του Άγγελου Σακκέτου Πολλοί χωρικοί, επηρεασμένοι από τους διάφορους θρύλους και παραδόσεις της φυλής με δικέφαλους αητούς και...
.jpg)
Πολλοί χωρικοί, επηρεασμένοι από τους διάφορους θρύλους και παραδόσεις της φυλής με δικέφαλους αητούς και δικέφαλα φίδια, έψαχναν να τα βρουν λόγω των πολλών προλήψεων και δεισιδαιμονιών τους!.. Άλλοι τα φύλαγαν για … γιατρικό, άλλοι για φόβητρο και άλλοι για συνήθεια!..
Απ’ τα πανάρχαια χρόνια οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες ήταν κάτι που έλεγε ένας σοφός «κυλούσε μαζί με το αίμα των ανθρώπων»!..
Κι ενώ για όλα τα έθιμα υπάρχει μία εξήγηση, εν τούτοις, για το πάθος ορισμένων γερόντων χωριανών να βρούνε … δικέφαλα φίδια ήταν κάτι παραπάνω από ένα συγκλονιστικό γεγονός (τοπικού, βεβαίως, χαρακτήρα)!
Εκ των πραγμάτων ο νους του γράφοντος ανέτρεξε σε διάφορους θρύλους και παραδόσεις της Ελληνικής φυλής, για να βρούμε κάποια ρίζα σ’ αυτή τη λαογραφική δοξασία, που έχει να κάνει με το δικέφαλο φίδι και τα όσα ακολουθούν με τις προλήψεις ή δεισιδαιμονίες.
Βρήκαμε, λοιπόν, ορισμένα στοιχεία που έχουν τις ρίζες τους στο απώτατο παρελθόν και τα οποία έχουν ως εξής::
Ο Ηρακλής
Είναι γνωστό, ότι το δωδέκατο κατόρθωμα του Ηρακλή ήταν όταν κατέβηκε στον Άδη και κατάφερε να ανεβάσει στη γη και να οδηγήσει στον Ευρυσθέα τον τρικέφαλο σκύλο, τον Κέρβερο, που ήταν γιος του Τυφώνα και της Έχιδνας, είχε αδελφούς το δικέφαλο Όρθρο, το σκύλο του Γηρυόνη και τη Λερναία Ύδρα και φύλαγε τις πύλες του Κάτω Κόσμου.
Ο Ηρακλής με τα δώδεκα αυτά κατορθώματά του ελευθερώθηκε από την κυριαρχία του Ευρυσθέα και γύρισε ύστερα όλο τον κόσμο βοηθώντας τους αδύνατους.
Βυζαντινό έμβλημα
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τον αετό σαν σύμβολο του Δία και τον τιμούσαν. Είναι γνωστό το χάλκινο άγαλμα του Αετού, που βρέθηκε το 1967 στις ανασκαφές του ιερού της Δωδώνης. Αργότερα οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τον αετό σαν στρατιωτικό έμβλημα, ενώ οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν σαν έμβλημα το δικέφαλο αετό, που ίσως ήταν οικογενειακό έμβλημα των Παλαιολόγων.
Σύμφωνα με μια άποψη, ο δικέφαλος αετός συμβολίζει τη βυζαντινή αυτοκρατορία που εκτεινόταν στις δύο ηπείρους: την Ευρώπη και την Ασία. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 και μέχρι σήμερα, ο δικέφαλος αετός αποτελεί το επίσημο έμβλημα του πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Εκτός όμως από τους Βυζαντινούς, τους αετούς τους χρησιμοποίησαν σαν έμβλημα, σαν δείγμα αυτοκρατορικής εύνοιας και οι διάφοροι Ευρωπαίοι. Οι δούκες της Βοημίας (σημερινής Τσεχίας) και της Βαυαρίας, καθώς και οι βασιλιάδες της Ισπανίας χρησιμοποιούσαν τον αετό σαν οικόσημο, άλλοι πάλι σαν πολιτικό έμβλημα κλπ.
Βεβαίως υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι διαφωνούν. Ο κ. Πάρις Γουναρίδης, για παράδειγμα, που είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, αν λάβουμε υπόψη μας ένα άρθρο, που δημοσίευσε στην εφημερίδα «Το Βήμα» της 7ης Ιανουαρίου 2001, όπου, μεταξύ άλλων, λέει τα εξής:
«…. Ωστόσο, δικέφαλος αετός δεν υπήρξε ποτέ σύμβολο του βυζαντινού κράτους. Εμφανίστηκε αρκετά αργά, μετά τον 13ο αιώνα, και αποτέλεσε διακοσμητικό μοτίβο στις σέλες, στις κάλτσες, στα υποδήματα και στα υποπόδια μαξιλαράκια του αυτοκράτορα. Η χρήση του από κάποια μέλη της οικογένειας των Παλαιολόγων, κυρίως μετά την Άλωση, μπορεί να οδηγήσει στην υπόθεση ότι θεωρήθηκε οικόσημο των Παλαιολόγων. Ο δικέφαλος αετός, ως έμβλημα, υιοθετήθηκε από την τρίτη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αυτήν της Μόσχας. Από εκεί επέστρεψε και την εποχή της Τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο των πατριαρχικών σταυροπηγιακών μονών.
Η μίτρα των μητροπολιτών
Μίτρα λέγεται το κάλυμμα που φορούν στο κεφάλι οι μητροπολίτες κι οι επίσκοποι κατά τη διάρκεια της λειτουργίας. Είναι στρογγυλή, με πλούσια κεντήματα από χρυσάφι, ασήμι (καμιά φορά και πολύτιμους λίθους), πάνω σε μεταξωτό ύφασμα. Η περιφέρεια της, που προσαρμόζεται στο κεφάλι, στολίζεται απ' το δικέφαλο αετό και τις απεικονίσεις των τεσσάρων ευαγγελιστών. Στην κορυφή της έχει σταυρό διαμαντοστολισμένο και πολλοί είναι εκείνοι που δίνουν τη δική τους ερμηνεία όταν βλέπουν τον δικέφαλο αετό πάνω στη μίτρα!
Η Ποιμαντορική Ράβδος
Η Ποιμαντορική Ράβδος ή Αγία ράβδος ή πατερίτσα συμβολίζει την πνευματική εξουσία του επισκόπου. Ο Σταυρός στην κορυφή της φανερώνει το τρόπαιο νίκης, τον Σταυρό του Χριστού. Τα φίδια δίπλα στον Σταυρό της Ράβδου συμβολίζουν τον Χριστό που πάνω στον Σταυρό σαν το χάλκινο φίδι του Μωυσή μας απάλλαξε από τον αιώνιο θάνατο.
Βεβαίως, η αρχιερατική μίτρα, το “παλαιολόγειον στέμμα”, ο αρχιερατικός σάκκος, που αντικατέστησε το πολυσταύριο φελώνιο και η πατερίτσα ήταν κατ΄ αρχάς αυτοκρατορικά ενδύματα. Κατά το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο), κυρίως όμως μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως, τα φόρεσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης για να θυμίζει την παλαιά αίγλη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και να συμβολίζει την εκ νέου ανασύστασή της, και μεταγενέστερα κατά τους τελευταίους αιώνες τα χρησιμοποίησαν και οι κατά τόπους αρχιερείς.
Να πούμε, ότι δόθηκαν διάφοροι συμβολισμοί, όπως φαίνεται σε κείμενα του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης, για τα αρχιερατικά άμφια, αλλά είναι βέβαιο ότι και εάν τα άμφια ήταν διαφορετικά θα επικρατούσαν ανάλογοι συμβολισμοί.
Η ποιμαντορική ράβδος, λοιπόν, ή αγία ράβδος ή πατερίτσα, είναι εξάρτημα - σύμβολο της αρχιερωσύνης του επισκόπου, του βοηθού επισκόπου, του Αρχιεπισκόπου και του Πατριάρχου στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Γενικά είναι αντίγραφο του αρχαίου ελληνικού κηρύκειου του Ερμή που μετέφερε η –αν θέλετε- κήρυττε τις εντολές του Δία
Για την Εκκλησία, όπως είπαμε, είναι σύμβολο της πνευματικής, ποιμαντικής και δικαστικής εξουσίας που έχει ο επίσκοπος. Στην κορυφή της φέρει έναν σταυρό μεταξύ δύο αντιτακτών φιδιών. Για τα φίδια αυτά υπάρχουν οι εξής εξηγήσεις:
1) Παραπομπή στο χάλκινο φίδι που ύψωσε ο Μωυσής στην έρημο, ως προεικόνιση της Σταύρωσης του Χριστού.
2) Παραπομπή στη ρήση του Χριστού «Ιδού εγώ αποστέλλω υμάς ως πρόβατα εν μέσω λύκων. Γίνεσθε ουν φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι ως αι περιστεραί» (Ματθ. ι´, 16).
Το βέβαιο είναι, ότι η ποιμαντική ράβδος φέρεται μόνο κατά την διάρκεια οποιασδήποτε αρχιερατικής ιερουργίας (Λειτουργία, Μυστήριο, Αγιασμό κ.λπ. ή αίθριες θρησκευτικές τελετές) με μόνη εξαίρεση την «εν πομπή» μετάβαση του αρχιερέα προς ενθρόνιση και της κατ΄ έθιμο σήμερα επίσημης φωτογράφισής του, φέροντας όμως υποχρεωτικά τον αρχιερατικό μανδύα.
Κάπου εκεί, λοιπόν, οι γέροντες των χωριών μας στήριζαν τις όποιες απόψεις είχαν και έψαχναν να βρουν … δικέφαλα φίδια ή άλλα δικέφαλα ζώα, για «να τους πάνε όλα δεξιά»!..
