Αρχείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος - ΕΑΜική πηγή (Μέρος1)

Καλάβρυτα Σεπτέμβριος 199 0 - Ο διασωθείς Γερμανός αιχμάλωτος Ροζέ Βαλτέρ με τους αντιστασιακούς Κώστα Κουτσουρή, Πάνο Πόλκα και Ανδρέα...

Καλάβρυτα Σεπτέμβριος 1990 - Ο διασωθείς Γερμανός αιχμάλωτος Ροζέ Βαλτέρ με τους αντιστασιακούς Κώστα Κουτσουρή, Πάνο Πόλκα και Ανδρέα Παπανδρέου, παρουσία του αειμνήστου Θάνου Τσαπάρα και του Δημήτρη Κανελλόπουλου προς τους οποίους δήλωσε ρητά οτι οι Γερμανοί αιχμάλωτοι δεν κακοποιήθηκαν από τους Καλαβρυτινούς και οτι η δολοφονία των αιχμαλώτων (7.12.43) έγινε παρουσία των Άγγλων συνδέσμων της ομάδας SOE 133 (αποκλειστική φωτογραφία Ι.Α.Κ.)

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-20-

ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ No 85
(Ελληνικά ντοκουμέντα - ΕΑΜική πηγή)
Συνέντευξη: Ανδρέα Παπαδημητρίου – Ανδρέα Μαγκλάρα – Κίμωνα Σπηλιόπουλου

Το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων, οι Άγγλοι πράκτορες και η καταστροφή των Καλαβρύτων, το Πελοποννησιακό Γραφείο (ΚΚΕ) αποφασίζει, Γιατί δεν έφυγαν οι Καλαβρυτινοί ΕΛΑΣ και Αιχμάλωτοι. Άγγλοι και ΕΛΑΣ, Η ευθύνη του Πελοποννησιακού Γραφείου [Κ.Κ.Ε.] για τα Καλάβρυτα, Γαμβέτας: Οι Γερμανοί κάνανε στα Καλάβρυτα εκείνο που είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε εμείς [ΚΚΕ] κάποια ημέρα, Ο ενδεχόμενος δόλος του Πελοποννησιακού Γραφείου [ΚΚΕ], Μίχος : Πες στον Θεόκλητο να φυλάει την μήτρα του … Εδώ γίνεται πόλεμος…, Άρης Βελουχιώτης: Ευθύνεστε, Δειλιάσατε, Αντιδράσεις Καλαβρυτινών παραγόντων στις αποκαλύψεις Παπαδημητρίου.

Εισαγωγικό σημείωμα ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλου  

Το θέμα των διαπραγματεύσεων για την απελευθέρωση των Γερμανών αιχμαλώτων της μάχης των Ρωγών-Κερπινής (16 και 17-10-1943) αποτελεί ένα σημαντικό Κεφάλαιο της ιστορικής έρευνας "Επιχείρηση Καλάβρυτα 1943". Το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων (;) που άρχισε στις 7 Νοεμβρίου 1943 και τελείωσε στις 25 του ιδίου μηνός του έτους 1943, εκεί ιδιαίτερη σημασία για τα γεγονότα της σφαγής των Καλαβρύτων. Ο τότε Αρχιμανδρίτης και μετά Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Κωνστάντιος (Χρόνης) ήταν ο υπεύθυνος των διαπραγματεύσεων. Τις εντυπώσεις και τα συμπεράσματα του, έχει διατυπώσει σε γραπτή έκθεση (1947) αλλά και σε μαγνητοφωνημένη αφήγηση στον Σεβ. Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ. Αμβρόσιο, με τη συμμετοχή και του διασωθέντος από την σφαγή Παναγιώτη Νικολαΐδη, στις 13-12-1983, στην Επισκοπή του Αιγίου.

Τις απόψεις του Κωνστάντιου και Νικολαΐδη, έθεσα υπόψη στον Ανδρέα Παπαδημητρίου ή Καπετάν Θαλασσινό, μέλος της Επιτροπής ΕΑΜ Αιγίου, τοποτηρητή του ΕΑΜ στην Μητρόπολη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, Καπετάνιου στο Ανεξάρτητο Τάγμα ΕΛΑΣ Αιγιαλείας, συνεργάτη των συνδέσμων της ομάδας SOE 133 [Άγγλοι σύνδεσμοι] και του δικηγόρο Πατρών Γεωργίου Γιαννακοπούλου στελέχους των Εθνικιστικών Οργανώσεων Αχαΐας, ο οποίος πρωταγωνίστησε στο λεπτό αυτό σημείο των διαπραγματεύσεων (;).

Εξάλλου εκτός από το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων ο Ανδρέας Παπαδημητρίου ήταν πρωταγωνιστής και σε άλλες πτυχές της "Επιχείρησης Καλάβρυτα", όπως στα θέματα που συσχετίζονται με τους Άγγλους Πράκτορες και την Καταστροφή των Καλαβρύτων, γιατί δεν έφυγαν οι Καλαβρυτινοί όταν άρχισε η Επιχείρηση Καλάβρυτα, για την ενότητα ΕΛΑΣ και Αιχμάλωτοι -Άγγλοι και ΕΛΑΣ, για τις ευθύνες του Πελοποννησιακού Γραφείου για την Καταστροφή των Καλαβρύτων και την θέση του Άρη Βελουχιώτη για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα.

Για όλες τις ανωτέρω ενότητες της ιστορικής έρευνας ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ Κατεβλήθη μία προσπάθεια ώστε 46 χρόνια μετά τα δραματικά αυτά γεγονότα να συγκεντρωθούν τα γραπτά ντοκουμέντα, να ταξινομηθούν και να συσχετιστούν με τις προσωπικές αναμνήσεις του Ανδρέα Παπαδημητρίου ή Καπετάν Θαλασσινού, ώστε να γίνει μια ιστορική τομή και να Καταγραφεί με αντικειμενικό τρόπο η ιστορική αλήθεια. Για να επιτευχθεί αυτό χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια, περισσή θέληση και συχνή επαφή και επίσκεψη στους περισσότερους χώρους όπου διαδραματίστηκαν τα ιστορικά γεγονότα.

Σε τρεις συναντήσεις και συζητήσεις που είχα με τον Ανδρέα Παπαδημητρίου, με την συμμετοχή του διακεκριμένου νομικού αλλά και ιστοριοδίφη Ανδρέα Μαγκλάρα, δικηγόρου στο Αίγιο και του υπευθύνου του εφεδρικού λόχου διοίκησης της 3ης Μεραρχίας ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Κίμωνα Σπηλιόπουλου ή Καπετάν Κανάρη, Κατέγραψα τις θέσεις της ΕΑΜικής ΕΛΑΣ πλευράς στα σοβαρά αυτά θέματα. Οι συζητήσεις έγιναν στο Αίγιο στις 22 Απριλίου 1989, στις 23 Ιουλίου 1989, στο σπίτι του Ανδρέα Παπαδημητρίου και στις 1 Αυγούστου 1989 στην Παρασκευή Αιγίου, στο σπίτι ταυ Καπετάν Κανάρη και συνεχίστηκαν με διακοπές μέχρι τις 10.02.1990 στο σπίτι του Ανδρέα Παπαδημητρίου.

Παραθέτουμε κατωτέρω τις μαγνητοφωνημένες συζητήσεις, με την τεράστια ιστορική σημασία, μεταξύ του Δημητρίου Κανελλόπουλου (Δ.K.), Ανδρέα Παπαδημητρίου (Α.Π.), Ανδρέα Μαγκλάρα (A.M.) και Κίμωνα Σπηλιόπουλου (Κ.Σ).

Κατανομή των Ανταρτών του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο, Εύβοια και Αττικοβοιωτία σύμφωνα με  τα Γερμανικά Αρχεία.  

ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ TΩN ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΩΝ ...

ΔHMHTPHΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ (Δ.K): Ανδρέα Παπαδημητρίου, Καπετάν Θαλασσινέ, άκουσες την μαγνητοφωνημένη αφήγηση του Κωνστάντιου και του Πάνου Νικολαΐδη για το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων, σχετικά με την τύχη των Γερμανών αιχμαλώτων της μάχης Ρωγών-Κερπινής. Τι κρίσεις και σχόλια έχεις να κάνεις;

ANΔPEAΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ (Α.Π.): Πρώτα-πρώτα δεν βλέπω τα θέμα "Καλάβρυτα" σαν μεμονωμένο "Καλάβρυτα". Πόλεμος Παγκόσμιας ήταν. Έγιναν αγριότητες. Τον πόλεμο αυτό των αγριοτήτων, μας τον επέβαλαν οι ίδιοι οι Κατακτητές. Γιατί εμείς, όπως σου έχω πει και πάλι, είμαστε και λίγο "άνθρωποι" έστω και πολεμώντας. Είχαμε όλες τις καλές προθέσεις, άλλο αν οι Γερμανοί απέρριπταν εκ των προτέρων Κάθε συζήτηση με μας και μας έλεγαν "ληστές" μαζί με τους φίλους τους, τότε, τους μετέπειτα "εθνικόφρονες". Η ιστορία είναι ξεκαθαρισμένη ότι πέσαμε σε μία γκάφα, που δεν έπρεπε να πέσουμε, στις διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς όσον αφορά το θέμα των αιχμαλώτων. Δεν είμαστε απάνθρωποι. Αλλά ο πόλεμος αυτός μας επεβλήθη. Στις διαπραγματεύσεις συμμετείχαμε χάρις στην επιμονή του Θεόκλητου που τελεσιγραφικά μας αξίωσε, κατόπιν εντολής των αφεντικών των Γερμανών, γιατί τότε πλέον είχε περάσει σε ανοικτή συνεργασία μαζί τους, χάρις στους προστάτες μας τους Εγγλέζους. Μας επέβαλε ο Θεόκλητος να κάνουμε αυτό που ήθελαν οι Γερμανοί και η παρέα τους.

Δ.K.: Ήταν συγκεκριμένη η πρόταση του Θεόκλητου προς τον ΕΛΑΣ-ΕΑΜ; Ήταν αυτοπρόσωπη ή έγινε μέσω αντιπροσώπου;

Α.Π.: Η πρόταση του Θεόκλητου έγινε κατόπιν του τελεσιγράφου που του έστειλαν οι φίλοι του οι Γερμανοί: "Να απελευθερωθούν αμέσως οι αιχμάλωτοι", δεν  δέχονταν οι Γερμανοί, όπως δεν δέχονταν παντού, απ'ευθείας διαπραγματεύσεις και γι'αυτό υπήρξε η εντολή του Γενικού Αρχηγείου του ΕΛΑΣ ότι δεν υπάρχουν αιχμάλωτοι, εμείς δεν θέλαμε να σκοτώνουμε ανθρώπους. Αλλά δυστυχώς οι κύριοι αρνιόντουσαν κάθε συζήτηση πάνω στο θέμα αυτό. Εάν αντάρτικος στρατός εμείς τότε, τι μπορούσαμε να κάνουμε; Πού θα κουβαλάγαμε τους αιχμαλώτους αυτούς; δεν  μπορούσαμε να τους κουβαλάμε και να τους συντηρούμε. δεχτήκαμε τότε τις προτάσεις του Θεόκλητου να κάνουμε διαπραγματεύσεις. Πολύ Κακώς. Παραβήκαμε κάτω για κάτω την εντολή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ που μας είχε πει: "Αιχμάλωτοι δεν υπάρχουν".

Δ.K: Αιχμάλωτοι Γερμανοί για τον ΕΛΑΣ δεν υπάρχουν. Υπήρχε τέτοια διαταγή;

Α.Π.: Υπήρχε. Ήτανε όμως ρητή και γνωστή σε ανθρώπους που είχαν κάποια πόστα και την ξέρανε. Αλλά κακώς ενεπλάκημεν τότε. Βρέθηκα εγώ μπλεγμένος για να μην χαλάσω το χατίρι του Θεόκλητου και για να μη πουν ό,τι ετοιμάζονταν μετά να πουν οι Εγγλέζοι, οι Γερμανοί και η ελληνική αντίδραση όπως το είπανε μετά: "Να ποιοι είναι". Εδώ γινόταν πόλεμος. Δεν  παίζαμε τις Κουμπάρες. Όταν εγώ πήγα την Κυριακή στα Καλάβρυτα (7-11-1943) με το γράμμα του Θεόκλητου οι Καλαβρυτινοί αξίωσαν "να φύγετε εσείς (δηλαδή ο ΕΛΑΣ) και οι Γερμανοί δεν θα μας πειράξουν" ...

Δ.K.: Οι Καλαβρυτινοί, δηλαδή ...

Α.Π.: Οι Καλαβρυτινοί. Από που το είχαν αυτοί τα θέμα πιάσει ότι δεν θα τους πειράξουν οι Γερμανοί; Εγώ τους είπα ξεκάθαρα: "Ο,τι και να γίνει θα σας σκοτώσουν. Φύγετε θα τα κάψουν τα Καλάβρυτα. Τουλάχιστον να γλιτώσετε εσείς". Δεν  άκουσαν. Είπαν: "Να φύγετε εσείς". Εμείς φύγαμε. Εγώ πήγα στον Πόλκα τον Νώντα, που ήταν και θείος μου, του είπα να φύγει, δεν με άκουσε. Στον Καφούσια πήγα τον Δήμο, τον γιατρό, δεν  ήταν εκεί. Ήταν n γυναίκα του n Δήμητρα. Της είπα: "Πες του γιατρού να φύγει". Ήτανε στα Μαζέικα και πράγματι ήρθε αλλά δεν ξέρω γιατί γύρισε πίσω. Τα ξέρει και ο γιος του αυτά. Και την πατήσανε. Τους σκότωσαν... Αυτοκτόνησαν. Και αυτό ήταν το έγκλημα που έκαναν οι Εγγλέζοι για τους δικούς τους σκοπούς. Καλά και σώνει να μας χτυπήσουν από τα μέσα, την Αντίσταση. Αυτό ήταν όλο το πρόγραμμα των Εγγλέζων γιατί συνεργάζονταν τότε απόλυτα με τους Γερμανούς. Ο πόλεμος σχεδόν είχε κριθεί. [Τις κομματικές οργανώσεις Καλαβρύτων ΕΑΜ, ΟΠΛΑ και Φρουραρχείο ο Παπαδημητρίου δεν τους ειδοποίησε …].

 Δ.K.: Γι' αυτά που λέει ο Κωνστάντιος, ότι πρότεινε στον Θεόκλητο  να στείλει τελεσίγραφο στον ΕΛΑΣ δηλαδή να βαδίσει- με τον λαό εναντίον του ΕΛΑΣ! Πως το Κρίνετε;...

Α.Π.: Δεν  υπήρχε τέτοια περίπτωση ποτέ γιατί εγώ ακόμα τότε με τον Θεόκλητο, είχα αγαθές και πολύ στενές σχέσεις. Γιατί δεν μπορώ να σου Κρύψω ότι και ο Θεόκλητος στην αρχή βοήθησε. Όταν ήρθε ο Άντονυ και του έστειλε το πρώτο του γραμματάκι, από τότε ο Θεόκλητος άλλαξε ...

Δ.K.: Πότε έγινε αυτό;

Α.Π.: Όταν πρωτοήρθε ο Άντονυ, ήταν το '43 την άνοιξη. Το πρώτο γράμμα που έστειλε σε Έλληνα, με τον Αποστόλη τον Καρπέτα από την Αράχωβα, ήταν στον Θεόκλητο.

Δ.K.: Γιατί ανέλαβε αυτή τη πρωτοβουλία ο Κωνστάντιος και όχι μία επιτροπή του Ε.Α.Μ.;

Α.Π.: Δεν  την ανελάμβανε ο Κωνστάντιος. Όχι. Ο Κωνστάντιας ήταν εντελώς ξένος. Ήταν ένα πιόνι των Εγγλέζων κάτω για κάτω και της αντίδρασης της Ελληνικής. Γιατί όπως σου έχω πει άλλη μια φορά, με τον Θεόκλητο  τα πηγαίναμε πολύ Καλά. Αλλά όταν ήρθε ο Κωνστάντιος μου λέει: "Ανδρέα σε παρακαλώ να αραιώσεις τις επισκέψεις σε εμένα και να φυλάγεσαι πολύ από αυτόν", έκοψα κάθε επαφή με τον Θεόκλητο .

Δ.K.: Ήταν πετυχημένο που έστειλαν τον Κωνστάντιο στα Καλάβρυτα; Μήπως θα έπρεπε να πάει κάποιος άλλος;

Α.Π.: Καλώς έστειλαν αυτόν. Αυτός όμως χειρίστηκε το θέμα άσχημα. Νόμισε ότι πήγαινε σε τίποτα αλήτες.

Δ.K.: Την συμπεριφορά του θέλω να μου πείτε ...

Α.Π.: Γιατί αν ήταν άλλος και δεν ήταν ο γερο-Μίχος που ήταν ένα γενναίο παιδί, ηρωικό παιδί, δεν ξέρω ποια θα ήταν η τύχη του Κωνστάντιου με τον τρόπο που μίλησε εκεί πάνω.

Δ.K.: Αυτό μπορούμε να το κάνουμε πιο λεπτομερές; Η διαπραγματευτική εντολή του Κωνστάντιου...

Α.Π.: Δεν ήταν διαπραγματευτική εντολή. Πήγε σε έναν άνθρωπο που τα θυσίασε όλα, να του επιβάλει καλά και σώνει την θέληση των Γερμανών. Τελεσίγραφο μετέφερα όχι διαπραγματευτική πρόταση. Δημιούργησε βεντέτα.

Δ.K.: Να συμπληρώσω. Ξεκινάει ο Κωνστάντιος για μία πολύ λεπτή αποστολή και μπαίνει μέσα στο Αρχηγείο του ΕΛΑΣ και αρχίζει τους λεονταρισμούς;

Α.Π.: Του πήγε πολύ το ότι δεν τον ρέψανε στο ξύλο. Εγώ τα είπα όλα μετά σε σύσκεψη που κάναμε. Δηλαδή εμείς τι είμαστε; Οι Εγγλέζοι μας λέγανε ήρωες μέχρι που έχαναν τον πόλεμο και εμείς έπειτα γίναμε αυτόματα προδότες; Πώς γίνεται αυτό; Γιατί; Συνεργαστήκαμε εμείς με τους κατακτητές; Τι μας ζήτησαν και δεν τους το δώσαμε; και αίμα και περιουσίες και όλα τα δώσαμε γι' αυτό που λέγεται Πατρίδα. Αυτών των ρασοφόρων ποια ήταν η Πατρίδα, μπορούν να μας πούνε; Την θέση τους στην Κατοχή ειδικά στην Πελοπόννησο την ξέρω. Απ'αυτούς ξεκίνησε η προδοσία.

Δ.K.: Έριξε λάδι στη φωτιά ο Κωνστάντιος όταν πήγε στο Αρχηγείο του ΕΛΑΣ;

Α.Π.: Με τον τρόπο που μίλησε, ναι. Πρώτα-πρώτα, όταν ο Θρασύβουλος ο Κωνσταντίνου ήρθε σε επαφή με τους Γερμανούς κατόπιν αποφάσεως του Αρχηγείου ποιος να πάει, γιατί ήταν σπουδαγμένος στη Γερμανία και ήξερε πολύ καλά τα Γερμανικά, είπαμε να πάει ο γιατρός, μπήκε ένας σωστός διάλογος και όχι μονομερείς εντολές των Γερμανών.

Δ.K.: Για την περίπτωση του Αιγίου;

Α.Π.: Για όλη την περίπτωση των αιχμαλώτων. Να δεχτούν να γίνει ανταλλαγή με ίσους όρους, δεν  τους ζητήσαμε εμείς να μας δώσουν δέκα Έλληνες. Έναν προς έναν.

Δ.K.: Ναι, αλλά αυτό μήπως έγινε μετά την εκτέλεση των αιχμαλώτων μετά την καταστροφή των Καλαβρύτων, στην περίπτωση του Αιγίου.

Α.Π.: Όχι έγινε πιο μπροστά. Πιο μπροστά έγιναν οι διαπραγματεύσεις και όταν πλέον απερρίφθησαν, εκτελέστηκαν οι Γερμανοί. Γιατί εμείς μάθαμε πλέον όλα τα σχέδια. Ξεκίνησαν όλον οι ταγματασφαλίτες της Πελοποννήσου, από Τρίπολη, από Πύργο, από Αμαλιάδα, από Πάτρα, από Αίγιο, από Διακοπτό, από Ξυλόκαστρο, και από Κιάτο.

Δ.Κ.: Να το διευκρινίσουμε αυτό. Δηλαδή ενώ ζούσαν oι αιχμάλωτοι και εγένετο η αποστολή του Κωνστάντιου, όπως λέει τρεις φορές, εγένοντο και διαπραγματεύσεις μεταξύ Θρασύβουλου Κωνσταντίνου και Γερμανών για τους ίδιους αιχμαλώτους;

Α.Π.: Ναι. Ο Θρασύβουλος πήγε δύο φορές.

Δ.K.: Στην Πάτρα πήγε;

Α.Π.: Στην Πάτρα. Και όταν πλέον και την δεύτερη φορά απερρίφθησαν οι προτάσεις μας, όχι μόνο απερρίφθησαν...

Δ.K.: Ποιες συγκεκριμένα ήταν αυτές οι προτάσεις;

Α.Π.: Αλλά και οι Έλληνες οι "πατριώτες" που φόραγαν τη γερμανική στολή, γιατί όπως σου είπα έπρεπε να τους εκτελέσω σαν στρατοπεδάρχης στον Άραξο, ήταν Γερμανικότεροι των Γερμανών. Όσους ζητήσαμε εμείς, την άλλη μέρα τους εκτέλεσαν. Έτσι σταματήσαμε κάθε διαπραγμάτευση γνωρίζοντας τα πάντα (γιατί είχαμε και εμείς τους ανθρώπους μας), όλα τα σχέδια τους. Έφυγε το Αρχηγείο από την Βυσωκά, έξω από τον Κλοιό.

Δ.K.: Έκανε διασπορά;

Α.Π.: Φύγανε. Το Αρχηγείο πήγε προς το Καλέντζι. Φυλαγόμασταν περισσότερο από τους Εγγλέζους παρά από τους Γερμανούς. Ό,τι κίνηση κάναμε μέχρι και το τελευταίο φυσίγγιο που είχε ο κάθε αντάρτης τα είχανε δώσει οι Εγγλέζοι στους Γερμανούς.

Δ.K.: Έπεσαν στη δική σου αντίληψη παρεμβάσεις των Εγγλέζων κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων είτε παρασκηνιακές είτε ευθείες;

Α. Π.: Οι παρεμβάσεις των Εγγλέζων ήταν φανερές. Όταν έδιναν διαταγή στους ταγματασφαλίτες της Πάτρας και της Πελοποννήσου εν γένει, να κρατήσουν αυτή τη θέση και έλεγαν στους Καλαβρυτινούς "να μη φύγετε από τα Καλάβρυτα", αυτό δεν είναι, ευθεία παρέμβαση; Γιατί εδώ είναι η τεράστια ευθύνη του Ράσου. Αν ο Θεόκλητος ήθελε, θα έφευγαν οι Καλαβρυτινοί. Εμένα, δεν ξέρω γιατί, αλλά με έβλεπαν για αμελητέο ποσό που τους έλεγα "φύγετε, δεν γίνεται τίποτα. Με καμία δύναμη δε γίνεται τίποτα. Τα Καλάβρυτα θα καούν. Αλλά τουλάχιστον να γλιτώσετε εσείς". Προτίμησαν να πάνε μαζί με τα υπάρχοντα τους. Το δικό μου σπίτι το λεηλάτησαν, με κατέστρεψαν. Είπα στο διάβολο να πάει, εγώ αγωνίζομαι για μία ιδέα που τη λένε Ελευθερία και Ελλάδα.

ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ

ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ TΩN KAΛABPYTΩN

Η ηγεσία της ομάδας των Άγγλων της SOE 133, Στήβενς, Άντωνυ και Κάμπελ με τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχο Μίχο στην Αράχωβα (Κρήνη) Αιγιαλείας το Σεπτέμβριο του 1943

Δ.K.: Έχετε την εντύπωση ότι η εκτέλεση των αιχμαλώτων ήταν το βασικό αίτιο της σφαγής των Καλαβρυτινών;

Α.Π.: Ήταν προμελετημένο το έγκλημα αυτό για το κτύπημα της αντίστασης από τα μέσα. Μετά την καταστροφή, πέρασα εγώ πλέον ως μαυραγορίτης από τα χαροκαμένα αυτά χωριά για να δω ποια είναι η γνώμη. Οι γυναικούλες και ορισμένοι που επέζησαν τα είχαν βάλει με τον ΕΛΑΣ για ό,τι κι αν έκανε, ό,τι κι αν έφτιαχνε. Τι να κάναμε τη στιγμή που οι Εγγλέζοι ήξεραν και το τελευταίο μας φυσίγγιο; Είχαμε από έξι έως έντεκα-δώδεκα σφαίρες το κάθε όπλο. "Δώστε μας φυσίγγια". "Όχι, να πάτε στα σπίτια σας και εμείς θα σας ελευθερώσουμε". Ήταν το ρεζουμέ των Εγγλέζων. Όπως σου έχω πει το ίδιο έλεγε και ο Κάμπελ. Καλά και σώνει η όλη υπόθεση για τους Εγγλέζους τότε, ήταν η επαναφορά του Γλυξεμβούργου στην Ελλάδα, δεν  τους ενδιέφερε ούτε ο πόλεμος ούτε τίποτα. Ήθελαν να υποστηρίζουν τα συμφέροντα της Αυτοκρατορίας τους.

Δ.K.: Είχε γίνει κάποια ανταλλαγή απόψεων ή κάποια σύσκεψη μεταξύ ΕΛΑΣ και Άγγλων πρακτόρων κατά τα στάδιο των διαπραγματεύσεων;...

Α.Π.: Είχαμε έρθει σε επαφές με τον Στήβενς.

Δ.K.: Και τι οδηγίες σας είχαν δώσει;

Α.Π.: Καμία. Ήταν αδιάλλακτοι κάτω για κάτω. Όλα φλου. Εάν μεν τους αφήναμε επειδή είχαμε ακόμα στενές σχέσεις μαζί τους, θα έλεγε την ίδια μέρα το Λονδίνο: "Να ποιοι είναι. Αφήνουν τους Γερμανούς να μας πολεμήσουν". Είχαμε δηλαδή βρεθεί μεταξύ σφύρας και άκμονος. Τι να κάναμε; Ο Στήβενς έδωσε γραμμή να μην φύγουν οι Καλαβρυτινοί.

Δ.K.: Δηλαδή είχατε βρεθεί σε ένα τρομερό αδιέξοδο;

Α.Π.: Εάν τους αφήναμε θα βρίσκαμε το διάολο μας από τους Εγγλέζους. Δεν τους αφήναμε, δεν μπορούσαμε να τους κουβαλάμε μαζί μας, θα γινόταν η σφαγή. Τελικά το Πελοποννησιακό Γραφείο [Κ.Κ.Ε.] αποφάσισε την εκτέλεση των αιχμαλώτων [Γαμβέτας κλπ. στην Πουρναριά Αρκαδίας].

 Δ.K.: Εσείς πιστεύετε ότι, ο Κωνστάντιος ενεργούσε συνειδητά, με ενδιαφέρον να απελευθερωθούν οι αιχμάλωτοι ή προσχεδιασμένα ήθελε...

Α.Π.: Ήταν εχθρός της αντίστασης όπως και όλο το ράσο τότε ήταν εχθρός της αντίστασης. Από το ράσο ξεκίνησε στην Πελοπόννησο όλη η προδοσία. Στόχος του ήταν να ενοχοποιηθεί η Αντίσταση και το πέτυχε …

Δ.K.: Εκτός από ορισμένες περιπτώσεις [Αντώνιος – Ιάκωβος κλπ.];

Α.Π.: Ελάχιστοι ήταν οι ρασοφόροι που δεν πρόδωσαν.

Δ.K.: Τώρα να κάνουμε μερικές υποθετικές ερωτήσεις. Εάν ανέβαινε ο ίδιος ο Θεόκλητος επάνω στο Αρχηγείο του ΕΛΑΣ στο Σκεπαστό θα είχε αποτελέσματα;

Α.Π.: Με τους όρους που έθεταν οι Γερμανοί, οι Εγγλέζοι και η ντόπια αντίδραση, οι Έλληνες προδότες δεν γινόταν τίποτε. Αποκλείστηκε πλέον. Ο γερο-Μίχος μπλοκαρίστηκε όταν πήγε το τελεσίγραφο από τον Κωνστάντιο. Μετά όμως που μαζευτήκαμε και βρήκαμε τι θα κάνουμε, είδαμε ότι δυστυχώς δεν είχαμε άλλη λύση από αυτή που δώσαμε. Επειδή οι Γερμανοί εκτελέστηκαν όταν πλέον ήταν σε εξέλιξη το σχέδιο τους να μπορέσουν να μας μπλοκάρουν. Ιδιαίτερα το Αρχηγείο. Να μας μπλοκάρουν, για να μπορέσουν να εξοντώσουν έστω το Αρχηγείο.

Δ.K.: Όλη αυτή η μεθόδευση των διαπραγματεύσεων, αφού ήταν προαποφασισμένη η καταστροφή των Καλαβρύτων, κατά τη γνώμη σας, ποιος ήταν ο στόχος για τους Γερμανούς; Να κερδίσουν χρόνο για να οργανωθούν καλύτερα, να πάρουν περισσότερες πληροφορίες, να βρουν μια νομική δικαιολογία για την σφαγή;

Α.Π.: Ήθελαν χρόνο για να προετοιμαστούν γιατί δεν ήταν εύκολο να ξεκινήσει μια τέτοια κίνηση από τόσα Κέντρα. Επειδή άρχισε από το Κιάτο, έφτασε στο Ξυλόκαστρο, Δερβένι, Αίγιο, Πάτρα, Αμαλιάδα, Πύργο, Τρίπολη και κινήθηκαν δυστυχώς Έλληνες. Ήταν όλοι ταγματασφαλίτες, τα Τάγματα Ασφαλείας, που τα έφτιαξαν οι Εγγλέζοι για να μπορέσουν να υπερασπίσουν τα συμφέροντα της Αυτοκρατορίας τους. Δεν  τα έφτιαξαν οι Γερμανοί.

Δ.K.: Όλη αυτή η μεθόδευση και κυρίως οι πληροφορίες, βοήθησαν τους Γερμανούς να εντοπίσουν το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ και να το βομβαρδίσουν;

Α.Π.: Πληροφορίες είχαν οι Γερμανοί. Ήξεραν τις κινήσεις...

Δ.K.: Λέει ο Κωνστάντιος στην αφήγηση του ότι αναγνωρίζει μια έμμεση ευθύνη, που είπε (στους Γερμανούς) ότι το Αρχηγείο και οι αιχμάλωτοι ήταν στο Σκεπαστό και έχει κάποιο βάρος για το ότι αυτός ήταν η αιτία που έγινε αυτός ο βομβαρδισμός;

Α.Π.: Όχι, δεν ήταν στο Σκεπαστό οι αιχμάλωτοι. Το Αρχηγείο ήταν στο Σκεπαστό. Εγώ την Κυριακή (7-11-1943), πήγα στα Καλάβρυτα με το γράμμα του Θεόκλητου και συζητήσαμε οι δυο μας (με το γέρο-Μίχο), γιατί δεν υπήρχε τότε άλλος αρμόδιος για να γίνει μία σύσκεψη για να ανταλλάξουμε γνώμες. Η απόφαση ήταν αυτή: "Πες στον παπά ότι εδώ γίνεται πόλεμος και ας κοιτάζει να φυλάξει τη μίτρα του. Εδώ δεν παίζουμε". Αφού έγινε η σύσκεψη και με άλλα στελέχη της Αντίστασης βρήκαμε ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά.

Δ.K.: Που έγινε αυτή η σύσκεψη;

Α.Π.: Έγινε καθ'οδόν μετά το βομβαρδισμό της Βυσωκάς. Ειδικά φυλαγόμασταν από τους Εγγλέζους γιατί τα έδιναν αμέσως με τον ασύρματο - πέρασε ο τάδε αντάρτης από το τάδε χωριό, το ήξεραν οι Γερμανοί ποιος αντάρτης πέρασε, με τι ψευδώνυμο πέρασε, τα ήξεραν όλα. Με παραπλανητικές κινήσεις το Αρχηγείο έφυγε και πήγε στο Καλέντζι. Ο συγχωρεμένος λοχαγός, ο Αρετάκης (Σφακιανός) έφυγε μέσω Σουβάρδου και χάθηκε. Η εντολή ήταν να χαθεί στο Χελμό. Το τμήμα του να χαθεί στο Χελμό. Ο Βελιάς, να χαθεί το τμήμα του στον Ερύμανθο. Έμεινε ένα τμήμα εδώ σε πλήρη αφάνεια, γύρω στους εβδομήντα άνδρες, στην ορεινή Αιγιαλεία. Μπορούσαμε να καλυφθούμε. Είχαμε και καλή οργάνωση τότε. Έμεινε αυτό το τμήμα.

Δ.K.: Θα μπορούσε ο ΕΛΑΣ να αποτρέψει το ανέβασμα των Γερμανών στα Καλάβρυτα αν είχε τα μέσα, αν είχε τα όπλα, τα εφόδια;

Α.Π.: Εάν είχαμε πλήρη εξοπλισμό θα δίναμε τουλάχιστον δύο αν όχι τρία χτυπήματα, τα οποία θα ήταν για αυτούς συντριπτικά. Γιατί ένας αντάρτης άξιζε για δέκα Γερμανούς. Ένας αντάρτης άξιζε για εκατό ταγματασφαλίτες.

Δ.K.: Είχαν υποσχεθεί οι Άγγλοι στρατιωτική βοήθεια στο θέμα αυτό;

Α.Π.: Την αρνιόντουσαν κάτω για κάτω. Και ο Στήβενς, τον οποίο συνάντησα εγώ στα Μιχαλέικα και ο Κάμπελ με τον οποίο συζήτησα στο Μικρόνι, αρνήθηκαν. "Να πάτε στα σπίτια σας και εμείς θα σας ελευθερώσουμε", μας έλεγαν.

Δ.K.: Δηλαδή ζήτησε ο ΕΛΑΣ βοήθεια και την αρνήθηκαν οι Άγγλοι;

Α.Π.: Μας την αρνήθηκαν κατηγορηματικότατα. Κατά λέξη: "Να πάτε στα σπίτια σας, εμείς θα σας ελευθερώσουμε". Να πάτε στα σπίτια σας! Σε ποιο σπίτι να πάω εγώ κύριε Κάμπελ; Βεβαίως ζητήσαμε βοήθεια.

ANΔΡΕΑΣ ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ (A.M.): Η βοήθεια όμως τι νόημα είχε;

Δ.K.: Ποια βοήθεια;

A.M.: Που λες για στρατιωτική βοήθεια.

Δ.K.: Θα την αναλύσουμε τη στρατιωτική βοήθεια.

Α.Π.: Ζητήσαμε να μας ενισχύσουν.

A.M.: Ναι, αλλά με τι; Με στρατό; Να στείλουν στρατό;

Α.Π.: Όχι. Όπλα. Όπλα και πυρομαχικά ζητήσαμε και φαρμακευτικό υλικό. Όπως σου έχει πει και ο Χαριάτης ο Στέφανος που πήγε και ο ίδιος στα Μιχαλέικα και ζήτησε έστω γάζες να στείλουν και το αρνήθηκαν κι αυτό. Αυτοί ήταν οι σύμμαχοι μας στην Κατοχή. Όταν μας είχαν ανάγκη είμασταν ήρωες, μετά όμως...

 Δ.K.: Να Κάνω μία σύνδεση. Οι Άγγλοι προκάλεσαν, καθοδήγησαν ή ενημέρωσαν τον ΕΛΑΣ για τη μάχη της Κερπινής, ότι ανεβαίνουν οι Γερμανοί στα Καλάβρυτα;

Α.Π.: Η στάση τους ήταν εχθρική κάτω για κάτω.

Δ.K.: Θέλω να πω το εξής: Όταν έγινε η μάχη της Κερπινής, οι Άγγλοι επιδίωξαν αυτή τη σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς;

Α.Π.: Δεν  ξέρω. Κι αν το ξέρανε εμείς ό,τι κάναμε το κάναμε από τις δικές μας δυνάμεις και από τις δικές μας πληροφορίες, τις οποίες είχαμε από δίκτυο πληροφοριών καλά στημένο. Αν όχι 100% τουλάχιστον 90% είχαμε ένα δίκτυο πληροφοριών καλύτερο από τους Γερμανούς, παρά από τους γερμανοντυμένους Έλληνες.

Δ.K.: Εάν ήταν μέσα στα Καλάβρυτα ο Κωνστάντιος και ο Θεόκλητος όταν ανέβηκαν οι Γερμανοί, αντί να είναι στο Αίγιο και να περιμένουν τα αποτελέσματα, τι θα γινόταν;

Α.Π.: Πέρα από το πετσί τους και από το φουστάνι τους δεν ρωτήσανε οι ρασοφόροι του Αιγίου.

Δ.K.: Ποιο ήταν το καθήκον τους σε αυτή τη σοβαρή περίπτωση;

Α.Π.: Τίποτα. Αν είχαν αίσθηση του καθήκοντος και ήταν Έλληνες, έπρεπε να πάρουν και αυτοί ένα τουφέκι και να βγουν στο βουνό και να μη λένε ότι αυτά τα έκαναν Κουμμουνιστές. Να λένε όλοι οι Έλληνες. Γιατί ποιος ήταν Κουμμουνιστής; Εγώ δεν θυμάμαι Κανέναν. Ήταν ο γερο-Μίχος Κουμμουνιστής; Ήμουν εγώ; Εγώ ξεκίνησα από λοχαγός του πέμπτου λόχου της Ε.Ο.Ν. του Μεταξά. Που βρέθηκαν οι Κουμμουνιστές; Τους βάπτισαν ύστερα οι Εγγλέζοι και οι προδότες οι Έλληνες. Κάπως έπρεπε να δικαιολογήσουν τη θέση τους. Γιατί αν ήθελαν, ακόμη και την άνοιξη του '43 οι Έλληνες λεγόμενοι "αξιωματικοί", θα ήταν αυτοί πρωταγωνιστές και όχι εγώ ο τιποτένιος, γιατί δεν ήμουνα τίποτα. Αλλά οι ίδιοι με ανέβασαν να γίνω εκείνο που έγινα, θα ήταν αυτοί. Δεν δέχτηκαν να έρθουνε. «ήθελαν Καλά και σώνει να γίνει το δικό τους. Όχι ρε φίλε το δικό σου, εδώ χύσαμε αίμα εμείς.

 Δ.K.: Θυμάσαι να μου πεις τι πρότεινε ο Θεόκλητος στον Μίχο με την επιστολή που μετέφερες εσύ; Τι ακριβώς του έλεγε του γερο-Μίχο; Μετέφερες και την γραμμή του ΕΑΜ;

Α.Π.: Τίποτα. Αυτό δεν ήταν τίποτα. Ενώ συνδέονταν με πολλή φιλία, ήταν σχεδόν ένα τελεσίγραφο. Ότι έπρεπε οπωσδήποτε να απολυθούν οι Γερμανοί αιχμάλωτοι χωρίς όρους. Η γραμμή του ΕΑΜ Αιγίου ήταν να εκτελεστούν οι αιχμάλωτοι.

Δ.K.: Δηλαδή ήτανε απόλυτος;

Α.Π.: Ο Θεόκλητος ήθελε με κάθε τρόπο να απολυθούν οι αιχμάλωτοι. Το ΕΑΜ είχε κάθε αντίθετη άποψη. Τώρα τίνος χατίρι θα έκανε ο γέρο-Μίχος του Θεόκλητου ή του ΕΑΜ; Τον πιάσανε στον ύπνο. Δεν  ήξερε ο άνθρωπος τι να κάνει. Όταν πήγε επάνω δεν είχε κανένα δίπλα του. Ήταν ο Τάκης ο Κατσικόπουλος. Πολιτικός ήταν, δεν είχε τόλμη, κανένας δεν υπήρχε δίπλα του, κάποιος υπεύθυνος να πει τι να κάνουμε...

Δ.K.: Βρέθηκε σε αδιέξοδο;

Α.Π.: Γι'αυτό δεν πήρε τη θέση από την πρώτη στιγμή όπως την πήρε όταν πήγα εγώ. Η θέση του ξεκάθαρα: ότι εδώ γίνεται πόλεμος, δεν παίζουμε.

Δ.K.: H δική σου συμβουλή Ανδρέα, στο Μίχο ποια ήτανε;

Α.Π.: Η δική μου θέση; Εγώ είμαι εναντίον κάθε ανθρωποθυσίας. Οποτεδήποτε βρέθηκε στη ζωή μου. Έκλαψα τους Γερμανούς και τους Ιταλούς σκοτωμένους περισσότερο απ'ότι θα τους έκλαιγαν οι δικοί τους. Επειδή το έβλεπα, κάνουμε κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει κανείς. Γιατί σκοτωνόμαστε, γιατί αποδείχτηκε αργότερα ότι σκοτωνόμαστε για τα συμφέροντα της παγκόσμιας οικονομικής λησταρχίας. Η θέση η δική μου ήταν ξεκαθαρισμένη. Του είπα: "Γέρο, η εντολή του Γενικού Στρατηγείου είναι ότι δεν υπάρχουν αιχμάλωτοι. Εφόσον αυτοί δεν αναγνωρίζουν δικούς μας αιχμαλώτους εμείς τι θα κάνουμε; Θα τους απολύσουμε; Πρέπει να λάβεις υπόψη σου ότι αύριο τα πρωί οι δυο μας θα πάμε αγκαζέ για τα απόσπασμα. Και θάμαστε και προδότες. Τι πρέπει να γίνει;". Εκεί τελείωσε η συζήτηση.

Δ.K.: Επειδή μιλήσαμε για τον ρόλο της Αγγλικής Αποστολής στην επιχείρηση Καλάβρυτα, θα ήθελα να θέσω μια καίρια ερώτηση, Καπετάν Θαλασσινέ με βάση τα Mυστικά Αρχεία του Φόρειν Όφφις και ειδικότερα τις αποφάσεις-προτάσεις που διατυπώνονται στην αριθ. W.P./43/518/14.11.1943 απόρρητη έκθεση του ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ με θέμα "Πολιτική έναντι της Ελλάδας - Υπόμνημα του Υπουργού των Εξωτερικών (Ηντεν)" η θέση πλέον της Αγγλίας ήταν ότι: "Πρέπει να διακόψωμεν αμέσως σχέσεις με τους σημερινούς ηγέτας του Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ. (έχομε ήδη αποσύρει την υποστήριξη από αυτούς) και vα κατευθύνωμεν την πραπαγάνδαν εναντίον των...., μήπως η τραγωδία των Καλαβρύτων ήταν ένα σατανικό σχέδιο της Αγγλικής αποστολής με απώτερο σκοπό να φορτωθεί ο ΕΛΑΣ το έγκλημα των Καλαβρύτων;

Α.Π.: Δημήτρη σου έχω πει και σε άλλες αφηγήσεις μου, ότι το έγκλημα των Καλαβρύτων το σχεδίασαν οι Άγγλοι πράκτορες, το εξετέλεσαν οι ταγματασφαλίτες και οι Γερμανοί τους δάνεισαν τις στολές τους. Ασφαλώς η αγγλική αποστολή, ο σατανικός Στήβενς και ο ραδιούργος Άντονυ εκμεταλλεύτnκαν τα σφάλματα του ΕΛΑΣ, τις αδυναμίες της ηγεσίας και φόρτωσαν τη δολοφονία των Καλαβρύτων στις πλάτες του ΕΛΑΣ. Ήταν σατανικό το σχέδιο τους και σ 'αυτό βοήθησαν και οι ρασοφόροι του Αιγίου. . .

Δ.K.: Έχω μπροστά μου ένα άλλο ντοκουμέντο από μυστικά αρχεία του Φόρειν Όφφις την αριθ. W.P./43/522/17.11.1943 απόρρητη έκθεσn με τίτλο "Απόσπασμα από τα πρακτικά Συνεδριάσεως της Επιτροπής Αμύνης της Μέσης Ανατολής, συνελθούσης την 7ην Νοεμβρίου 1943 (D.2./43/26n Συνεδρίασις). Στη συνεδρίαση αυτή βλέπουμε ότι ο σερ Χ. Μαίητλαντ Ουίλσον προτείνει, συν τοις άλλοις, την συνέχιση της αντικειμενικής προπαγάνδας, όπως διεξάγεται μέχρι τώρα και καταλλήλως ενισχυμένη για την αποτελεσματική δυσφήμιση των ηγετών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΕΛΑΣ γενικότερον. Συνεχίζει ακόμn και προτείνει ότι εάν η αποδέσμευσις μας (Αγγλίας) από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είναι βαθμιαία και ο Βασιλεύς προέβαινεν εις την διακήρυξιν που επιθυμούσε, δεν θα παρίστατο ανάγκη αποχωρήσεως των Βρεττανών αξιωματικών συνδέσμων και η στρατιωτική προσπάθεια δεν θα παρεβλάπτετο αξιοσημειώτως..... Όλα αυτά, Θαλασσινέ, εσύ που έζησες και συνανεστράφεις από την πρώτη στιγμή με τους Άγγλους πράκτορες, πως τα συσχετίζεις με την Επιχείρηση Καλάβρυτα;

Α.Π.: Ο Στήβενς, ο Άντονυ, ο Κάμπελ και όλοι οι Άγγλοι πράκτορες που έδρασαν στην Αιγιαλεία και την επαρχία Καλαβρύτων είχανε σαν αντικειμενικό σκοπό τη δυσφήμιση του ΕΛΑΣ, την διάλυση της αντίστασης και τον διχασμό του ελληνικού λαού. Είχαν φανερή συνεργασία με τους Γερμανούς, με τον Τένερ, τον Τίσλερ και παγίδευσαν τον ΕΛΑΣ. Αυτό προσπάθησαν και στη Κούτελη και στου Νάσια. Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων έχει σαν ηθικούς αυτουργούς τον Στήβενς και την παρέα του, οι οποίοι φρόντισαν μετέπειτα να το φορτώσουν στον ΕΛΑΣ, πράγμα που το πέτυχαν σε μεγάλο βαθμό.

Δ.K.: Τελικά εάν ήθελε η Αγγλική Αποστολή θα μπορούσε να σώσει τους Καλαβρυτινούς;...

Α.Π.: Ασφαλώς ναι. Δυστυχώς όμως έπραξαν το αντίθετο και σχεδίασαν το απαίσιο αυτό έγκλημα...

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ....

Ο Ανδρέας Παπαδημητρίου (τριπλός πράκτορας) με τον Σμήναρχο Μίχο