Αρχείο Ολοκαυτώματος - Οι Αντάρτες του ΕΛΑΣ στα Καλάβρυτα

Ο Σμήναρχος Μίχος έφιππος με ομάδα ανταρτών στους Αγίους Θεοδώρους Αροανίας ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 181 - μέρος 5ο τα κείμενα και...

Ο Σμήναρχος Μίχος έφιππος με ομάδα ανταρτών στους Αγίους Θεοδώρους Αροανίας

ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 181 - μέρος 5ο

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων
copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου
Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-35-

ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΣΤΑ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ (10.09.1943)

Η Ιταλία στο πρόσωπο τον Μπαντόλιο, που ανέτρεψε τον Μουσολίνι, παραδόθηκε άνευ όρων στις 10.09.1943 στους συμμάχους. Στις 10 και 11/9/1943, ο στόλος της παραδιδόταν στη Μάλτα. Η θέση των Ιταλών στην Ελλάδα ήταν δύσκολη. Η είδηση της παράδοσης είχε παραλύσει το πεσμένο γενικά ηθικό του Ιταλικού στρατού και αναζητούσε τρόπους να διαφύγει από την σκληρή δοκιμασία του πολέμου.

Εκείνη ακριβώς την εποχή, στα Καλάβρυτα βρισκόταν η καραμπινερία που αποτελούταν από 100 περίπου άντρες και δυο τάγματα μελανοχιτώνων. Το ένα ήταν στρατωνισμενο μέσα στα Καλάβρυτα και το άλλο στην Κερπινή.

Στην Καραμπινερία επικρατούσε η άποψη ότι ο πόλεμος για τους Ιταλούς είχε τελειώσει και ότι έπρεπε να βρούνε τρόπους να απαγκιστρωθούν οριστικά. Αντίθετα, στο τάγμα οι γνώμες ήσαν διχασμένες. Οι φασίστες που παρακολουθούσαν τις αντιδράσεις των σκληρών της Ρώμης, επέμεναν ότι η θέση τους ήταν στο πλευρό των Γερμανών. Οπωσδήποτε και στο τάγμα η κατάσταση ήταν αβέβαιη και οι εκτιμήσεις εκείνων που κρατούσαν επαφή με την καραμπινερία ήταν, πως αν εμφανίζονταν αντάρτες στην πόλη, η καραμπινερία θα παραδιδόταν και αυτό θα παρέσυρε σε παράδοση και το τάγμα, παρά τις αντιδράσεις των σκληρών φασιστών.

Στις 10.09.1943, η καραμπινερία έκανε γνωστές τις προθέσεις της στον Πρόεδρο της Κοινότητας [Ανδρέα Παπανδρέου] και στην οργάνωση του ΕΑΜ. Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Καλαβρύτων Ανδρέας Παπανδρέου και οι ΕΑΜικοί παράγοντες της πόλης, έμαθαν την ίδια μέρα (10.09.1943) πως ο αρχηγός του αντάρτικου Β. Πελοποννήσου Δ. Μίχος (γέρο-Μίχος), είχε φτάσει στην Αγία Λαύρα. Και πήγαν και αυτοί στην Αγία Λαύρα για να του ανακοινώσουν τις προθέσεις της καραμπινερίας. Η επιτροπή, με επικεφαλής τον Πρόεδρο της Κοινότητας, βρήκε στην Αγία Λαύρα το γέρο-Μίχο με το λόχο διοίκησης του Αρχηγείου αποτελούμενο από 90 άνδρες και τους επικεφαλής της αγγλικής αποστολής στο Μωριά τότε Μακ Μάλλεν και Άντριους. Εκεί συζήτησαν από κοινού το θέμα των Ιταλών και αποφασίστηκε να μπουν τη νύχτα στα Καλάβρυτα και με την παρουσία τους να εκβιάσουν την παράδοση των Ιταλών. Οι Καλαβρυτινοί γυρίσανε στην πόλη, αφού ενημέρωσαν το αρχηγείο των ανταρτών για τον τρόπο που θα έπρεπε να κινηθούν χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Κοντά στο αρχηγείο έμειναν δυο σύνδεσμοι Καλαβρυτινοί.

Ο γέρο-Μίχος παρέλαβε τους (40) από τους (90) αντάρτες και τους δύο Άγγλους και σύρθηκε αθόρυβα στις παρυφές της πόλης. Έπρεπε να περιμένουν να δύσει το φεγγάρι για να μπούνε μέσα στην πόλη. Το υπόλοιπο τμήμα στάλθηκε προς το δρόμο της Φτέρης για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο της διαφυγής τον Ιταλικού τάγματος της Κερπινής προς τη Φτέρη. Επικεφαλής του τμήματος αυτού ήταν ο Χελμός (Κ. Γκίκας), μόνιμος αξιωματικός από τα Καλάβρυτα. Ο γέρο-Μίχος είχε καταστρώσει ένα σχέδιο για να αντιμετωπίσει κάθε περίπτωση. Όπως μου αφηγήθηκε ο ίδιος στις φυλακές της Πάτρας, όπου μου υπαγόρευε το κείμενο, αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύτηκαν στην ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΧΑΪΑ το 1946 με τίτλο «ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΟΥΝΟ», υπολόγιζε πολύ στον αιφνιδιασμό του τάγματος της Κερπινής και είχε έτοιμη μια λύση που αποδείχθηκε πραγματικά καταπληκτική. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι ο σμήναρχος Μίχος ήταν καταπληκτικός γνωστής του ανταρτοπόλεμου. Αυτό του επέτρεπε να συλλαμβάνει και να φέρνει σε πέρας, καταπληκτικά σχέδια. Έτσι φρόντισε να κοπούν τα τηλέφωνα, για να μη μπορούν να επικοινωνούν οι Ιταλοί της πόλης με έξω. Όταν έδυσε το φεγγάρι και το σκοτάδι κάλυπτε τις κινήσεις τους, ο Μίχος με το σαλπιγκτή του και τους δυο Άγγλους, σύρθηκαν αθόρυβα ως τον ιστορικό πλάτανο. Το τμήμα του χωρισμένο σε ομάδες, είχε πιάσει σημεία γύρω από την καραμπινερία, ενώ μια ομάδα είχε αποστολή να καθηλώσει το τάγμα. Όπως έλεγε ο Μίχος, ήθελε να αρχίσει την επίθεση από τον ιστορικό πλάτανο και μάλιστα πριν να ξεκινήσουν για τα Καλάβρυτα, είχε πει στους Άγγλους το δημοτικό τραγούδι που συνδέεται με τον Πλάτανο.

Με άνεση και ψυχραιμία, μέσα σε μια κωμόπολη όπου οι Ιταλοί ήσαν σχεδόν ίσοι με τους κατοίκους, ο Μίχος έδωσε εντολή στο σαλπιγκτή του να σαλπίσει το «Προχωρείτε… προχωρείτε…». Η γαλήνη της καλοκαιριάτικης νύχτας σχίστηκε Τα βουνά και τα λαγκάδια πήραν την ηχώ και το «προχωρείτε… προχωρείτε…» αντηχούσε λες και σάλπιζαν δεκάδες σαλπιγκτές μαζί και από παντού Οι αντάρτες απάντησαν στο σάλπισμα με μια ομοβροντία και με φωνές προς τους Ιταλούς «παραδοθείτε». Η πόλη πετάχτηκε στο πόδι. Οι μαχητές της Λευτεριάς έφερναν ρίγη στα κορμιά. Οι μυημένοι στο σχέδιο κινήθηκαν δραστήρια. Ο πολύς κόσμος που δεν γνώριζε το σχέδιο, κρατούσε την ανάσα του. Οι Ιταλοί του τάγματος πάγωσαν. Οι φασίστες έστειλαν σήμα με τον ασύρματο στη Γερμανική δύναμη που έμενε στα Μαζέικα. Δεν πρόλαβαν όμως να ειδοποιήσουν και το τάγμα της Κερπινής, γιατί οι αντάρτες εξουδετέρωσαν τον ασύρματο.

Η καραμπινερία, όπως είχε σχεδιαστεί, παραδόθηκε. Οι αντάρτες πήραν τα όπλα και τα πυρομαχικά και όλοι οι Ιταλοί της καραμπινερίας οδηγήθηκαν έξω από την πόλη προς το Μπρίμισι. Από το τηλέφωνο της καραμπινερίας ο Μίχος παρήγγειλε στο τάγμα να παραδοθεί. Ο διοικητής του ζητά μια ώρα προθεσμία. Ο Μίχος απειλεί, αλλά δεν έχει ικανή δύναμη ώστε να χτυπήσει το τάγμα. Ρίχνουν όπλα ριπές και απειλούν. Μέσα στο τάγμα γίνονται συζητήσεις και φαίνεται ότι επιβλήθηκαν οι φασίστες, που η απάντηση δεν ερχόταν. Οι προσπάθειες εκβιασμού δεν έφεραν αποτέλεσμα. Στο μεταξύ, οι αντάρτες ειδοποιούνται από τον Πριόλιθο ότι καταφθάνει φάλαγγα αυτοκινήτων από τα Μαζέικα. Ο Μίχος δίνει το σύνθημα αναδίπλωσης προς του Μπρίμισι-Σουδενά. Οι Καλαβρυτινοί είχαν βγει στους δρόμους. Οι Άγγλοι σύνδεσμοι τραγουδούσαν με τα σπαστά τους ελληνικά, μια παραλλαγή του δημοτικού τραγουδιού «σαράντα παλληκάρια… με τους Άγγλους και με το Μίχο πήρανε τα Καλάβρυτα». Σε λίγο μπήκαν στα Καλάβρυτα οι Γερμανοί. Συγκέντρωσαν τους τρομαγμένους Ιταλούς και το πρωί τους μετέφεραν συνοδεία ………

Ο Σμήναρχος Μίχος στα Καλάβρυτα

Ο ΜΙΧΟΣ ΣΤΟ ΣΥΡΜΠΑΝΙ

Είναι το τελευταίο 10ήμερο του Ιούλη 1943 είναι απόγευμα, πλησιάζει να βραδιάσει, που ακούστηκε μια πληροφορία και μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα με χαμηλή φωνή: έρχονται αντάρτες. Η καρδιά μας σκίρτησε από δέος και χαρά. Απάνω από το χωριό στη θέση Πέτρου, στη βρύση βλέπουμε να κατηφορίζουν μια 10ριά αντάρτες. Τρέξαμε να τους προϋπαντήσουμε στο εκκλησάκι του χωριού Αγ. Παρασκευή. Σε λίγα λεπτά σφίγγαμε τα χέρια τους. Χαρούμενοι τους καμαρώναμε και μια ελπίδα λευτεριάς γεννιέται μέσα μας. Ήταν η πρώτη Ανταρτοομάδα που βλέπαμε με τον αρχηγό τους το Γέρο Μίχο. Ο Μίχος με το γκρίζο μούσι του και τ’ αστραφτερά μάτια του μας είπε:
Με λένε Σταυραϊτό. Ο Λαός με θέλει Μίχο. Μίχο; Μίχο!
Διανυκτέρευσαν στο χωριό [Πριόλιθος] την επόμενη μέρα πριν το μεσημέρι, ήρθαν από άλλο δρόμο δύο Άγγλοι, συνοδευόμενοι από δύο αντάρτες του Ε.Λ.Α.Σ. Αγόρασαν ένα άλογο από το χωριό 8 λίρες. Η οργάνωση του Ε.Α.Μ. του χωριού που μέχρι τότε ήταν κρυφή, περιποιήθηκε τους αντάρτες και Εγγλέζους. Μετά το φαγητό οι Εγγλέζοι χρησιμοποίησαν για κεραία του ασυρμάτου τους μια κερασιά που ήταν εκεί κοντά κάτω από το δημόσιο δρόμο και έβγαλαν το πρώτο ανακοινωθέν που ακούγαμε μέσα στην Κατοχή. Το τοιχοκόλλησαν στην πόρτα του καφενείου Γιάννη Αθ. Αναστόπουλου που έλεγε: «Οι κομμουνιστές ήσαν εκείνοι προς αιωνία των μνήμη που σήκωσαν πρώτοι την επανάσταση στην πόλη και στο βουνό. Χτυπάτε τον καταχτητή στην πόλη, στο βουνό, στη θάλασσα και στον κάμπο. Πυκνώσατε τις τάξεις του Ε.Α.Μ.-Ε.Λ.Α.Σ.». – Στρατηγείο Μέσης Ανατολής. Σε λίγο φύγανε από το χωριό.
Οι Γερμανοί ανεβαίνουν στα Καλάβρυτα να αφοπλίσουν τους γερμανούς και οι αντάρτες πλησιάζουν τα Καλάβρυτα να μπορέσουν να πάρουν τους Ιταλούς με το μέρος τους. Μερικοί Ιταλοί πέρασαν με τα όπλα τους στον Ε.Λ.Α.Σ., οι πολλοί αφοπλίστηκαν από τους Γερμανούς. Οι Γερμανοί αφού αφόπλισαν τους Ιταλούς εγκαταλείπουν τα Καλάβρυτα και αποσύρονται για τις βάσεις τους στα παράλια. Είναι το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη 1943. Οι Γερμανοί κινούνται από Τρίπολη προς Μαζέικα και φτάσανε εκεί. Οι Αντάρτες με τις οργανώσεις των χωριών κινητοποιούν τους κατοίκους και σαμποτάρουν τους δρόμους. Ο δρόμος από το Συρμπάνι μέχρι τον αυχένα Πριόλιθο σαμποτάρεται. Όλη τη νύχτα ρίχνουμε ογκόλιθους και μικρότερες πέτρες σε όλο το δρόμο. Λίγα μέτρα από τον αυχένα Πριόλιθο προς το χωριό κόβουμε ένα μεγάλο δέντρο βελανιδιά και φράζουμε το δρόμο. Από εδώ θα έρθουν οι Γερμανοί προς Καλάβρυτα. Μια ομάδα ανταρτών έχουν πιάσει τα απέναντι υψώματα με ένα οπλοπολυβόλο με στόχο τον αυχένα που θα έρθουν οι γερμανοί από Μαζέικα. Και στην άλλη πλευρά στη θέση Κερασιά έχει πιάσει θέση μια άλλη ομάδα μικτή με αυτόμολους Ιταλούς που έχουν κι έναν όλμο.