του Σπύρου Θεοχάρη Οικονομολόγου Γενικoύ Γραμματέα Νομαρχίας Αχαΐας Αν προσπαθούσαμε να ερμηνεύσουμε μια φωτογραφία της παγκόσμιας ...
Γενικoύ Γραμματέα Νομαρχίας Αχαΐας
Αν προσπαθούσαμε να ερμηνεύσουμε μια φωτογραφία της παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής συγκυρίας θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε με τρείς προτάσεις ως εξής:
-Συσσώρευση οικονομικού και πολιτικού κόστους από την χρηματοπιστωτική κατάρρευση.
-Συσσώρευση οικονομικού και κοινωνικού κόστους από την καταστροφή του περιβάλλοντος .
-Πιθανή απάντηση στα προηγούμενα ή στροφή στην πράσινη οικονομία η οποία ενσωματώνει την μείωση του περιβαλλοντικού κόστους και αυξάνει τις ευκαιρίες οικονομικής ανάκαμψης με επιχειρηματικότητα σε μη κορεσμένους τομείς.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η ύφεση, στην οποία οι χώρες εισέρχονται, άρχισε να επιβραδύνει δραματικά τους ρυθμούς ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να σημειώνεται κατακόρυφη πτώση στη ζήτηση των προϊόντων, η οποία, με τη σειρά της, οδηγεί τις τιμές σε ραγδαία πτώση.
Έτσι, υπάρχει πλέον έντονη ανησυχία μήπως η πτώση αυτή επεκταθεί σε όλο το φάσμα των αγαθών και βέβαια μήπως συνεχιστεί για αρκετά χρόνια. Από πολλούς οικονομολόγους εκφράζεται η άποψη ότι εισερχόμαστε, αν δεν έχουμε εισέλθει ήδη, σε μία πολύ δύσκολη κατάσταση για την οικονομία που λέγεται κρίση αποπληθωρισμού .
Σε μια τέτοια κατάσταση, η μόνη σίγουρη επένδυση θεωρείται η διαθεσιμότητα σε ρευστό ενώ παράλληλα δείχνει πολύ δύσκολο να φανεί στον ορίζοντα, ποιες είναι οι σωστές επενδύσεις Το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να περιγραφεί και ως «παγίδα ρευστότητας». Όταν οι κεντρικές τράπεζες δηλαδή μειώσουν τα επιτόκια δανεισμού των τραπεζών στο μηδέν, δεν έχουν πλέον καμία άλλη δυνατότητα να βοηθήσουν, με στόχο την αναθέρμανση της Οικονομίας. Εάν και εφ’ όσον οι τιμές όλων των αξιών μειώνονται συνεχώς, ακόμη και ένα μηδενικό επιτόκιο είναι πολύ υψηλό, αφού η αγορά έχει «αντι-καταναλωτικό» κίνητρο και επιλέγει να διατηρήσει τα χρήματα του μετρητά, αντί να τα θέσει σε κυκλοφορία.
Κάτι ανάλογο συνέβη στις ΗΠΑ με τη Μεγάλη Ύφεση κατά τη δεκαετία του '30 αλλά και πιο πρόσφατα στη «χαμένη δεκαετία του '90» στην Ιαπωνία, που χαρακτηρίστηκε από την στασιμότητα στην οικονομική ανάπτυξη και τη ραγδαία μείωση των τιμών.Υπάρχουν βέβαια σημαντικές διαφορές. Η ανεργία τότε στις ΗΠΑ, έφτασε στο 25% ενώ τώρα στο 6% Τότε η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 50%, ενώ τώρα κατά 1,5%. Τότε οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν -25% τώρα είναι στο 3% και φυσικά η μεγάλη ελπίδα όλων είναι πως σήμερα υπάρχει δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης και παρεμβάσεων από τις κυβερνήσεις που τότε δεν υπήρχε.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί, ότι αρκετοί αναλυτές και οικονομολόγοι πιστεύουν ότι μια μικρή δόση αποπληθωρισμού, η οποία θα δράσει ως μοχλός για να εξέλθουμε από την κρίση, ίσως να είναι τελικά αυτό που χρειάζονται οι καταναλωτές.Και αυτό διότι, όσο ο πληθωρισμός υποχωρεί , οι πραγματικοί μισθοί θα ανεβαίνουν και η αγοραστική δύναμη θα αυξάνεται, βοηθώντας την καταναλωτική δαπάνη. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο πυρήνας της χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι η στεγαστική αγορά, η όλη κατάσταση μπορεί τελικά να βοηθήσει τους καταναλωτές και το αποτέλεσμα να είναι επωφελές για όλους.
Σε μια περίοδο που το βασικό ζητούμενο είναι η σταθεροποίηση, οι ρευστοποιήσεις, για την αποκομιδή γρήγορου κέρδους, σε συνδυασμό με την έλλειψη ρευστότητας, αποτελούν τη βασική πληγή των αγορών.
Ταυτοχρόνως, η επενδυτική ψυχολογία έχει φτάσει στο ναδίρ, με αποτέλεσμα ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι και ψύχραιμοι, να μην τολμούν. Και κανείς να μην μπορεί να κάνει ασφαλείς προβλέψεις για την πορεία των αγορών.
Ο περιορισμός της ζήτησης και της παραγωγής, οδηγεί σε μαζικές απολύσεις εργαζομένων, ενώ όλοι φοβούνται ότι το σημαντικότερο πλήγμα στην ευρωπαϊκή πραγματική οικονομία, θα έρθει από το δεύτερο εξάμηνο του 2009.
Ουσιαστικά, το επόμενο έτος διακυβεύεται η διατήρηση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, αφού οι μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες κινδυνεύουν να εισέλθουν σε μακροχρόνια ύφεση.
Με την κρίση να βρίσκεται σε εξέλιξη καθημερινά, χάνονται εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στα χρηματιστήρια του Κόσμου. Παρά τις όποιες ανακάμψεις παρατηρούνται η αποψή μου είναι, πως ακόμα δεν μπορεί να υπάρξει μια σταθερή ανοδική πορεία στις αγορές .Το σύνθημα για αυτή την πορεία θα δοθεί από τις ΗΠΑ και αυτό δεν αναμένετε νωρίτερα από τις αρχές του 2010.
Παράλληλα, εξελίσσεται και μια άλλου είδους οικονομική καταστροφή από την κατασπατάληση των φυσικών κεφαλαίων που υπολογίζεται σε ανάλογα αν όχι μεγαλύτερα, χρηματικά μεγέθη από αυτά της πρόσφατης οικονομικής κρίσης που περιέγραψα προηγουμένως . Η οικονομική αιμορραγία μόνο για την αποκατάσταση των φυσικών καταστροφών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή είναι ένα μόνο από τα περιβαλλοντικά κόστη που συσσωρεύονται και θα μπορούσαμε να προσθέσουμε έναν πολύ μακρύ κατάλογο
Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι το εκρηκτικό μίγμα που δημιουργείται για την παγκόσμια οικονομία από την διασταύρωση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης με την προϋπάρχουσα περιβαλλοντική
Μέσα σε αυτή την πολύ δυσμενή οικονομική συγκυρία έρχεται σαν απάντηση διεξόδου και ανάκαμψης η δημιουργία της «πράσινης οικονομίας» του μέλλοντος.
Η «πράσινη οικονομία» θα οδηγήσει σε μεγάλες ευκαιρίες για επενδύσεις, που θα γίνονται στις καθαρές τεχνολογίες, με αειφόρο χρήση πόρων και εξοικονόμηση ενέργειας, Οι επενδύσεις αυτές θα είναι οικονομικά πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές, θα δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και θα επιφέρουν την αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης , ανατροφοδοτώντας το όλο σύστημα.
Να λοιπόν που τα οικονομικά αδιέξοδα μάς οδήγησαν στο να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε την οικονομική ανάπτυξη και την οικολογία ως αντιφατικές έννοιες.
Ας σημειωθεί δε ότι οι φωνές αυτές δεν ακούγονται από κάποιους περιθωριακούς ή επαναστάτες, αλλά από «παιδιά» του ίδιου συστήματος που κυοφόρησε και γέννησε τα οικολογικά και οικονομικά προβλήματα που βιώνουμε σήμερα
Η χρηματοπιστωτική κρίση που πλήττει το σύνολο των οικονομιών του πλανήτη έχει οδηγήσει τις ηγεσίες όλων των χωρών στην αναζήτηση εναλλακτικών μέτρων , τα οποία θα διασφαλίσουν την μεγαλύτερη δυνατή προστασία των οικονομιών από τις συνέπειες της κρίσης.
Ένα βασικό μέλημα των κυβερνήσεων είναι η λήψη μέτρων που θα διατηρήσουν σε όσο είναι δυνατόν υψηλότερα επίπεδα την απασχόληση, κυρίως μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας σε καινοτόμες επενδυτικές προσπάθειες.
Και, τι πιο καινοτόμο, από τις “πράσινες” επενδύσεις.
Η πράσινη οικονομία δεν είναι μόνο η εφαρμογή μιας πολιτικής μείωσης των αερίων ρύπων, με επιπτώσεις στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αλλά και μια ανάπτυξη με στόχο την αύξηση της απασχόλησης.
Τα μεγέθη και οι μελέτες από τον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη μελλοντική δυναμική τους, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα.
Μελέτες του ΟΗΕ και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας τονίζουν ότι χώρες που θα αναπτύξουν φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες, θα μπορούν να απασχολούν περισσότερους εργαζόμενους, απ’ όσο μπορούν να απασχολούν μαζί η αυτοκινητοβιομηχανία και οι βιομηχανίες παραγωγής εργαλείων.
Όλο και περισσότεροι στην Ε.Ε πλέον μιλούν για την πράσινη στροφή στην οικονομία με σύνθημα «Για κάθε ένα ευρώ που σήμερα επενδύουμε στο περιβάλλον, θα δημιουργηθεί όφελος πέντε ευρώ στο μέλλον» .
Εκτιμάται ότι στην Ε.Ε., μπορούν να δημιουργηθούν 1.000.000 θέσεις εργασίας σε «πράσινους» τομείς άμεσα και παράλληλα να περιοριστούν οι συνέπειες των κλιματικών αλλαγών αφού κάθε χρόνο στην Ε.Ε. για την αποκατάσταση των ζημιών από τις φυσικές καταστροφές που συνδέονται με τις κλιματικές αλλαγές, δαπανώνται περίπου 10 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αντίστοιχα επιχειρήματα, μέτρα και μελέτες, για την αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κρίσης, υπάρχουν από την πλευρά του οικονομικού επιτελείου του Β. Obama. Αυτά βασίζονται κυρίως σε έξι άξονες:
1. Τη δημιουργία ενός ταμείου «πράσινων υποδομών» για την ενεργειακή βελτίωση των υφιστάμενων κτιρίων, αλλά και τις φοροαπαλλαγές για τα βιοκλιματικά σπίτια, με στόχο την αναζωογόνηση της οικοδομικής βιομηχανίας.
2. Τις φοροαπαλλαγές σε επιχειρήσεις που παράγουν αιολική, γεωθερμική και ηλιακή ενέργεια, αλλά και υλικά και εξαρτήματα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης.
3. Την προώθηση νέων «έξυπνων» καινοτόμων τεχνολογιών που θα είναι ικανές να μειώσουν την κατανάλωση ηλεκτρισμού σε όλες τις οικιακές συσκευές.
4. Την κατασκευή νέων αποδοτικότερων δικτύων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμία, την ηλιακή και την αιολική ενέργεια.
5. Την αύξηση των επενδύσεων σε «πράσινα» μέσα μεταφοράς σταθερής τροχιάς για τη μαζική μετακίνηση.
6. Τη δημιουργία ενός «πράσινου» προγράμματος ενίσχυσης των αυτοκινητοβιομηχανιών, με αντάλλαγμα και στόχους τη βελτίωση της εξοικονόμησης στην κατανάλωση των καυσίμων των αυτοκινήτων, αλλά και τη μαζική επένδυση σε νέες αποδοτικότερες και καθαρότερες μπαταρίες, αλλά και σε υβριδικούς κινητήρες.
Ωστόσο, οι κυβερνήσεις αλλά και η αγορά στην στροφή προς την πράσινη οικονομία, έχουν να αντιμετωπίσουν κυρίως τρία σοβαρά προβλήματα.
Το πρώτο έχει να κάνει με τη μείωση της έντασης εργασίας, καθώς η λογική μιας οικονομικής ανάπτυξης, οφείλει μακροχρόνια να επεκτείνεται και να αυτοτροφοδοτείται.
Το δεύτερο πρόβλημα προέρχεται από τη δημιουργούμενη αγορά δικαιωμάτων ρύπανσης που δεν είναι σίγουρο αν θα μπορέσει να πετύχει τους στόχους της, ως προς την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών.
Το τρίτο πρόβλημα, έχει να κάνει με την ανεύρεση και εξασφάλιση πόρων, για την προώθηση της πράσινης οικονομίας, με βάση τους οποίους μπορεί να μεταστραφεί η παραγωγή σε εντελώς διαφορετικούς τύπους οργάνωσης και ουσιαστικά στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Το κατά πόσο μπορεί αυτό να επιτευχθεί, στη σημερινή συγκυρία της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί!
Κυρίες και κύριοι,
Τα τελευταία χρόνια, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια αναπτύσσονταν με ταχείς ρυθμούς στις ΗΠΑ και όλα έδειχναν ότι η ανάπτυξη αυτή θα επιταχυνόταν περαιτέρω υπό την «πράσινη» κυβέρνηση Ομπάμα.
Ωστόσο, η πιστωτική και η μετέπειτα οικονομική κρίση επέφερε ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα: η εγκατάσταση σταθμών αιολικής και ηλιακής ενέργειας υποχωρεί. Εργοστάσια κατασκευής ανταλλακτικών για τις συγκεκριμένες βιομηχανίες ανακοινώνουν μαζικές απολύσεις τις τελευταίες εβδομάδες, ενώ εμπορικές οργανώσεις προβλέπουν για φέτος μείωση της εγκατάστασης νέου εξοπλισμού κατά 30-50%.
Την ίδια ώρα, οι τιμές των αεριοστρόβιλων και των συλλεκτών ηλιακής ενέργειας, που είχαν φθάσει στα ύψη πριν από λίγα χρόνια, υποχωρούν.
Και κοινότητες που μόλις πέρυσι ανταγωνίζονταν η μια την άλλη για την προσέλκυση ενός σταθμού παραγωγής καθαρής ενέργειας , τώρα κάνουν πίσω.
Μεγάλο μέρος του προβλήματος οφείλεται στην πιστωτική κρίση.
Κάποτε, ως και 18 μεγάλες τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ήταν πρόθυμα να συμβάλουν στη χρηματοδότηση εγκαταστάσεων, εκμεταλλευόμενα τα γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα. Τώρα, έχουν απομείνει μόνο τέσσερα.
Το (ανθρωπογενές, για να είμαστε ακριβείς) «φαινόμενο του θερμοκηπίου» είναι το αποτέλεσμα ενός άνισου- για το περιβάλλον- μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που εφαρμόστηκε με ένταση για πολλά χρόνια.
Πρόκειται για το ίδιο μοντέλο που οδήγησε στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στη μαζική «αξιοποίηση» των φυσικών πόρων. Ένα μοντέλο, που έφθασε στα όριά του όταν διασταυρώθηκε και με την πρόσφατη οικονομική κρίση Η απάντηση στο μοντέλο όπως προανέφερα, ακούει στον όρο «πράσινη οικονομία», όρο για τον οποίο μιλάει όλος ο πλανήτης, χωρίς όμως να είναι πάντα σε θέση και να τον ερμηνεύσει.
Αν δηλαδή «πράσινη» είναι μια οικονομία που αξιοποιεί το περιβάλλον, για νέες επενδύσεις (για ορισμένους «πράσινος» καπιταλισμός) ή αν πρόκειται για μια οικονομία που αναπτύσσεται στη βάση της πολιτικής που θέτει σε πρωταγωνιστική, θέση το περιβάλλον.
Το επόμενο λογικό ερώτημα που τίθεται είναι
Μπορεί να υπάρξει «πράσινη οικονομία» στην Ελλάδα σήμερα;
Η απάντηση είναι Ναι, αν υπάρχει πολιτική βούληση για να
αλλάξει ριζικά η λογική που λέει ότι διέξοδος από την κρίση θα υπάρξει μόνο με την ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος.
Ενός συστήματος εξαιτίας του οποίου οδηγηθήκαμε στην σημερινή κατάσταση.
Η απάντηση είναι Ναι, αν το κράτος ενισχύσει άμεσα το πράσινο επιχειρείν .
Η απάντηση τέλος θα είναι Ναι αν η πολιτική που θα ακολουθήσουμε το επόμενο διάστημα σε κεντρικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο βοηθήσει να ξεπερασθούν ορισμένα βασικά εμπόδια
1. Η αλλαγή του ενεργειακού ισοζυγίου που απαιτεί τη σταδιακή απεξάρτηση από τον λιγνίτη και το πετρέλαιο .Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο και οι αντιστάσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και στην ταχύτερη διείσδυση των ΑΠΕ είναι πολλές, ενώ ταυτόχρονα η ενεργειακή πολιτική της χώρας επενδύει ακριβώς στο αντίθετο..
2. Η εκτός σχεδίου δόμηση. Η απάντηση είναι οργανωμένη δόμηση στον εξωαστικό χώρο με σοβαρούς περιορισμούς στις παράκτιες ζώνες και σε ευαίσθητες ορεινές περιοχές.
3. Η άναρχη επέκταση των πόλεων. Με άλλα λόγια, στο σημερινό «πρότυπο» ανάπτυξης, η γη έχει ανταλλακτική αξία μόνο αν χτιστεί. Η αγορά είναι τελικά αυτή που χωροθετεί.
4. Η επέλαση των απορριμμάτων. Η πολιτική για την κατασκευή ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) για πολλούς είναι παρωχημένη. Ιδιαίτερα όταν η διεθνής τάση μεταθέτει την προτεραιότητα στους ΧΥΤΥ, δηλαδή σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.
Αυτό σημαίνει επαναχρησιμοποίηση, διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση. Σημαίνει ενδεχομένως και θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν. Η περίπτωση της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αχαΐα, ίσως αποτελεί ένα παράδειγμα. Δηλαδή κατασκευή ΧΥΤΑ και μετατροπή τους σε ΧΥΤΥ με δημιουργία εργοστασίου Χωρίς καύση κλπ.
5. Η υδροβόρος γεωργία. Με τον υδροφόρο ορίζοντα σε εξάντληση σε πολλές περιοχές της χώρας καθώς και τις κλιματικές αλλαγές, η επιμονή σε καλλιέργειες που είναι υδροβόρες είναι διπλά καταστρεπτική και για το περιβάλλον και για την αγροτική οικονομία.
Στην «πράσινη οικονομία» η απάντηση είναι εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα και αναδιάρθρωση των καλλιεργειών.
Το στοίχημα της «πράσινης οικονομίας» είναι ένα στοίχημα για το οποίο αξίζει να στρατευθείς. Ορθώς το ΠαΣοΚ το αναδεικνύει και επισημαίνει ότι πρόκειται για στοίχημα που δεν αντέχει σε συμβιβασμούς.
Ίσως τελικά να είναι το μεγάλο στοίχημα της νέας εποχής.
Οι συνθήκες έχουν μάλλον ωριμάσει, δεν είμαι όμως βέβαιος, αν έχει ωριμάσει ο κόσμος της οικονομίας.
Αυτό είναι το 6ο εμπόδιο, αν δηλαδή η οικονομία αποδέχεται ότι στην «πράσινη οικονομία» πρωταγωνιστής θα είναι το περιβάλλον.
Υπάρχει βέβαια και μια μερίδα καλοπροαίρετων εντός η εκτός εισαγωγικών, που θέτει ερωτήματα του τύπου .
Πόσο πολύ ενδιαφέρει τον κοσμάκη το πρόβλημα της «πράσινης ανάπτυξης» τη στιγμή που αυτό που τον νοιάζει είναι μήπως χάσει τη δουλειά του, αν θα μειωθεί το εισόδημά του και ποιο θα είναι το μέλλον της οικογενείας του;
Είναι προφανές ότι υπάρχουν τεκμηριωμένες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Το στοίχημα όμως που πρέπει να κερδηθεί ταυτόχρονα με την επιστημονική τεκμηρίωση της διεξόδου που μπορεί να δώσει στην παγκόσμια οικονομία η πράσινη ανάπτυξη, είναι η διάχυση η κατανόηση και η αποδοχή τέτοιων πολιτικών από ένα κοινωνικό σύνολο που επί δεκαετίες ολόκληρες έχει εθιστεί στα ακριβώς αντίθετα .
-Στην αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων , χωρίς σκέψη ότι αποτελούν πεπερασμένο μέγεθος.
-Στον άκριτο καταναλωτισμό ως μόνο τρόπο ευημερίας.
-Στην μείωση της κοινωνικής επαφής ,της συλλογικότητας και την απομόνωση.
Η πράσινη ανάπτυξη ,η πράσινη οικονομία και το πράσινο επιχειρείν δεν είναι σίγουρο αν αποτελούν την μόνη συνταγή για έξοδο από την κρίση, σίγουρα όμως είναι μια ουσιαστική εναλλακτική πρόταση και έτσι πρέπει να την εξετάσουμε.
Είναι η πράσινη οικονομία η θεραπεία στην
παγκόσμια οικονομική κρίση και την κρίση που διέρχεται η χώρας μας;
Η επιλογή του σημερινού θέματος δεν έγινε καθόλου τυχαία.
Πεποίθησή μας είναι ότι πράσινη ανάπτυξη σημαίνει νέες δυναμικές δραστηριότητες, νέες θέσεις εργασίας και δημιουργία πλούτου.
Σημαίνει ανάκτηση της χαμένης ανταγωνιστικότητας της χώρας. Αποτελεί τη μόνη αξιόπιστη απάντηση απέναντι στον εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό, αλλά και απάντηση στις σύγχρονες προκλήσεις όπως την κλιματική αλλαγή και την εξάντληση των υδάτινων πόρων που επισείουν νέους κινδύνους. Αποτελεί το μεγάλο στοίχημα, εν μέσω της σημερινής κρίσης, για το μέλλον της χώρας.
Αν προσπαθούσαμε να ερμηνεύσουμε μια φωτογραφία της παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής συγκυρίας θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε με τρείς προτάσεις ως εξής:
-Συσσώρευση οικονομικού και πολιτικού κόστους από την χρηματοπιστωτική κατάρρευση.
-Συσσώρευση οικονομικού και κοινωνικού κόστους από την καταστροφή του περιβάλλοντος .
-Πιθανή απάντηση στα προηγούμενα ή στροφή στην πράσινη οικονομία η οποία ενσωματώνει την μείωση του περιβαλλοντικού κόστους και αυξάνει τις ευκαιρίες οικονομικής ανάκαμψης με επιχειρηματικότητα σε μη κορεσμένους τομείς.
Έτσι, υπάρχει πλέον έντονη ανησυχία μήπως η πτώση αυτή επεκταθεί σε όλο το φάσμα των αγαθών και βέβαια μήπως συνεχιστεί για αρκετά χρόνια. Από πολλούς οικονομολόγους εκφράζεται η άποψη ότι εισερχόμαστε, αν δεν έχουμε εισέλθει ήδη, σε μία πολύ δύσκολη κατάσταση για την οικονομία που λέγεται κρίση αποπληθωρισμού .
Σε μια τέτοια κατάσταση, η μόνη σίγουρη επένδυση θεωρείται η διαθεσιμότητα σε ρευστό ενώ παράλληλα δείχνει πολύ δύσκολο να φανεί στον ορίζοντα, ποιες είναι οι σωστές επενδύσεις Το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να περιγραφεί και ως «παγίδα ρευστότητας». Όταν οι κεντρικές τράπεζες δηλαδή μειώσουν τα επιτόκια δανεισμού των τραπεζών στο μηδέν, δεν έχουν πλέον καμία άλλη δυνατότητα να βοηθήσουν, με στόχο την αναθέρμανση της Οικονομίας. Εάν και εφ’ όσον οι τιμές όλων των αξιών μειώνονται συνεχώς, ακόμη και ένα μηδενικό επιτόκιο είναι πολύ υψηλό, αφού η αγορά έχει «αντι-καταναλωτικό» κίνητρο και επιλέγει να διατηρήσει τα χρήματα του μετρητά, αντί να τα θέσει σε κυκλοφορία.
Κάτι ανάλογο συνέβη στις ΗΠΑ με τη Μεγάλη Ύφεση κατά τη δεκαετία του '30 αλλά και πιο πρόσφατα στη «χαμένη δεκαετία του '90» στην Ιαπωνία, που χαρακτηρίστηκε από την στασιμότητα στην οικονομική ανάπτυξη και τη ραγδαία μείωση των τιμών.Υπάρχουν βέβαια σημαντικές διαφορές. Η ανεργία τότε στις ΗΠΑ, έφτασε στο 25% ενώ τώρα στο 6% Τότε η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 50%, ενώ τώρα κατά 1,5%. Τότε οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν -25% τώρα είναι στο 3% και φυσικά η μεγάλη ελπίδα όλων είναι πως σήμερα υπάρχει δυνατότητα άμεσης ενημέρωσης και παρεμβάσεων από τις κυβερνήσεις που τότε δεν υπήρχε.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί, ότι αρκετοί αναλυτές και οικονομολόγοι πιστεύουν ότι μια μικρή δόση αποπληθωρισμού, η οποία θα δράσει ως μοχλός για να εξέλθουμε από την κρίση, ίσως να είναι τελικά αυτό που χρειάζονται οι καταναλωτές.Και αυτό διότι, όσο ο πληθωρισμός υποχωρεί , οι πραγματικοί μισθοί θα ανεβαίνουν και η αγοραστική δύναμη θα αυξάνεται, βοηθώντας την καταναλωτική δαπάνη. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο πυρήνας της χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι η στεγαστική αγορά, η όλη κατάσταση μπορεί τελικά να βοηθήσει τους καταναλωτές και το αποτέλεσμα να είναι επωφελές για όλους.
Σε μια περίοδο που το βασικό ζητούμενο είναι η σταθεροποίηση, οι ρευστοποιήσεις, για την αποκομιδή γρήγορου κέρδους, σε συνδυασμό με την έλλειψη ρευστότητας, αποτελούν τη βασική πληγή των αγορών.
Ταυτοχρόνως, η επενδυτική ψυχολογία έχει φτάσει στο ναδίρ, με αποτέλεσμα ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι και ψύχραιμοι, να μην τολμούν. Και κανείς να μην μπορεί να κάνει ασφαλείς προβλέψεις για την πορεία των αγορών.
Ο περιορισμός της ζήτησης και της παραγωγής, οδηγεί σε μαζικές απολύσεις εργαζομένων, ενώ όλοι φοβούνται ότι το σημαντικότερο πλήγμα στην ευρωπαϊκή πραγματική οικονομία, θα έρθει από το δεύτερο εξάμηνο του 2009.
Ουσιαστικά, το επόμενο έτος διακυβεύεται η διατήρηση των εισοδημάτων και της απασχόλησης, αφού οι μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες κινδυνεύουν να εισέλθουν σε μακροχρόνια ύφεση.
Με την κρίση να βρίσκεται σε εξέλιξη καθημερινά, χάνονται εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στα χρηματιστήρια του Κόσμου. Παρά τις όποιες ανακάμψεις παρατηρούνται η αποψή μου είναι, πως ακόμα δεν μπορεί να υπάρξει μια σταθερή ανοδική πορεία στις αγορές .Το σύνθημα για αυτή την πορεία θα δοθεί από τις ΗΠΑ και αυτό δεν αναμένετε νωρίτερα από τις αρχές του 2010.
Παράλληλα, εξελίσσεται και μια άλλου είδους οικονομική καταστροφή από την κατασπατάληση των φυσικών κεφαλαίων που υπολογίζεται σε ανάλογα αν όχι μεγαλύτερα, χρηματικά μεγέθη από αυτά της πρόσφατης οικονομικής κρίσης που περιέγραψα προηγουμένως . Η οικονομική αιμορραγία μόνο για την αποκατάσταση των φυσικών καταστροφών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή είναι ένα μόνο από τα περιβαλλοντικά κόστη που συσσωρεύονται και θα μπορούσαμε να προσθέσουμε έναν πολύ μακρύ κατάλογο
Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι το εκρηκτικό μίγμα που δημιουργείται για την παγκόσμια οικονομία από την διασταύρωση της πρόσφατης οικονομικής κρίσης με την προϋπάρχουσα περιβαλλοντική
Μέσα σε αυτή την πολύ δυσμενή οικονομική συγκυρία έρχεται σαν απάντηση διεξόδου και ανάκαμψης η δημιουργία της «πράσινης οικονομίας» του μέλλοντος.
Η «πράσινη οικονομία» θα οδηγήσει σε μεγάλες ευκαιρίες για επενδύσεις, που θα γίνονται στις καθαρές τεχνολογίες, με αειφόρο χρήση πόρων και εξοικονόμηση ενέργειας, Οι επενδύσεις αυτές θα είναι οικονομικά πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές, θα δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και θα επιφέρουν την αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης , ανατροφοδοτώντας το όλο σύστημα.
Να λοιπόν που τα οικονομικά αδιέξοδα μάς οδήγησαν στο να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε την οικονομική ανάπτυξη και την οικολογία ως αντιφατικές έννοιες.
Ας σημειωθεί δε ότι οι φωνές αυτές δεν ακούγονται από κάποιους περιθωριακούς ή επαναστάτες, αλλά από «παιδιά» του ίδιου συστήματος που κυοφόρησε και γέννησε τα οικολογικά και οικονομικά προβλήματα που βιώνουμε σήμερα
Η χρηματοπιστωτική κρίση που πλήττει το σύνολο των οικονομιών του πλανήτη έχει οδηγήσει τις ηγεσίες όλων των χωρών στην αναζήτηση εναλλακτικών μέτρων , τα οποία θα διασφαλίσουν την μεγαλύτερη δυνατή προστασία των οικονομιών από τις συνέπειες της κρίσης.
Ένα βασικό μέλημα των κυβερνήσεων είναι η λήψη μέτρων που θα διατηρήσουν σε όσο είναι δυνατόν υψηλότερα επίπεδα την απασχόληση, κυρίως μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας σε καινοτόμες επενδυτικές προσπάθειες.
Και, τι πιο καινοτόμο, από τις “πράσινες” επενδύσεις.
Η πράσινη οικονομία δεν είναι μόνο η εφαρμογή μιας πολιτικής μείωσης των αερίων ρύπων, με επιπτώσεις στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, αλλά και μια ανάπτυξη με στόχο την αύξηση της απασχόλησης.
Τα μεγέθη και οι μελέτες από τον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη μελλοντική δυναμική τους, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα.
Μελέτες του ΟΗΕ και του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας τονίζουν ότι χώρες που θα αναπτύξουν φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες, θα μπορούν να απασχολούν περισσότερους εργαζόμενους, απ’ όσο μπορούν να απασχολούν μαζί η αυτοκινητοβιομηχανία και οι βιομηχανίες παραγωγής εργαλείων.
Όλο και περισσότεροι στην Ε.Ε πλέον μιλούν για την πράσινη στροφή στην οικονομία με σύνθημα «Για κάθε ένα ευρώ που σήμερα επενδύουμε στο περιβάλλον, θα δημιουργηθεί όφελος πέντε ευρώ στο μέλλον» .
Εκτιμάται ότι στην Ε.Ε., μπορούν να δημιουργηθούν 1.000.000 θέσεις εργασίας σε «πράσινους» τομείς άμεσα και παράλληλα να περιοριστούν οι συνέπειες των κλιματικών αλλαγών αφού κάθε χρόνο στην Ε.Ε. για την αποκατάσταση των ζημιών από τις φυσικές καταστροφές που συνδέονται με τις κλιματικές αλλαγές, δαπανώνται περίπου 10 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αντίστοιχα επιχειρήματα, μέτρα και μελέτες, για την αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κρίσης, υπάρχουν από την πλευρά του οικονομικού επιτελείου του Β. Obama. Αυτά βασίζονται κυρίως σε έξι άξονες:
1. Τη δημιουργία ενός ταμείου «πράσινων υποδομών» για την ενεργειακή βελτίωση των υφιστάμενων κτιρίων, αλλά και τις φοροαπαλλαγές για τα βιοκλιματικά σπίτια, με στόχο την αναζωογόνηση της οικοδομικής βιομηχανίας.
2. Τις φοροαπαλλαγές σε επιχειρήσεις που παράγουν αιολική, γεωθερμική και ηλιακή ενέργεια, αλλά και υλικά και εξαρτήματα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης.
3. Την προώθηση νέων «έξυπνων» καινοτόμων τεχνολογιών που θα είναι ικανές να μειώσουν την κατανάλωση ηλεκτρισμού σε όλες τις οικιακές συσκευές.
4. Την κατασκευή νέων αποδοτικότερων δικτύων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τη γεωθερμία, την ηλιακή και την αιολική ενέργεια.
5. Την αύξηση των επενδύσεων σε «πράσινα» μέσα μεταφοράς σταθερής τροχιάς για τη μαζική μετακίνηση.
6. Τη δημιουργία ενός «πράσινου» προγράμματος ενίσχυσης των αυτοκινητοβιομηχανιών, με αντάλλαγμα και στόχους τη βελτίωση της εξοικονόμησης στην κατανάλωση των καυσίμων των αυτοκινήτων, αλλά και τη μαζική επένδυση σε νέες αποδοτικότερες και καθαρότερες μπαταρίες, αλλά και σε υβριδικούς κινητήρες.
Ωστόσο, οι κυβερνήσεις αλλά και η αγορά στην στροφή προς την πράσινη οικονομία, έχουν να αντιμετωπίσουν κυρίως τρία σοβαρά προβλήματα.
Το πρώτο έχει να κάνει με τη μείωση της έντασης εργασίας, καθώς η λογική μιας οικονομικής ανάπτυξης, οφείλει μακροχρόνια να επεκτείνεται και να αυτοτροφοδοτείται.
Το δεύτερο πρόβλημα προέρχεται από τη δημιουργούμενη αγορά δικαιωμάτων ρύπανσης που δεν είναι σίγουρο αν θα μπορέσει να πετύχει τους στόχους της, ως προς την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών.
Το τρίτο πρόβλημα, έχει να κάνει με την ανεύρεση και εξασφάλιση πόρων, για την προώθηση της πράσινης οικονομίας, με βάση τους οποίους μπορεί να μεταστραφεί η παραγωγή σε εντελώς διαφορετικούς τύπους οργάνωσης και ουσιαστικά στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Το κατά πόσο μπορεί αυτό να επιτευχθεί, στη σημερινή συγκυρία της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί!
Κυρίες και κύριοι,
Τα τελευταία χρόνια, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια αναπτύσσονταν με ταχείς ρυθμούς στις ΗΠΑ και όλα έδειχναν ότι η ανάπτυξη αυτή θα επιταχυνόταν περαιτέρω υπό την «πράσινη» κυβέρνηση Ομπάμα.
Ωστόσο, η πιστωτική και η μετέπειτα οικονομική κρίση επέφερε ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα: η εγκατάσταση σταθμών αιολικής και ηλιακής ενέργειας υποχωρεί. Εργοστάσια κατασκευής ανταλλακτικών για τις συγκεκριμένες βιομηχανίες ανακοινώνουν μαζικές απολύσεις τις τελευταίες εβδομάδες, ενώ εμπορικές οργανώσεις προβλέπουν για φέτος μείωση της εγκατάστασης νέου εξοπλισμού κατά 30-50%.
Την ίδια ώρα, οι τιμές των αεριοστρόβιλων και των συλλεκτών ηλιακής ενέργειας, που είχαν φθάσει στα ύψη πριν από λίγα χρόνια, υποχωρούν.
Και κοινότητες που μόλις πέρυσι ανταγωνίζονταν η μια την άλλη για την προσέλκυση ενός σταθμού παραγωγής καθαρής ενέργειας , τώρα κάνουν πίσω.
Μεγάλο μέρος του προβλήματος οφείλεται στην πιστωτική κρίση.
Κάποτε, ως και 18 μεγάλες τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ήταν πρόθυμα να συμβάλουν στη χρηματοδότηση εγκαταστάσεων, εκμεταλλευόμενα τα γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα. Τώρα, έχουν απομείνει μόνο τέσσερα.
Το (ανθρωπογενές, για να είμαστε ακριβείς) «φαινόμενο του θερμοκηπίου» είναι το αποτέλεσμα ενός άνισου- για το περιβάλλον- μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που εφαρμόστηκε με ένταση για πολλά χρόνια.
Πρόκειται για το ίδιο μοντέλο που οδήγησε στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος και στη μαζική «αξιοποίηση» των φυσικών πόρων. Ένα μοντέλο, που έφθασε στα όριά του όταν διασταυρώθηκε και με την πρόσφατη οικονομική κρίση Η απάντηση στο μοντέλο όπως προανέφερα, ακούει στον όρο «πράσινη οικονομία», όρο για τον οποίο μιλάει όλος ο πλανήτης, χωρίς όμως να είναι πάντα σε θέση και να τον ερμηνεύσει.
Αν δηλαδή «πράσινη» είναι μια οικονομία που αξιοποιεί το περιβάλλον, για νέες επενδύσεις (για ορισμένους «πράσινος» καπιταλισμός) ή αν πρόκειται για μια οικονομία που αναπτύσσεται στη βάση της πολιτικής που θέτει σε πρωταγωνιστική, θέση το περιβάλλον.
Το επόμενο λογικό ερώτημα που τίθεται είναι
Μπορεί να υπάρξει «πράσινη οικονομία» στην Ελλάδα σήμερα;
Η απάντηση είναι Ναι, αν υπάρχει πολιτική βούληση για να
αλλάξει ριζικά η λογική που λέει ότι διέξοδος από την κρίση θα υπάρξει μόνο με την ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος.
Ενός συστήματος εξαιτίας του οποίου οδηγηθήκαμε στην σημερινή κατάσταση.
Η απάντηση είναι Ναι, αν το κράτος ενισχύσει άμεσα το πράσινο επιχειρείν .
Η απάντηση τέλος θα είναι Ναι αν η πολιτική που θα ακολουθήσουμε το επόμενο διάστημα σε κεντρικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο βοηθήσει να ξεπερασθούν ορισμένα βασικά εμπόδια
1. Η αλλαγή του ενεργειακού ισοζυγίου που απαιτεί τη σταδιακή απεξάρτηση από τον λιγνίτη και το πετρέλαιο .Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο και οι αντιστάσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και στην ταχύτερη διείσδυση των ΑΠΕ είναι πολλές, ενώ ταυτόχρονα η ενεργειακή πολιτική της χώρας επενδύει ακριβώς στο αντίθετο..
2. Η εκτός σχεδίου δόμηση. Η απάντηση είναι οργανωμένη δόμηση στον εξωαστικό χώρο με σοβαρούς περιορισμούς στις παράκτιες ζώνες και σε ευαίσθητες ορεινές περιοχές.
3. Η άναρχη επέκταση των πόλεων. Με άλλα λόγια, στο σημερινό «πρότυπο» ανάπτυξης, η γη έχει ανταλλακτική αξία μόνο αν χτιστεί. Η αγορά είναι τελικά αυτή που χωροθετεί.
4. Η επέλαση των απορριμμάτων. Η πολιτική για την κατασκευή ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων) για πολλούς είναι παρωχημένη. Ιδιαίτερα όταν η διεθνής τάση μεταθέτει την προτεραιότητα στους ΧΥΤΥ, δηλαδή σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων.
Αυτό σημαίνει επαναχρησιμοποίηση, διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση. Σημαίνει ενδεχομένως και θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν. Η περίπτωση της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αχαΐα, ίσως αποτελεί ένα παράδειγμα. Δηλαδή κατασκευή ΧΥΤΑ και μετατροπή τους σε ΧΥΤΥ με δημιουργία εργοστασίου Χωρίς καύση κλπ.
5. Η υδροβόρος γεωργία. Με τον υδροφόρο ορίζοντα σε εξάντληση σε πολλές περιοχές της χώρας καθώς και τις κλιματικές αλλαγές, η επιμονή σε καλλιέργειες που είναι υδροβόρες είναι διπλά καταστρεπτική και για το περιβάλλον και για την αγροτική οικονομία.
Στην «πράσινη οικονομία» η απάντηση είναι εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα και αναδιάρθρωση των καλλιεργειών.
Το στοίχημα της «πράσινης οικονομίας» είναι ένα στοίχημα για το οποίο αξίζει να στρατευθείς. Ορθώς το ΠαΣοΚ το αναδεικνύει και επισημαίνει ότι πρόκειται για στοίχημα που δεν αντέχει σε συμβιβασμούς.
Ίσως τελικά να είναι το μεγάλο στοίχημα της νέας εποχής.
Οι συνθήκες έχουν μάλλον ωριμάσει, δεν είμαι όμως βέβαιος, αν έχει ωριμάσει ο κόσμος της οικονομίας.
Αυτό είναι το 6ο εμπόδιο, αν δηλαδή η οικονομία αποδέχεται ότι στην «πράσινη οικονομία» πρωταγωνιστής θα είναι το περιβάλλον.
Υπάρχει βέβαια και μια μερίδα καλοπροαίρετων εντός η εκτός εισαγωγικών, που θέτει ερωτήματα του τύπου .
Πόσο πολύ ενδιαφέρει τον κοσμάκη το πρόβλημα της «πράσινης ανάπτυξης» τη στιγμή που αυτό που τον νοιάζει είναι μήπως χάσει τη δουλειά του, αν θα μειωθεί το εισόδημά του και ποιο θα είναι το μέλλον της οικογενείας του;
Είναι προφανές ότι υπάρχουν τεκμηριωμένες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Το στοίχημα όμως που πρέπει να κερδηθεί ταυτόχρονα με την επιστημονική τεκμηρίωση της διεξόδου που μπορεί να δώσει στην παγκόσμια οικονομία η πράσινη ανάπτυξη, είναι η διάχυση η κατανόηση και η αποδοχή τέτοιων πολιτικών από ένα κοινωνικό σύνολο που επί δεκαετίες ολόκληρες έχει εθιστεί στα ακριβώς αντίθετα .
-Στην αλόγιστη χρήση φυσικών πόρων , χωρίς σκέψη ότι αποτελούν πεπερασμένο μέγεθος.
-Στον άκριτο καταναλωτισμό ως μόνο τρόπο ευημερίας.
-Στην μείωση της κοινωνικής επαφής ,της συλλογικότητας και την απομόνωση.
Η πράσινη ανάπτυξη ,η πράσινη οικονομία και το πράσινο επιχειρείν δεν είναι σίγουρο αν αποτελούν την μόνη συνταγή για έξοδο από την κρίση, σίγουρα όμως είναι μια ουσιαστική εναλλακτική πρόταση και έτσι πρέπει να την εξετάσουμε.
Είναι η πράσινη οικονομία η θεραπεία στην
παγκόσμια οικονομική κρίση και την κρίση που διέρχεται η χώρας μας;
Η επιλογή του σημερινού θέματος δεν έγινε καθόλου τυχαία.
Πεποίθησή μας είναι ότι πράσινη ανάπτυξη σημαίνει νέες δυναμικές δραστηριότητες, νέες θέσεις εργασίας και δημιουργία πλούτου.
Σημαίνει ανάκτηση της χαμένης ανταγωνιστικότητας της χώρας. Αποτελεί τη μόνη αξιόπιστη απάντηση απέναντι στον εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό, αλλά και απάντηση στις σύγχρονες προκλήσεις όπως την κλιματική αλλαγή και την εξάντληση των υδάτινων πόρων που επισείουν νέους κινδύνους. Αποτελεί το μεγάλο στοίχημα, εν μέσω της σημερινής κρίσης, για το μέλλον της χώρας.
