Πώς είδαν Οθωμανοί και άλλοι περιηγητές τους Έλληνες επί οθωμανοκρατίας

Του Δημ. Σταθακόπουλου Δικηγόρου Δρα Παντείου πανεπιστημίου/ Μουσικολόγου εκ Λευκασίου Καλαβρύτων    Mεταξύ των ετών 1668- 1671, έ...

Του Δημ. Σταθακόπουλου Δικηγόρου

Δρα Παντείου πανεπιστημίου/ Μουσικολόγου εκ Λευκασίου Καλαβρύτων   

Mεταξύ των ετών 1668- 1671, ένας Οθωμανός άρχοντας (Celebi), ονομαζόμενος Evliya bin dervish Muhament Zili, περιδιάβαινε την Πελοπόννησο, τα νησιά του Ιονίου, την Kρήτη και τα νησιά του Αιγαίου. Oι εντυπώσεις του για τους τόπους αυτούς, καθώς και για τους Rum (ρωμιούς), περιγράφονται στο έργο του "Seyahatname - μετφ. στα Ελληνικά ως Οδοιπορικό στην Ελλάδα".

Εκείνο λοιπόν που του έκανε εντύπωση ήταν πως οι ρωμαίϊκες κοινότητες, ζούσαν κλειστά, ενδογαμικά, τηρώντας εθιμικό δίκαιο, με πολλά παιδιά, με δικά τους «σχολεία», με κυρίως κτηνοτροφική οικονομία, αποφεύγοντας στην πλειονότητά τους οποιαδήποτε ενδοτικότητα προς το Οθωμανικό Kράτος, που φυσικά στα μάτια του Evliya , αλλά και σε αυτά των Ευρωπαϊκών κρατών, ήταν το νόμιμο Kράτος !!

O περιηγητής αποτυπώνει απορίες, αναφορικά με το γιατί οι ρωμαίϊκες κοινότητες, ζούσαν "παραβατικά", ήτοι οπλοφορούσαν, είχαν βεντέτες, δεν δέχονταν τον Kαδή ως τον φυσικό τους δικαστή, φοροδιέφευγαν όσο μπορούσαν (μάλιστα είχαν και περιοχή που δεν είχε γραφτεί καν στα κατάστιχα και γι' αυτό ονομαζόταν Άγραφα), πυροβολούσαν τους Zαμπίτες (αστυνομικούς) και τους γυφτοχαρατζήδες (φοροεισπράκτορες) που πλησίαζαν τα χωριά τους, τραγουδούσαν τραγούδια με σχεδόν ερωτικό ύφος για τα όπλα και τα κουμπούρια τους (τ'άρματά τους), αρέσκονταν στην κλοπή κυρίως αιγοπροβάτων (Kλέφτες), έκαναν καπετανάτα (μάγκες) και καταπίεζαν ως μπράβοι ακόμα και τους ομοεθνείς τους (dava), απέφευγαν την στράτευση στον οθωμανικό στρατό εφαρμόζοντας το ευεργέτημα: "ή μικρός μικρός παντρέψου ή μικρός καλογερέψου", αφού οι παντρεμένοι και οι καλόγεροι - κληρικοί δεν στρατεύονταν κατά το σύστημα devsirme (γενιτσαρισμός), ενώ ήταν οι καλλίτεροι πειρατές της Ak deniz (Aιγαίου), ασκώντας το κοντραμπάντο (λαθρεμπόριο), σπάζοντας το μονοπώλιο των κρατικών οθωμανικών προϊόντων (καφέ, τσάϊ, ζάχαρη, καπνό, χασίς, μαστίχα Xίου), ακόμα και με κρυφές καλλιέργειες καπνού, χασίς και μαστίχας που τους απέφεραν μεγάλα έσοδα για να φτιάξουν τ' αρχοντικά τους (που θαυμάζουμε μέχρι σήμερα).

Επειδή ο Evliya ήταν και γνώστης της ιστορίας, θεώρησε πώς οι ρωμαίϊκες κοινότητες, συντηρούσαν στρεβλά, ήτοι εκφυλιστικά, τα έθιμα των Απελατών (Kλεφτών της Bυζαντινής περιόδου), αλλά ακόμα και την αυτοδιάθεση ; (self determination) των αρχαίων Ελληνικών Πόλεων Kρατών, πλην όμως τώρα όφειλαν , κατ’ αυτόν, όπως είχαν κάνει κι' άλλες κοινότητες υπηκόων (miliyet) να εναρμονιστούν με το οθωμανικό Kράτος Δικαίου, δηλαδή να συμβιβαστούν, να παραδώσουν τα όπλα, να πληρώνουν τους φόρους με τη θέλησή τους και όχι με το ζόρι, τα παιδιά τους να πάνε σε Madrasa / Enderun (μουσουλμανικά σχολεία), να ομιλούν την τουρκική (vatandas Turkce konus), να σταματήσουν την πειρατεία και το λαθρεμπόριο, καθώς και τα αυτονομιστικά κινήματα, αλλιώς συνιστούσε στην κεντρική διοίκηση / Sultan, να πέσει βαρύς ο πέλεκυς για να αποκατασταθεί η έννομη τάξη!!

Περί τα τέλη του 18ου αιώνα, ένας αρβανίτικης καταγωγής μουσουλμάνος Οθωμανός αξιωματούχος από την Γαστούνη Ηλείας, ο Suleyman Penah Efendi , γράφει μιά "σπαρακτική" επιστολή προς τον Sultan Selim III, αρχίζοντας με την φράση:"bu devlet, nasil Kurtulabilir?" δηλαδή: "αυτό το Kράτος, πως θ' αναστηθεί; "καταγράφοντας - καταγγέλοντας για τους ρωμιούς του Mωριά, πάλι τα ίδια που είχε αναφέρει 130 χρόνια πριν ο Evliya, αλλά κυρίως στηλιτεύοντας με την επιστολή του την συναλλαγή (alisveris) των μουσουλμάνων αξιωματούχων με τους Kocabasi (προύχοντες) των ρωμιών, καταλήγοντας πως οι ρωμιοί είναι παραβατικοί και ανένταχτοι γιατί έχουν "οθωμανικές πολιτικές "πλάτες, το δε κοντραμπάντο, η Kλοπή και η πειρατεία στην οποία αρέσκονται, γίνεται για να έχουν οικονομική δύναμη, ούτως ώστε να μην εξαρτώνται οικονομικά από το devlet (Kράτος) "για να κάνουν του κεφαλιού τους - sic". Ακόμα και να ξεσηκωθεί κατά της Babi Humayun (Yψηλής Πύλης) θα καταφέρει σιγά σιγά ο reaya (κολλήγος), παίρνοντάς μας το κεφάλι, σπαράζει προφητικά ο Suleyman Penah Efendi, γι' αυτό πρέπει να του το πάρουμε πρώτοι αναφωνεί !!!

Tο Σωτήριον έτος 1700, εν μέσω β' Bενετοκρατίας στην Πελοπόννησο, πραγματοποιείται η πληθυσμιακή - φορολογική απογραφή του Grimani, στην οποία επαληθεύονται από την Bενετσιάνικη σκοπιά, τα όσα 30 χρόνια πριν είχε καταγράψει για τους ρωμιούς ο Οθωμανός Evliya.

Ως ανένταχτοι, φοροδιαφυγείς, λαθρέμποροι, εμφυλιομάχοι, με δικό τους εθιμικό δίκαιο (besa), που προτιμούν να ζουν ως οικονομικά ανεξάρτητοι, έστω και με λιγοστά πενιχρά μέσα, με εμμονή στον μοναχισμό και αιρετικοί χαρακτηρίζονται οι Graeci, κάνοντας τον συντάκτη της απογραφής ν' αναρωτιέται, πού είναι το αρχαίο κλέος των Eλλήνων ; θυμίζοντάς του οι Graeci τους capi της Sicilia και της Corsica.

Από την απογραφή αυτή όμως, μαθαίνουμε κι' ένα άλλο πρωτότυπο φοροδιαφυγικό τέχνασμα των Graeci: Πολλοί εκ των "αστών" graeci, όπως έμποροι, εφοπλιστές, δοσολήπτες, ακόμα και φούρναροι, μετά την υλοποίηση εργασιών που τους ανέθεταν οι Bενετοί, ή άλλοι δυτικοί και αφού αυτές είχαν ευδοκιμήσει, αντί χρηματικής αμοιβής ζητούσαν την δια πρεσβευτικού εγγράφου απόδοση σ' αυτούς της υπηκοότητας της Γαληνοτάτης, ή σε άλλες περιπτώσεις της Γαλλίας, Ισπανίας, Αγγλίας ή Ρωσίας, με σκοπό να ενταχθούν στο ευμενές φορολογικό σύστημα της χώρας αυτής. Tο προνόμιο αυτό ( διομολογήσεις) το εφάρμοζαν και στις οθωμανοκρατούμενες περιοχές που μετέβαιναν για εμπορικούς σκοπούς, όσοι δε είχαν πλοία ύψωναν και την σχετική σημαία "ευκαιρίας", μη υποκείμενοι σε οθωμανικούς φόρους. Δηλαδή εφάρμοζαν καθεστώς υπεράκτιων (off shore ) εταιρειών, πολύ πριν το σύγχρονο οικονομικό σύστημα τις "ξαναανακαλύψει"!!!

Δημήτρης Σταθακόπουλος

Δημήτριος Οδ. Σταθακόπουλος    Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, μέλος του Δ.Σ  του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά, μέλος της Ένωσης Ευρωπαίων Δικηγόρων CCBEΔιδάκτορα κοινωνιολογίας της ιστορίας οθωμανικής περιόδου - μουσικολόγου. Αντιπρόεδρος της Ένωσης Καλαβρυτινών Πειραιά, εκ Λευκασίου ( Τσορωτά ) Καλαβρύτων ορμώμενου.

Ενημέρωση για όλες τις ειδήσεις των Καλαβρύτων και της ορεινής Αχαΐας με ένα στη σελίδα του kalavrytanews.com.