Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μάης πήρε το όνομά του από την μητέρα του Ερμή, τη Μαία. Απεικονίζεται με ένα νέο άνδρα που φέρει στο κεφάλι καλά...
Ήθη και Έθιμα της Πρωτομαγιάς
Στην Αρχαία Ελλάδα
Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. Aπό τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, που έφθασε στην Eλλάδα από τη Θράκη το ρόδο, μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το άνθος αυτό έγινε σύμβολο και υμνήθηκε ως η νύμφη των ανθέων. Ο Aνακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Mαγιού:
«Pόδον, άνθος των ερώτων
αναμίξωμεν τω Bάκχω
ρόδον, ω ωραίον άνθος
ενθέντες τοις κροτάφοις
ευθυμήσωμεν εν τούτοις».
H γιορτή, όμως, της άνοιξης, η αρχαία Πρωτομαγιά, πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή. Aπό τις παλαιότερες γιορτές, δημιουργήθηκαν τα Aνθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Aυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Eλλήνων. Iδρύθηκε πρώτα στην Aθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Έπειτα τα Aνθεστήρια διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Eλλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή.
Ενα από τα χαρακτηριστικά έθιμα της Πρωτομαγιάς, το μαγιάτικο κλαδί ή το άνθινο στεφάνι, είναι πιθανόν να έχει επίσης τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Η πιο σημαντική γιορτή του Θαργηλιώνος, μήνα των αρχαίων που αντιστοιχούσε κατά ένα μέρος στον δικό μας Μάιο, περιελάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Κατά τα Θαργήλια, γιορτή που έδινε και το όνομά της σ ολόκληρο τον μήνα, σχημάτιζαν μια λατρευτική πομπή προς τιμήν του Ήλιου και των Ωρών (=Εποχών), που συντελούσαν στην ωρίμανση των καρπών. Στην πομπή περιέφεραν ένα πράσινο κλαδί που μόλις είχε αποκτήσει φύλλα. Το τύλιγαν με ταινίες και κρεμούσαν σ αυτό σύκα, διάφορα ψωμάκια και μικρά φλασκιά γεμάτα κρασί, λάδι και μέλι. Το κλαδί αυτό, η «ειρεσιώνη», μοιάζει με το πρωτομαγιάτικο στεφάνι. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι σε παλιότερες εποχές το τελευταίο το έφτιαχναν όχι με άνθη αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δένδρων που έφεραν καρπούς και στα οποία αναρτούσαν κρεμμύδια και σκόρδα. Το καταστόλιστο αυτό κλαδί στο τέλος της γιορτής τοποθετούνταν στις θύρες των ναών και των σπιτιών όπου έμενε ώσπου να ξεραθεί για να μπορεί να καεί και να αντικατασταθεί την επόμενη χρονιά από ένα νέο.
Τα Θαργήλια ήταν κυρίως αγροτική γιορτή. Στη διάρκειά της γινόταν προσφορά των πρώτων καρπών της νέας συγκομιδής στους θεούς. Με τέτοιες πράξεις ο άνθρωπος ήθελε να ευχαριστήσει το θείο για όσα του πρόσφερε και να εξασφαλίσει τη συνέχιση της εύνοιάς του. Στο πρόγραμμά της περιλαμβανόταν και μια σκοτεινή καθαρτήρια τελετή ¬ η όλη γιορτή ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα, τον θεό της κάθαρσης¬ η οποία ξεπερνούσε τον αγροτικό χαρακτήρα και προσέγγιζε τη μαγεία. Στη διάρκεια της γιορτής επέλεγαν ένα ή δύο άτομα, τους «φαρμακούς» ή «καθάρματα» τα οποία απομάκρυναν ως αποδιοπομπαίους τράγους έξω από τα όρια της πόλης. Μερικές φορές μάλιστα αναφέρεται και θανάτωση των «καθαρμάτων» (=των θυμάτων της κάθαρσης). Ο καθαρμός ως προϋπόθεση για να είναι πλούσια η νέα σοδειά και γενικά για να έχει επιτυχία κάθε νέα αρχή είναι πολύ γνωστός σε πρωτόγονες κοινωνίες.
Βυζαντινά χρόνια
Στα βυζαντινά χρόνια στην Κωνσταντινούπολη πραγματοποιούνταν ειδική τελετή στο Στάδιο της πόλης με την παρουσία του αυτοκράτορα στη διάρκεια της οποίας ο λαός υποδεχόταν με ύμνους τον ερχομό της άνοιξης. Oι χρονογράφοι και οι ιστορικοί, που κατέγιναν με την ιστορία της Eπτανήσου, διέσωσαν την περιγραφή των εθίμων της Πρωτομαγιάς από την μεσαιωνική Κέρκυρα όπου ήταν αληθινή τελετουργία! Το νησί από το 1272 ως το 1386 έμεινε κάτω από την κυριαρχία των Aνδεγαυών, Γάλλων αρχόντων της Nεάπολης. Το νησί χωρίστηκε σε μερίδια, σε τιμάρια και τα μοιράστηκαν οι Iταλοί και Γάλλοι πολεμικοί αρχηγοί, που βοήθησαν τους Aνδεγαυούς στην κατάκτηση του νησιού. Ένα από τα τιμάρια αυτά ήταν και «των Aτσιγγάνων», γιατί όλοι οι Aτσίγγανοι, που ήταν τότε στην Kέρκυρα ήταν δούλοι της γης σ αυτό το τιμάριο.
O Bαρώνος, που ήταν εξουσιαστής του τιμαρίου είχε το δικαίωμα να φυλακίζει, να εξορίζει και να βασανίζει τους δούλους του Aτσιγγάνους. Oι Aτσίγγανοι, λοιπόν, κάθε πρώτη του Mάη έμπαιναν στην πόλη της Kέρκυρας όλοι μαζί. Mπροστά πήγαινε η σημαία με τα σήματα ευγενείας του Bαρώνου και ακολουθούσαν μουσικά όργανα, φλογέρες και τύμπανα. Έφερναν μαζί τους από την εξοχή κι ένα κορμό κυπαρισσιού, στολισμένο με πολύχρωμα λουλούδια, κορδέλλες, μεταξωτά μαντήλια, μπαμπάκι σε τούφες, κόκκινα αυγά του Πάσχα, κουκουνάρες, περιστέρια και ορνίθια ζωντανά, φρούτα χρυσωμένα και κάθε τι που βγαίνει την άνοιξη. M' αυτόν τον μεγαλόπρεπο «Mάη» πήγαιναν έξω από το μέγαρο του Bαρώνου και τον εγκωμίαζαν με στίχους. Την επόμενη της Πρωτομαγιάς ο Bαρώνος επιθεωρούσε τους δούλους του κι εισέπραττε από τον καθένα τους τον τιμαριωτικό φόρο: 17 άσπρα και 2 όρνιθες για κάθε παντρεμένο και 1 χρυσό φλουρί για τον σημαιοφόρο.
Μερικά από τα πρωτομαγιάτικα αυτά εξακολουθούν και σήμερα στην Kέρκυρα. Bέβαια, σήμερα δεν υπάρχουν «τιμάρια» και δούλοι της γης... Mα σε πολλά χωριά διατηρείται ακόμα και σήμερα το έθιμο του στολισμένου κυπαρισσιού. Eξακολουθούν και σήμερα οι χωρικοί να στολίζουν ένα κυπαρίσσι με κίτρινα, κόκκινα και πολύχρωμα λουλούδια, με κορδέλλες, με χρωματιστά μαντήλια και να το περιφέρουν στα σπίτια και «να λένε το «Mάη».
"Πιάνω τον Μάη"
Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε όλους τους πολιτισμούς ήταν η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη, η αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης, οι μαγικές ενέργειες για την τελείωσή της και η προσπάθεια «μετάληψης» των δυνάμεων της φύσης. Τόπος εορτασμού λοιπόν ήταν η εξοχή, όπου συνηθιζόταν κυλίσματα στη χλόη, πλύσιμο του προσώπου με μαγιάτικη δροσιά, χτύπημα του σώματος με χλωρά κλαριά κ.λ.π Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς.
Η αναγέννηση της φύσης στον ελληνικό λαϊκό βίο συμβολιζόταν με διάφορα έθιμα: το Μαγιόξυλο στην Κέρκυρα (κορμός τρυφερού κυπαρισσιού στολισμένος με άνθη και ένα στεφάνι περιφερόταν από νέους στους δρόμους της πόλης), το Μαγιόπουλο στο Βόλο (παιδί που ενσάρκωνε το Μάη, στολισμένο με λουλούδια, συνοδευόταν στην περιπλάνησή του στους δρόμους από χορό προσωπιδοφόρων που τραγουδούσε μαγιάτικα τραγούδια), τη Ναύπακτο (όπου το παιδί συνόδευαν γέροι φουστανελάδες) και την Αγόριανη, την «Πιπεριά» στην Εύβοια (ένας άνδρας ντυμένος με λουλούδια και κλαδιά ελιάς, καρυδιάς και άλλων δέντρων συμβόλιζε τη δύναμη της βλάστησης και βρεχόταν με νερό σε κάθε σπίτι από αυτά που επισκεπτόταν για να τραγουδήσει με τη συνοδεία άλλων πέντε-έξι συντρόφων του), τον «Ζαφείρη» στο Ζαγόρι της Ηπείρου (ένα παιδί προσποιούνταν το νεκρό ξαπλωμένο στο χλωρό χορτάρι για να το ράνουν με λουλούδια τα νεαρά κορίτσια μέχρι ότου το καλέσουν να αναστηθεί και να τρέξουν όλοι μαζί τραγουδώντας στα χωράφια), το «Φουσκοδέντρι» στην Καστανιά Στυμφαλίας, αναγόμενα όλα στα Αδώνια των αρχαίων.
Στα Μεσόγεια, το μαγιάτικο στεφάνι κρεμιόταν στα βαρέλια με το κρασί. Στην Πάργα τα παιδιά στεφανωμένα με λουλούδια και κρατώντας μεγάλα κλαδιά με άνθη πορτοκαλιάς ή νερατζιάς, τραγουδούσαν από σπίτι σε σπίτι το Μάη. Στη Λήμνο συνήθιζαν να κυλιούνται τη μέρα αυτή στο χορτάρι για να πάρουν τη δροσιά του.
Την παραμονή της Πρωτομαγιάς στα Μέγαρα η νύφη έστελνε το στεφάνι (Το Μάη) με μια πίτα στολισμένη με λουλούδια και ένα κάνιστρο με τα κουλούρια του Μάη. Στον πίνακα του Θωμά Μώλου οι δύο κοπέλες που προσφέρουν τα μαγιάτικα δώρα συνοδεύονται από ένα παιδί που φέρει κόκκινο κρασί.
Μια άλλη δοξασία σχετική με το Μάη αναφέρεται στο πρωϊνό νερό και την πρωϊνή του δροσιά που έχει εξαγνιστική και ανανεωτική δύναμη. Σε πολλά νησιά του Aιγαίου, την ημέρα της Πρωτομαγιάς, τα κορίτσια σηκώνονταν την αυγή και έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια, που είχαν μαζέψει από την παραμονή και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το «αμίλητο νερό». Δηλαδή το κουβαλούσαν χωρίς να μιλήσουν καθόλου. Kαι όταν το έφερναν στο σπίτι, νίβονταν όλοι μ αυτό. Yστερα μοίραζαν γλύκισμα «για να περάση γλυκός ο Mάης». Kαι αυτό για να γλυτώσουν όλοι από τις κακές ώρες. Γιατί λένε, πως ο Mάης έχει πολλές κακές ώρες. Mάλιστα μία κατάρα λέει: «H ώρα του Mάη να σ' εύρη!». H αρραβωνισμένη κόρη έφερνε τ αμίλητο νερό και στο σπίτι της πεθεράς για να ανταμειφθεί από αυτή με φλουριά περασμένα σε μεταξωτή κορδέλλα ή σε χρυσή κλωστή. Στο Καστελλόριζο, οι αρραβωνιασμένες κοπέλες πρόσφεραν στον αρραβωνιαστικό τους νερό να πλυθεί.
Σε πολλά μέρη της Eλλάδας τραγουδούσαν την Πρωτομαγιά, όπως τα κάλαντα τα Xριστούγεννα και τα Φώτα. Το τραγούδι αυτό του Mάη διαφέρει από τόπο σε τόπο. Στην Kέρκυρα άρχιζε έτσι:
Kι αν είναι με τον ορισμό, να πούμε και το Mάη.
Mπρε μπήκε ο Mάης, μπρε μπήκε ο Mάης, μπρε μπήκε ο Mάης ο μήνας,
ο Mάης με τα τριαντάφυλλα κι ο Aπρίλης με τα ρόδα.
Aπρίλη, Aπρίλη αφόρετε, Mάη του κανακάρη,
π όλο τον κόσμο γιόμισες απ άνθια και λουλούδια.
Λουλούδισε, λουλούδισε, λουλούδισέ μου κόρη,
να πάη να δώση το φιλί, πριν βρέξη πριν χιονίση,
πριν κατεβάση ο ουρανός και σύρουν τα ποτάμια..
. Πολλές δοξασίες σχετικές με τα μάγια, λόγω και παρετυμολογίας του ονόματός του, συνδέονταν στην παράδοση του λαού με τον Μάϊο και τη βλαπτική του ιδιότητα. Το γεγονός έχει την εξήγησή του στο ότι κατά τα ρωμαϊκά χρόνια τελούνταν γιορτές προς τιμήν των νεκρών (τα Λεμούρια και τα Ποζάρια). Οι νεκροί και οι ψυχές τους γύριζαν ελεύθερες πάνω στη γη από τη νύκτα της Ανάστασης του Χριστού ως τη μέρα της Πεντηκοστής. Είναι λοιπόν ο μήνας των νεκρών και οι θνητοί δεν πρέπει να κάνουν κάτι που θα τους προσβάλλει. Η επιφυλακτικότητα αυτή έφερε τη συνήθεια σε πολλά μέρη να μη γίνονται γάμοι αυτό τον μήνα αλλά και να λαμβάνονται μια σειρά μέτρων για να μην πιάσουν τα μάγια.
Ο Μάης των Αγροτών
Την πρώτη μέρα του Μάη, οι περισσότεροι αναζητούν στη Φύση την ομορφιά και τη δροσιά της Ανοιξης.
Την πρώτη μέρα του Μάη, οι περισσότεροι αναζητούν στη Φύση την ομορφιά και τη δροσιά της Ανοιξης.
Κόβουν λουλούδια από τους αγρούς για να πλέξουν πολύχρωμα στεφάνια
που θα κρεμάσουν στη συνέχεια στις πόρτες των σπιτιών τους.
Όχι όμως όλοι.
Για κάποιους, όπως για παράδειγμα τους αγρότες, τα λουλούδια χωρίς καρπούς, δεν είναι αυτό που αναζητούν.
Για αυτό και επιλέγουν να φτιάξουν το Μάη τους με πρασινάδες και καρπούς χωρίς να παραλείπουν το σκόρδο για τη βασκανία και το αγκάθι για τον εχθρό.
Στο Ρέισδερε της Σμύρνης, οι αγρότες, την παραμονή της Πρωτομαγιάς πήγαιναν στην εξοχή για να κόψουν οτιδήποτε είχε καρπό: σιτάρι, κριθάρι, κλαδιά συκιάς με τα σύκα, σκόρδα, κρεμμύδια, κλαδιά αμυγδαλιάς με τα αμύγδαλα, κλαδιά ροδιάς με τα ρόδια.
Στις Κυδωνίες, σε κάθε στεφάνι έβαζαν ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τους εχθρούς και ένα στάχυ για την ευφορία..
Στην Αγιάσο, κάνουν στεφάνια από όλα τα λουλούδια και βάζουν μέσα "δαιμοναριά", άγριο χόρτο με πλατιά φύλλα και κίτρινα λουλούδια για να δαιμονίζονται οι γαμπροί.
Στη Σέριφο, αποβραδίς, κρεμούν στην πόρτα ένα στεφάνι από λουλούδια τσουκνίδες, σκόρδο και κριθάρι.
Η Πρωτομαγιά είναι μια γιορτή στην οποία μετέχουν σε ορισμένες περιοχές όλοι οι κάτοικοι.
Σε μερικά χωριά, της Κέρκυρας, οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού, ο οποίος είναι σκεπασμένος με κίτρινες μαργαρίτες και γύρω γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Με το μαγιόξυλο αυτό, οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας το Μάη.
Στον Αγιο Λαυρέντιο του Βόλου, ο Μάης ενσαρκώνεται στο μαγιόπουλο, ένα παιδί στολισμένο με λουλούδια..
Στη Ναύπακτο, το μαγιόπουλο συνοδεύουν γέροι με φουστανέλες βαστώντας στο ένα χέρι κουδούνια, στολισμένα με ανθισμένη ιτιά..
Ακόμα και μιμικές πράξεις, περιλαμβάνουν τα έθιμα της Πρωτομαγιάς, αποβλέποντας στην πιο άμεση και πιο παραστατική αναπαράσταση της αναγέννησης της φύσης.
Στο Ζαγόρι της Ηπείρου, τα κορίτσια του χωριού παίζουν το Ζαρείφη.
Ένα παιδί, ξαπλώνει στο χλωρό χορτάρι και τα κορίτσια το στολίζουν με άνθη και πράσινα κλαδιά. Ύστερα, κάθονται γύρω του και αρχίζουν το θρήνο και τον οδυρμό.
Ακριβώς το ίδιο έθιμο, τελείται την Πρωτομαγιά και στην Καστανιά Στυμφαλίας και ονομάζεται Φουσκοδέντρι.
Ξεκινά μια νέα ζωή για τον άνθρωπο και τη φύση .
Πολλά έθιμα της Πρωτομαγιάς, ξεκινούν επίσης από την αντίληψη ότι ο Μάιος κάνει τα πάντα νέα. Μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο, όπως και για τη Φύση. Σε πολλά μέρη, όλα μέσα στο σπίτι πρέπει να ανανεωθούν.
Στα Αγραφα, την Πρωτομαγιά, αδειάζουν από το βράδυ τα δοχεία. Δεν αφήνουν στάλα νερό μέσα. Τα ξημερώματα, τα κορίτσια παίρνουν τις στάμνες και πηγαίνουν στη βρύση. Την αλείφουν με βούτυρο, τη στολίζουν με λουλούδια, παίρνουν νερό και το πηγαίνουν σπίτι. Με το νερό αυτό, βάζουν μικρά παιδιά, τα οποία είναι καθαρά, να βρέξουν τους κάδους, όπου κοπανούν το γάλα και τα ζώα.
Στο Ξηροχώρι της Εύβοιας, τα κορίτσια στολίζουν με λουλούδια και τα πηγάδια.
Στην Κορώνη, το ράντισμα αυτό γίνεται με θαλασσινό νερό το οποίο ρίχνουν για το καλό, ακόμα και στα κεφάλια των παιδιών τους. Κάποια έθιμα της Πρωτομαγιάς, συναντώνται μόνο στα παιδικά παιχνίδια και αποσκοπούν στο "μαγικό" διώξιμο των φιδιών, ποντικών και ενοχλητικών ζωυφίων.
Στην Ήπειρο, την παραμονή της Πρωτομαγιάς, τα παιδιά πηγαίνουν στους κήπους, χτυπώντας μαγειρικά σκεύη και λέγοντας :
" Όξω ψύλλος και ποντίκι,
μεσ αρνί με το κατσίκι" ..
Το στεφάνι
Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πλούσια σε εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές. Στις μέρες μας η Πρωτομαγιά με το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία οι περισσότεροι έχουμε απομακρυνθεί, ζώντας στις πόλεις. Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Αικατερίνη Καμηλάκη, το στεφάνι κατασκευαζόταν με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κλήματος ή άλλο και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά και η ροδιά. Ακόμα, το διακοσμούσαν με στάχυα από σιτάρι και κριθάρι, με κρεμμύδι αλλά και σκόρδο για το μάτι. Η χρησιμοποίηση πρασινάδας και όχι τόσο λουλουδιών με σκοπό τη μετάδοση της γονιμότητάς τους ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των μαγιάτικων συνηθειών. Στον αγροτικό χώρο, μάλιστα, δε θεωρείτο απαραίτητο το πλέξιμο στεφανιών. Αρκούσε η τοποθέτηση πάνω από την πόρτα του σπιτιού μιας δέσμης από χλωρά κλαδιά ελιάς, συκιάς, νερατζιάς, πορτοκαλιάς και άλλα μαζί με λουλούδια. Απαραίτητη ήταν, επίσης, η ύπαρξη μεταξύ τους φυτών αποτρεπτικών του κακού, όπως είναι η τσουκνίδα, το σκόρδο και άλλα. Σύμφωνα με κείμενο του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Μιχάλη Τιβέριου, το μαγιάτικο κλαδί ή το άνθινο στεφάνι, έχει κατά πάσα πιθανότητα τις ρίζες του στην αρχαιότητα: «Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Ελλάδα τέτοια κλαδιά ή στεφάνια τα χρησιμοποιούσαν πολύ συχνά. Δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι δεν έλειπαν από καμία σημαντική εκδήλωση του δημόσιου, ιδιωτικού και θρησκευτικού βίου. Επιπλέον, είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλίωνος, που αντιστοιχούσε, περίπου, με το δικό μας Μάιο, περιλάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία αναρτούσαν κρεμμύδι και σκόρδο».
Στις μέρες μας που έχουμε καθιερώσει στεφάνια από λουλούδια του αγρού ή των κήπων, τα οποία τοποθετούμε για μερικές μέρες στην κύρια είσοδο των σπιτιών μας. Δύσκολα μπορεί, πια, να ανιχνευτεί συμβολισμός στο σύγχρονο πρωτομαγιάτικο στεφάνι, κατά το Μιχάλη Τιβέριο, αφού για τους περισσότερους δεν αποτελεί, ίσως, τίποτα περισσότερο από μια όμορφη και μυρωδάτη σύνθεση λουλουδιών, χωρίς να παραπέμπει σε συσχετισμούς σύμφωνα με τους οποίους «χαρίζει» στους ενοίκους ενός σπιτιού υγεία, καλή τύχη, ειρήνη, ευτυχία και ευφορία. Σίγουρα, όμως, η κατασκευή του χαρίζει ευφορία σε μεγάλους και μικρούς, που ξεφεύγοντας από τις πόλεις αναζητούν τη χαρά της άνοιξης στην ολάνθιστη φύση.
Εργατική Πρωτομαγιά / Διεθνής Ημέρα Εργατών
Την πρώτη Μαΐου γιορτάζεται η μέρα των εργατών.
Είναι στην πραγματικότητα η καθιερωμένη γιορτή της εξέγερσης των εργατών του Σικάγου.
Τον Μάη του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας ωράριο εργασίας στις 8 ώρες και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Εορτάζεται επίσης και σαν μέρα των λουλουδιών και της Άνοιξης.
Η μέρα έχει θεσπιστεί ως αργία και όλες οι υπηρεσίες και οι επιχειρήσεις παραμένουν κλειστές.
Εργατική Πρωτομαγιά Η πρώτη του Μάη, είναι μέρα ορόσημο για τους αγώνες του εργάτη.
Οι αιματοβαμμένες εξεγέρσεις των εργατών του Σικάγο στις αρχές Μάη του 1886, έγιναν ύστερα από επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872. Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1884, πάρθηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργασίας η απόφαση να γίνουν την πρώτη Μάη του 1886 απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις στο Σικάγο, το μεγαλύτερο τότε βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Αίτημα η μείωση των ωρών εργασίας και σύνθημα "Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο".
Εκείνη τη μέρα, 1η Μαΐου του 1886, 400.000 άνθρωποι συμμετείχαν στις απεργίες που γίνονταν σε όλη την χώρα, και πάνω από 80.000 στο Σικάγο. Αυτό το Σάββατο του 1886, μια εργάσιμη μέρα, οι εργάτες, ξεκίνησαν με τις γυναίκες και τα παιδιά τους για να διαδηλώσουν ειρηνικά στο χώρο της συγκέντρωσης στην πλατεία Haymarket.
Στη γύρω περιοχή, είχαν παραταχθεί αστυνομικές δυνάμεις αποτελούμενες από 1350 άτομα, οπλισμένα με οπλοπολυβόλα οι οποίοι περίμεναν το σύνθημα για να δράσουν. Κι ενώ το πλήθος παρακολουθούσε τις ομιλίες, ο επικεφαλής της αστυνομικής δύναμης, διατάσσει να διαλυθεί η συγκέντρωση. Μια βόμβα έσκασε μέσα στο πλήθος, και αστυνομικοί μαζί με μπράβους αρχίζουν να χτυπούν τους συγκεντρωμένους χωρίς καμιά διάκριση.
Πρωτομαγιά στην Ελλάδα Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα, από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Το 1893, 2000 διαδήλωσαν ζητώντας οχτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μια μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα που λήγει με 10 συλλήψεις και τον Αύγουστο ακολουθεί σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη.
Το 1936 έχουμε τους καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης. Τα γεγονότα ξεκίνησαν γύρω στο Φεβρουάριο, με κατάληψη ενός εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Εναντίον τους χρησιμοποιήθηκε τόσο η αστυνομία όσο και ο στρατός. Δεν υπήρχε κεντρική συγκέντρωση, αλλά μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα μέρη της πόλης. Σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν και σκότωσαν 7-8 εργάτες. Σ' αυτό το σημείο έχει στηθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις και συνολικά είχαμε τουλάχιστον 12 νεκρούς και 300 τραυματίες. Οι δολοφονίες των εργατών ήταν η έμπνευση του Ρίτσου για τον "Επιτάφιο".
Το 1944 ο κατοχικός στρατός των Γερμανών, εκτέλεσε 200 Έλληνες αγωνιστές στο σκοπευτήριο της Καισαριανής. Ο Νίκος Μαριακάκης, ένας απ' τους 200, έγραψε στο σημείωμα που άφησε: "Καλύτερα να πεθαίνει κανείς στον αγώνα για τη λευτεριά, παρά να ζει σκλάβος".
Το Μάη του 1963, δολοφονήθηκε ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης. Δεν ήταν Πρωτομαγιά, αλλά 22 Μαΐου. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης μιλούσε σε συγκέντρωση των "Φίλων της Ειρήνης" για την παγκόσμια ύφεση όταν δέχτηκε επίθεση από άγνωστους με ρόπαλα. Έξω απ' την αίθουσα ο Λαμπράκης χτυπήθηκε από τρίκυκλο και τελικά εξέπνευσε στις 27 Μαΐου. Ο Λαμπράκης είχε συμμετοχή σε ειρηνιστικές πορείες τον Απρίλιο του 1963 στην Αθήνα, κι ήταν απ' τα κεντρικά πρόσωπα στην εκδήλωση για την Πρωτομαγιά στο γήπεδο του Παναθηναϊκού.
Το 1976, πάλι πρώτη Μαΐου, είχαμε το θάνατο του Αλέκου Παναγούλη σε τροχαίο. Ο Αλέκος Παναγούλης έχει μείνει στην ιστορία σαν σύμβολο της αντίστασης κατά της χούντας για την απόπειρα δολοφονίας ενάντια στον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο, με τοποθέτηση εκρηκτικού μηχανισμού , τον Αύγουστο του 1968. Είχε συλληφθεί άμεσα και είχε τελειώσει την απολογία του με τη φράση "Δεν υπάρχει, κύριοι στρατοδίκαι, ωραιότερο κύκνειο άσμα για κάθε αγωνιστή, από τον επιθανάτιο ρόγχο μπροστά στα πολυβόλα του εκτελεστικού αποσπάσματος της τυραννίας". Η παγκόσμια κατακραυγή της δίκης απέτρεψε την εκτέλεση του Παναγούλη. Στη φυλακή βασανίστηκε μέχρι την απελευθέρωσή του. Η αμνηστία που έδωσε ο Παπαδόπουλος τον Αύγουστο του 1973 κάλυπτε και τον Αλέκο Παναγούλη. Η συγκυρία του θανάτου του Παναγούλη σε τροχαίο χαρακτηρίζεται από πολλούς ιδιαίτερα ύποπτη, επειδή μόλις λίγο καιρό πριν το θάνατό του, είχε φέρει στη δημοσιότητα στοιχεία από τα μυστικά αρχεία της ΕΣΑ
Οι πρώτες οργανώσεις Οι πρώτες εργατικές οργανώσεις στην Ελλάδα εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1870-1890 ως αποτέλεσμα της αναπτυσσόμενης και βιομηχανικά εξελισσόμενης οικονομίας της χώρας. Στη Σύρο, το πρώτο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο της Ελλάδας της εποχής, συγκροτήθηκαν τα πρώτα σωματεία της περιόδου. Το παράδειγμα των πρωτοπόρων ξυλουργών και των βυρσοδεργατών της Σύρου ακολούθησαν οι τυπογράφοι της Αθήνας το 1882 και οι μηχανικοί και θερμαστές πλοίων με την ίδρυση του πρώτου ναυτεργατικού σωματείο στον Πειραιά το 1889. Βασικοί σταθμοί στη διαμόρφωση αυτού του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα υπήρξαν σημαντικές απεργίες στη Σύρο (1879), την Αθήνα (1882) και κυρίως το Λαύριο (1883-96) και η ίδρυση, με την πρωτοβουλία του Σταύρου Καλλέργη, του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Ομίλου».
Η δράση του πρωτοπόρου σοσιαλιστή τοποθετείται στο πλαίσιο των εξελίξεων όχι μόνο του διεθνούς σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος (1η και 2η Διεθνής, επιρροή των Μαρξ και Ενγκελς, παρισινή Κομμούνα του 1871, Πρωτομαγιά του 1886, αγώνες για το οκτάωρο κτλ.) αλλά και της απήχησής του στην Ελλάδα της εποχής, όπου οι επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (κυριαρχία του αγροτικού στοιχείου, ισχνότατος έως ανύπαρκτος βιομηχανικός τομέας) δεν ευνοούσαν τη δημιουργία ενός αυτόνομου ισχυρού εργατικού κινήματος. Αν και ξεκίνησε τη ζωή του σε μια επαρχία της τουρκοκρατούμενης Κρήτης, επεδίωξε να συνδεθεί με τους διεθνείς σοσιαλιστικούς κύκλους και άρχισε πολύ νωρίς να δρα ως γνήσιος διεθνιστής η εφημερίδα του «Σοσιαλιστής», που εξεδόθη το 1890, διέθετε αντιπροσώπους από το Λονδίνο ως την Καλκούτα και από τη Σεβαστούπολη ως το Κάιρο! Ο διεθνισμός του όμως αυτός δεν τον απομάκρυνε από τη συστηματική δράση και εντός Ελλάδας: Ιδρυση Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου το 1890, συνεργασία αρχικά με τους Ρ. Χοϊδά και Π. Δρακούλη, αγώνας για το οκτάωρο, έκδοση του περιοδικού «Κοινωνία Αρδην», εορτασμός της Πρωτομαγιάς του 1893 και 1894, διώξεις σε βάρος του, επάνοδος το 1897 στη Κρήτη και εκλογή του ως πληρεξουσίου του Ρεθύμνου, υπονόμευσή του από τις οργανωμένες αντιδραστικές δυνάμεις.
Oι απεργίες ήταν σποραδικές, περιορισμένες σε συμμετοχή και διάρκεια και τα σωματεία που συνήθως προέκυπταν από αυτές είχαν μεικτό χαρακτήρα, στέγαζαν δηλαδή εργάτες και εργοδότες και είχαν ως κύριο σκοπό τους την αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών. Η διαδικασία κοινωνικής διαφοροποίησης ακολούθησε ταχύτερους ρυθμούς από την τελευταία δεκαετία του 19ου αι. με αιχμή του δόρατος την κρίση στη σταφιδοπαραγωγή (1894-1903), αγροτική κρίση που ριζοσπαστικοποίησε τον πληθυσμό της υπαίθρου και οδήγησε στην εμφάνιση μορφών αναρχισμού και σοσιαλισμού στην Πελοπόννησο (1894-1899).
Ο πρώτος εορτασμός της Πρωτομαγιάς καταγράφεται το 1893 με συγκέντρωση στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Η προηγούμενη περίοδος χαρακτηρίσθηκε κυρίως από την οικονομική πολιτική των κυβερνήσεων του Χαρίλαου Τρικούπη, ο οποίος εμφορούμενος από το φιλελεύθερο βρετανικό πρότυπο, θέλησε να εκσυγχρονίσει τη χώρα επιβάλλοντας όμως βαριά φορολογία και προκαλώντας την αντίδραση των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων.
Ο εορτασμός προετοιμάζεται με την πρωτοβουλία του Σταύρου Καλλέργη που εξέδιδε ήδη την εφημερίδα «Σοσιαλιστής» από το 1890 και ο οποίος είχε προκαλέσει το 1892 τη διαμαρτυρία 30 σοσιαλιστών μπροστά στο ίδιο Στάδιο «κατά του σημερινού πλουτοκρατικού αθλίου συστήματος». Ο «Κεντρικός Σοσιαλιστικός Σύλλογος» είχε μάλιστα κυκλοφορήσει για το 1893 σχετική προκήρυξη και είχε ορίσει οργανωτική επιτροπή αποτελούμενη από τους Αλέξανδρο Μαθιάτο και Τ. Α. Ελευθερίου.
Αδιαμφισβήτητη θεωρήθηκε η επιτυχία του εορτασμού -συγκεντρώθηκαν περί τις 2.000 ανθρώπους σε μια Αθήνα που δεν ξεπερνούσε μαζί με τον Πειραιά τις 150.000 κατοίκους- που πραγματοποιήθηκε την 2η Μαϊου, καθώς η 1η συνέπιπτε με Σάββατο. Στόχος της συγκέντρωσης ήταν: «Όλοι οι Σοσιαλισταί και οι υπό μισθόν πάσχοντες θα συναθροισθώσι να υπογράψωσι ψήφισμα προς την Βουλήν δια του οποίου θα ζητώσι πρώτον τας Κυριακάς όλα τα καταστήματα γενικώς να είναι κλειστά προς ανάπαυσιν των πολιτών, β΄ τον περιορισμόν των εργασίμων ωρών εις 8 καθ εκάστην κατ ανώτατον όριον και ολιγώτερον δια τας κοπιώδεις και ανθυγιεινάς εργασίας και δια τους παίδας και τας γυναίκας, γι απονομήν συντάξεως εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς διατήρησιν εαυτών και της οικογενείας των και εις τας οικογενείας των εν εργασία φονευθέντων».
Το σοσιαλιστικό κίνημα στην Ελλάδα το διάστημα εκείνο παρουσιαζόταν διασπασμένο σε τρεις παρατάξεις: τους Καλλεργικούς, τους Δρακουλικούς και τους Αναρχικούς. Οι προεξάρχοντες όμως Δρακούλης και Καλλέργης που είχαν συναντηθεί στη φυλακή αποφάσισαν να γιορτάσουν την Πρωτομαγιά του 1894 με ενωτικό τρόπο. Οργανώθηκε διαπαραταξιακή οργανωτική επιτροπή και κλήθηκαν διάφορα στελέχη του σοσιαλιστικού κινήματος να συμμετάσχουν με ομιλίες τους στον εορτασμό. Η συγκέντρωση οργανώθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο όπου υπολογίζεται ότι παρευρέθησαν 6 χιλιάδες άτομα, κάτω βέβαια από τα απαραίτητα ληφθέντα από την Αστυνομία μέτρα ήταν η εποχή κατά την οποία την αρχηγία της Αστυνομίας της Αθήνας είχε ο περιώνυμος Μπαϊρακτάρης. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής: «Πάντες δε οι παρευρεθέντες σοσιαλισταί, ων ο αριθμός κατεθορύβησε τους συντάκτας του ʼστεως και την Τρικουπικήν φατρίαν, έφερον ερυθρόν σήμα επί της κομβιοδόχης ως σύμβολον ανταρσίας κατά της καθεστηκυίας κοινωνίας».
Ο «κόκκινος Αβραάμ» της Φεντερασιόν 100 χρόνια από τον εορτασμό της εργατικής Πρωτομαγιάς στη Θεσσαλονίκη Σύλληψη Μπεναρόγια
Δεν είναι αργία...
Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα -μετά τη μεσολάβηση της εθνικής ήττας που υπέστη η Ελλάδα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897- παρατηρείται μια σημαντική αύξηση των ιδρυόμενων σωματείων και το 1907 συγκροτείται το πρώτο σωματείο εργοδοτών, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων. Ο συνδυασμός αγροτικών αναστατώσεων με τη δράση του εργατικού κινήματος στις πόλεις πυροδότησε την πολιτική και θεωρητική σκέψη γύρω από τα κοινωνικά ζητήματα και προκάλεσε την ιδεολογική ζύμωση που προετοίμασε το κίνημα του Αυγούστου του 1909 και τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις των πρώτων βενιζελικών κυβερνήσεων.
Το 1908 ο Πλάτων Δρακούλης δημιούργησε το Σύνδεσμο των Εργατικών τάξεων της Ελλάδος και ένα χρόνο αργότερα το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Από την ομάδα αυτή προήλθε και ο Νίκος Γιαννιός που συγκρότησε το 1911 στην Αθήνα τον πρώτο πυρήνα του Σοσιαλιστικού Κέντρου Αθηνών. Το 1909 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης, γνωστή ως Φεντερασιόν. Έλληνες, Ισραηλίτες, Τούρκοι και Βούλγαροι σοσιαλιστές γιορτάζουν εκείνη τη χρονιά την Πρωτομαγιά στη Θεσσαλονίκη διαδηλώνοντας στην πόλη με κόκκινες σημαίες υπό τον ύμνο της Διεθνούς. Το 1910 συγκροτείται το Εργατικό Κέντρο Αθηνών (ΕΚΑ).
Παρόλο που στο διάστημα 1912-1919 η Πρωτομαγιά δεν γιορτάστηκε ξανά επισήμως, κατοχυρώνεται τότε η κυριακή αργία, ρυθμίζονται θέματα αποζημιώσεων, υγιεινής και ασφάλειας και το 1914 ψηφίζεται ο νόμος περί σωματείων με τον οποίο καθιερώνονται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και τα σωματεία χάνουν το μικτό συντεχνιακό χαρακτήρα τους. Ως αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων θα ιδρυθεί το 1918 το κεντρικό όργανο των εργαζομένων, η ΓΣΕΕ η οποία υιοθέτησε την πάλη των τάξεων. Οι συνθήκες ήταν τώρα ευνοϊκές για την επανάληψη του εορτασμού της Πρωτομαγιάς αλλά αυτός ενεπλάκη στο διαχωρισμό του σώματος του συλλογικού αυτού οργάνου σε αυτούς που ακολουθούσαν το παλαιό και σ αυτούς που ακολουθούσαν το νέο ημερολόγιο. Έτσι, η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε από τη μειοψηφία με το παλαιό ημερολόγιο στην περιοχή του Ρέντη ενώ την επόμενη χρονιά (1920) ακολουθήθηκε το νέο ημερολόγιο για τη διοργάνωση του εορτασμού στην ίδια περιοχή.
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, μεγάλες μάζες εργατών εισρέουν στην Ελλάδα και το 1922 η Πρωτομαγιά γιορτάζεται κυρίως στον Πειραιά με πρωτοβουλία των εργαζομένων στον Ηλεκτρικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κυβερνήσεις του Μεσοπολέμου, στην προσπάθειά τους να εξώσουν την πολιτική γιορτή της Πρωτομαγιάς από το κέντρο της πόλης επέβαλαν στα εργατικά σωματεία να γιορτάζουν εκτός των τειχών.. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού, από τινων ετών αι εργατικαί οργανώσεις εορτάζουν τη 1η Μαίου την εργατικήν πρωτομαγιά λεγομένην στον ʼγιο Ιωάννη Ρέντη. Τo 1923, η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε στις εξοχές του Ρέντη με αιτήματα το οκτάωρο, τη δημιουργία γραφείων ευρέσεως εργασίας, τη μη επέμβαση στη Σοβιετική Ένωση και τη δημιουργία Βαλκανικής Ομοσπονδίας.
Στα 1924 υπήρξε απαγόρευση της συγκέντρωσης από την κυβέρνηση Παπαναστασίου με αποτέλεσμα ένα νεκρό εργάτη και δώδεκα τραυματίες αλλά η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε στην πλατεία Κοτζιά, μπροστά στο Δημαρχείο, με ομιλητές τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Βελέτζα και το γενικό γραμματέα του ΚΚΕ και μέλος της Ομοσπονδίας Τύπου Αποστολίδη. Τα γεγονότα εκείνου του εορτασμού στάθηκαν αφορμή για την οριστική ρήξη των σχέσεων των κομμουνιστών με τις προοδευτικές δυνάμεις του αστικού χώρου. Αναφέρεται για το 1926 ότι έγινε μεγάλη συγκέντρωση στον ʼγιο Ιωάννη Ρέντη 10.000 εργατών τους οποίους χτύπησε η αστυνομία και έγιναν πολλές συλλήψεις και τραυματισμοί. Κυριότερο αίτημα εκείνη τη χρονιά ήταν να λυθεί το προσφυγικό ζήτημα ενώ με το ψήφισμα της επόμενης Πρωτομαγιάς αποδοκιμάζεται κάθε νέος πόλεμος, τον οποίον προετοιμάζει ο διεθνής ιμπεριαλισμός. εις βάρος του εργαζόμενου λαού.καθώς και κάθε στρατοκρατικό κίνημα στρεφόμενον κατά των συμφερόντων της εργατικής τάξης. Το 1929 ανάλογη αντιμετώπιση εκδηλώθηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου η οποία μόλις είχε ψηφίσει το ιδιώνυμον με 400 συλλήψεις, κατάληψη των γραφείων εργατικών συνδικάτων και κατάσχεση της εφημερίδας Ριζοσπάστης. Το 1931 ομοίως, με 3 βαρειά τραυματίες και 166 συλλήψεις.
Το 1936 στην Αττική πραγματοποιούνται τρεις συγκεντρώσεις για τον εορτασμό της: της ΓΣΕΕ (ρεφορμιστών) στου Ρέντη με κύριο ομιλητή τον Τσαπή, πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Πειραιά, της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας στον Πειραιά και της Ενωτικής ΓΣΕΕ (ΚΚΕ) στην Καλλιθέα. Και οι τρεις συγκεντρώσεις αναφέρονται ως ιδιαίτερα μαζικές. Προανάκρουσμα των πολιτικών εξελίξεων αποτέλεσε τις μέρες που ακολούθησαν του εορτασμού η δράση των δυνάμεων καταστολής στη Θεσσαλονίκη στην οποία σοβούσε μεγάλη απεργία καπνεργατών. Σ αυτά τα επεισόδια, πρώτος νεκρός έπεσε ο εργάτης Τάσος Τούσης κι είναι ο χαμός του που ενέπνευσε τον Επιτάφιο στον Γιάννη Ρίτσο. Λίγο αργότερα, η δικτατορία Μεταξά κρατικοποιεί τις εργατικές ενώσεις.
Το 1944 η μέρα της Πρωτομαγιάς λαμβάνει μια άλλη διάσταση για την Ελλάδα : οι αρχές Κατοχής εκτελούν στην Καισαριανή 200 πατριώτες σε αντίποινα για την εκτέλεση του Γερμανού Διοικητή Πελοποννήσου. Το 1945 έγινε και η πρώτη δημόσια συγκέντρωση των αριστερών στην Ελλάδα μετά τα Δεκεμβριανά με την ευκαιρία του εορτασμού της πρώτης ελεύθερης μεταπολεμικής Πρωτομαγιάς στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Την επόμενη χρονιά μεταφέρεται στο γήπεδο του Παναθηναϊκού για να μην ξαναγιορτασθεί δημοσίως έως το 1960.
Το 1963 είναι η χρονιά που την ημέρα αυτή δολοφονείται ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Για την περίοδο 1967-1974 δεν γίνεται λόγος για διοργάνωση ανάλογου εορτασμού ενώ και η επέτειος του 1976 θα σηματοδοτηθεί από την απώλεια του Αλέκου Παναγούλη. Ένα χρόνο πριν με απόφαση του Υπουργού Εργασίας η μέρα είχε κηρυχθεί ως επίσημη αργία. Το 1977 οργανώνεται η πρώτη ενωτική μεταπολιτευτική εκδήλωση στο Πεδίο του ʼρεως. Έκτοτε οι εορτασμοί άλλοτε πετυχαίνουν να συσπειρώσουν λιγότερο και άλλοτε περισσότερο το συνδικαλιστικό και εργατικό κίνημα, ευάλωτα πια και τα δύο στις γενικότερες εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας.
πηγή
Το 1908 ο Πλάτων Δρακούλης δημιούργησε το Σύνδεσμο των Εργατικών τάξεων της Ελλάδος και ένα χρόνο αργότερα το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. Από την ομάδα αυτή προήλθε και ο Νίκος Γιαννιός που συγκρότησε το 1911 στην Αθήνα τον πρώτο πυρήνα του Σοσιαλιστικού Κέντρου Αθηνών. Το 1909 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης, γνωστή ως Φεντερασιόν. Έλληνες, Ισραηλίτες, Τούρκοι και Βούλγαροι σοσιαλιστές γιορτάζουν εκείνη τη χρονιά την Πρωτομαγιά στη Θεσσαλονίκη διαδηλώνοντας στην πόλη με κόκκινες σημαίες υπό τον ύμνο της Διεθνούς. Το 1910 συγκροτείται το Εργατικό Κέντρο Αθηνών (ΕΚΑ).
Παρόλο που στο διάστημα 1912-1919 η Πρωτομαγιά δεν γιορτάστηκε ξανά επισήμως, κατοχυρώνεται τότε η κυριακή αργία, ρυθμίζονται θέματα αποζημιώσεων, υγιεινής και ασφάλειας και το 1914 ψηφίζεται ο νόμος περί σωματείων με τον οποίο καθιερώνονται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και τα σωματεία χάνουν το μικτό συντεχνιακό χαρακτήρα τους. Ως αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων θα ιδρυθεί το 1918 το κεντρικό όργανο των εργαζομένων, η ΓΣΕΕ η οποία υιοθέτησε την πάλη των τάξεων. Οι συνθήκες ήταν τώρα ευνοϊκές για την επανάληψη του εορτασμού της Πρωτομαγιάς αλλά αυτός ενεπλάκη στο διαχωρισμό του σώματος του συλλογικού αυτού οργάνου σε αυτούς που ακολουθούσαν το παλαιό και σ αυτούς που ακολουθούσαν το νέο ημερολόγιο. Έτσι, η συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε από τη μειοψηφία με το παλαιό ημερολόγιο στην περιοχή του Ρέντη ενώ την επόμενη χρονιά (1920) ακολουθήθηκε το νέο ημερολόγιο για τη διοργάνωση του εορτασμού στην ίδια περιοχή.
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, μεγάλες μάζες εργατών εισρέουν στην Ελλάδα και το 1922 η Πρωτομαγιά γιορτάζεται κυρίως στον Πειραιά με πρωτοβουλία των εργαζομένων στον Ηλεκτρικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι κυβερνήσεις του Μεσοπολέμου, στην προσπάθειά τους να εξώσουν την πολιτική γιορτή της Πρωτομαγιάς από το κέντρο της πόλης επέβαλαν στα εργατικά σωματεία να γιορτάζουν εκτός των τειχών.. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού, από τινων ετών αι εργατικαί οργανώσεις εορτάζουν τη 1η Μαίου την εργατικήν πρωτομαγιά λεγομένην στον ʼγιο Ιωάννη Ρέντη. Τo 1923, η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε στις εξοχές του Ρέντη με αιτήματα το οκτάωρο, τη δημιουργία γραφείων ευρέσεως εργασίας, τη μη επέμβαση στη Σοβιετική Ένωση και τη δημιουργία Βαλκανικής Ομοσπονδίας.
Στα 1924 υπήρξε απαγόρευση της συγκέντρωσης από την κυβέρνηση Παπαναστασίου με αποτέλεσμα ένα νεκρό εργάτη και δώδεκα τραυματίες αλλά η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε στην πλατεία Κοτζιά, μπροστά στο Δημαρχείο, με ομιλητές τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Βελέτζα και το γενικό γραμματέα του ΚΚΕ και μέλος της Ομοσπονδίας Τύπου Αποστολίδη. Τα γεγονότα εκείνου του εορτασμού στάθηκαν αφορμή για την οριστική ρήξη των σχέσεων των κομμουνιστών με τις προοδευτικές δυνάμεις του αστικού χώρου. Αναφέρεται για το 1926 ότι έγινε μεγάλη συγκέντρωση στον ʼγιο Ιωάννη Ρέντη 10.000 εργατών τους οποίους χτύπησε η αστυνομία και έγιναν πολλές συλλήψεις και τραυματισμοί. Κυριότερο αίτημα εκείνη τη χρονιά ήταν να λυθεί το προσφυγικό ζήτημα ενώ με το ψήφισμα της επόμενης Πρωτομαγιάς αποδοκιμάζεται κάθε νέος πόλεμος, τον οποίον προετοιμάζει ο διεθνής ιμπεριαλισμός. εις βάρος του εργαζόμενου λαού.καθώς και κάθε στρατοκρατικό κίνημα στρεφόμενον κατά των συμφερόντων της εργατικής τάξης. Το 1929 ανάλογη αντιμετώπιση εκδηλώθηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου η οποία μόλις είχε ψηφίσει το ιδιώνυμον με 400 συλλήψεις, κατάληψη των γραφείων εργατικών συνδικάτων και κατάσχεση της εφημερίδας Ριζοσπάστης. Το 1931 ομοίως, με 3 βαρειά τραυματίες και 166 συλλήψεις.
Το 1936 στην Αττική πραγματοποιούνται τρεις συγκεντρώσεις για τον εορτασμό της: της ΓΣΕΕ (ρεφορμιστών) στου Ρέντη με κύριο ομιλητή τον Τσαπή, πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Πειραιά, της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας στον Πειραιά και της Ενωτικής ΓΣΕΕ (ΚΚΕ) στην Καλλιθέα. Και οι τρεις συγκεντρώσεις αναφέρονται ως ιδιαίτερα μαζικές. Προανάκρουσμα των πολιτικών εξελίξεων αποτέλεσε τις μέρες που ακολούθησαν του εορτασμού η δράση των δυνάμεων καταστολής στη Θεσσαλονίκη στην οποία σοβούσε μεγάλη απεργία καπνεργατών. Σ αυτά τα επεισόδια, πρώτος νεκρός έπεσε ο εργάτης Τάσος Τούσης κι είναι ο χαμός του που ενέπνευσε τον Επιτάφιο στον Γιάννη Ρίτσο. Λίγο αργότερα, η δικτατορία Μεταξά κρατικοποιεί τις εργατικές ενώσεις.
Το 1944 η μέρα της Πρωτομαγιάς λαμβάνει μια άλλη διάσταση για την Ελλάδα : οι αρχές Κατοχής εκτελούν στην Καισαριανή 200 πατριώτες σε αντίποινα για την εκτέλεση του Γερμανού Διοικητή Πελοποννήσου. Το 1945 έγινε και η πρώτη δημόσια συγκέντρωση των αριστερών στην Ελλάδα μετά τα Δεκεμβριανά με την ευκαιρία του εορτασμού της πρώτης ελεύθερης μεταπολεμικής Πρωτομαγιάς στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Την επόμενη χρονιά μεταφέρεται στο γήπεδο του Παναθηναϊκού για να μην ξαναγιορτασθεί δημοσίως έως το 1960.
Το 1963 είναι η χρονιά που την ημέρα αυτή δολοφονείται ο Γρηγόρης Λαμπράκης. Για την περίοδο 1967-1974 δεν γίνεται λόγος για διοργάνωση ανάλογου εορτασμού ενώ και η επέτειος του 1976 θα σηματοδοτηθεί από την απώλεια του Αλέκου Παναγούλη. Ένα χρόνο πριν με απόφαση του Υπουργού Εργασίας η μέρα είχε κηρυχθεί ως επίσημη αργία. Το 1977 οργανώνεται η πρώτη ενωτική μεταπολιτευτική εκδήλωση στο Πεδίο του ʼρεως. Έκτοτε οι εορτασμοί άλλοτε πετυχαίνουν να συσπειρώσουν λιγότερο και άλλοτε περισσότερο το συνδικαλιστικό και εργατικό κίνημα, ευάλωτα πια και τα δύο στις γενικότερες εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό της χώρας.
πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.