Η Οργάνωση της Επιχείρησης Καλάβρυτα

Μανιώτης, Μουτούσης, Κορδούλη, Λάγιος (στελέχη του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου) . Συνελήφθησαν από τον Αρη Βελουχιώτη ως δωσίλογοι (φωτογραφία στα Τ...

Μανιώτης, Μουτούσης, Κορδούλη, Λάγιος (στελέχη του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου) . Συνελήφθησαν από τον Αρη Βελουχιώτη ως δωσίλογοι (φωτογραφία στα Τρόπαια Αρκαδίας Μάρτιος 1944)

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
 copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου
Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-5-

Η συνέχεια της αφήγησης του Ebert M. Wolfon εμπορικού αντιπρόσωπου που ζούσε στην Πάτρα (Ρίο) από το 1934 αλλά και μετά την κατοχή, αφηγείται στον Δημήτρη Κανελλόπουλο τα γεγονότα όπως τα έζησε ο ίδιος ως διερμηνέας-γραμματέας του Wolfinge

Η Οργάνωση της Επιχείρησης Καλάβρυτα

Μετά τη μάχη Ρογών - Κερπινής και την αιχμαλωσία του λόχου Σόμπερ τόσο η 117 Jager Division όσο και το LXVIII A.K. βρέθηκε σε αμηχανία και σύγχυση για τις περαιτέρω ενέργειες. Η αφορμή για την ισοπέδωση του Επαναστατικού Αντιστασιακού Κέντρου Καλαβρύτων ήταν πλέον δεδομένη και τα χέρια του Διοικητή της 117 Jager Division είχαν πλέον λυθεί. Ο O.K.W. ενήργησε ταχύτατα και έδωσε ειδική εντολή (O.K.W., P.IC αρ. 719/43/22.10.1943 να (...) ισοπεδωθεί το Αντιστασιακό Κέντρο Καλαβρύτων με χρήση εμπρηστικών βομβών (...) Η εντολή αυτή δεν εκτελέστηκε για τους λόγους που εξηγεί η 117 Jager Division με το Ια Αρ. 1081/43 απόρρητο από 25.10.1943 έγγραφο - αναφορά προς το LXVIII A.K το οποίο κατά λέξη έχει ως εξής:

(...)Σχετικά με τις συννημένες αναφορές λαμβάνω θέση ως εξής: Η εντολή ήταν σύμφωνα με τις διαταγές που δόθηκαν από την μεραρχία για να δημιουργηθούν στοιχεία για μια μεγαλύτερη επιχείρηση με περισσότερες δυνάμεις στην περιοχή των Καλαβρύτων. Η εντολή και οι προετοιμασίες που έγιναν από τον διοικητή του Ι/749 Jager Regiment, Λοχαγό Schober ήταν σαφείς και πλήρεις. Η περιοχή η οποία ήταν ιδιαίτερα κατάλληλη για επιθέσεις και η αριθμητική υπεροχή των συμμοριών ήταν η αιτία, που ο λόχος, παρά την ανδρεία άμυνά του, έπρεπε να παραδοθεί. Ούτε εάν θα είχαν φέρει μαζί του βαριά όπλα, η μοίρα του 5/749 Jager Regiment θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Κατά τη γνώμη μου δεν πρόκειται για ανικανότητα των ηγετών η του στρατεύματος. Αντίποινα δεν διατάχθηκαν ακόμα από την μεραρχία, γιατί οι κάτοικοι των χωριών (Ρογοί - Κερπινοί) εκείνου μάλλον δεν έχουν σχέσεις με τις συμμορίες. Με την διαταγή P.Ic αρ 719/43/απόρρητο από 22.10.1943 έγινε πρόταση προς το Γενικό Επιτελείο να διεκπεραιωθούν σχετικά αντίποινα με παρεμβολή της αεροπορίας και εμπρηστικές βόμβες. Προς το παρόν η Μεραρχία δεν διαθέτει αρκετές δυνάμεις - τουλάχιστον 2 ενισχυμένα τάγματα πεζών- για μια μεγαλύτερη επιχήρηση στην περιοχή των Καλαβρύτων και Δυτικά. Σχετικά με αυτά αναφέρω τα εξής, όπως είναι το καθήκον μου: Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών και εβδομάδων δείχνουν σαφώς οτι ο αντίπαλος αισθάνεται τόσο δυνατός ώστε θα κάνει επιθέσεις και κατά κλειστών στρατευμάτων Γερμανών. Οι δυνάμεις της 117ης Jager Division δεν φτάνουν ούτε σε κανονικές συνθήκες να ειρηνοποιήσουν και να εξασφαλίσουν μια χώρα του μεγέθους της Βυτεμβέργης. Είναι γεγονός οτι οι μεγαλύτερες περιοχές της χώρας είναι εκτός κάθε ελέγχου της Γερμανικής Βέρμαχτ και ότι οι συμμορίες αρχίζουν αν δημιουργούν ένα κράτος εντός του κράτους. Η Γερμανική εξουσία στην πράξη εξασκείται μόνον στην άμεση και γύρω περιοχή των στρατιωτικών σταθμών. Εκτός τούτου και οι συνθήκες του εδάφους είναι πολύ δύσκολες, οι κατάλληλοι δρόμοι λίγοι και η σιδηροδρομική γραμμή πολύ ευαίσθητη. Η διάθεση φρουρών, φρουρών σιδηροδρόμου, τα προστάγματα συνοδείας για τις μεταφορές, αδυναμώνουν το στράτευμα παραπάνω από ότι πρέπει και το καθιστούν αδύνατο να αποσπαστούν γρήγορα μονάδες ικανές για μάχη σε ισχύ τάγματος χωρίς να αφαιρεθούν οι φρουροί από σημαντικά αντικείμενα. (Felmy) (...) 

Στις 25 Νοεμβρίου 1943 ο Διοικητής της 117 Jager Division εξέδωσε την τελική διαταγή του με τίτλο "Επιχείρηση Καλάβρυτα". Με τη διαταγή αυτή ο Αντιστράτηγος Von Le Souir εξουσιοδοτούσε τον Διοικητή του 749 Jager Regiment Συνταγματάρχη Wolfinger να οργανώσει και να σχεδιάσει όλες τις λεπτομέρειες επί χάρτου της Επιχείρησης Καλάβρυτα.

Στις 26 Νοεμβρίου 1943 ο Wolfinger δημοσίευσε στον τύπο των Πατρών μια ανακοίνωση η οποία γράφτηκε από μένα και της οποίας το περιεχόμενο έχει ως εξής:

"(...) Ο Γερμανικός Στρατιωτικός Διοικητής Πελοποννήσου, ανακοινοί ότι, δι εντεταλμένου αξιωματικού του, θέλει προβή εις τα σοβαράς ανακοινώσεις προς τον πληθυσμόν της πόλεως των Πατρών. Προς τον σκοπόν τούτον, καλείται ο Ελληνικός πληθυσμός των Πατρών εις συγκέντρωσιν, ήτις θα λάβη χώραν εις την αίθουσαν του Κινηματογράφου "ΠΑΝΘΕΟΝ" το Σάββατον 27ην Νοεμβρίου 1943 και ώραν 3ην μμ. Η συγκέντρωσις θα είναι υπό την προστασίαν του Γερμανικού Στρατού. Εις τους επισκέπτας παρέχεται απόλυτος εγγύησις της προσωπικής των ελευθερίας. (...)"

Το Σάββατο στις 27 Νοεμβρίου 1943 και περί ώρα 3η μμ. στο κινηματογράφο "ΠΑΝΘΕΟΝ", με την δική μου μετάφραση και ανάπτυξη: 

"ενώπιον πυκνοτάτου ακροατηρίου, το οποίον είχε κατακλείσει την ταράτσαν του Πανθέου" σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Παταϊκού τύπου (Νεολόγος Πατρών κ.λ.π.) εντεταλμένος αξιωματικός του Γερμανικού Στρατιωτικού Διοικητού Πελοποννήσου (Bock), προέβη, κατ εντολήν αυτού, εις σοβαράς ανακοινώσεις. Άπασαι αι αρχαί της πόλεως, το δικαστικόν σώμα ως και οι διευθυνταί και προϊστάμενοι των δημοσίων, δημοτικών υπηρεσιών και των διαφόρων οργανισμών παρηκολούθησαν τις ανακοινώσεις. Εν αρχή ο ομιλητής ετόνισεν ότι: 

"Ολόκληρος ο Γερμανικός λαός εμφορείται υπό ζωηρών αισθημάτων συμπάθειας και αγάπης έναντι των Ελλήνων. Θαυμάζουν την μακραίωνα ένδοξον ιστορία της Ελλάδας. Χαρακτηριστικό των διαθέσεων αυτών είναι το γεγονός οτι οι Γερμανόπαιδαις εις τα σχολεία και αργότερον εις τα Πανεπιστήμια εκμανθάνουν την αρχαίαν Ελληνικήν Ιστορίαν και την λώσσαν, την οποίαν πλείσται Γερμανοί γνωρίζουν καλώς. Όταν εις τον Γερμανικόν στρατόν, εδόθη η διαταγή να έλθη εις την Ελλάδα, ούτος είψχεν υπ΄όψιν του, ότι δεν ήρχετο να κάμη πόλεμον, αλλά να ιδούν οι Γερμανοί στρατιώται την χώραν, την οποίαν ηγάπησαν και εθάυμασαν από των παιδικών των χρόνων. Απόδειξις του ότι τοιούτον χαρακτήρα είχεν η διαταγή προς τον Γερμανικόν στρατόν, αποτελεί το γεγονός οτι τον ηκολούθησαν πλείστοι αρχαιολόγοι και επιστήμονες, δια να μελετήσουν εκ του σύνεγγυς τους αρχαιολογικούς μας χώρους και να αναζητήσουν νέα ευρήματα του παρελθόντος από τα βάθη της Ελληνικής γης. Εκτός αυτού αναμφισβήτητον τεκμήριο αποτελεί, η διαταγή του Φύρερ, όπως αφεθούν αμέσως ελέυθεροι οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι. Διότι ο αρχηγός του Ράιχ είχε την πεποίθησιν οτι ο λαός όπισθεν του οποίου εκτείνεται ένα τόσον ένδοξον παρελθόν, δεν ήτο δυνατόν παρά να εκτιμήση την σημασίαν της χειρονομίας. (Προχωρών ο ομιλητής υπεγράμμισεν ότι) Οι Γερμανοί δεν επιθυμούν την διαρκή κατοχήν της Ελλάδος, δεν έχουν βλέψεις επί των νήσων της, όπως άλλοι και δεν σκέπτονται να παραμείνουν εις αυτήν περισσότερον απ΄οσον επιβάλλει η ανάγκη του πολέμου. Αν την κατέχουν σήμερον είναι διότι η χώρα μας ενω είναι η μεγάλη ευνουμένη της φύσεως και της ιστορίας, καταλαμβάνει μια πολύ επίκαιρον θέσιν από γεωγραφικής απόψεως. Ούτω δε εις το προγεφύρωμα αυτό, θέλουν απλώς να σώσουν τον Ευρωπαϊκόν πολιτισμόν. Λόγω της επικαίρου θέσεως της, η χώρα μας ήτο προωρισμένη να μη παραμείνη μακράν του παρόντος πολέμου, του συγκλονίζοντος όλας τα ηπείρους. Διότι αν δεν κατείχετο υπό των Γερμανών, θα είχε καταληφθή υπό των Άγγλων. Εις μιαν δε τοιαύτην περίπτωσιν η δυστυχία της θα ήτο, συντριπτική. Και επί του σημείου αυτού περιέγραψε τα δεινά της Σικελίας και της Ν. Ιταλίας, οι κάτοικοι των οποίων - ετόνισε - σήμερον αντιμετωπίζουν αμείλικτον το φάσμα της πείνης, ενώ αντιθέτως ο Γερμανικός στρατός κατοχής λαμβάνει όλα τα αναγκαία προς συντήρισιν του από την Γερμανίαν. Περαιτέρω περιέγραψε την κρατούσαν εν Ρωσσία κατάστασιν και τας διαθέσεις, αίτινες επικρατούν εκεί έναντι ολοκλήρου της Ευρώπης, εις την οποίαν οι Άγγλοι, είπεν, ουσιαστικώς υποταγμένοι εις τας θελήσεις του μπολσεβικισμού, ως απεδείχθη και από την τελευταίαν τριμερή διάσκεψιν, δεν τολμούν να θέσουν πόδα, άνευ της συγκαταθέσεως της Μόσχας. Οι Γερμανοί, αντιθέτως, υπείκοντες εις τα μεγάλα ιδανικά των, είναι διατεθειμένοι να ξεσχίσουν αυτήν την εγκληματικήν εβραϊκήν σκηνοθεσίαν της Ρωσίας. Περαίνων ο ομιλητής επεκαλέσθη την λογικήν του Ελληνικού πληθυσμού προς διατήρησιν των φιλικών σχέσεων ματά της Γερμανίας, συστήσας, όπως αποφεύγονται επιθέσεις κατά Γερμανών αξιωματικών και στρατιωτών όπως συνέβη πρόσφατα στην περιοχή των Καλαβρύτων. Ο ίδιος, ως είπεν, έχει την πεποίθησιν και το ιερόν πόθον, ότι η Γερμανία θα κερδίση τον πόλεμον. Όπως πιστεύει δε εις την νίκης αυτήν, έτσι πιστεύει και εις την επικράτησιν της λογικής τον λαόν. Διότι, πραγματι, θα ήτοακατανόητον και εκπληκτικόν, ότι οι αληθείς Έλληνες θα εγίνοντο όργανα των μπολσεβίκων, καθ ην στιγμήν οι Γερμανοί προσπαθούν να εύρουν τρόπον να περιορίσουν τη δυστυχίαν μας και να ανασύρουν την χώραν από την κατάπτωσιν. Ποιός έχει συμφέρον όταν δι ένα Γερμανόν στρατιώτη φονεύονται εκατοντάδες Ελλήνων; Οι λογικοί, βέβαια, απέχουντοιούτων πραγμάτων και μόνοι υπαυθυνοι είναι οι κομουνισταί. Ημείς εγνωρίσαμεν την Ρωσίαν και δι αυτό εμισήσαμεν τον κομουνισμόν. Εάν εις την πρέπουσαν στάσιν των Γερμανών στρατιωτών, οι Έλληνες απαντήσουν δια δολοφονιών, τότε δυνάμεθα να είπωμεν ότι ούτε μας εκήρυξαν τον πόλεμον. Έλληνες! Έχετε να εκλέξητε: Ημείς οι Γερμανοί δεν θ ανεχθώμεν τοιάυτην κατάστασιν. Δεν θέλομεν να σας εκφοβήσωμεν. Απλώς θέλομεν τα λόγια μας να γίνουν ενσυνειδήτως αντιληπτά από σας. Ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής Πελοποννήσου με απεφόρτισε να σας διαβιβάσω αυτά τα λόγια, διότι αι τόσαι ασχολίαι του δεν του δίδουν τον αναγκαίον χρόνον. Σκεφθήτε που πηγαίνετε και θ αντιληφθήτε, ότι δεν είναι γεγονός άσχετον προς υμάς ότι διαπράττεται από τον κομουνισμόν. Η ώρα επέστη. Εκλέξατε. Χρόνος δεν δύναται να δοθή. Πρέπει λοιπόν, ετόνισεν εν κατακλέιδι, ο κάθε Έλλην να παύση αδιαφορών δι ο,τι δεν τον ενδιαφέρει προσωπικώς. Πρέπει να παύση να αποσύρεται εις την γωνίαν του. Η διατήρησις της ησυχίας, της ασφαλείας, της τάξεως, των αγαθών σχέσεων ματά της Γερμανίας, είναι υπόθεσις γενικού ενδιαφέροντος. Διότι η τύχη κάθε λαού αποβαίνει εις το τέλος και τύχη των ατόμων(...)"

Χαλανδρίτσα 05 Δεκεμβρίου 1943
Ο Τσίλερ μαζί με τον Αργηγό της Αστυνομίας Τσάμη και την ερυθροσταυρίτισσα Κοντούλη  

Την Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου 1943 παρόμοια συγκέντρωση έγινε και στο Αίγιο στον κινηματογράφο "Ανάπλασις" και ώραν 3η μμ στην οποία συμμετείχα και μετέφραζα τη σχετική ομιλία - προειδοποίηση του Ταγματάρχη Bock προς τους κατοίκους του Αιγίου με την βοήθεια του Έλληνα μεταφραστή του Φρουραρχείου Αιγίου Γιάννη Λαμρόπουλου: Την ομιλίαν παρηκολούθησαν με επί κεφαλής τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη κ. Θεόκλητο, όλαι αι αρχαί της πόλεως, ο κ. Δήμαρχος, ο Διευθυντής της Αστυνομίας, όλος ο ιατρικός, εκπαιδευτικός και λοιπός επιστημονικός κόσμος, ο πρόεδρος του Εργατικού κέντρου, οι διευθυνταί και προϊστάμενοι των δημοσίων, δημοτικών, τραπεζικών υπηρεσιών και λοιπών οργανώσεων της πόλεως. Ο ομιλιτής, (...) κατ΄αρχήν εξέφρασε την ικανοποίησίν του διότι οι Αιγιαλείς ακούσαντες την πρόσκλησιν του Στρατιωτικού Διοικητού Αιγίου, προσύλθον τόσον αθρόως εις την ομιλίαν. Κατόπιν ετόνισεν οτι ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής Πελλοποννήσου εκτιμών τον Ελληνικόν πολιτισμόν ηθέλησε να εκφράση μερικάς του σκέψεις δια τους Έλληνες, τας οποίας ο εντεταλμένος ήλθε να ανακοινώσει. Ούτος ετόνισεν εν αρχή την συμπάθειαν που τρέφουν οι Γερμανοί προς την Ελλάδα και ανέφερε διάφορα περιστατικά προς απόδειξιν τούτου. Μεθ ο προσέθηκεν: Υπήρχε μια Δύναμις η οποία είχε κατατκτητικάς βλέψεις επί της Ελλάδος, της Αλβανίας, της Δαλματίας και της Ανδριατικής. Οι Γερμανοί όμως δεν έχουν υπ όψιν τους να παραμείνουν εις την Ελλάδα περισσότερον αφ ότι απαιτεί ο πόλεμος, το οποίον διεξάγουν όχι μόνον δια την Γερμανίαν, αλλά δι ολόκληρον την Ευρώπην. Αυτόν δεν πρέπει να φανή καθόλου παράξενον, διότι και οι Αρχαίοι Έλληνες το ίδιον έπραξαν αναχαιτίζοντας τότε τας Ασιατικάς ορδάς, αι οποίοι κατήρχοντο εις την Ευρώπην. Η Ευρώπη σήμερον απειλείται από από δύο εχθρούς: από την ιμπεριαλιστικήν Αγγλίαν και την κομουνιστικήν πανώλην. Μερικοί ίσως να λέτε οτι ο κομουνισμός δεν είναι τίποτα. Όσοι όμως επισκέφθησαν την Ρωσσίαν και εγνώρισαν τον κομουνισμόν θα πουν σ αυτούς ότι: Εαν θέλετε να παραδώσετε την ωραίαν χώραν σας εις τον κομουνισμόν, είναι σαν να θέλετε να ανταλλάξετε τον Παράδεισον με την Κόλασιν. Μην πιστεύετε σ αυτούς που έρχονται να διπλώσουν τον λαό πότε μ εθνικά και πότε με διεθνή συνθήματα. Όλα αυτά έχουν δολίους σκοπούς και δεν επιζητούν παρά μόνον πως θα σας παραπλανήσουν. Εν συνεχεία ο ομιλητής εξήρε την προσπάθειαν των Γερμανών δια την ανακούφισιν των Ελλήνων και τη συγκράτησις της χώρας μας από την κατάπωσιν. Ιδιαιτέρως ετόνισεν οτι οι Γερμανοί δείχνουν τας καλλιτέρας και απαθωτέρας διαθέσεις ένατι των Ελλήνων, μερικοί εξ αυτών εκδηλώνονται με ανάδρους δολοφονικάς διαθέσεις έναντι των Γερμανών όπως συνέβη στην περιοχή των Καλαβρύτων στρατιωτών κατά τρόπον που θα έπρεπε να σκέφθή κανείς ότι οι Έλληνες εκήρυξαν τον πόλεμον κατά της Γερμανίας. Είναι επιθυμητός λοιπόν, ένας νέος πόλεμος δια την Ελλάδα; Θέλουν οι Έλληνες να ξαναδοκιμάσουν τα δεινά ενός νέου πολέμου; Ο ανώτατος Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής έχει ακλόνητον πεποίθησιν ότι δεν τον θέλουν. Ας σκεφθούν λοιπόν όλοι οι Έλληνες ότι δεν έχουν κανένα λόγον να δολοφονούν τους Γερμανούς στρατιώτας. Οι καλοί και τίμιοι Έλληνες είναι οι περισσότεροι. Ας φροντίσουν λοιπόν αυτοί να εξολοθρεύσουν την κομουνιστικήν πανώλην, η οποία θα οδηγήση την χώραν τους εις την πανωλεθρίαν. Περαίνων την ομιλίαν του ο ομιλητής είπεν: Έλληνες! Σκεφθήτε το καλό σας, το συμφέρον σας, το συμφέρον της πατρίδα σας. Κατανοήσατε οτι οι Γερμανοί δεν ζητούν παρά την αμοιβαίαν εκτίμησιν, την κατανόησιν και τον σεβασμόν. Μ αυτό θα αποδειχθή και τάχιν ότι η Ελλάς και η Γερμανία ηγωνίσθησαν δια τα υψηλότερα ιδανικά μίας ελευθέρας Ευρώπης (...)"

Στις 29 Νοεμβρίου 1943, ύστερα από εντολή του Διοικητή του LXVIII A.K. Πτεράρχου Felmy βομβαρδίστηκε το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ Β.Δ. Πελοποννήσου στη Βισωκά (Σκεπαστό) πέντε χιλιόμετρα από τα Καλάβρυτα.
Τα σχετικά τεχνικά - στρατιωτικά στοιχεία και οι στόχοι γνωστοποιήθηκαν στον Διοικητή των S.D. Bock από τον πράκτορα της Αντικομουνιστικής Σταυροφορίας Βασίλη Λάγιο (Καπετάν Βάρδα του ΕΛΑΣ) και τον Κύπριο Ιακωβίδη. Πληροδορίες έδωσε σε μενα ο Άγγλος Ταγματάρχης Mac Malen τον οποίον συνάντησα στο Παναχαϊκό και τις μετέφερα στον Wolfinger.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...................

Καλαβρυτινοί Αντάρτες του εφεδρικού ΕΛΑΣ Καλαβρύτων
μετά τη μάχη της Κερπινής
από αριστερά Γ.Δημητρίου, Γ.Τσενές και Γ.Γίδας

Να σημειώσουμε οτι όλο το αρχείο έχει πνευματικά δικαιώματα και οποιαδήποτε αναδημοσίευση θα πρέπει να αναφέρει την πηγή των αρχείων και την πηγή της δημοσίευσης.