Οι Απόψεις του Παναγιώτη Μεντζελόπουλου για το παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΕΝΤΖΕΛΟΠΟΥΛΟΥ Ο Δικηγόρος Αιγίου κ. Παναγιώτης Μεντζελόπουλος, Αντιπρόεδρος της Κεντρικής Επιτρ...

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΕΝΤΖΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Δικηγόρος Αιγίου κ. Παναγιώτης Μεντζελόπουλος, Αντιπρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Διανομών του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού της Επαρχίας Αιγίου [1943 – 1944] συμμετείχε στην συγκροτηθείσα Επιτροπή των διαπραγματεύσεων (;) για την τύχη των Γερμανών αιχμαλώτων της μάχης Ρωγών – Κερπινής [16-17.10.1943]. 

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-18-

Η ιστορική έρευνα για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα έθεσε στον Κ. Μεντζελόπουλο [22.11.1974] τα κατωτέρω γραπτά ερωτήματα [από 22.12.1974 επιστολή ΙΑΚ]:

1. Τ'αναγραφόμενα υπό του κ.Κωνστάντιου, εις το εσωκλειόμενο απόσπασμα της εκθέσεώς του, τυγχάνουν και της υμετέρας επιβεβαιώσεως, και ειδικώτερον αποδίδεται πιστώς ο διάλογος μετά των ηγητόρων του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ως και αι προθέσεις των ανταρτών;

2.    Ποίαι αι προτάσεις των Γερμανών και αντιπροτάσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ;

3. Πού οφείλεται, κατά την γνώμη σας, το ναυάγιον των διαπραγματεύσεων και τα επακολουθήσαντα τραγικά συμβάντα στον Καλαβρυτινό χώρο;

4.   Υπήρξε εκ μέρους του τότε Μητροπολίτου κ. Θεοκλήτου αδράνεια ή και χειρισμός του όλου θέματος, διατί δεν υπήκουσε στις συστάσεις του κ. Κωνστάντιου ν' αναλάβη προσωπικώς την ευθύνην της σοβαράς αυτής αποστολής;

5.   Αι διαπραγματεύσεις εγένοντο εις τρεις φάσεις, υπήρχε εκ μέρους υμών συμμετοχή εις όλον το φάσμα των διαπραγματεύσεων. Ποίαι αι προσωπικαί σας θέσεις επί του θέματος τούτου.

Ο κ. Μεντζελόπουλος απάντησε διατυπώνοντας τις κατωτέρω πεποιθήσεις - απόψεις του με την από 29.01.1975 επιστολή του.

Το απόγευμα της 5ης Νοεμβρίου 1943 εις σύσκεψιν που έγινε εις το γραφείον του τότε Μητροπολίτου μας Κυρίου Θεοκλήτου στο Αίγιον και υπό την προεδρίαν αυτού μετ' εγκρίτων πολιτών του Αιγίου απεφανίσθη, όπως συγκροτηθή ολιγομελής επιτροπή, η οποία θα μεταβή εις το χωρίον Σκεπαστό των Καλαβρύτων, όπου τις ημέρες εκείνες ήτο η έδρα του Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, με σκοπόν να ζητήση την απαλευθέρωσιν των προ ημερών συλληφθέντων 70-80 Γερμανών στρατιωτών υπό των ανταρτών εις θέσιν μεταξύ Κερπινής και Ρωγών, προς αποτροπήν αντιποίνων εις πόλεις και χωρία Καλαβρύτων και Αιγιαλείας. Η ενέργεια αύτη υποθέτω ότι αξιώθηκε υπό των Γερμανών από τον Μητροπολίτην μας, όπως ούτος άφησε να διαφανή κατά την σύσκεψιν αυτή.

Η Επιτροπή συνεκροτήθη υπό την ηγεσίαν του τότε αρχιμανδρίτου και τώρα Μητροπολίτου τέως Αλεξανδρουπόλεως Κυρίου Κωνστάντιου Χρόνη, ως εκπροσώπου του Μητροπολίτου μας Κυρού Θεοκλήτου και των Αλεξίου Καζάνη δημοαρχούντος Αιγίου, Παναγιώτου Μεντζελοπούλου Συμβολαιογράφου (γερμανομαθούς), Παναγιώτου Ευθυμίου προέδρου του εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Αιγίου και εμού ως Αντιπροέδρου της Κεντρικής Επιτροπής Διανομών του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού εις την Επαρχίαν Αιγιαλείας. Η άρνησις του Μητροπολίτου μας, όπως ηγηθή της Επιτροπής αυτής, κατά την γνώμην μου, την οποίαν εσχημάτισα εκ του κατωτέρω ιστορουμένου περιστατικού οφείλεται εις την πίεσιν που ησκήτο επ' αυτού υπό του ΕΑΜ, όπως προσχωρήση εις αυτό και ανεβή "στο βουνό", γεγονός το οποίον σε καμία περίπτωσιν εδέχετο ούτος.

Την πρωίαν της επομένης 6ης Νοεμβρίου 1943 ανεχωρήσαμεν εξ Αιγίου δια Σκεπαστό, όπου εφτάσαμε το βράδυ της ιδίας ημέρας [Σάββατο]. Την επομένην [Κυριακή] και περί ώραν 11ην π.μ. περίπου εγίναμε δεκτοί υπό του Αρχηγείου του ΕΛΑΣ [στο σπίτι Χριστοδούλου] που απετέλουν οι 1) Δημ. Μίχος σμήναρχος ε.α., αρχηγός, 2) Καπετάν Λασάνης πολιτικός καθοδηγητής και 3) δυο ακόμη των οπίων δεν θυμάμαι τα ονόματα, εις [Γιάννης Μιχαλόπουλος ή Ωρίων και Γιάννης Κατσικόπουλος ή Βελιάς] τους οποίους εξεθέσαμε τον σκοπόν της αφίξεώς μας εκεί και ανεπτύξαμε τους λόγους δια τους οποίους το γενικώτερον συμφέρον του αγώνος επιβάλλει την απελευθέρωσιν των Γερμανών αιχμαλώτων, για να αποτραπούν τα απειλούμενα υπό των Γερμανών αντίποινα εναντίον αμάχου πληθυσμού της περιφερείας. Κατά την συνάντησιν αυτήν κατά το πλείστον τον λόγον είχον τα μέλη της Επιτροπής και ο ηγούμενος αυτής τώρα Σεβασμιώτατος πρώην Αλεξανδρουπόλεως. Η συζήτησις έγινε με ηρεμία και διήρκησε επί 2ωρον περίπου, ότε διεκόπη δια την 4ην απογευματινήν, ίνα μας δοθή η απάντησις επί του αιτήματός μας.

Κατά την απογευματινήν συνάντησίν μας ομιλούσε σχεδόν αποκλειστικά ο καπετάν Λασάνης, αναπτύσσων τον κατά τας απόψεις του σκοπόν του αγώνος και τας υποχρεώσεις που έχουν δια την συμπαράστασιν και συμμετοχήν εις αυτόν οι κάτοικοι των πόλεων και χωριών και να αποδεχθούν και θυσίαν της ζωής των ακόμη. Μας εδήλωσεν ότι η ηγεσία του ΕΛΑΣ δεν κρίνει σκόπιμον και εξυπηρετικήν του αγώνος την απελευθέρωσιν των συλληφθέντων Γερμανών, διότι αύτη θα προκαλέση την δυσφορίαν και την πικρίαν των αγωνιστών, οι οποίοι διεκινδύνευσαν την ζωήν των ίνα τους συλλάβουν, τούτο δε αποτελεί το γέρας, την ηθικήν αμοιβήν των δια τας τόσας ταλαιπωρίας, που υφίστανται αγωνιζόμενοι δια την απελευθέρωσιν της πατρίδος. Εις τους ισχυρισμούς τούτους αντιτάξαμεν, ότι η ζημία που θα υποστή ο αγώνας των της δια των αντιποίνων καταστροφής περιουσιών και εκτελέσεων χρησίμων ανθρώπων θα είναι πολύ μεγαλύτερη από τη ζημία που θα φέρη η δυσφορία των αγωνιστών. Στο τέλος μας εδήλωσεν ότι παρά τας άνω απόψεις των θα δεχθούν το αίτημά μας υπό όρους τους οποίους διετύπωσαν εις έγγραφον, το οποίον μας παρέδωκαν ίνα μεταφέρωμεν και παραδώσωμεν εις την Γερμανικήν Διοίκησιν Αιγίου [Ζητούσαν την απελευθέρωση ισάριθμων πολιτικών κρατουμένων στις Φυλακές Αγίου Στεφάνου στην Πάτρα, κατά το πλείστον κομμουνιστές].

Κατά την παραμονήν μας εις την ανταρτοκρατουμένην περιοχήν ουδεμία απειλή αντελήφθην εγώ τουλάχιστον να μας γίνη αμέσως ή εμμέσως, ούτε τα άλλα λαϊκά μέλη μου είπαν κάτι τέτοιο και επομένως ουδείς φόβος μας κατέλαβε κατά την εκεί παραμονήν μας. Δεν γνωρίζω εάν ο Σεβασμιώτατος κ. Κωνστάντιος κατά τας ιδιαιτέρας συναντήσεις που είχεν, ως ισχυρίζεται, μετά παραγόντων της Οργανώσεως εδέχθη απειλάς. Αντιθέτως ημείς οι λαϊκοί ετύχαμε φιλικών εκδηλώσεων εκ μέρους ανταρτών που προήρχοντο από την περιοχήν Αιγιαλείας και οι οποίοι μάλιστα όταν επληροφορήθησαν τον σκοπόν της εκεί μεταβάσεώς μας, μας εδήλωσαν ότι θα συμβάλλουν εις την ικανοποίησιν του αιτήματός μας προς αποτροπήν των καταστρεπτικών συνεπειών που θα έχουν για τις οικογένειές τους τα αντίποινα των Γερμανών.

Κατά την παραμονήν μου εις Σκεπαστό ήλθα εις ιδιαιτέραν μυστικήν συνάντησιν μετά του Δημ. Μίχου [Αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου], μετά του οποίου είχα φιλικούς δεσμούς κατά την προγενεστέραν εις Αίγιον παραμονήν του και του οποίου ήμην δικηγόρος εις δίκην διαζυγίου που εχειριζόμην κατά την εποχήν εκείνην. Κατά την συνάντησιν βεβαίως συνεζητήσαμε δια τον σκοπόν της εις Σκεπαστό αφίξεως μας και μου υπεσχέθη την κατά το δυνατόν αποδοχήν του αιτήματός μας εν συνδυασμώ με το συμφέρον του αγώνος. Επίσης του έκαμα γνωστές τις επιφυλάξεις και τους φόβους που είχαμε οι εθνικόφρονες πολίτες για τους πραγματικούς σκοπούς του αγώνος του ΕΑΜ, διότι διεπιστώναμε επικράτησιν των αριστερών στοιχείων στην Οργάνωσιν και τότε μου είπε "Πάνο μη φοβάσαι, έως τα Χριστούγεννα θα έχω πλαισιωθή με αρκετούς μονίμους Εθνικόφρονας Αξιωματικούς και τότε αυτούς τους μαυροσκούφηδες, που είδες, θα τους δέσω όλους. Οι αντάρτες είναι όλοι δικοί μας είναι αγνά παιδιά και πολεμάνε για την ελευθερία της πατρίδας". Του ευχήθηκα να επαληθεύσουν οι προβλέψεις του για το συμφέρον της Ελλάδος. Δυστυχώς όμως συνέβη το αντίθετον.

Το πρωί της επομένης 8ης Νοεμβρίου 1943 [Δευτέρα] ανεχωρήσαμεν από το Σκεπαστό για επιστροφή στο Αίγιον, όπου εφθάσαμε το βράδυ. Το πρωί της επομένης επήγαμε εις την Γερμανικήν Διοίκησιν όπου παρεδώκαμε τον φάκελλον. Οι Γερμανοί μας είπαν ότι οι αντάρτες ζητούν για την απελευθέρωσιν των αιχμαλώτων, την απόλυσι από τις φυλακές διασήμων κομμουνιστών. Επηκολούθησε και νέα μετάβασις εις Σκεπαστό Επιτροπής με έγγραφο των Γερμανών, εις την οποίαν δεν έλαβα μέρος.

Μετά 35 περίπου ημέρας έγινε το μεγάλο κακούργημα των Γερμανών Στα Καλάβρυτα και τ' άλλα χωριά, το οποίο, κατά τη γνώμη μου, είχε ως πρόσχημα την εκτέλεσιν υπό των ανταρτών των αιχμαλώτων των Ρωγών, γιατί πιστεύω ότι οι Γερμανοί επιδίωκαν με τις θηριωδίες αυτές να λυγίσουν το αδούλωτο φρόνημα του Ελληνικού Λαού, αν και λέγεται ότι το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου έφυγε από την Πάτρα Γερμανός αξιωματικός για τα Καλάβρυτα κομιστής διαταγής να μη γίνη το κακό, αλλά δεν έφτασε γιατί έπαθε βλάβη το αυτοκίνητο στη Χαλανδρίτσα.

Λίγες μέρες μετά την δολοφονίαν των Καλαβρυτινών εκινδύνευσε σοβαρά και το Αίγιον να έχη την ίδια τύχη αλλά εσώθη είτε από την μετάβαση στη Πάτρα επιτροπής Αιγιωτών με τον Μητροπολίτη μας είτε, όπως λέγεται, από μεσολάβησι του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Κυρού Δαμασκηνού.

Την άρνησιν του τότε Μητροπολίτου μας Κυρού Θεοκλήτου να ηγηθή της επιτροπής, που πήγε στο Σκεπαστό το εξηγώ, όπως ανωτέρω σημειώνω, από το εξής περιστατικό. Την 3ην Αυγούστου 1944 συνελήφθην από την Οργάνωσιν του ΕΑΜ ως αντιδραστικός και μετεφέρθην εις τον Άγιον Ιωάννην Βοβόδης, όπου εκρατήθη επί τετραήμερον χωρίς αληθώς να κακοποιηθώ ούτε στο ελάχιστο, ότε απελύθην κατόπιν διαβήματος του ουδετέρου αντιπροσώπου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Σουηδού καθηγητού κ. Χανς Έρενστρόλε με πρότασιν του Μητροπολίτου μας. Την διαταγήν της απολύσεώς μου έφερε εις Άγιον Ιωάννην σημαίνον στέλεχος της Οργανώσεως, άγνωστον εις εμέ, το οποίον μου είπε να μεταβιβάσω εις τον Μητροπολίτην πρόσκλησιν της Οργανώσεως και υπόμνησιν του καθήκοντός του "να ανέβη στο βουνό κοντά στα εκεί πνευματικά τέκνα του που έχουν μεγάλη ανάγκη της προστασίας του. Μόλις έφτασα στο Αίγιον επήγα εις τα γραφεία της Μητροπόλεως, όπου συνήντησα τον Σον, τον οποίον ηυχαρίστησα δια την σωτηρίαν δι' εμέ επέμβασιν και ανακοίνωσα την πρόσκλησιν της Οργανώσεως όπως ανέβη "στο βουνό" όπου είναι η θέσις του. Τούτο δε εθορύβησε πάρα πολύ τον Σον και απεφάσισε την άμεσον μετάβασίν του εις Αθήνας. Εφάνη δε ότι η πίεσις της Οργανώσεως γίνονταν προ πολλού στο Μητροπολίτη και εις αυτό κατά την γνώμην μου ωφείλετο η άρνησίς του να ηγηθή της Επιτροπής που πήγαμε στο Σκεπαστό.

Αυτά είναι τα γεγονότα που έγιναν προ 30 και πλέον χρόνων, όπως τα έζησα και τα θυμάμαι. Τέλος σας συγχαίρω κ. Κανελλόπουλε για την σοβαρή προσπάθειά σου ώστε να διαφωτιστούν αντικειμενικά όλες οι πτυχές του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος και να εξαλειφθούν οι διάφορες μυθοπλασίες.

το έγγραφο-απάντηση το ΕΛΑΣ (Αύγουστος 1943) στον Μητροπολίτη Θεόκλητο με το οποίο απορρίπτεται η υπόδειξη να παραδοθεί η αντίσταση στην Ιταλική κατοχή και το οποίο επέφερε  ρήξη στη μέχρι τότε αγαστή συνεργασία Μίχου - Θεοκλήτου