Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στη βόρεια Πελοπόννησο την εικοσαετία 1800 -1820

Όλγας Καραγεώργου - Κουρτζή Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στη βόρεια Πελοπόννησο την εικοσαετία 1800 -1820 - (Με βάση το Αρχείο της Ο...

Όλγας Καραγεώργου - Κουρτζή

Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στη βόρεια Πελοπόννησο την εικοσαετία 1800 -1820 - (Με βάση το Αρχείο της Οικογένειας Περούκα του Άργους)

της Παναγιώτας Π. Λάμπρη, φιλολόγου

Έχουν περάσει πάνω από δύο αιώνες από την εποχή που οι συγγραφείς της «Νεωτερικής Γεωγραφίας», Δανιήλ Φιλιππίδης και Γρηγόριος Κωνσταντάς παρότρυναν κι άλλους να τους μιμηθούν «[…] καί περιγράψῃ καθένας τόν τόπο ὁποῦ ἐγεννήθηκε, ὄχι μαθηματικῶς μήτε μέ ἀκρίβεια γεωγραφική […] ἀμή διηγηματικῶς, ἱστορῶντας καθένας τί χώραις καί χωριά ἔχει ὁ τόπος του, τί διοίκησι, πόσαις ψυχαῖς κάθε χωριό, τί ἀνθρώπους, τί ἤθη, τί θρησκεία, τί δέντρα, τί εἰσοδήματα, τί ζῷα, ποιά θάλασσα τόν γειτονεύει, μέ ποιά ἄλλη ἐπαρχία συνορεύει, λέγωντας ἀφιλοπροσώπως ὅ,τι ἀξιέπαινο, ἤ ἀξιοκατατηγόρητο ἔχουν οἱ συμπατριῶτες του, […]».

Κι όμως, η ανωτέρω παρότρυνση φαίνεται πως δεν έχει χάσει τη σπουδαιότητά της και για τους σύγχρονους μελετητές και μάλιστα για κείνους που σκύβουν με σεβασμό και με τη δέουσα επιμέλεια μέσα σε αρχεία και πάσης φύσεως πηγές, για να φέρουν στην επιφάνεια την ιστορία των μικρών τόπων, δηλαδή την τοπική ιστορία.

Σ’ αυτό το «είδος» Ιστορίας εντάσσεται και η μελέτη της κ. Όλγας Καραγεώργου – Κουρτζή, διδάκτορος Ιστορίας και Σχολικής Συμβούλου, με τίτλο «Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στη βόρεια Πελοπόννησο την εικοσαετία 1800-1820 – (Με βάση το Αρχείο της Οικογένειας Περούκα του Άργους)» (εκδ. Γιάννης Σκ. Πικραμένος, Πάτρα 2010). Άλλωστε στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου γράφει: «Ως καταγόμενη από την Κορινθία (Αργολιδο-Κορινθία παλαιότερα) ενδιαφερόμουν να μελετήσω βαθύτερα το ιστορικό παρελθόν της περιοχής και να συμβάλω – κατά το δυνατόν - στην ερμηνεία των ποικίλων οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων που, συντελούμενα κατά την έναρξη του 19ου αιώνα, επηρέασαν τις στάσεις και τις επιλογές των ανθρώπων εκείνη την περίοδο».

Η συγγραφέας, λοιπόν, έχοντας ως βασική αφετηρία της έρευνάς της το αρχείο της οικογένειας Περούκα, μιας οικογένειας με πολλαπλή παρουσία στην περιοχή του Άργους, και στηριζόμενη και σε άλλα αρχεία καθώς και σε πλούσια σχετική βιβλιογραφία, καταφέρνει να παρουσιάσει τη δράση της οικογένειας αυτής εντάσσοντας τις εμπορευματικές κυρίως, αλλά όχι μόνο, δραστηριότητές της στο ευρύτερο πλαίσιο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά και χωρών της Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου.

Η μελέτη, από τους καζάδες της Β. Α. Πελοποννήσου, «κινείται» κυρίως σ’ αυτόν του Άργους «έδρα της προυχοντικής οικογένειας Περούκα, το αρχείο της οποίας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες της περιοχής» και επεκτείνεται «στους καζάδες του Ναυπλίου, Κορίνθου, Καλαβρύτων, Βοστίτσας, Τριπολιτσάς και Πάτρας, στο βαθμό που συνδέονταν με τις δραστηριότητες της οικογένειας».

Έτσι, μέσα από το πλέγμα των σχέσεων που δημιουργεί η εμπορευματική δραστηριότητα, έχουμε την ευκαιρία να εντρυφήσουμε και να μάθουμε πολλά για τη δυναμική των κοινωνικών δυνάμεων της εποχής που δεν αφορά μόνο τους ισχυρούς του χρήματος ή της ιδιοκτησίας, αλλά και τους μεσάζοντες και τους παραγωγούς – χωριανούς, οι οποίοι – ο καθένας στο μέτρο των δυνατοτήτων του –συνδιαμόρφωσαν τις κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις στη βόρεια Πελοπόννησο στα χρόνια πριν την Επανάσταση. Ειδικά οι τελευταίοι «εκπλήσσουν» π.χ. στο κεφάλαιο «Παραγωγή και διακίνηση σταφίδας», όπου περιγράφεται ο δυναμικός τρόπος, με τον οποίο διακινούν το εν λόγω προϊόν. «Αναδεικνύεται», σημειώνει η συγγραφέας, «ένας τύπος αγρότη – χωρικού που δεν εγκλωβίζεται στην υποχρέωσή του για καλλιέργεια της γης – παραγωγή του αγαθού – απόδοση της φορολογίας, αλλά επεκτείνεται δυναμικά στη διαδικασία εμπορευματοποίησης του παραγόμενου προϊόντος, με επακόλουθο τη μεγαλύτερη διασφάλιση των συμφερόντων του. Ακόμα και οι διαπραγματευόμενοι έμποροι, παρά τα περιφρονητικά αισθήματα που έτρεφαν για τους «χωριάτες», εξαρτούσαν την επιτυχία των συναλλαγών τους από τις διαθέσεις και επιλογές τους»!

Επίσης, μέσα από το πλούσιο σε πληροφορίες αρχείο, η συγγραφέας αναδεικνύει την ανάπτυξη όλων εκείνων των δομών, οι οποίες δεν υποβοηθούν απλά, αλλά είναι απαραίτητες για την περαιτέρω ευδοκίμηση των εμπορικών συναλλαγών, όπως οι εμπορικές και οι χρηματιστικές συντροφίες (συνεταιρισμοί), οι συναλλαγματικές (πόλιτζες), οι χρηματικές ομολογίες και τα δάνεια.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η προσέγγιση και παρουσίαση ενός κοινωνικού φαινομένου που ακούει στις ταυτόσημες, όπως πιστοποιείται από τις αρχειακές αναφορές, έννοιες «σκορπισμός» και «φυγή», οι οποίες δηλώνουν τη φυγή των κατοίκων μιας περιοχής και την αναζήτηση νέας εστίας υπό την πίεση «της αφόρητης οικονομικής πίεσης και τις απειλούμενες κυρώσεις σε περίπτωση μη ανταπόκρισης των πληθυσμών στις προβαλλόμενες απαιτήσεις· οικονομικές πιέσεις που προκαλούσαν οι επαχθείς φόροι και η αδυναμία καταβολής τους, η συνεχής αύξηση των χρεών, οι αλλεπάλληλες απαιτήσεις για «δοσίματα» και η μεγάλη ανέχεια».

Η μελέτη της κ. Όλγας Καραγεώργου – Κουρτζή με τίτλο «Οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες στη βόρεια Πελοπόννησο την εικοσαετία 1800-1820 – (Με βάση το Αρχείο της Οικογένειας Περούκα του Άργους)», αναπτύσσεται μέσα σε δώδεκα κεφάλαια, δεκατρία με τα συμπεράσματα, και αν και είναι γραμμένη με άκρως επιστημονικό τρόπο, δεν απευθύνεται μόνο στους ειδικούς, αλλά και σε κάθε άλλον συντοπίτη της, ή όχι, που τον αφορά η τοπική ιστορία.

Άλλωστε, αυτό που αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες αρετές αυτού του πονήματος είναι πως η συγγραφέας μέσω της παρουσίασης ενός τοπικού θέματος, όπως αυτό της οικονομικής δραστηριότητας της οικογένειας Περούκα, καταφέρνει με αναγωγή από το μερικό στο γενικό να μας μιλήσει και για τα όσα συμβαίνουν στον τομέα του εμπορίου εκείνη την περίοδο μέσα στα πλαίσια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τις δυναμικές σχέσεις που αναπτύσσονται με άλλες χώρες. Επομένως, η τοπική ιστορία που πραγματεύεται, δεν αποκτά απλά μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους ντόπιους, αλλά συνιστά μια σημαντική παράμετρο της εθνικής και εν τέλει της παγκόσμιας Ιστορίας.

----------------------------------

*Η Παναγιώτα Π. Λάμπρη γεννήθηκε στη Ροδαυγή Άρτας. Φοίτησε στη Φιλοσοφική σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και υπηρετεί στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Αρθρογραφεί, δημοσιεύει βιβλιοπαρουσιάσεις και μελέτες και έχει βραβευτεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Το 2006 εξέδωσε τη λαογραφική μελέτη «Ροδαυγή, το ρόδο της αυγής» (ιδιωτική έκδοση), το 2009 τη συλλογή διηγημάτων «Το χάσικο ψωμί» (εκδόσεις Μαλλιάρης – Παιδεία) και το 2011 τη μελέτη «Κωνσταντίνος Α. Διαμάντης, ο Ιστορητής» (εκδόσεις iWrite.gr /book promo site: http://istoritis.iwrite.gr).