Όταν ακούω µπαγλαµάδες...Η συνέντευξη του καλού φίλου και μεταξύ πολλών άλλων, μουσικολόγου, Δημήτρη Σταθακόπουλου (φωτό) στην εφημερίδα ...
Όταν ακούω µπαγλαµάδες...Η συνέντευξη του καλού φίλου και μεταξύ πολλών άλλων, μουσικολόγου, Δημήτρη Σταθακόπουλου (φωτό) στην εφημερίδα "Τα ΝΕΑ" και στον δημοσιογράφο Δημήτρη Μανιάτη (Σάββατο 11.5.2013) με αφορμή την συμμετοχή του μπαγλαμά στην eurovision
Ερευνώντας σε πιο μουσικολογική βάση όμως την προέλευση του λαϊκού οργάνου δεν θα μπορούσε να μη ζητηθεί η άποψη ενός ειδικού: «Η λέξη μπαγλαμάς προέρχεται από το παλαιοτουρκικό/οθωμανικό baglamak και σημαίνει "δένω/σφίγγω", υπονοώντας ότι αρχικά το όργανο έφερε τάστα (διαστήματα στο μάνικό του) δετά/δεμένα και όχι μεταλλικά/καρφωτά όπως στα σύγχρονα όργανα. Ομως η ονομασία ενός αντικειμένου ή εν προκειμένω ενός μουσικού οργάνου δεν είναι υποχρεωτικά και δηλωτική της προέλευσης, καταγωγής ή της τεχνοτροπίας του. Τα μουσικά όργανα αυτά είναι αρχαία και υπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου ονομάζονταν πανδουρίδες ή τρίχορδα και είχαν ποικίλα μεγέθη, ενώ αρχικά τα έπαιζαν γυναίκες. Από τη βυζαντινή περίοδο και μετά αρχίζουν απεικονίσεις τους σε χέρια ακριτών ή γενικά ανδρών με το παραφθαρμένο όνομα θαμπούρα, φάνδουρος και ταμπουράς.
Στη συνέχεια τα συναντάμε απεικονιζόμενα σε χέρια κλεφτών και αρματολών για να φτάσουμε ώς τα νεότερα όργανα της οικογένειας των μπουζουκοειδών (μπουζούκι, τζουρά, μπαγλαμά) όπως τα γνωρίζουμε σήμερα». Η ιστορική αναδρομή προέρχεται από τα χείλη του Δημήτρη Σταθακόπουλου, διδάκτορος του Παντείου Πανεπιστημίου και μουσικολόγου, ο οποίος συμπληρώνει: «Επομένως ο μπαγλαμάς έλκει αρχαία και βυζαντινή καταγωγή ως μικρό πανδουροειδές τρίχορδο όργανο που αρχικά έπαιζαν οι γυναίκες και μετά άνδρες και ειδικά οι πολεμιστές (π.χ. ακρίτες, κλέφτες, αρματολοί κ.λπ.), το δε μικρό μέγεθός του εξυπηρετούσε την εύκολη μεταφορά του κρεμασμένος στη ζώνη μαζί με τα άρματα. Από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά συνδέθηκε με το ρεμπέτικο, ενώ η εύκολη κατασκευή του βοηθούσε στο να τον φτιάξουν (και οι φυλακισμένοι) με ποικίλα υλικά, όπως ξύλα, κολοκύθες, μεταλλικά κουτιά, καβούκια χελώνας κ.λπ. κουβαλώντας τον κάτω από το σακάκι τους για αυτοσχέδια μοναχικά ή μεγαλύτερα γλέντια».
Και μπορεί να κυριάρχησε μια φολκλόρ εικόνα του μπαγλαμά ή να θεωρήθηκε στα νεότερα χρόνια πως ο ρόλος του υπήρξε διακοσμητικός, όμως τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι για το νυκτό έγχορδο όργανο. «Ο ήχος του, έως μια οκτάβα ψηλότερα του κουρδίσματος του μπουζουκιού, είναι οξύς και εξυπηρετεί τα πρίμα μιας λαϊκής ορχήστρας», καταλήγει ο κ. Σταθακόπουλος.
Ο Γιώργος Αλτής, μπουζουξής και συνθέτης της νεότερης γενιάς, συμπληρώνει την εικόνα: «Ο μπαγλαμάς δένει την ορχήστρα. Και μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα της μελωδίας τού μπουζουκιού, εξάλλου δεν φτάνει η έκτασή του, έχει όμως ουσιαστικό ρόλο. Τέλος, ο μπαγλαμάς περνάει συχνά το φράγμα του λαϊκού τραγουδιού και συγκινεί, για παράδειγμα, και τους ροκάδες που συχνά τον έχουν εντάξει σε δικά τους κομμάτια».
Ο καθηγητής Δημήτρης Σταθακόπουλος θέτει ακόμη μια σημαντική παράμετρο: «Ο μπαγλαμάς είναι μίνι πρίμο οξύ μπουζούκι και η ανάγκη δημιουργίας του από παλιά ήταν η εύκολη κατασκευή και μεταφορά του, όπως αποτελεί και πρίμα συνοδεία της λαϊκής ορχήστρας. Ο πιο διάσημος αποκλειστικά μπαγλαματζής της ιστορίας του ρεμπέτικου ήταν ο Γιώργος Μπάτης ή Ζωρζ Μπατέ, αν και αρκετοί ακόμα έπαιζαν ενίοτε και μπαγλαμά ή τζουρά. Αλλοι μπαγλαματζήδες γνωστοί επίσης ήταν ο Γιώργος Νιανιούρης, ο Αντρικάκης, ο Γιώργος Παράκιας και πολλοί άλλοι ανώνυμοι», μας λέει.
Η ουσία είναι ότι προπολεμικά ήταν αδιανόητο να γραφτεί ζεϊμπέκικο (και όχι μόνο) χωρίς και τη χρήση μπαγλαμά. Μπορεί μέχρι και την Κατοχή ο μπαγλαμάς να κρυβόταν στην κωλότσεπη ή στη μέσα τσέπη του σακακιού τού εκάστοτε μουσικού. Μπορεί στη συνέχεια να είχε τον λειτουργικό του ρόλο στις ορχήστρες του '60 και πιο μετά να έχασε αυτόν τον ρόλο. Φαίνεται όμως πως οι νεότερες γενιές των μουσικών του λαϊκού τραγουδιού αλλά και οι έντεχνοι καλλιτέχνες επανατοποθετούν εκεί που πρέπει το μικρό έγχορδο όργανο. Το ανακαλύπτουν εκ νέου και το επαναφέρουν στα λάιβ τους. Αυτό το μικρό οργανάκι που θα φωτίσουν και οι κάμερες στα χέρια του Αγάθωνα το βράδυ της 18ης Μαΐου σ' έναν - κατά τα άλλα - παράταιρο και διαφορετικό από το κλασικό πάλκο χώρο.
Λήμμα
Μπαγλαμάς:
Ο μπαγλαμάς είναι το mini/μικρό μπουζούκι και ειδικά τρίχορδο μπουζούκι, κουρδιζόμενο μια οκτάβα ψηλότερα του μπουζουκιού, σε ρε λα ρε, αν και παλαιότερα είχε και άλλα κουρδίσματα/ντουζένια. Το σκάφος/ηχείο του μπουζουκιού φτιάχνεται με ντούγιες, δηλαδή φιλέτα ξύλου, ενώ ο μπαγλαμάς συνήθως είναι σκαφτός (δηλαδή δημιουργείται ηχείο σ’ ένα ενιαίο κομμάτι ξύλου με σκάψιμό του) και σπανιότερα με ντούγιες/φιλέτα.
Τραγούδια που έχουν έντονη
τη σφραγίδα
του μπαγλαμά
«Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια»
Του Μάρκου Βαμβακάρη. Κάποια στιγμή ο ήχος του μπουζουκιού «σβήνει» και σολάρει ο μπαγλαμάς του Παναγιώτη Χρυσίνη.
«Κάφ’ τονε, Σταύρο, κάφ’ τονε»
Εμβληματικό παίξιμο του Γιώργου Μπάτη στην επιτυχία του Μάρκου Βαμβακάρη. Ο Μπάτης παίζει μάλιστα κόντρα στον ρυθμό.
«Βρε μάγκα το μαχαίρι σου»
Παίζει επίσης εδώ ο Μπάτης.
«Οι μπαγλαμάδες»
Του Στέλιου Κερομύτη. Ο Βασίλης Τσιτσάνης σολάρει με μπαγλαμά.
από εφ. "ΤΑ ΝΕΑ" Διαβάστε ακόμα τα σχετικά άρθρα του Δημήτρη Σταθακόπουλου που δημοσιεύθηκαν στο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS:
Περί Μπουζουκιού ο "σύντομος λόγος"
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.