Τα Παρασκήνια και το Ναυάγιο των Διαπραγματεύσεων (;) για την τύχη των Γερμανών Αιχμαλώτων (10)

25.1.1937 Παρέα Καλαβρυτινών στα Χιονισμένα Καλάβρυτα (έξι χρόνια πριν την σφαγή τους από τους Γερμανούς) ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΟ ΠΡ...

25.1.1937 Παρέα Καλαβρυτινών στα Χιονισμένα Καλάβρυτα (έξι χρόνια πριν την σφαγή τους από τους Γερμανούς)

ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ No 89

(Ελληνικά Ντοκουμέντα. Εκκλησιαστική Πλευρά.  
Απόψεις του Μητροπολίτου κ. Κωνστάντιου (Χρόνη) -Πάνου Νικολαΐδη - 
Κριτικά Συμπεράσματα του

Μητροπολίτη Καλαβρύτων - Αιγιαλείας κ. Αμβροσίου

για την ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ)

(ΜΕΡΟΣ 10ο)

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-17-

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ …

(Αμβρόσιος.): Γιατί έγινε η καταστροφή των Καλαβρύτων;

 (Νικολαΐδης.): Όχι, γιατί η σωτηρία θέλω να μιλήσω πρώτα.

(Α.): Συνεχίστε.

(Ν.): Για την καταστροφή των Καλαβρύτων, θα το πω μετά, τι πιστεύω εγώ δεν ξέρω αν είναι σωστό αυτό. Ίσως οι πολλές αμαρτίες που έχω και η πολυσπλαχνία του Θεού να λέει δεν τον αφήνουμε μήπως κατορθώσει καμιά φορά ο ανθρωπάκος και μετανοήσει.

(Α.): Να μετανοήσεις.

(Ν.): Και μετανόησα. Η για να υπάρχει μαρτυρία για όσα συνέβησαν. Δεν ξέρω τι των δύο συμβαίνει.

Πάντως ήταν πιστεύω απόλυτα ότι ήταν θεία επέμβασις, αυτή. Όπως και θεία απόδειξις είναι το ευαγγέλιο που υπάρχει στην εκκλησία, που δεν κάηκε μαζί με την εικόνα που έχει αποτυπωθεί και κακό σημάδι όπως υπήρξε η πτώσις του σταυρού, πριν να γίνει η καταστροφή των Καλαβρύτων έπεσε ο σταυρός της εκκλησίας, μαρμάρινος ήταν αυτός.

(Κ.): Ναι, ναι. Έγινε αυτό τον Αύγουστο του 1943.

(Ν.): Πράγματα που δεν μπορεί ο άνθρωπος να εξηγήσει ούτε να συλλάβει πώς έγιναν. Έτσι εσώθηκα εγώ.

(Κ.): Και το ρολόι σταμάτησε στην ώρα 2:34.

(Ν.): Το ρολόι σταμάτησε την ώρα που σταμάτησε η ζωή στα Καλάβρυτα. Σταμάτησε να χτυπά τη Δευτέρα 13 Δεκεμβρίου 1943, τρεις παρά είκοσι έξη λεπτά μετά το μεσημέρι.

 (Α.): Λοιπόν, να μας πει ο πάτερ Γεώργιος για το ευαγγέλιο δύο λόγια να μας πείτε εσείς τι πιστεύετε και να τελειώσουμε. Ο πάτερ Γεώργιος είναι εφημέριος, Αρχιερατικός Επίτροπος, ο πάτερ Γεώργιος Μπίρμπος.

(Γ): Θυμάμαι όταν ήμουν μαθητής, στην 6ην Γυμνασίου, την άνοιξη του 1943, καθόμουν στο αγροφυλάκειο το σπίτι του Γιαννακλή κι έγινε πρωί-πρωί ένας μεγάλος κρότος, ένας θόρυβος. Τί έγινε, τί έγινε, τρέχει εκεί η σπιτονοικοκυρά μου και πληροφορείται ότι ο πατήρ-Παναγιώτης, ο Παπαδημητρόπουλος επάτησε μία ιταλική χειροβομβίδα, πηγαίνοντας προς το ξενοδοχείο Χελμός, για τον ναό, και του κόπηκε το πόδι μέχρι τον αστράγαλο. Και μας είπε μετά πήγε βοήθησε και το πήραν το πόδι και το ενταφίασαν στο κοιμητήριο. Με τον πατέρα-Παναγιώτη έκανα συνεφημέριος έτη οκτώ σχεδόν εγώ το '53 έγινα ιερεύς στα Καλάβρυτα και το '60 έγινα ιερεύς. Το δε ευαγγέλιο είχε βρεθεί από το Μάρτιο 1944. Ήθελα όμως πριν προχωρήσω να παρακαλέσω τον Σεβασμιότατο να μας πει εκκλησιαστικούς που εξυπηρετήσατε την εκκλησία στα Καλάβρυτα και μετά την καταστροφή;

(Κωνστάντιος.): Από την καταστροφή, μέχρι το Πάσχα εξυπηρετούσα 280 εφημεριακούς γιατί δεν υπήρχε εφημέριος.

(Γεώργιος Μπίρμπας): Ναι, ναι.

(Ν.): Και λειτουργούσατε ασφαλώς στην Αγία Αικατερίνη.

(Κ.): Ναι. Στην Αγία Αικατερίνη.

(Γ): Ναι, ο πατήρ Παναγιώτης τα διηγείτο όλα αυτά καθώς και οι δεκατρείς (13) διασωθέντες έχουν διηγηθεί τα τραγικά γεγονότα. Οι καθηγητές που είπε προ ολίγου ο κυρ. Παναγιώτης ήσαν όλοι άγιοι άνθρωποι. Ο αείμνηστος ο πατήρ Δωρόθεος, ο Παπαδημητρίου, ο Κουμάντος ο οποίος ήταν και ευεργέτης μας. Ο Πατήρ Παναγιώτης όταν πήγα εγώ εφημέριος λέει αυτό το ευαγγέλιο δεν το βρήκαμε αμέσως, το βρήκαμε τον Μάρτιο όταν άρχισαν ανασκαφές στο δάπεδο της εκκλησίας. Ήταν ανέπαφο, δεν είχε πάθει τίποτα.

(Α.): Η φωτιά είχε κάψει τα πάντα και είχε πέσει η εκκλησία, κ.λπ., κ.λπ.

(Γ.): Το τέμπλο ήταν σκαλιστό, κέρινο, μεγάλης αξίας. Ενθυμούμαι κι εγώ γιατί ήμουν μαθητής. Υπήρχαν ωραιότατοι πολυέλαιοι, οι δε κολώνες που σώζονται σήμερα είχαν τόξα και στο τέλος είχαν τον Παντοκράτορα. Μετά το Μάρτιο του 1944, με τις ανασκαφές που κάνανε με τον κασμά, βρήκαν το ευαγγέλιο ανέπαφο.

(Α.): Κύριε Νικολαΐδη, για να τελειώνουμε εσείς θα μας πείτε, τί πιστεύετε, γιατί κατεστράφησαν τα Καλάβρυτα;

(Ν.): Για την καταστροφή των Καλαβρύτων αποδίδω την ευθύνη σε δύο. Στους κομμουνιστάς, οι οποίοι δεν είχαν κατ'εμέ αντικειμενικόν σκοπόν την απελευθέρωσιν της Ελλάδος, αλλά το πως θα καταλάβουν την αρχήν και θα κάνουν την Ελλάδα κράτος κομμουνιστικόν. Αυτός ήτο αντικειμενικός τους σκοπός.

(Α).: Από πού βγαίνει αυτό;

(Ν.): Πρώτον, ο Θανόπουλος, ο Γιώργης, ο οποίος είχε πάει αντάρτης άκουσε από τον Καπετάν - Βελιά ότι εμείς δεν πολεμάμε για την Ελλάδα αλλά πολεμάμε να επιβάλλουμε την τάξη τη δικιά μας. Την τάξη του κομμουνισμού. Έπειτα, εάν κανένας παρακολουθήσει το τι έγινε κατά την υποχώρηση των Γερμανών, τους εκυνήγησαν οι αντάρτες ή δεν τους κυνήγησαν όταν έφευγαν. Όχι μόνο δεν τους κυνήγησαν, αλλά έκαναν και σύμφωνο, ορισμένοι καπετανέοι του ΕΛΑΣ με ορισμένους Γερμανούς. Υπάρχουν τέτοια πολλά δεδομένα και γι'αυτό θα πρέπει να εξακριβωθούν όλα ώστε να βρεθεί όπως προηγουμένως είχα πει η πραγματική ιστορία για το μέλλον του αυτού του έθνους μας. Είχαν σύμφωνα υπογράψει που έλεγαν να ότι οι μεν Ελασίτες αναλαμβάνουν την ευθύνη να μην εμποδίσουν τους Γερμανούς να υποχωρήσουν χωρίς να πάθουν τίποτα, οι δε Γερμανοί τους παρέδωσαν ορισμένον οπλισμόν δεν ξεύρω αν είναι αλήθεια αυτό, πρέπει όμως να εξακριβωθεί ιστορικώς τι έγινε. Απαίτησαν λοιπόν από τους Γερμανούς να παραδώσουν τη Θεσσαλονίκη όχι εις τους ταγματασφαλίτες, που λέγανε τότε, δεν ξέρω του ελληνικού κράτους, αλλά εις το Ε.Α.Μ. Εάν λοιπόν ήταν πραγματικά εθνικός ο σκοπός των ανταρτών λέγω εγώ μόνον για τους Ελασίτες αλλά και για τους άλλους, οι οποίοι έθεταν πολιτικά θέματα αν θα 'ρθει ο βασιλιάς ή δεν θα 'ρθει ο βασιλιάς αν θάχουμε δημοκρατία ή αν θά'χουμε κολοκύθια μετά ριγάνεως. Λοιπόν, οι μεν Ελασίτες αντί νά'ρχονται προς την Ελλάδα και να στρέφονται προς τον Ζέρβα θα μπορούσαν να τραβήξουν προς την Ανατολική Ρωμυλία η οποία είναι δική μας Φιλιππούπολη, Πύργος, κ.λπ. στην αυτή και θα απελευθέρωναν αυτή δεδομένου ότι οι Βούλγαροι ήσαν φίλοι των Γερμανών. Ο δε Ζέρβας, θά'μενε κι αυτός ελεύθερος και θα πήγαινε να ελευθερώσει τη Βόρεια Ήπειρο. Οι κομμουνισταί από το άλλος μέρος έκαναν πλάτες στους Γερμανοί. Διότι αυτοί τώρα είχαν καταλάβει μεγάλες εκτάσεις, ευρισκόμεθα στο τέλος του '43. Εκτυπούντο από Ανατολών από τους Ρώσους από Δυσμών από τους συμμάχους, πως θα κρατούσαν με λόγια με ελάχιστες δυνάμεις τις μεγάλες εκτάσεις που είχανε. Καταφεύγουν, πάντα κατά την γνώμη μου, στο μέτρο, στο μυστικό τους όπλο της τρομοκρατήσεως. θα τους τρομοκρατήσουμε και θα μπορέσουμε με λίγες δυνάμεις να κρατήσουμε τις μεγάλες δυνάμεις. Να τους τρομοκρατήσουμε, αλλά πως να τους τρομοκρατήσουμε, χτυπώντας εκεί που θα έχει μεγάλο αντίκρισμα στον κόσμο. Μεγάλη...

(Α.): ...απήχηση.

(Ν.): Μεγάλη απήχηση, μεγάλη απήχηση. Και εδώ είναι το μυστικό της καταστροφής των Καλαβρύτων.

Τα Καλάβρυτα είναι το μέρος εκείνο που ξεκίνησε η επανάσταση του 1821. Τα Καλάβρυτα είναι εκείνα που πάντοτε προσέφεραν σε εθνικούς αγώνες. Τα Καλάβρυτα είναι εκείνα που να το πούμε και τώρα από απόψεως αντιστάσεως πρωτοβγήκε ο Μίχος εθνικιστής πριν καταλήξει εκεί που κατέληξε εάν κατέληξε δεν ξέρω ο αποθανών δεν δικαιώνεται. Όπως υπήρχε μια ομάς την οποία όπως διέλυσαν. Την ομάδα του Δροσόπουλου. Έτσι διέλυσαν και την ομάδα του Καπετάν-Γιάννου την εθνικιστική ομάδα. Λοιπόν ποιο μέρος θα χτυπούσαν; Μπορούσαν να χτυπούσαν το Αίγιο; Μπορούσαν να χτυπήσουν την Πάτρα; Μπορούσαν να χτυπήσουν ένα μέρος με πολύ περισσότερους. Τα Καλάβρυτα είπαμε τα έφαγε η ιστορία. Και οι Γερμανοί εδώ την πάτησαν. Οι Γερμανοί παρ'όλη την μόρφωση τους, παρ'όλες τις γνώσεις τους, ενόμισαν ότι σκοτώνοντας τα σώματα των Καλαβρυτινών, που ζουν μεταξύ της Μονής της Αγίας Λαύρας, του Μεγάλου Σπηλαίου και της Μακελαριάς της Παναγιάς και δηλαδή της μητέρας του αυτού, του θεού, ότι σκοτώνοντας τα πτώματα σκοτώνουν την Ελευθερία. Και δεν εσκέφθησαν ποτέ ότι η ελευθερία όσα κουφάρια κι να σκοτώσουν, μένει γιατί είναι ιδέα.

(Α.): Είναι η ελευθερία.

(Ν.): Η ιδέα, ποτέ δεν σκοτώνεται, όπως η θρησκεία ποτέ δεν πεθαίνει και αν κάνουνε σταύλους έκαναν τώρα στον ανταρτοπόλεμο που είδα επάνω της εκκλησίας όπως τις κάνουνε στην Αλβανία, όπως τις κάνουνε τις εκκλησίες, η θρησκεία μένει γιατί είναι ιδέα όπως έλεγα.

(Α.): Μάλιστα Για να τελειώνουμε, νομίζω ότι πρέπει να τελειώνουμε. (Μ.): Πόσοι είναι οι διασωθέντες να μας πείτε, να μας τους ονομάσετε.

(Ν.): Σήμερα ζουν εγώ, ο Γιώργος Γιωργαντάς, ο Τάκης Σπηλιωτόπουλος, ο Τάκης Σαμαρτζόπουλος, ο Αργύρης ο Φερλελής, ο Κώνστας.

(Α.): Θέλω Σεβασμιότατε να σας ευχαριστήσω γιατί αναπλάσατε ένα κομμάτι της Ιστορίας. Πρέπει να σας πω ότι η Ιερά Μητρόπολις είχε κάνει μία προσπάθεια μόλις πέρυσι αυτήν την εποχή, την τελείωσε να διασώσει σε μία κινηματογραφική ταινία, σ'ένα ντοκιμαντέρ, την μαρτυρία των διασωθέντων όπου ο κύριος Νικολαΐδης έχει ένα μεγάλο μερίδιο. Προσφέρει από την μαρτυρία του. Αυτή η ταινία θα προβληθεί μάλιστα την ερχόμενη Κυριακή σε πρώτη επίσημη παρουσίαση της στο Πολεμικό Μουσείο των Αθηνών. Αλλά με την δική σας την παρουσία, επ'ευκαιρία, της συμπληρώσεως σαράντα ετών και τους μνημόσυνου που κάναμε χθες είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε και τη δική σας τη μαρτυρία που μένει έτσι πλέον στα χέρια μας σ'αυτή τη εγγραφή του video για να συμπληρώνε­ται η εικόνα γύρω από την μαύρη αυτή σελίδα των Καλαβρύτων. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ ίσως σας κουράσαμε λιγάκι γιατί η συζήτησις κράτησε πολύ ώρα, αλλά είναι η παρουσία σας και η συμβολή σας πολύ μεγάλη και δοξάζω τον Θεόν γιατί τα οικονόμησε τόσο ωραία ώστε να σας δώσει δύναμη να είστε κοντά μας να έχετε σημαίας τας σωματικάς και τας πνευματικάς δυνάμεις και να μας πείτε όλα αυτά με τα οποία ξαναζήσαμε αυτές τις ημέρες που δεν τις ζήσαμε από κοντά κι εγώ ήμουνα παιδί, ήμουν στην Πάτρα. Ένα μικρό παιδί αλλά οπωσδήποτε επειδή η Πάτρα είχανε άμεση επικοινωνία και γω στην ιστορία τα έχω ζήσει τον απόηχο τους του έχω ζήσει σαν να ήμουν παρών. Ευχαριστώ πάρα πολύ και σας και τον κύριο Νικολαΐδη και τον πάτερα Γεώργιο.

(Κ.): Ήθελα να ρωτήσω τον Πάνο Νικολαΐδη. Μήπως φοβάται να καταλογίσει ευθύνες στους Αντάρτες, φταίνε για όλα οι Γερμανοί;

(Ν.): Δεν φαντάζομαι ο πατήρ Κωνστάντιος να πιστεύει ότι φοβάμαι. Οι ευθύνες των Γερμανών για το ξεκλήρισμα των Καλαβρύτων είναι αυταπόδεικτες. Αλλά και οι ευθύνες του ΕΛΑΣ είναι εξίσου σημαντικές. Ο καθένας ευθύνεται για το μεγάλο έγκλημα από τη δική του πλευρά.

Για τις ευθύνες του ΕΛΑΣ έχω να πω τα εξής:

 Πρώτη περίπτωση είναι η ομολογία του Καπετάν Λαού. (Σπύρος Σαμαρτζόπουλος) ο οποίος ομολόγησε το εξής καταπληκτικό, απευθυνόμενος προς χήρες Καλαβρυτινές.

- Ευτυχώς και μας απήλλαξαν (οι Γερμανοί) από να τους σκοτώσουμε εμείς για την παθητική τους αντίσταση απέναντι στον ΕΛΑΣ και να τους πετάξουμε με τα κάρα στον Βουραϊκό (ποταμό).

Δεύτερη περίπτωση: Τραυματισμένος από την εκτέλεση ήμουν στον σπίτι του Καλαντζή μαζί με άλλες Καλαβρυτινές οικογένειες. Μεταξύ των οικογενειών ήταν και η οικογένεια του Καπετάν Λαού, δηλαδή του Σπύρου Σαμαρτζόπουλου, και η μάνα του Γιώργη του Σαμαρτζόπουλου του συμβολαιογράφου. Ήλθε να μας δει κάποιος καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Στο αντίκρισμα του η μάνα του Γιώργη του Σαμαρτζόπουλου, η συχωρεμένη η Αθηνά, πετάχτηκε και οργισμένη είπε στον καπετάνιο του ΕΛΑΣ, τον Καπετάν Χελμό Κωστάκη Γκίκα.

- Έχετε το θράσος να έρθετε εδώ να μας δείτε τη στιγμή που ήσαστε ηθικά υπεύθυνοι για το μεγάλο έγκλημα; Σκοτώσατε με την πολιτική σας τους άνδρες μας και τα παιδιά μας ...

Η απάντηση του Καπετάν Χελμού ήταν αποκαλυπτική.

- Δεν φταίτε εσείς κυρά μου, φταίμε εμείς που δεν ξεκάναμε και σας.

Δεν φοβάμαι να πω την αλήθεια. Η κομματική κομμουνιστική ηγεσία του ΕΛΑΣ είναι υπεύθυνη για την Τραγωδία των Καλαβρύτων. Δεν μπορώ όμως να αποδεχτώ μία τέτοια ευθύνη για τον απλό αντάρτη ή για τους Ελασίτες γιατί οι περισσότεροι βγήκαν στο βουνό για να απελευθερώσουν την Πατρίδα. Ηθικές ή απευθείας ευθύνες υπάρχουν στην ηγεσία του ΕΛΑΣ Βορείου Πελοποννήσου, στο ΕΑΜ Αιγίου και τους υπεύθυνους Καλαβρυτινούς Κομμουνιστές ηγέτες του ΕΛΑΣ.

(Α.): θέλω να σας ευχαριστήσω όλους σας για τη σημαντική αυτή ιστορική συνομιλία η οποία γράφτηκε σε video και θα μείνει σαν ένα ζωντανό ντοκουμέντο ώστε οι επερχόμενοι να πληροφορούνται τα αληθινά αίτια της μεγάλης σφαγής, εξιστορούμενα από τον βασικό πρωταγωνιστή εκείνων των γεγονότων, τον πατέρα Κωνστάντιο. Σας ευχαριστώ.

η πορεία των Γερμανών αιχμαλώτων (7.12.43) Πλανητέρου - Μάζι-( Ελατόφυτο) - Μαγείρου γερμανογρέμι - δολοφονία

* * *

Για βεβαίωση των ανωτέρω συντάχθηκε το μνημονικό μαγνητοφωνημέ­νο αυτό πρωτόκολλο, το οποίο αποτελείται από εβδομήντα εννέα (79) σελίδες, το οποίο υπογράφεται και βεβαιούται, από τον ιστορικό ερευνητή κ. Δημήτριο Κανελλόπουλο. Το δε copyright ανήκει στο Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Καλαβρύτων κ Αιγιαλείας

ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Καλαβρύτων κ Αιγιαλείας κ.κ. Αμβρόσιος και ο ιστορικός ερευνητής Δημήτριος Κανελλόπουλος στο Κατράκειο Θέατρο (1984) σε εκδήλωση για την προσπάθεια της ίδρυσης του Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.