστάσεως, ἐπανῆλθον εἰς τὴν Πελοπόννησον ὅπου μετὰ τῶν ἄλλων συγγενῶν καὶ ἀδελφῶν ὑπηρέτησαν τὴν πατρίδα. Ὁ δὲ ἀδελφός των Δημήτριος καὶαἰχμαλωτίσθη εἰς τὸ Χλουμοῦτσι μετὰ τοῦ Μιχαλάκη Σισίνη ἕνεκα ἐλλείψεως τροφῶν.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΝΔΑΡΕΣ
Καὶ οὗτος ἐκ τοῦ Λειβαρτσίου κατήγετο. Ὑπηρέτησε δὲ στρατιωτικῶς, εὑρεθεὶς εἰς πολλὰς μάχας, καὶ ἰδίως εἰς τὴν τοῦ Λάλα, κατὰ τὴν θέσιν Ποῦσι γενομένην, ὅπου πολὺ συνετέλεσε, διότι αὐτὸς μόνον ἐτεχνάσθη καὶ ἐπρόβλεψε τὰ ἐργαλεῖα, ξινάρια καὶ φτιάρια, διὰ τῶν ὁποίων ἀνοίχθησαν οἱ Χάνδακες, καὶ οἱ στρατιῶται ὠχυρώθησαν. Ἔδειξε δὲ τόσην δραστηριότητα, ὥστε μόνος του ἐπήγαινεν εἰς τὰς φυλακὰς διὰ νὰ προσέχῃ μήπως συμβῇ νυκτερινὴ τῶν Τούρκων Λαλαίων ἔφοδος εἰς τὸ στρατόπεδον. Εἰς δὲ τὸν Ἅγιον Βλάσην, κατά τινα μάχην, ἀρχηγοῦντος τοῦ Βασιλ. Πετιμεζᾶ ἐλαβώθη ἐλαφρά.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ
Κατήγετο ἐκ τοῦ χωρίου Φίλια, καὶ κατ᾿ ἀρχὰς ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς. Ὑπῆρξεν ἐκ τῶν ἐπισημοτέρων τῶν ὑπὸ τὸν Ζαΐμην, καὶ πάντοτε ἐστέλλετο εἰς πολιτικὰς ὑπηρεσίας ὡς ἐμπιστευμένος του. Ἔχαιρε δὲ πολλὴν ὑπόληψιν, δαπανῶν ἐξ ἰδίων του μέχρι τῆς ἐντελοῦς τοῦ Ἔθνους ἀποκαταστάσεως. Ἐγένετο δὲ καὶ φροντιστής.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ
Καὶ οὗτος ἐκ τοῦ χωρίου Φίλια κατήγετο. Ὑπηρέτησε δὲ ὡς γραμματεὺς τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη.
Εὑρεθεὶς δὲ κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Δράμαλη εἰς τὴν Ἀργολίδα μετὰ τοῦ Πάνου Θ. Κολοκοτρώνη ἐκλείσθη μετ᾿ αὐτοῦ καὶ ἄλλων εἰς τὸ φρούριον τοῦ Ἄργους, καὶ ἔμεινεν ἐκεῖ μέχρι τέλους τῆς φυγῆς τοῦ Δράμαλη ἐκ τῆς Ἀργολίδος. Μετὰ δὲ ταῦτα ὅτε ὁ Τουρκικὸς στόλος ἠπείλει τὰς νήσους Ὕδραν καὶ Σπέτσας, εὑρισκόμενος μετὰ τοῦ Πάνου εἰς Λεβίδι, ὑπῆγεν εἰς Σπέτσας πρὸς βοήθειαν τῆς νήσου. Ὕστερον δὲ ἀφοῦ ὁ Πάνος ἐσκοτώθη ἐγένετο γραμματικὸς τοῦ Γενναίου Κολοκοτρώνη, καὶ μετ᾿ αὐτοῦ ἐξεστράτευσε καὶ εἰς τὰς Ἀθήνας. Ὑπηρέτησε δὲ τέλος καὶ εἰς πολιτικὰς ὑπηρεσίας.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΡΗΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Καὶ οὗτος ἦτο Φιλιώτης, ὑπηρετήσας ὡς στρατιωτικὸς καθ᾿ ὅλον τὸν ἀγῶνα.
ΧΟΝΔΡΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ὁ γέρων Χονδρογιάννης ἀπὸ τὰ Μαζέϊκα ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς μὲ ὅλα τὰ παιδιά του. Εὑρέθη δὲ εἰς πολλὰς μάχας καθ᾿ ὅλον τὸν ἀγῶνα. Αὐτὸς εἶναι ἐκεῖνος, τὸν ὁποῖον μετὰ τῶν ἄλλων συγχωρίων του Γιαννάκη Ντόλκα, καὶ Γεωργίου Δημοπούλου καὶ ἄλλων, ἔστειλεν ὁ Ἀσημάκης Ζαΐμης νὰ κτυπήςῃ τὸν Ὀθωμανὸν Σεϊδῆν Λαλιώτην καὶ Ν. Ταμβακόπουλον κατὰ τὴν θέσιν Χελωνοσπηλιὰν τῆς Κατσάνας, πορευομένους ἐκ Καλαβρύτων εἰς Τρίπολιν.
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΠΟΤΙΩΤΗΣ
Οὗτος πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως ἐπεριπάτησε κλέφτης εἰς τὴν Ρούμελην μὲ τὸν Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσον. Μετὰ δὲ τὴν ἐπανάστασιν ἐπολέμησεν εἰς πολλὰς μάχας ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Πελοποννήσου καὶ εἰς τὸ Μεσολόγγιον. Ἦτο καὶ αὐτὸς εἷς ἐκ τῶν συντρόφων τοῦ Χονδρογιάννη σταλεὶς ὑπὸ τοῦ Ζαΐμη νὰ κτυπήσῃ τὸν Σεϊδῆν Λαλιώτην.
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΤΣΟΥΝΗΣ
Κατήγετο ἀπὸ τὸ χωρίον Δροβολοβὸν τῶν Καλαβρύτων. Ἐπίσημος δὲ γενόμενος διὰ τὸν ἀποστολικόν του βίον καὶ τὴν ἐμπιστοσύνην του, ἐστέλλετο ἀπὸ τὸν Καποδίστριαν καὶ τὸν Ἀλέξανδρον Ὑψηλάντην εἰς ἀποστολὰς τῆς ἐμπιστοσύνης των διὰ τὴν
ἐπανάστασιν εἰς διάφορα μέρη, καὶ ἰδίως εἰς Ὀδησσὸν καὶ Βασαραβίαν. Ἐκατήχει τοὺς Ἕλληνας καὶ ἐνήργει τὰ τῆς ἐπαναστάσεως. Εἰς δὲ τὴν Ὀδησσὸν συνέπραττε μετὰ τοῦ Ἰωάννου Ἀμβροσίου, καὶ ἕνεκα τούτων ὅλων γνωστὸς τοῖς πᾶσιν ἐγένετο. Ἐπανελθὼν δὲ ἐκεῖθεν εἰς Πελοπόννησον ἔλαβεν μέρος ἐνεργητικὸν εἰς τὰ πολιτικὰ πράγματα καὶ ἐτιμᾶτο πολὺ διὰ τὴν ἀρετήν του. Διεσώθησαν ἔγγραφά τινα ἀφορῶντα ἑαυτὸν καὶ τὰ πράγματα, τὰ ὁποῖα εἰς τὸν οἰκεῖον τόπον καταχωρίζομεν (1)). (1) Δὲν εὑρέθησαν.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΜΒΡΟΣΙΑΔΗΣ
Καὶ οὗτος κατήγετο ἀπὸ τὸ ἀνωτέρω χωρίον Δροβολοβόν. Φυγὼν δὲ ἐξ Ὀδυσσοῦ ἀπὸ τὸν θεῖόν του Ἰωάννην Ἀμβροσίου ὑπῆγεν εἰς Βλαχίαν καὶ ἐγένετο ἱερολοχίτης, ὑπηρετήσας ὡς τοιοῦτος μέχρις οὗ διελύθη ἡ ἐκεῖ ἐπανάστασις. Ἐλθὼν δὲ μετὰ ταῦτα εἰς Πελοπόννησον ὑπηρέτησε πολιτικῶς πλησίον τοῦ ἀειμνήστου Ἀνδρέα Ζαΐμη, καὶ ὕστερον παρὰ τῷ ἀρχιστρατήγῳ Ριχάρδῳ Τσούρτζ. Μετὰ δὲ τὴν ἀποκατάστασιν τοῦ Ἔθνους ὡσαύτως ὑπηρέτησεν εἰς διαφόρους πολιτικὰς ὑπηρεσίας.
ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΠΑΠΑΔΑΙΟΣ
Ἦτον ἀπὸ τὸ χωρίον Μάζι, καὶ ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς παρὰ τῷ Ἀνδρέᾳ Ζαΐμῃ. Πρὶν δὲ ἀρχίσῃ ἡ ἐπανάστασις καὶ πρὶν ἀκόμη βαρέσουν τοὺς Τούρκουςεἰς τὸ Ἀγρίδι καὶ τῇς Πόρταις οἱ περὶ τὸν Νικολάκην Σολιώτην, ὁ Σ. Παπαδαῖος μὲ τοὺς συντρόφους του Ἀθανάσιον Φεφὲ, Ἀθανάσιον Κωστόπουλον ἀπὸ τὸ Μάζι, καὶ Γιαννάκην Βύραν ἀπὸ τὸ χωρίον Κρινόφυτα
φυλάττοντες τὸν δημόσιον δρόμον εἶδον Τοῦρκον ἐρχόμενον ἀπὸ τὰ Καλάβρυτα κατὰ τὴν θέσιν Πλατανιὰν, τὸν ὁποῖον ἐτουφέκισαν καὶ ἐσκότωσαν χωρὶς νὰ γνωρίζουν τίνος ἦτον. Ὕστερον ὅμως ἔμαθον, ὅτι ἦτο τοῦ Ἀρναούτογλου διοικητοῦ τῶν Καλαβρύτων, ὅστις τότε
ἠκολούθη ὄπισθεν, καὶ ἀκούσας τὰ τουφέκια, καὶ ὑποπτευθεὶς ἐγύρισε πάλιν καὶ ἔφθασε νύκτα εἰς τὰ Καλάβρυτα. Τὴν δὲ ἀκόλο€υθον ἡμέραν οἱ Ἕλληνες ἔγειναν πολλοὶ καὶ ὑπῆγαν καὶ ἐφύλαττον εἰς τὸ γεφύρι τοῦ Ἀμπίπαγα ὀνομαζόμενον. Ἐκεῖ δὲ ἔπιασαν ἓξ Τούρκους Ἀναπλιώτας, τοὺς ὁποίους ἔγδυσαν καὶ τοὺς ἐπῇραν ὅ,τι καὶ ἂν εἶχαν, ἀλλὰ δὲν τοὺς ἐφόνευσαν, ἐπειδὴ ὁ Γεώργιος Πετροῦτσος ἀπὸ τὸ χωρίον Ἄρμπουνα ἐζήτησε τοῦτο, διότι ἕνας ἀπὸ τοὺς Τούρκους ἦτον ὁ σπαὴς τοῦ χωρίου του. Ἀφοῦ δὲ τοὺς παρέλαβε τοὺς ἔστειλεν εἰς Ναύπλιον κακῶς ἔχοντας. Ὁ Σ. Παπαδαῖος εὑρέθη εἰς πολλὰς μάχας μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ του Γεωργίου κατὰ τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, εἰς Λεβίδι, καὶ εἰς Μεσολόγγιον ὑπῆγε μετὰ τοῦ Ἀνδρέα Ζαΐμη.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΑΣ ΚΑΙ ΧΡ. ΚΟΛΟΒΟΣ
Ὁ μὲν Θ. Κολόκας ὑπηρέτησε στρατιωτικῶς παρὰ τῷ Ἀνδρέᾳ Ζαΐμῃ καὶ παρὰ τῷ στρατηγῷ Β. Πετιμεζᾷ, λαβὼν μέρος εἰς διαφόρους μάχας καὶ ἰδίως εἰς τὰς γενομένας κατὰ τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν. Ὁ δὲ Χρῆστος Κολοβὸς ἐκ τοῦ χωρίου Παγκράτι ἔκαμε τὴν δούλευσίν του μετὰ τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη καὶ ἰδίως μετὰ τοῦ Γενναίου. Τὸν ἔλεγον δὲ τότε καὶ καινούργιον, διότι εἶχε κάμει νέου εἴδους παληκαριαῖς, καὶ διὰ τοῦτο τὸν ὠνόμασαν οὕτω.
ΣΠΥΛΙΟΣ ΑΡΓΥΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Κατήγετο ἀπὸ τὰ Σουδενὰ καὶ ὑπηρέτησεν ὑπὸ τὸν στρατηγὸν Κωνσταντῆν Πετιμεζᾶν. Εὑρέθη εἰς πολλὰς μάχας καὶ ἰδίως εἰς τὴν μάχην τῆς 9ης Μαρτίου κατὰ τὰς Πάτρας ἐπὶ τοῦ πολιορκητοῦ Θ. Κολοκοτρώνη.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Η ΣΟΛΙΩΤΗΣ
Γνωστὸς τοῖς πᾶσι διὰ τὰς πρὸς τὴν πατρίδα ἐκδουλεύσεις του. Οὗτος πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως ἑτοιμάζετο διὰ νὰ φανῇ ἐν καιρῷ πρῶτος κατὰ τὴν 25 Μαρτίου ἡμέραν ὡρισμένην διὰ τὴν ἔναρξιν τοῦ ἱεροῦ ἀγῶνος. Ἀλλὰ φοβούμενος μήπως προδοθῇ ἡ ἑταιρία, καὶ οἱ Τοῦρκοι προφθάσουν καὶ πνίξουν τὴν μελετηθεῖσαν ἐπανάστασιν, βιασθεὶς, ἐνόμισε καλὸν ν᾿ ἀρχίσῃ νὰ σκοτώνῃ Τούρκους, καὶ τῷ ὄντι ἐφόνευσε τοὺς Τσιπογλαίους κατὰ τὴν θέσιν Πόρταις τοῦ χωρίου Ἀγρίδι τῶν Καλαβρύτων. Ἐκτύπησε προσέτι πρὸ τῆς 20 Μαρτίου περισσοτέρους τῶν 60 Ἀλβανοὺς Τούρκους κατὰ τὰ Χάνια τῆς Βερσοβᾶς, καὶ ἐξηκολούθει ἔπειτα νὰ συναθροίζῃ περὶ ἑαυτὸν καὶ ἄλλους ἐπαναστάτας, ἔχων καὶ σημαίαν ἐπαναστάσεως. Αὐτὸς εὑρέθη εἰς πολλὰς μάχας, ὡς καὶ εἰς τὸ Λεβίδι καὶ τὴν Κόρινθον κατὰ τὴν πρώτην πολιορκίαν. Ὑπῆγε δὲ καὶ εἰς τὴν Ρούμελην ὅταν ἦτον ἀνάγκη, καὶ τοιουτοτρόπως ἔγεινε γνωστὸς στρατιωτικός. Ὕστερον ὅμως μετὰ τὴν πτῶσιν τῆς Κορίνθου ἔγεινε Χιλίαρχος τοῦ Ἐκτελεστικοῦ καὶ φρουρὰ τῶν Καλαμαράδων. Ὅσοι δὲ τότε ἐγίνοντο πολιτάρχαι ἐπεριγελῶντο, διότι τὸ στάδιον τοῦ πολέμου ἦτον εἰς ὅλους ἀνοικτὸν, καὶ τὸ νὰ εὑρίσκεται στρατιωτικὸς εἰς τὴν πόλιν κάμνων οὐρὰν πολιτικοῦτινος, τοῦτο οἱ ἄνθρωποι τὸ ἀπέδιδον εἰς δειλίαν. Κατόπιν ὅμως εἰσβαλόντος τοῦ Δράμαλη εἰς τὴν Πελοπόννησον, ἐπῆρε πάλιν, καθὼς καὶ πρῶτα, τὰ ὅπλα καὶ ἔκαμε τὸ χρέος του, ὅπου καὶ ἂν εὑρέθη. Τὸ δὲ ὄνομά του φαίνεται καὶ ἀπαντᾶται εἰς ὅλα τὰ στρατιωτικὰ γεγονότα.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ ΜΑΚΡΗΣ
Κατήγετο ἀπὸ τὴν Λυκούργειαν τῶνΚαλαβρύτων. Στρατιωτικὸς, παρευρεθεὶς μετὰ τῶν ἄλλων καὶ αὐτὸς εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν καὶ ἀλλοῦ. Εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ πατρός του κατέλυσε καὶ ἐστάθη ὁ Ν. Ταμβακόπουλος, ὅταν ἐκυνηγεῖτο ἀπὸ τοὺς ἀπεσταλμένους τοῦ Ζαΐμη. Κατόπιν δὲ ὁ πατήρ του Ἀναγνώστης Μακρῆς ἔστειλεν αὐτὸν νὰ συντροφεύσῃ καὶ ἐξασφαλίσῃ τὸν Ταμβακόπουλον διὰ νὰ ὑπάγῃ οὗτος εἰς τοῦ Φονιὰ μὲ τὴν συνοδείαν του.
ΜΗΤΣΟΣ ΝΤΟΥΡΟΣ
Ἦτον ἐκ τοῦ αὐτοῦ ὡς ἀνωτέρω χωρίου, καὶ ὑπηρέτησε καὶ οὗτος ὡς στρατιωτικὸς καθ᾿ ὅλον τὸν ἀγῶνα.
ΑΣΗΜΑΚΗΣ ΣΚΑΛΤΣΑΣ
Ὁ καπετάνιος οὗτος κατήγετο ἀπὸ τὰ Σουδενὰ τῶν Καλαβρύτων. Ἐπίσημος, χρηματίσας ἁρματωλὸς πρὸ τῆς ἐπαναστάσεως. Ὑπερασπίζετο ἀπὸ τὸν Ἀσημάκην Ζαΐμην, διότι παλαιότερα ὡς προεστὼς τῶν Καλαβρύτων συνέδραμε τὴν Τουρκικὴν ἐξουσίαν καὶ ἐσκοτώθη ὁ περίφημος Θανάσης Πετιμεζᾶς, πρὸς ἀντικατάστασιν τοῦ ὁποίου ἔκαμον τὸν Σκαλτσᾶν τοῦτον ἁρματωλὸν τῆς Ἐπαρχίας ὡς ἐμπιστευμένον τοῦ Ἀσημάκη Ζαΐμη. Οὗτος δὲ ὡς ἁρματωλὸς εἶχε προετοιμάσει καὶ στρατιώτας καὶ ἕνεκα τούτου κατὰ τὴν ἔναρξιν τῆς ἐπαναστάσεως εἶχε σῶμα στρατιωτικόν. Ὅταν δὲἐφονεύθη ὁ προπορευόμενος Τοῦρκος τοῦ Ἀρναούτογλουκατὰ τὴν θέσιν Πλατανιὰ, ὡς ἀνωτέρω εἴπομεν, καὶ ὁ Ἀρναούτογλους ἐγύρισεν ὀπίσω εἰς τὰ Καλάβρυτα, νύκτα ἐπέρασεν ἀπὸ τὰ Σουδενὰ, καὶ κατέλυσεν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ Σκαλτσᾶ ὅπου ἀφῆκε δύω φορτώματα πράγματα, καὶ τοῦτο διότι ὁ Σκαλτσᾶς ὡς ἁρματωλὸς, ἦτον ἄνθρωπος τῆς Τουρκικῆς ἐξουσίας. Αὐτὰ δὲ τὰ πράγματα ἐμοιράσθησαν ἔπειτα εἰς πολλοὺς στρατιώτας Ἕλληνας, ὅταν ἐπῆραν καὶ τῶν ἄλλων Καλαβρυτινῶν Τούρκων τὰ πράγματα. Ὁ δὲ Σκαλτσᾶς βοηθούμενος καὶ ἀπὸ τὰ παιδιά του τὸν Σωτήριον καὶ Γεώργιον, ὅταν ὑπῆγον οἱ Καλαβρυτινοὶ εἰς τὸ Λεβίδι, ἐστάλη ἀπὸ τὸν Χαραλάμπην εἰς τὸ χωρίον Κακούρι μὲ τοὺς ὑπ᾿ αὐτὸν στρατιώτας. Ἐκεῖ δὲ σταθμεύων συνήθροισε καὶ τοὺς στρατιώτας τῶν πέριξ χωρίων. Ὅτε δὲ εἶδε τοὺς Τούρκους ἐρχομένους ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν εἰς τὸ Λεβίδι διὰ νὰ προσβάλλουν τοὺς Ἕλληνας, ἔβαλε φωτιὰ καὶ εἰδοποίησε τοὺς κλεισθέντας εἰς τὸ Λεβίδι. Ἔπειτα ἐπρόφθασε καὶ ἀνέβη εἰς τὸ βουνὸν Σταχτερὸν διὰ νὰ ἔβγῃ εἰς τὸν Ἅγιον Νικόλαον καὶ τὴν Ἑλληνίτσαν. Ἐλθὼν δὲ ἐκεῖ ἐπῆρε τῇς πλάταις τῶν Τούρκων ἀπὸ τὸ μεσημβρινὸν μέρος, καὶ οὕτως ἐπροχώρησεν εἰς τὸ χωρίον Λεβίδι. Κατὰ ταύτην δὲ τὴν μάχην διεκρίθη ὁ υἱός του Σωτήριος. Τότε δὲ ἔφθασε καὶ ἡ ἐρχομένη βοήθεια ἀπὸ τὸ Διάσελον καὶ τὴν Βυτίνα, καὶ ἐξ αὐτῶν ὑπῆγον εἰς τὴν μάχην καὶ οἱ μισοὶ Μαγουλιανῖται καὶ Λαστιῶται, ἐν οἷς ὁ Κωνστ. Παπαζαφειρόπουλος, ὁ Στεφανῆς Ἰ. Ρολογᾶς καὶ ἄλλοι. Ἐγὼ τότε ἔμεινα εἰς τὸ Διάσελον, ὡς καὶ ἄλλοι πολλοὶ στρατιῶται, διότι ἤμην ἀκόμη ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ στρατηγοῦ Κανέλου Δεληγιάννη. Εἰς δὲ τὸ βουνὸν τῆς Βυτίνας ἑνώθησαν ὅλοι, ὁ Πλαπούτας καὶ λοιποὶ καπεταναῖοι, καὶ ὁ Νικόλαος Πετιμεζᾶς, ὅστις εὑρέθη τότε καὶ αὐτὸς εἰς Βυτίναν πορευόμενος εἰς Καλάμας διὰ ν᾿ ἀνταμώσῃ τὸν Πετρόμπεη φέρων καὶ χρήματα στελλόμενα πρὸς αὐτὸν ἀπὸ τοὺς προὔχοντας τῶν Καλαβρύτων. Ἐκεῖ ἐπίσης εὑρίσκετο καὶ ὁ Ἠλίας Τσαλαφατῖνος μὲ ὀλίγους Μανιάτας, ὅστις καὶ αὐτὸς μετὰ τῶν ἄλλων ὑπῆγεν εἰς Λεβίδι. Οὗτοι δὲ ὅλοι ἅμα ἀνεφάνησαν ἄνωθεν καὶ εἶδον τὸ Λεβίδι ἔβαλαν τῇς φωναῖς, ἔρριξαν καὶ τὰ τουφέκια των πρὸς ἐμψύχωσιν τῶν κλεισμένων Ἑλλήνων. Τοῦτο δὲ οἱ Τοῦρκοι ἰδόντες ἐδόθησαν εἰς φυγὴν, καὶ οἱ κλεισμένοι Ἕλληνες τοὺς κατεδίωκον. Ἕνας δὲ Τοῦρκος ἐκρύβη εἰς ἕνα σπίτι ἀπὸ κάτω ἀπὸ μίαν κοφίναν, τοῦτον ἀνεκάλυψεν ὁ Λαστιώτης Λιάκος Καράμπελας καὶ τοῦ ἔκοψε τὴν κεφαλήν. Ἄλλος δὲ πάλιν Τοῦρκος ἐμβῆκεν εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους καὶ ἐνησχολεῖτο νὰ ἐκβάλῃ τὰ μάτια τῶν ἁγίων, μὴ γνωρίζων ὅτι οἱ ἄλλοι Τοῦρκοι ἔφευγαν. Ἀφοῦ δὲ ἀπεστράβωσε τοὺς ἁγίους, κατόπιν ἐπῆρε τὴν κολυμβήθραν εἰς τὸν ὦμόν του, καὶ ἐξελθὼν τοῦ ναοῦ ἠκολούθει τοὺς ἄλλους, ἀλλ᾿ οἱ Ἕλληνες τὸν ἔπιασαν καὶ τὸν ἐφόνευσαν. Πολλοὶ δὲ ἄλλοι Τοῦρκοι ἔμειναν σκοτωμένοι, καὶ τότε πάλιν οἱ Ἕλληνες εἶδαν τί πρᾶγμα εἶναι ὁ Τοῦρκος καὶ πῶς σκοτώνεται. Μετὰ δὲ ταῦτα, ὅταν ἐπανῆλθον οἱ στρατιῶται εἰς τὸ Διάσελον, μᾶς διηγήθησαν ὅλα τὰ τοῦ πολέμου, καὶ ὅτι εἶδον πολλὰ παράξενα καὶ τὸ σουνούτευμα τῶν Τούρκων. Μετὰ δὲ τὸν πόλεμον τοῦ Λεβιδίου ὁ Σκαλτσᾶς εὑρέθη εἰς Κόρινθον, ὅπου ἦτο καὶ ὁ Ἀρχιμανδρίτης Φλέσας. Ἐκεῖθεν ὑπῆγεν εἰς Ἄργος, ὅπου ἐπολιορκήθη
εἰς τὸ μοναστήριον μὲ τοὺς λοιποὺς Ἀργείους καὶ τὸν Παπᾶ Ἀρσένην Κρέστην ἀπὸ τὸν Κεχαγιάμπεην, καὶ ὅθεν ἔφυγε τὴν νύκτα διὰ μέσου τῶν Τούρκων πολιορκητῶν μὲ τὸ σπαθὶ εἰς τὰς χεῖρας. Μετὰ δὲ τὴν φυγὴν τοῦ Μουσταφᾶ Κεχαγιᾶ ἀπὸ τὸ Ἄργος, ὁ Σκαλτσᾶς ὑπῆγε προσωρινῶς εἰς τὸ Παρθένι, καὶ ὕστερον κατὰ τὸ Παγκράτι καὶ τὸ Διάσελον τοῦ Γκιόζα, ὅπου ἦσαν τὰ Καλαβρυτινὰ σώματα, καὶ ἐπολιόρκουν ἐκεῖθεν τὴν Τριπολιτσᾶν, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖ ὀλίγον ἔμεινεν. Ἐλθόντος δὲ τοῦ Πρίγκηπος Δ. Ὑψηλάντη, ἦλθε καὶ αὐτὸς εἰς τὸ στρατόπεδον τῶν Τρικόρφων, καὶ τότε ὁ Πρίγκηψτοῦ ἐχάρισε μίαν σημαίαν, καὶ τὸν ἐτίμησεν ὡς παληκάρι, καὶ ἀρχηγὸν τὸν ἔκαμε, καὶ κατόπιν τὸν ἔστειλεν εἰς τὴν ἐπαρχίαν Φαναρίου νὰ ἐκβάλῃ τοὺς ἐκεῖ στρατιώτας, καὶ νὰ εἴπῃ εἰς τὸν Τσανέτον Χρηστόπουλον καὶ τοὺς λοιποὺς καπεταναίους νὰ ὑπάγουν εἰς τὴν πολιορκίαν τῶν Πατρῶν, ἀλλ᾿ οἱ Φαναρῖται δὲν ὑπήκουσαν εἰς τὴν διαταγὴν ταύτην, ἀλλ᾿ ἦλθον εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς, ἐδικαιολογήθησαν εἰς τὸνΠρίγκηπα, καὶ ἔμειναν ἐκεῖ μέχρι τέλους τῆς ἁλώσεως. Ἔπειτα δὲ ὁ Σκαλτσᾶς ὑπῆγεν εἰς τὴνπολιορκίαν τῶν Πατρῶν. Ἐπὶ δὲ τῆς εἰσβολῆς τοῦ Δράμαλη εἰς τὴν Πελοπόννησον μετέβη εἰς Κόρινθον καὶ ἔλαβε μέρος εἴς τινας ἐκεῖ μάχας, καὶ μάλιστα εἰς τὴν τῶν Βασιλικῶν, ὅπου ἔπεσε μαχόμενος ὁ Ἀναγνώστης Πετιμεζᾶς καὶ τὸ παιδί του ὁ μετονομασθεὶς Ποτήρης, ὡς καὶ ἄλλοι πολλοί. Ὕστερον εὑρέθη καὶ εἰς Ἀκράταν, ὅπου ἐπολεμήθη ὁ ἀπομείνας ὀλίγος στρατὸς τοῦ Δράμαλη. Ὑπήκουε δὲ ὁ Σκαλτσᾶς εἰς τὰς διαταγὰς τοῦ Ἀνδρέα Ζαΐμη.
ΑΔΕΛΦΟΙ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΙ
Κατήγοντο ἐκ τῆς πόλεως τῶν Καλαβρύτων, καὶ ὑπηρέτησαν τὴν πατρίδα πολιτικῶς καὶ στρατιωτικῶς. Καὶ ὁ μὲν Δημητράκης κατ᾿ ἀρχὰς ἦτο μετὰ τοῦ Σ. Χαραλάμπη, ὡς γραμματικὸς καὶ μυστικοσύμβουλός του, ἔπειτα ἐχρημάτισε καὶ εἰς ἄλλας πολιτικὰς ὑπηρεσίας, οἱ δὲ λοιποὶ ἀδελφοί του παρηκολούθουν τὸν ἀδελφόν των Ἀνδρέαν τὸν ἐπιλεγόμενον Χάϊντα. Οὗτος δὲ ὁ καπετάνιος εὑρέθη κατὰ τὰς γενομένας μάχας ἐπὶ τῆς πολιορκίας τῶν Πατρῶν, εἰς τὸ Λεβίδι, τὸ Μεσολόγγι καὶ εἰς τὰ λείψανα τοῦ Δραμαλικοῦ στρατοῦ, ὅπου ἐπαινέθη ὡς παληκάρι.
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΣΤΡΙΦΤΟΜΠΟΛΑΣ
Ὁ καπετάνιος οὗτος κατήγετο, ὡς λέγεται, ἀπὸ τὸ χωρίον Μεσοροῦγι τῆς Κλουτσίνας. Κατὰ δὲ τὴν ἀρχὴν τῆς ἐπαναστάσεως ἐξεκίνησε ἀπὸ τὴν Κέρτεζην τῶν Καλαβρύτων μὲ ὀλίγους στρατιώτας, ἕως 15, διότι δὲν εἶχε περισσοτέρους, τῶν ἄλλων Κερτεζιτῶν ἐχόντων ἄλλους καπεταναίους, ἕνας ἐκ τῶν ὁποίων ἦτον ὁ Τσέκος, καὶ κατὰ πρῶτον ἐφάνη ὑπὸ τὰς διαταγὰς τοῦ Σωτηρίου Χαραλάμπη καὶ ἐγένετο καπετάνιος τῶν συγχωρίων του, ἐλθὼν μετ᾿ αὐτῶν εἰς Λεβίδι. Παλαιότερα δὲ ἀπὸ τοῦ 1800 ἕως 1805 μετήρχετο τὸν διδάσκαλον ἐντὸς τῆς Τριπολιτςᾶς καὶ κατὰ τὸ ἄκρον τῆς πόλεως εἰς τὴν ἐνορίαν τῶν Ταξιαρχῶν. Οἱ διδάσκαλοι τότε ἦσαν σπάνιοι, οἱ δὲ Τοῦρκοι τοὺς κατεφρόνουν, καὶ ὀλίγοι ἐξ αὐτῶν ἐμάνθανον τὰ ἁπλᾶ γράμματα, καὶ τοιουτρόπως εὑρίσκοντο ἐδῶ καὶ ἐκεῖ εἰς τὰς συνοικίας τῆς πόλεως σχολεῖα καὶ τὰ παιδία ἐμάνθανον τὰ λεγόμενα κοινὰ γράμματα ὅλως διόλου ἀκανόνιστα, οἱ δὲ διδάσκαλοι ἐπληρώνοντο ἀπὸ τοὺς γονεῖς τῶν παιδίων. Ἀλλὰ καὶ διδάσκαλος ὢν ὁ Στριφτόμπολας, ἦτον ὅμως στιβαρὸς καὶ ζωηρός· ἐγνώριζε νὰ πετᾷ τὸ μαχαῖρι κάμποσον μακρὰν, καὶ τοῦτο ἐδίδασκε καὶ εἰς τὰ παιδία. Ἦτον ἄσπονδος ἐχθρὸς τῶν Τούρκων, καὶ ὅλημέρα ἤρχετο εἰς φιλονεικίας μὲ αὐτοὺς, δὲν ἐδύνατο νὰ τοὺς βλέπῃ καὶ δὲν τοὺς ὑπέφερε διότι τὸν ἐπείραζαν. Μίαν ἡμέραν ἐφιλονείκησε μὲ ἕνα Τοῦρκον καὶ τὸν ἐμαχαίρωσε, καὶ ἀμέσως ἔγεινεν ἄφαντος ἀπὸ τὴν Τριπολιτσᾶν. Μετὰ ταῦτα ἐφάνη εἰς Ζάκυνθον καὶ κατετάχθη εἰς τὰ ἐκεῖ στρατιωτικὰ τάγματα, καὶ ἐγυμνάσθη εἰς τὴν ὁπλασκίαν. Κατὰ δὲ τὰ 1818 πάλιν ἐφάνη εἰς Τριπολιτσᾶν ὡς σωματοφύλαξ τοῦ Ἀσημάκη Ζαΐμη, ἐνδεδυμένος καὶ ὡπλισμένος ὡς οἱ τότε Τοῦρκοι. Ἐκεῖ ἠσθένησε βαρέως, καὶ ὁ Ζαΐμης δὲν τὸν ἐπεριποιήθη, ἀλλὰ τὸν ἀφῆκε καὶ ἔφυγε, καὶ πολὺ διὰ τοῦτο ἐλυπήθη, καὶ φοβούμενος τοὺς Τούρκους κατέφυγεν εἰς τοῦ Ἰωάννου Στεφανοπούλου, ὅστις κατήγετο ἀπὸ τὴν κωμόπολιν Ζάτουναν τῆς Καρυταίνης, μεταβὰς δὲ εἰς Ζάκυνθον ἔμεινεν ὀλίγον χρόνον ἐκεῖ, καὶ ἔπειτα ἦλθεν καὶ ἀπεκατεστάθη εἰς Τριπολιτσᾶν ἐπαγγελόμενος τὸν ὡρολογοποιόν. Τοῦτον τὸν Στεφανόπουλον, εἴτε διὰ τὴν τέχνην του, εἴτε διότι ἦλθεν ἀπὸ τὴν Ζάκυνθον, οἱ Τοῦρκοι δὲν ἠθέλησαν νὰ τὸν προσβάλουν, οὔτε τὸν εἶχον εἰς τὴν τάξιν τῶν ῥαγιάδων. Οὕτω εἰς τὸ σπίτι αὐτοῦ ἠσφαλίσθη ὁ Στριφτόμπολας, καὶ ἐκεῖ ἐξεγέρεψε, καὶ κατόπιν παραπονούμενος ἔλεγεν, ὅτι πλέον δὲν θέλει νὰ δουλεύσῃ κανένα, καὶ ὅτι θέλει νὰ γείνῃ κλέφτης, καὶ ἔφυγεν ἐκεῖθεν καὶ ὕστερον ἦλθεν εἰς Λεβίδι, ὅπου καὶ ἀπέθανεν εἰς τὴν μάχην ταύτην, ὡς εἰς τὰ ἐκδοθέντα ἀπομνημονεύματα εἴπομεν. Καὶ εἰς τὴν μάχην τῶν Καλαβρύτων πρότερον ἐφάνη, ὅτι εἶχεπολὺν ἐνθουσιασμὸν, ἀλλ᾿ ἐκεῖ δὲν εἶχε στάδιον διὰ νὰἀναδειχθῇ, διότι ἐντὸς 24 ὡρῶν οἱ κλεισθέντες ὀλίγοιΤοῦρκοι παρεδόθησαν εἰς τοὺς προκρίτους τῆς ἐπαρχίας.
ΚΑΡΑΣΠΥΡΟΣ
Ἦτον ἀπὸ τὰ Νεζερὰ τῶν Καλαβρύτων, καὶ καθ᾿ ὅλην τὴν ἐπανάστασιν ἦτο πολὺ ἐνθουσιασμένος καὶἔτρεχεν εἰς τοὺς πολέμους μὲ τοὺς ὑπ᾿ αὐτὸνστρατιώτας. Μάλιστα δὲ εἰς τὸ Λεβίδι ἔδειξε τὴνμεγαλειτέραν παληκαριὰν, διότι ἐνῷ οἱ σύντροφοί του δὲνἠθέλησαν νὰ κλεισθοῦν μέσα εἰς τὰ σπίτια διὰ νὰπολεμήσουν, ἀλλ᾿ ἔφυγον, αὐτὸς ἀπεφάσισε καὶ ἐκλείσθημόνος του εἰς τὸν ληνὸν τοῦ γέρω ΣταμάτηΔημητρακοπούλου, ὅθεν ἐπολέμησε καὶ ἐσκότωσε Τούρκους,ἕως οὗ ἦλθεν ὁ Σκαλτσᾶς καὶ τοὺς ἠνάγκασε ν᾿ἀπομακρυνθοῦν ἐκεῖθεν. Ἡ πρᾶξις αὕτη τοῦΚαρασπύρου ὁμολογεῖται ἄχρι τῆς σήμερον. Εὑρέθη δὲ εἰς τὴνπολιορκίαν τῶν Πατρῶν, εἰς τὸ Μεσολόγγι μετὰ τοῦἈνδρέα Ζαΐμη, καὶ εἰς τὴν Ἀκράταν. Τότε δὲμάλιστα εἶχον ἔλθει ἀπὸ τὸ Μεσολόγγι, καθὼς ἦσαν, ὅλοιοἱ στρατιῶται τοῦ Ζαΐμη τοῦ τμήματος τῶν Νεζερῶν,ἐν οἷς ὁ περίφημος διὰ τὰς ἀνδραγαθίας του ἡγούμενοςτῆς Μονῆς τῶν Νεζερῶν Νικηφόρος.
Ο ΜΟΥΡΛΟΓΕΩΡΓΗΣ
Ὁ Μουρλογεώργης κατήγετο ἀπὸ τὸ χωρίονΣκοῦπι τῶν Καλαβρύτων. Κατὰ τὰς ἀρχὰς τῆςἐπαναστάσεως παρηκολούθησε τὸν στρατηγὸν ΚανέλονΔεληγιάννην. Εὑρέθη μὲ τὰ Καρυτινὰ σώματα εἰς τὴνπολιορκίαν τοῦ Λάλα μετὰ τοῦ Δημ. Δεληγιάννη, καὶἔπειτα εἰς τὴν πολιορκίαν τῆς Τριπολιτσᾶς κατὰ τὰΤρίκορφα, καὶ ἔμεινε καθ᾿ ὅλον τὸν χρόνον τῆςπολιορκίας. Αὐτὸς καὶ ὁ ἀδελφός του καί τινες ἄλλοιἀπέδειξαν πολὺν ζῆλον καὶ προθυμίαν εἰς τὸν πόλεμον.Ἦτον ἐπιτήδειος εἰς τοὺς ἀκροβολισμοὺς, καὶ δὲνπαρήρχετο ἡμέρα νὰ μὴν ζυγώσῃ εἰς τὸ φρούριον διὰ νὰἐρεθίζῃ τοὺς Τούρκους καὶ νὰ γίνεται πόλεμος. Ἡπαληκαριά του ἦτον ἀμίμητος. Ἐχρησίμευεν ὡςδιδάσκαλος εἰς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας διὰ τὴν πρὸς τὰςμάχας παρακίνησίν του. Κατὰ τὴν 12 Ἰουνίου, ὅτεἔλιπν οἱ ἀρχηγοὶ καὶ οἱ ἄλλοι καπεταναῖοι πρὸςὑποδοχὴν τοῦ Δημητρίου Ὑψηλάντου, οἱ Τοῦρκοιἐννόησαν τοῦτο, καὶ ἐνόμισαν ὅτι ὁ καιρὸς ἦτο κατάλληλοςνὰ ἐξέλθουν τῆς πόλεως καὶ νὰ πάρουν τῇς πλάταιςτῶν Ἑλλήνων κατὰ τὸν Μικρὸν Μύτικα τοῦ χωρίουΜαρκοβουνιοῦ. Εἰς τὸν γενόμενον τοῦτον πόλεμον ὁΜουρλογεώργης ἔκαμεν ἀνδραγάθημα γενναιότατον, τὸὁποῖον δὲν δύναταί τις νὰ τὸ περιγράψῃ.Περιεκυκλώθη ἀπὸ Τούρκους ἱππεῖς, ἀλλὰ δὲν ἄδειαζε τὸτουφέκι του, καὶ μόλον ὅτι ἀδιακόπως ἐπροσποιεῖτο, ὅτιθὰ τουφεκίσῃ, ὅμως δὲν τὸ ἔπραττε, καὶτοιουτοτρόπως ἐσταμάτα τοὺς Τούρκους. Ἔπειτα ἕνας Τοῦρκοςτὸν ἐπρόφθασε καὶ ἔσυρε τὸ σπαθί του νὰ τοῦ κόψῃ τὸκεφάλι, ἀλλὰ τότε ἀμέσως ὁ γενναῖος Μουρλογεώργηςἥρπασε τὸν χαλινὸν τοῦ ἵππου, καὶ ἰδίως ἐκεῖνο τὸμέρος αὐτοῦ τὸ λεγόμενον Τουρκιστὶ μπιλιάνι καὶἐχώθη ἀπὸ κάτω εἰς τὴν κοιλίαν τοῦ ἵππου, καὶἐκράτησεν αὐτὸν εἰς τὸν τόπον. Ὁ Τοῦρκος τὸν ἐπιστόλισεκαὶ τὸν ἐλάβωσεν ἐλαφρὰ καὶ κατεβατὰ εἰς τὰ ψαχνὰ,καὶ μὲ τὴν ἄλλην πιστόλαν του πάλιν ἔπραξε τὸ ἴδιον,καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ τὸν σκοτώσῃ οὔτε πλέον μὲ τὸσπαθὶ, ὁ Ἕλλην τότε ἀμέσως ἐξεκοίλιασε τὸ ἄλογονμὲ τὴν μάχαιράν του, τὸ ὁποῖον ἔπεσεν, καὶ μετ᾿αὐτοῦ καὶ ὁ Τοῦρκος, τὸν ὁποῖον ἐλιάνισε μὲ τὴνμάχαιράν του. Τὴν παληκαριὰν ταύτην οἱ Ἕλληνεςἔβλεπον μακρόθεν.Ὁ Μουρλογεώργης καίτοι ἔφερεν εἰς τὸ σῶμάτου ἑπτὰ πληγὰς, ὅμως ἐσώθη καὶ ἐστάλη νὰθεραπευθῇ εἰς τὸ νοσοκομεῖον τῆς Βυτίνας, ὅπου ὁχειρουργὸς Νικόλ. Θεοφιλόπουλος τὸν ἐπεριποιήθη καὶ τὸνἐθεράπευσε. Κατόπιν εἰς ἄλλας μάχας ἔκαμε καὶ ἄλλατοιαῦτα ἀνδραγαθήματα, καὶ ἕνεκα τούτων ἔγεινεγνωστὸς εἰς τοὺς Ἕλληνας. Ὁ Μουρλογεώργης τοιοῦτοςὤν, δὲν ἐδυνήθη, κατὰ δυστυχίαν νὰ λάβῃ μικρὰνπερίθαλψιν, καὶ ἀπέθανεν ἄστεγος. Ἡ δὲ Κυβέρνησις τοῦὌθωνος ἔπειτα ἐφέρθη καὶ εἰς αὐτὸν, καὶ εἰς πολλοὺςἄλλους ὁμοίους ἀγωνιστὰς ἄπονος Κυβέρνησις.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΑΔΗΣ
Καὶ οὖτος κατήγετο ἐκ Σοπωτοῦ. Ὑπηρέτησεστρατιωτικῶς ὑπὸ τὸν Κωνσταντῖνον Πετιμεζᾶν ὡςὑπασπιστὴς εἰς διαφόρους μάχας κατὰ τὰς γενομέναςπολιορκίας τῶν Πατρῶν καὶ τῆς Κορίνθου· ἐπολέμησεδὲ μετὰ τῶν ἄλλων καὶ τὰ λείψανα τοῦ Δράμαλη κατὰτὴν Ἀκράταν. Καὶ πολιτικῶς ὑπηρέτησε τὴν πατρίδαχρηματίσας Γραμματεὺς τοῦ Ὑπουργείου τοῦ πολέμου.

*Φωτάκος ή Φώτιος Χρυσανθόπουλος (1798-1878)

Αγωνιστής του 1821, υπασπιστής του Θ. Κολοκοτρώνη και απομνημονευματογράφος. Ο πατέρας του ήταν ο ιερέας παπα – Γιαννάκης,  γι’ αυτό και τ’ αδέρφια του (Αναγνώστης, Κων/νος, Παναγιώτης και Νικόλαος) ονομάσθηκαν Παπαγιαννακόπουλοι, ενώ ο Φωτάκος διατήρησε το πατρικό επώνυμο Χρυσανθόπουλος. Στην ιστορία  έμεινε γνωστός ως Φωτάκος.

Γεννήθηκε στα Μαγούλιανα* Γορτυνίας. Διδάχτηκε τα πρώτα του γράμματα στο χωριό του με δάσκαλο τον Αγάπιο. Κατόπιν πήγε στη Βυτίνα, όπου είχε δάσκαλο τον Παρθένιο.Επειδή όμως ήταν πολύ ζωηρό, σκληρό και φιλόνικο παιδί, ο πατέρας του φοβούμενος μη φιλονικήσει με τους Τούρκους, τον έστειλε στη Ρωσία, στο Κισνόβι της Βεσσαραβίας ως εμποροϋπάλληλο. Ήταν η εποχή που η Φιλική Εταιρεία όλο και δυνάμωνε με τη μύηση στο μυστικό πολλών ομογενών. Ο Φωτάκος εγκαταλείπει τη δουλειά του και μεταβαίνει στην Οδησσό, όπου το 1814 είχε ιδρυθεί η Φιλική Εταιρεία, και γίνεται φιλικός. Στη συνέχεια παίρνει εντολή να μεταβεί στα Λαγκάδια Γορτυνίας, για να συναντήσει τον πρόκριτο Κανέλλο Δεληγιάννη και να τον ενημερώσει για τις εξελίξεις και για την ημέρα του γενικού ξεσηκωμού.

Βίοι Πελοποννησίων ανδρών

Τον Οκτώβριο του 1820 ο Φωτάκος, συντροφιά με τον φίλο του και συναγωνιστή Δημήτριο Αρκαδινό, φτάνει στην Ύδρα και στη συνέχεια οι δύο άνδρες μεταβαίνουν στο Ναύπλιο, για να κατασκοπεύσουν, προσποιούμενοι ο Φωτάκος τον ευρωπαίο γιατρό και ο Αρκαδινός τον διερμηνέα. Στη συνέχεια ο Φωτάκος περνώντας από το Άργος,φτάνει στην Τρίπολη με χίλιες προφυλάξεις και μιλώντας Ρώσικα, έρχεται σε επαφή με Τριπολιτσιώτες φιλκούς, κατόπιν μεταβαίνει στο χωριό του, τ’ αγαπημένα του Μαγούλιανα, και στη συνέχεια στο αρχοντικό του Δεληγιάννη στα Λαγκάδια. Με το ξέσπασμα της επανάστασης ο Φωτάκος ήταν αρχικά με το Δεληγιάννη έξω από την Τριπολιτσά, την οποία άρχισαν να πολιορκούν πολλοί καπεταναίοι με τους στρατιώτες τους, που ολοένα γίνονταν περισσότεροι. Ο Κολοκοτρώνης τότε (τον Απρίλιο 1821), εκτιμώντας την προσωπικότητα και αξιοσύνη του Φωτάκου, τον ονόμασε πρώτο καπετάνιο του λόχου που πρωτοΐδρυσε στο χωριό Πιάνα, έξω από την Τρίπολη. Αμέσως  τον πήρε υπασπιστή του και τον είχε μαζί του σ’ όλες τις εκστρατείες και επιχειρήσεις που διεξήγαγε. Πόσο τον αγαπούσε οΚολοκοτρώνης**  φαίνεται και από το γεγονός ότι, μετά την αποφυλάκισή του το 1825 από την Ύδρα, προκειμένου ως αρχιστράτηγος ν’ αντιμετωπίσει τις ορδές του Ιμπραήμ, ζήτησε από την Κυβέρνηση να του δοθεί ο καλός και άξιος υπασπιστής και γραμματικός του Φωτάκος.

Ο Φωτάκος παντρεύτηκε το 1824 την κόρη του εύπορου Τριπολιτσιώτη Σωτήρη Σαρδέλη. Αργότερα, όταν τελείωσε ο απελευθερωτικός αγώνας, εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη, αλλά χήρεψε χωρίς να έχει αποκτήσει παιδιά. Δεν ξαναπαντρεύτηκε. Ξόδεψε την περιουσία της γυναίκας του, βοηθώντας οικογένειες αγωνιστών που υπέφεραν.

Στα χρόνια του Καποδίστρια ήταν ταγματάρχης και στην εποχή του Όθωνα διορίστηκε  δασάρχης. Ο θάνατος τον βρήκε ταγματάρχη της Φάλαγγας, στα 1878.Κηδεύτηκε και ετάφηκε  στην Αγία Βαρβάρα της Τρίπολης.

Ο σεμνός αυτός αγωνιστής μας άφησε αξιολογότατο συγγραφικό έργο. Τα απομνημονεύματά του αποτελούν πολυτιμότατη ιστορική πηγή, γιατί ως υπασπιστής του Κολοκοτρώνη είχε τη δυνατότητα να γνωρίζει πρόσωπα και γεγονότα. Ειλικρινής, με φιλελεύθερα και δημοκρατικά φρονήματα, αποφάσισε να γράψει με αγάπη και αίσθημα ευθύνης και να μας αφήσει τ’ απομνημονεύματά του, όπου διακρίνουμε ένα σπάνιο μνημονικό, ειλικρίνεια και βαθύ πατριωτισμό. Επίσης, έγραψε το «Βίο του Παπαφλέσσα» και τους «Βίους Πελοποννησίων ανδρών» κ.ά. Το σπίτι του Φωτάκου στην Τρίπολη δεν υπάρχει πια. Στη θέση του κτίστηκε το μέγαρο του ΟΤΕ .

Υποσημειώσεις

* Τα Μαγούλιανα είναι οικισμός της Αρκαδίας και αποτελεί το ψηλότερο κατοικήσιμο χωριό της Πελοποννήσου (1.365μ). Βρίσκεται πλησίον τουΑργυροκάστρου όπου παραθέριζαν οι Βιλαρδουίνοι. Ανήκει στον Δήμο Βυτίναςκαι έχει 256 κατοίκους (2001).

Σύμφωνα με διάφορες πηγές το χωριό ιδρύθηκε μεταξύ 1530 και 1600 μ.Χ από πέντε οικισμους, Άγιος Αθανάσιος (Κάστρο), Άγιος Κωνσταντίνος (Λειβάδι), Άγιος Ιωάννης (Καμπέας), το Πετροβούνι και το Μεγίστου ή Κατσίποδας, με σκοπό να γλυτώσουν από τις επιδρομές των Λαλαιών Τούρκων. Η ονομασία προέρχεται πιθανότατα από την σλαβική λέξη Magila, που σημαίνει λόφος – ύψωμα. Το 1927 μετονομάστηκε σε Αργυρόκαστρο όπως και πολλά χωριά εκείνη την περίοδο που είχαν σλαβικά ή λατινικά ονόματα, σύντομα όμως το όνομα αυτό εξέπεσε λόγω αντιδράσεων των κατοίκων. Τα Μαγούλιανα αποτέλεσαν έδρα του δήμου Μυλάοντος ως το 1912 όταν και καταργήθηκαν οι δήμοι. Σπουδαία ήταν η συνεισφορά του χωριού στην επανάσταση του 1821. Πατρίδα του Φώτιου Χρυσανθόπουλου (Φωτάκου) Α’ υπασπιστή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και άλλων πολλών οπλαρχηγών.

** Έγγραφο του Κολοκοτρώνη για τον Φωτάκο (με ημερομηνία 4 Μαΐου 1833).

Ο κύριος Φώτιος Χρυσανθόπουλος εκ Μαγουλιάνων της Γορτυνίας από την αρχήν της επαναστάσεως παρευρέθη εις τον υπέρ ελευθερίας αγώνα της πατρίδος. Τούτον διά την πολεμικήν του ευτολμίαν και ικανότητα και διά τον άοκνον και ενεργητικόν του χαρακτήρα έλαβον απ’ αρχής μετ’ εμαυτού ως πρώτον υπασπιστήν μου, βοηθόν εις όλας τας κατά των εχθρών εκστρατείας μου. Απ’ αρχής του αποκλεισμού της Τριπολιτσάς μέχρι της αναχωρήσεως των Αιγυπτίων εκ Πελοποννήσου και εις όλας τας παρεμπεσούσας εκστρατείας και μάχας. Εν γένει όπου παρευρέθην εγώ και ενιαχού τυχών περιστατικώς μόνος υπηρέτησε, δείξας πάντοτε ανδρείαν και αξιότητα, ευπείθειαν και προθυμίαν εις την εκπλήρωσιν των ανωτέρων διαταγών μου, τιμίαν και άμεμπτον διαγωγήν, εδικαίωσε την εκλογήν μου. Και μετά ταύτα μέχρι της σήμερον εξηκολούθησε διατελών εν χρήσει του επαγγέλματος του υπασπιστού μου. Πιστός μάρτυς των προς την πατρίδα εκδουλεύσεών του δίδωμι το παρόν ενδεικτικόν εις χείρας του, διά να τω χρησιμεύσει όπου ανήκει…

Θ. Κολοκοτρώνης

Πηγές

• Οδυσσέα Κουμαδωράκη, « Άργος το πολυδίψιον » Εκδόσεις Εκ Προοιμίου, Άργος 2007.
• Γ. Π. Κουρνούτου, «Το Απομνημόνευμα 1453- 1953», Τόμος Β΄, Εκδόσεις Αετός, Αθήναι 1954.
  http://argolikivivliothiki.gr