Αρχείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος - Τα Παρασκήνια της διαταγή του ΕΛΑΣ για την εκτέλεση των Γερμανών αιχμαλώτων (Μέρος 1)

ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 181 Κριτική ανάλυση από τον Ιστορικό Ερευνητή Δημήτρη Κανελλό­πουλο – Ποιοι διέταξαν τη δολοφονία των γερμανών α...

ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 181

Κριτική ανάλυση από τον Ιστορικό Ερευνητή Δημήτρη Κανελλό­πουλο – Ποιοι διέταξαν τη δολοφονία των γερμανών αιχμαλώ­των της μάχης Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943], Η δολοφονία των τριών τραυματιών αιχμαλώτων – Θέσεις του Αρχιάτρου του ΕΛΑΣ Ανδρέα Παυλόπουλου, Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ στα Καλά­βρυτα [10.09.1943], οι απόψεις του Γεωργίου Οικονόμου, στελέ­χους ΕΑΜ Αιγίου, Ο διασωθείς γερμανός αιχμάλωτος Johan Donner περιγράφει τις συνθήκες δολοφο­νίας των συναδέλφων του [07.12.1943], Ο ανθυπολοχαγός της Βέρμαχτ Nauzitzz γράφει στον Donner [22.12.1943], Συμπεράσματα – Διαπιστώσεις.

Η Ράχη του Καππή – Τόπος θυσίας των Καλαβρυτινών
[σκίτσο Αγλαΐας Κυριακοπούλου-Κανελλοπούλου]

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-36-

Η εκτέλεση [δολοφονία] των γερμανών, [Αλσατών – Αυστριακών – Πολωνών – Γερμανών], αιχμαλώτων της μάχης Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943] από τον ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, στις 07.12.1943 στο Χελμό [Μαγείρου – Γερμανογκρεμό – Μάζι], έχει δημιουργήσει πολλές συζητήσεις, ερμηνείες, και σχόλια, θεωρείται δε από πολλούς, ως η κυρία αιτία του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Η σύγχυση δημιουργήθηκε σκόπιμα από το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, η ηγεσία του οποίου προσπάθησε να δικαιολογήσει (;) ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Γιατί οι αιχμάλωτοι, κάθε εθνικότητας και Φυλής, είναι πράγμα ιερό και απολαμβάνουν την προστασία της συνθήκης της Χάγης [1937]. Μετά το Ολοκαύτωμα [05-15.12.1943] κυκλοφόρησαν πολλές φήμες και, κυρίως, επικράτησε η θέση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ ότι «[…] πρώτα οι γερμανοί κατάστρεψαν τα Καλάβρυτα και τα γύρω χωριά και συνοικισμούς και ύστερα ο ΕΛΑΣ εκτέλεσε τους Γερμανούς αιχμαλώτους [15.12.1943] […]». Την απαράδεκτη αυτή θέση διατύπωσε και ο ίδιος ο αρχηγός του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχος Δημήτριος Μίχος [Φωτεινός Σταυραετός], σε συνέντευξή του στην εφημερίδα ΑΥΓΗ [1960]. Ο ισχυρισμός αυτός του Μίχου παίρνει διαστάσεις ιλαρότητας, όταν ο ίδιος μαζί με τον Αλέξανδρο [Κασσάνδρα] και Αχιλλέα [Μπλάνα] υπόγραψαν στις 04.12.1943 στα Καλάβρυτα για την εκτέλεση των Γερμανών αιχμαλώτων. Ο ιστορικός Περικλής Ροδάκης κατέβαλε μια ανεξήγητη προσπάθεια συσκότισης του θέματος, δίδοντας στα κείμενά του διάφορες ημερομηνίες εκτέλεσης των γερμανών αιχμαλώτων όπως 15.12.1943, 12.12.1943, 08.12.1943 [εφημε­ρίδα ΑΥΓΗ 1960, ΑΖΑΝΙΑΔΑ 1970, βιβλίο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 1943 κ.λπ.].

Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Γραμματέας του ΕΑΜ Αχαΐας Ηλίας Παπαστεριόπουλος, συγγραφέας του επτάτομου βιβλίου του, Ο ΜΩΡΗΑΣ ΣΤΑ ΟΠΛΑ, αναφέρει ότι […] η εκτέλεση, των γερμανών αιχμαλώτων της μάχης Ρωγών-Κερπινής, έγινε στις 17.12.1943, στηριζόμενη στη δήθεν ανακοίνωση της Γερμανικής Στρατιωτικής Διοίκησης Πελοποννήσου [Ιανουάριος 1944], που δημοσιεύτηκε στην τοπική εφημερίδα, ΣΗΜΑΙΑ Καλαμάτας […]. Σχετική έρευνα στα αρχεία της ΣΗΜΑΙΑΣ απέδειξε ότι η γερμανική ανακοίνωση αναφέρει σαν ημερομηνία εκτέλεσης των αιχμαλώτων την Τρίτη 07 Δεκεμβρίου 1943 και όχι τη 17.12.1943, δηλαδή, το 07 έγινε 17. Σε παρατήρηση του Ιστορικού Ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλου, για το λανθασμένο του ισχυρισμού από τον Παπαστεριόπουλο, ο συγγραφέας [Δικηγόρος] μας συνέστησε ότι […] για εθνικούς λόγους να υιοθετήσουμε ως ημερομηνία εκτέλεσης τη 17.12.1943 και στα δικά μου άρθρα και έρευνες (1978) […].

Ο Αρχηγός ΕΛΑΣ Β. Πελοποννήσου Δ. Μίχος με Καλαβρυτινές ΕΛΑΣίτισσες
[Καλάβρυτα, Οκτώβριος 1943]

Η ιστορική έρευνα ερεύνησε τα πραγματικά γεγονότα και τη σωστή ημερομηνία εκτέλεσης των Γερμανών αιχμαλώτων. Αναζήτησε με επιμονή την ανεύρεση γραπτών ντοκουμέντων, που να αποδεικνύουν την αληθινή ημερομηνία εκτέλεσης των αιχμαλώτων. Έτσι, αναζήτησε και βρήκε γραπτές εκθέσεις στο Ομοσπονδιακό Στρατιωτικό Αρχείο του Φράιμπουργκ [ΒΑ-ΜΑ], καθώς και τη διαταγή του ΕΛΑΣ εκτέλεσης των αιχμαλώτων. Οι Γερμανικές εκθέσεις αναγράφουν, τόσο στο Πολεμικό Ημερολόγιο της 117 Joger Division, που σχεδίασε, οργάνωσε και εκτέλεσε την UNTERNEKMEN KALAWRYTA (ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ), όσο και στις εκθέσεις της Α.Α. 116 Μάχιμης Μονάδας Αναγνωρίσεων της Βέρμαχτ, που είχε σαν αποστολή την απελευθέρωση των γερμανών αιχμαλώτων αλλά και την ανεύρεση, περισυλλογή και ταφή των πτωμάτων των εκτελεσθέντων, επί των εκθέσεων της Βέρμαχτ, όσο και εκθέσεων νεκροψίας, επί των πτωμάτων των εκτελεσθέντων. Ημερο­μηνία εκτέλεσης [δολοφονίας], η Τρίτη 07 Δεκεμβρίου 1943 ώρα 18.00.

Στην εφημερίδα ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ [αριθ. Φύλλου 05/05.11.1946 Μαζέικα – Καλάβρυτα, εκδότης Χρήστος Σταματόπουλος] καταγράφεται η διαταγή εκτέλεσης των γερμανών αιχμαλώτων του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, η οποία έχει κατά λέξη ως εξής:

Ε.Λ.Α.Σ. ΙΙΙ Μεραρχία Πελ/νήσου                                                                                 Σ.Δ. 04.12.1943 Ι. Επιτελ. Γραφείον                                                      Προς το Φρουραρχείον Μαζέικων Αριθ. Πρωτ. 11784 Εις εκτέλεσιν των υπό των Γερμανών εκτελεσθέντων αθώων πολιτών [εκτέλεση 118 άμαχων πατριωτών στο Μονοδένδρι Λακωνίας την 25 Νοεμβρίου 1943 από τη Βέρμαχτ] Εντελλόμεθα Όπως εκ του στρατοπέδου αιχμαλώτων [Μαζέικων] χορήσητε άπαντας τους Γερμανούς αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτας από τους τοιούτους των άλλων εθνικοτήτων και εκτελέσητε αυτούς. Φροντίσατε, ίνα μη γίνη αντιληπτή η ενέργειά σας αύτη αφ’ ενός μεν εκ μέρους των υπολοίπων κρατουμένων στρατιωτών εις τους οποίους πρέπει να μείνη η εντύπωσις, ότι οι υπό εκτέλεσιν πρόκειται να μεταφερθούν εις άλλο μέρος όσο και εκ μέρους των πολιτών. Αναφέρατε εκτέλεσιν παρούσης.

Ακριβές αντίγραφον Το Α' Γραφείον Τ. Δ. Πότης (Μαντζουράνης)

Αλέξανδρος (Κασσάνδρας) Μίχου Αχιλλέας (Μπλάνας)

Είχε προηγηθεί η πρόταση του Φρουραρχείου ΕΛΑΣ Μαζέικων προς το Αρχηγείο ΕΛΑΣ Πελοποννήσου [αναφορά αριθ. 31/20.11.1943 Φρου­ράρχου Μαζέικων Λοχαγού Σωτήρη Σωτηρόπουλου (Κριαράς)], να απομακρυνθούν οι αιχμάλωτοι από τα Μαζέικα. Το Αρχηγείο ΕΛΑΣ Πελοποννήσου απέρριψε την πολύ σωστή αυτή πρόταση και απάντησε, ως εξής:

Ε.Λ.Α.Σ. ΙΙΙ Μεραρχία Πελ/νήσου                                            Προς το Φρουραρχείον Μαζέικων      Ι. Επιτελ. Γραφείον Αριθ. πρωτ. 1774. Γνωρίζομεν υμίν επί της υπ’ αριθ. 31/20-11-43 αναφοράς σας, ότι δεν είναι δυνατή προς το παρόν η απομάκρυνσις εκ της περιφερείας σας του στρατοπέδου αιχμαλώτων. Σ.Δ. 1/12/43
Ακριβές αντίγραφον Το Α' Γραφείον (Τ.Δ.) Πότης (Μαντζουράνης) Κοινοπ. 1ον Γραφείον Τάγματος	Δ. Μίχου Α. Καλαματιανός

Η διαταγή εκτέλεσης των αιχμαλώτων του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου [04.12.1943] λαμβάνει, ως αφορμή την εκτέλεση [δολοφονία] από τους Γερμανούς στις 25.11.1943 εκατόν δεκαοκτώ (118) άμαχων πατριωτών στο Μονοδένδρι Σπάρτης, κυρίως Γιατρών – Δικηγόρων – Μηχανικών κ.λπ. Η Διαταγή του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου υπαγορεύτηκε από τον Άγγλο σύνδεσμο της SOE 133 Antony Antrious (Αντώνη), επί παρουσία του Μίχου – Αλέξανδρου – Αχιλλέα, οι οποίοι και την υπέγραψαν, στο σπίτι της εξαδέλφης του Μίλτου Μπαλαλά, όπου ενοσηλεύετο ο Μίχος, που είχε προσβληθεί από γρίπη. Σημειώνεται, ότι την ίδια ημέρα εκτέλεσης των 118 πατριωτών στο Μονοδένδρι Λακωνίας, το Πελοποννησιακό Γραφείο Πελοποννήσου [Κ.Κ.Ε.] αποφάσιζε, την εκτέλεση των γερμανών αιχμαλώτων [Πουρναριά 25.11.1943].

Ο σταυρός για τους δολοφονηθέντες πατριώτες στο Μονοδένδρι Λακωνίας [25.11.1943] που χρησιμοποιήθηκε από το Πελοποννησιακό Γραφείο [Κ.Κ.Ε.]
και τον ΕΛΑΣ ως αφορμή για τη δολοφονία των γερμανών αιχμαλώτων

Τη διαταγή έγραψε πρώτα σε χειρόγραφο ο επιτελάρχης του Αρχηγείου ΕΛΑΣ Πότης [Μαντζουράνης], δακτυλογραφήθηκε στη γραφομηχανή της Κοινότητας Καλαβρύτων, από το γραμματέα του 12 Συντάγματος ΕΛΑΣ Πάνο Πόλκα, επικυρώθηκε από τον Πότη [Μαντζουράνη] και διαβιβάστηκε με αγγελιοφόρο στις 05.12.1943 στο Φρουραρχείο Μαζέικων Σωτηρόπουλο. Οι αιχμάλωτοι την ίδια ημέρα [05.12.1943] οδηγήθηκαν στο Πλανητέρου, έμειναν εκεί όλη την ημέρα της επομένης [06.12.1943] στο Δημοτικό Σχολείο Πλανητέρου. Οι κάτοικοι του Πλανητέρου, λόγω της τοπικής ενορίας [Αγίου Νικολάου], προσέφεραν στους αιχμαλώτους φαγητό και γλυκίσματα.

Τις απογευματινές ώρες της 06.12.1943 ο Συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ Σέρβος, έδωσε την εντολή στο λοχαγό του 6ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Κορινθίας Ανδρέα Τρακαδά […] να παραλάβει τους 81 γερμανούς αιχμαλώτους, να τους οδηγήσει στου Μαγείρου και να τους εκτελέσει […]. Ο Τρακαδάς αρνήθηκε να εκτελέσει τη διαταγή Σέρβου, λέγοντας ότι […] είμαι στρατιωτικός, δε δολοφονώ αιχμαλώτους, εφόσον δεν υπάρχει δικαστική απόφαση εκτέλεσης (Ανταρτοδικείου) […]. Τελικά οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν στο Μάζι [07.12.1943] από ομάδα τοπικών ανταρτών, αφού τους παρέλαβε η ομάδα του 11ου Συντάγματος Αρκαδίας [Διοικητής Λοχα­γός Χρήστος Στασινόπουλο], η οποία με τη συγκατάθεση και την παρουσία των Άγγλων συνδέσμων της SOE 133 τους εκτέλεσε (δολοφόνησε) την Τρίτη 07.12.1943, την ώρα που η Α.Α. 116 Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεων έμπαινε στα Μαζέικα.

Οι γερμανοί αιχμάλωτοι της μάχης Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943]
καθ’ οδόν προς Καλάβρυτα [Κυριακή 17 Οκτωβρίου 1943]

Το φύλλο της εφημερίδας Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ [5/5.11.1946]

που δημοσιεύτηκε η διαταγή εκτέλεσης

Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΤΗ ΜΑΝΤΖΟΥΡΑΝΗ,

ΕΠΙΤΕΛΑΡΧΗ ΕΛΑΣ Β. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

Ο Πότης Μαντζουράνης Επιτελάρχης της ΙΙΙης Μεραρχίας ΕΛΑΣ Πελοποννήσου

με Ελασίτες στα Μαζέικα [Οκτώβριος 1943]

Ο Πότης (Μαντζουράνης) επιβεβαίωσε τα κατωτέρω σε μαγνητοφωνη­μένη συνέντευξη στον ιστορικό ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλο (Λυκό­βρυση Αττικής Ιανουάριος 2002), ο οποίος και παρέδωσε στο ΙΑΚ ολόκληρο το Αρχείο του. Ο Πότης Μαντζουράνης, για το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, έχει ομολογήσει τα εξής: […] Το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων και ειδικότερα η εκτέλεση των αιχμαλώτων είχε σαν αντικειμενικό σκοπό, τη δυσφήμιση της Ηγεσίας του ΕΛΑΣ, μετά την ομόφωνη απόφαση του Ανωτάτου Πολεμικού Συμβουλίου του Ηνωμένου Βασι­λείου (Αγγλία) της 25.11.1943. Η όλη ιστορία Μάχης Κερπινής, σύλληψης αιχμα­λώτων, πέρασμα από Καλάβρυτα, δολοφο­νία των τριών (3) τραυματιών αιχμαλώ­των στα Καλάβρυτα, το φιάσκο των διαπραγματεύσεων, για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων, η εκτέλεση των αιχμαλώτων κ.λπ., ήταν μια καλοστημένη παγίδα των Άγγλων στην οποία, δυστυχώς, πέσαμε και καταλήξαμε στα δραματικά γεγονότα του Δεκεμβρίου 1943. Ύστερα από τόσα χρόνια αυτοκριτικής νιώθω και εγώ ένοχος, γιατί συντέλεσα να πραγματοποιηθεί έστω και με τον τρόπο που έδρασα σαν επιτελάρχης του ΕΛΑΣ, μια τέτοια απαράδεκτη σφαγή […].

Αποδεικτικά στοιχεία για τα ανωτέρω έχει δώσει ο δάσκαλος Γιώργος Τσάμης, Αντάρτες του ΕΛΑΣ που συμμετείχαν στην εκτέλεση [Ασημακό­πουλος κ.λπ.], Γερμανοί διασωθέντες αιχμάλωτοι[Βαλτέρ – Ντόννερ] κ.ά. Μάλιστα ο διασωθείς αιχμάλωτος Rozer Walter σε μαγνητοφωνημένη συνέ­ντευξή του στον Ιστορικό Ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλο [Σεπτέμβριος 1990, Ξενοδοχείο Σαρών, Ισθμός Κορίνθου], αλλά και σε ρητή δήλωσή του προς τους Πάνο Πόλκα, Ανδρέα Παπανδρέου, Κωστάκη Κουτσούρη και Θάνο Τσαπάρα [Καλάβρυτα, Σεπτέμβριος 1990], ομολόγησε απερίφραστα ότι […] η δολοφονία των αιχμαλώτων έγινε στου Μαγείρου την 07.12.1943 με την προτροπή και παρουσία των Άγγλων Συνδέσμων της SOE 433 […].

Η ομάδα Gnass στη θέση Κυνηγού Διάσελο [Χελμός]

Φωτογραφία 10.12.1943