Αρχείο Ολοκαυτώματος - ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΟΥ ΕΛΑΣ Β.Δ. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΜΗΝΑΡΧΟΥ ΜΙΧΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ [ΕΑΜΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ] ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΟΥ ΕΛΑΣ Β.Δ. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΜΗΝΑΡΧΟΥ ΜΙΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΛΑΒΡ...

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ [ΕΑΜΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ]

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΤΟΥ ΕΛΑΣ Β.Δ. ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΜΗΝΑΡΧΟΥ ΜΙΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ

[Απόσπασμα από το τετράδιο – ημερολόγιο]

τα κείμενα και οι φωτογραφίες διέπονται από τη Νομοθεσία περί Πνευματικών Δικαίωμάτων

copyright Ιστορικό Αρχείο Κανελλόπουλου

Φως στα ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου του Δημ.Κανελλόπουλου για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα

-62-

Παραθέτουμε κατωτέρω αποσπάσματα από τις θέσεις του Αρχηγού ΕΛΑΣ Β.Δ. Πελοποννήσου Σμήναρχου Δημ. Μίχου ή Μαχαίρα από το 4^ο τετράδιο [σελίδες 345-368] για τα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν στο Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα. Γράφει ο καπετάν Σταυραετός:

Η μάχη της Κερπινής

● Στις 16 του Οκτώβρη (1943), ένα Τμήμα κρούσεως από Γερμανούς ορειβάτες επίλεχτης δύναμης λόχου, αποπειράθηκε ν’ ανεβεί εις την πόλη των Καλαβρύτων με νυχτερινή πορεία αιφνιδιαστικά, να εξουδετερώσει Τμήματα του Τάγματος και να κάνει όσες ζημιές θα μπορούσε στα μετόπισθεν αυτού του Τάγματος. Ο Σφακιανός ειδοποιήθηκε εγκαίρως όπως και μεις και περιμέναμε. Χρησιμοποίησαν απίθανα σημεία για το ανέβασμά τους, χαράδρες κ.α. και έτσι κατάφεραν να περάσουν ανενόχλητοι από διάφορα προκεχωρημένα Τμήματά μας, έφθασαν ως τα υψώματα Ρωγοί-Κερπινή, σχεδόν δίχως αντίσταση. Έως μιάμισυ ώρα μακρυά από τα Καλάβρυτα. Στις 11 το πρωί απαντήθηκαν μ’ ένα λόχο του δικού μας Τάγματος και άρχισε μια σκληρή μάχη. Στάλθηκαν διάφορες ενισχύσεις και η επονίτικη ομάδα του Στρατηγείου. Έγινε μια μάχη ελιγμών και ο Γερμανός λοχαγός και οι αξιωματικοί του, έκαναν διάφορες κινήσεις ανάλογα με τη διαμόρφωση του εδάφους απαγκι­στρωνόμενοι και προχωρώντας. Αλλά έπεσαν απάνω σε άλλα τμήματά μας, που διαρκώς έλεγχαν την περιοχή.

Ο αντάρτης του Ανεξάρτητου Τάγματος ΕΛΑΣ Καλαβρύτων (αριστερά) Δημ. Αλεξόπουλος, ο οποίος με το πολυβόλο του καθήλωσε στα Τρία Δέντρα (Κερπινή) τους γερμανούς και καθόρισε την τύχη της μάχης. Δεξιά ο Γ. Τσενές.

Διάρκεσε αυτή η μάχη γύρω στις 16 ώρες, σκοτώθηκαν αρκετοί από τον εχθρό, αυτοκτόνησαν μερικοί, μεταξύ τους και ο ασυρματιστής αφού κατέστρεψε πρώτα τον ασύρματο. Όλοι οι υπόλοιποι παραδόθηκαν. Ο οπλισμός και όλο τους το υλικό πέρασε στα χέρια των δικών μας. Αποχτήσαμε αρκετά μυδράλια, πιστόλια και κάμποσα Μαρσίπ, και από τότε είπα καλή αρχή και με τους Γερμανούς; Από τους δικούς μας έπεσε ένας νεκρός, ένας τραυματίστηκε. Ο λαός των Καλαβρύτων επεφύλαξε μια ενθουσιώδη υποδοχή στο Τάγμα τους. Αποτελείτο από Καλαβρυτινούς κατά το πλείστον αυτό το Τάγμα του Σφακιανού.

● Την άλλη μέρα (17.10.1943) ανέβηκε εις τα ψηλώματα ένα ολόκληρο Τάγμα από την φρουρά του Αιγίου, δεν κατάφερε όμως να πλησιάσει προς τα Καλάβρυτα. Έσερνε μαζί του πυροβολικό και όλα τα σύγχρονα όπλα. Δεν ετόλμησε να μπει στα στενά, γύρισε το πισάχναρο, αφού συνεπεκόμισε τους νεκρούς τους και την ίδια ημέρα γύρισε στο Αίγιο.

● Στις αρχές του Οκτώβρη (1943) ομάδα του 6^ου Συντάγματος χτυπήθηκε με μια Γερμανική ομάδα που είχαν ανέβει για τοπογράφηση. Το αποτέλεσμα ήταν να σκοτωθούν δυο Γερμανοί και οι υπόλοιποι εσώθηκαν δια της φυγής. Άφησαν στα χέρια μας ένα οπλοπολυβόλο, ένα τοπογραφικό ταχύμετρο κ.ά.

● Ένα άλλο τμήμα του ΙΙ Τάγματος του ιδίου Συντάγματος χτύπησε στο χωριό Μπερπάτι ένα αυτοκίνητο με στρατό. Στις 5.11.1943. Αποτέλεσμα πέντε νεκροί, τέσσερες αιχμάλωτοι, κάηκε το αυτοκίνητο και δυο οπλοπολυβόλα πέρασαν στα χέρια μας.

● Στις 29.10.43 ο λόχος του Αρχηγείου του Συντάγματος χτύπησε ένα Γερμανικό Τμήμα στην περιοχή Κιόνια με αποτέλεσμα να σκοτωθούν ένδεκα και να τραυματιστούν δέκα. Αιχμάλωτος ένα δεκανέας. Πήραν λάφυρα μία μοτοσυκλέτα και διάφορα άλλα υλικά.

● Στις 8 του Αυγούστου 1943 αιχμαλώτισε εννιά Ιταλούς με ένα αυτοκίνητο μαζί με το πολεμικό υλικό που είχαν κοντά στο Μποζεΐτη της Πηνείας. Ένα τμήμα του ιδίου Τάγματος είχε άλλη σύγκρουση στις 29.8.43 μ’ ένα Ιταλικό Τμήμα στο Χάνι-Παπαντώνη. Τα αποτελέσματα αυτής της μάχης ήσαν 40 νεκροί από τους Ιταλούς, 15 τραυματίες και 2 αιχμάλωτοι. Στην ίδια θέση πιάστηκε και ένα Γερμανικό αυτοκίνητο με δυο Γερμανούς αξιωματικούς. Στην γέφυρα Κρόκοβας μια ομάδα του Τάγματος Σφακιανού συνέλαβε επτά ποδηλατιστές στις αρχές του Οκτώβρη (1943). Στην ίδια περιοχή συνέλαβαν άνδρες του ίδιου αυτού τάγματος τρεις Γερμανούς της ταχυδρομικής υπηρεσίας και πήραν έγγραφα υψίστης σημασίας για πληροφορίες μας.

● Στον αμαξιτό δρόμο Κορίνθου-Αιγιαλείας πιάστηκαν δυο Ιταλικά αυτοκίνητα με διάφορα υλικά. Στον ίδιο δρόμο κοντά στο χωριό Ριζόμυλο χτύπησε μια κούρσα με δυο αξιωματικούς εκ των οποίων ο ένας ήταν ανώτερος. Αμφότεροι εφονεύθησαν ο δε οδηγός παρεδόθη. Όλα αυτά γένηκαν μέχρι τέλους του Οκτώβρη 1943. (αφορά αφήγηση για την οργάνωση του Ε.Λ.Α.Ν. στο Ταίναρο, Αργολικό και Κορινθιακό κόλπο).

Οι διαπραγματεύσεις για την τύχη των Γερμανών αιχμαλώτων της μάχης της Κερπινής [16-17.10.1943]

● Μετά την εκμηδένιση του Γερμανικού Τμήματος των Ορειβατών η Κατοχική διοίκηση επιθυμούσε να ανακτήσει το γόητρο του αήττητου του Γερμανικού Στρατού. Από τις πληροφορίες που είχαμε και από μερικά έγγραφα που έπεσαν στα χέρια μας, πληροφορηθήκαμε πως προπαρασκεύαζαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Βόρεια Πελοπόννησο. Από τους Αιχμαλώτους που είχαμε, διαλέξαμε δυο Αλσατούς που δεν θα ήταν από τα πολύ καλά παιδιά του Χίτλερ, και ο διευθυντής του III γραφείου μας, τους χρησιμοποιούσε για μεταφραστές των διαφόρων Γερμανικών χαρτιών αλλά και ως διερμηνείς. Η Γαλλική Γλώσσα, ήταν η γλώσσα που χρησιμοποιούσαμε μεταξύ μας. Ο Ταγματάρχης Γιάννης του III γραφείου μας, είχε βρει στον εγγράμματο Αλσατό έναν αφοσιωμένο Γιάννη, Γαλλικής καταγωγής. Και είχαμε κοινούς πόθους και έναν μοναδικό σκοπό μεταξύ μας, την απελευθέρωση της Ευρώπης από το Χιτλερικό μίασμα.

Ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Θεόκλητος,  κράτησε παθητική στάση στο θέμα της τύχης των γερμανών αιχμαλώτων

Η Λουίζα Κακούρη δακτυλογράφησε τις προτάσεις των γερμανών

● Κατά τις αρχές του Νοέμβρη (1943) ήρθε στο Στρατηγείο μια πενταμελής επιτροπή από το Αίγιο με τον Δήμαρχο επικεφαλής, έναν αρχιμανδρίτη, ένα δικηγόρο, έναν ανηψιό μου και έναν άλλον που δεν εγνώριζα. Ήταν επιφορτισμένοι από τον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή και τον Δεσπότη (Θεόκλητο) να μας παρακαλέσουν να αφήσουμε λεύτερους τους αιχμαλώτους (της μάχης της Κερπινής). Ένα έγγραφο που μας έφεραν ούτε λίγο, ούτε πολύ μας ζητούσαν να τους αφήσουμε λεύτερους με τον οπλισμό τους και όλα τους τα είδη. Μας ζήταγαν να αναστήσουμε και εκείνους που σκοτώθηκαν στη μάχη της 16^ης του Οκτώβρη (1943). Ο Δεσπότης τρομοκρατημένος με παρακαλούσε (αποστολή Παπαδημητρίου) μ’ ένα γράμμα του να λυπηθώ την πόλη του Αιγίου που θα καταστρεφόταν στην περίπτωση που θα αρνιόμαστε. Κι αυτοί που αποτελούσαν την επιτροπή ήσαν τρομερά επηρεασμένοι από τους ψευτοπαλληκαρισμούς του αρχιναζίστα Στρατιωτικού. Ήταν ένας αναιδής τύπος, συνηθισμένος να διστάσει. Εστείλαμε με τα ίδια πρόσωπα απάντηση στο έγγραφό τους, με λίγα λόγια και σταράτα. Τους λέγαμε πως οι αιχμάλωτοι που πιάστηκαν ήσαν αιχμάλωτοι πολέμου και σαν τέτοιοι κρατούνται από μας. Είμαστε όμως διατεθειμένοι να τους ανταλλάξουμε με δικούς μας που βρίσκονται φυλακισμένοι από τις δυνάμεις κατοχής. Και στο Δεσπότη μ’ ένα προσωπικό μου γράμμα (κομιστής ο Παπαδημητρίου) του έδινα δύναμη, υπομονή και θάρρος. Σε λίγες μέρες μαθαίναμε πως άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους δικούς μας της πόλης (Γραμματέα Πελοποννησιακού γραφείου ΚΚΕ Κώστα Γαμβέτα). Ένα δεύτερο όμως έγγραφο από τον ίδιο διοικητή προσωπικό σε μένα, σε ηπιότερο τόνο, έλεγε μεταξύ των άλλων πως ήρθαν στην Χώρα μας ως Ελευθερωτές και δέχονταν την ανταλλαγή, όχι όμως από ανθρώπους που θα είχαν φυλακισμένους ως κομμουνιστές αλλά με δικιά τους διαλογή από τους διάφορους κρατουμένους. Τους απαντήσαμε μ’ ένα δριμύτατο έγγραφο και έτσι διακόψαμε τις διαπραγματεύσεις. Δεν τόλμησαν να πειράξουν κανέναν στην περιοχή της Αιγιαλείας, ούτε έκαναν συλλήψεις. Οι θρασείς είναι και στο έπακρον δειλοί. Μια και εκόπηκαν μεταξύ μας οι διαπραγματεύσεις, εστράφηκαν προς το 12^ο Σύνταγμα για να μεσολαβήσει κι έτσι συναντιόταν ο πολιτικός του Συντάγματος γιατρός Κωνσταντίνου, σ’ ένα χωριό της Αιγιαλείας μ’ έναν επίσημο Γερμανό που ανέβηκε ως εκεί. Εμείς είχαμε βάλει τους όρους της ανταλλαγής και είχαμε τους λόγους μας, να επιμένουμε.

Ο βομβαρδισμός του Στρατηγείου του Ε.Λ.Α.Σ. στο Σκεπαστό

● Σ’ αντίποινα μας έστειλαν τις τελευταίες ημέρες του Νοέμβρη μια μοίρα αεροπλάνων Στούκας και εβομβάρδισε το χωριό Βυσωκά που βρισκόταν το Στρατηγείο. Έκαναν κάμποσες ζημιές σε σπίτια του χωριού και σκοτώθηκαν δέκα άτομα και τραυματίστηκαν άλλοι τόσοι. Ήξεραν καλά τους στόχους που έμενε το Στρατηγείο, αλλά δεν υπελόγισαν καλά εκείνες τις βόμβες που δεν θα ’σκαγαν. Εκείνη που ήταν για τα γραφεία μας, δεν πήρε φωτιά. Αλλά και τα μαθήματα της προφυλάξεως από εναέρια επίθεση, εφαρμόστηκαν γρήγορα και αποφεύχτηκαν μεγάλες ζημιές. Επτά έως οκτώ τόννους βόμβες αδειάστηκαν σ’ αυτό το χωριό και από χαμηλή πτήση πυροβολήθηκαν διάφορα σπίτια και το Σχολείο. 

Ο μικρός Παπαφράγκου θύμα του βομβαρδισμού

Οι Άγγλοι απελευθερώνουν προδότη

● Ύστερα από λίγες ημέρες πιάστηκε ένας ύποπτος στην περιοχή και τον έφεραν σε μένα. Ήταν ένας ελεεινός άνθρωπος από κάποιο χωριό της Κορινθίας, που τον είχαν στείλει από εκεί με μια θανατική καταδίκη. Του είχαμε δώσει αναστολή και τον αφήσαμε σ’ ένα χωριό της Αιγιαλείας να δουλεύει και να ζει. Από αυτόν εμάθαμε πως τον έπιασαν μια ημέρα και τον πήγαν στο (Γερμανικό) Φρουραρχείο του Αιγίου. Εκεί έμεινε μ’ έναν ακόμη παλιό συγκρατούμενο από την Βυσωκά, που έκανε και το διάγραμμα των εγκαταστάσεών μας στο χωριό (Βυσωκά). Έτσι μας έλεγε. Αυτός είχε ανεβεί με εντολή του φρουράρχου για να μάθει τις ζημιές από τον αεροπορικό βομβαρδισμό και αν μέσα στους νεκρούς ήμουνα κι εγώ. Εκείνον που ’καμε το σχεδιάγραμμα τον αφήσαμε ύστερα από επέμβαση των Εγγλέζων, που τον παρουσίασαν ως πράκτορα δικό τους, για την περιοχή Κορινθίας. Οι ναζίδες ενδιαφέρονταν να με εξοντώσουν, αλλά τους παρήγγειλα πως ήμουν καλλίτερα από κάθε άλλη φορά. Έμαθα αργότερα ότι ο Γερμαναράς της διοίκησης Αιγιαλείας γκρεμοτσακίστηκε από κάποιο αφηνιασμένο άλογο και αχρηστεύτηκε για καιρό.

● Εκείνον τον καιρό ήρθε από την Αθήνα ένα ανώτερο εαμικό στέλεχος με το ψευδώνυμο Αχιλλέας και μπήκε πολιτικός στο Στρατηγείο αντί του Λασσάνη. Αποφασίστηκε να γίνει παμπελοποννησιακή σύσκεψη στις 25 Νοέμβρη στην Στρέζοβα.

Η Παμπελοποννησιακή διάσκεψη της Στρέζοβας (Δάφνης) [25.11.1943]

● Για τον σκοπό αυτό στείλαμε προσκλήσεις στις πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις όλου του Μωρηά. Ο Αχιλλέας έφυγε νωρίτερα για την Στρέζοβα για να προπαρασκευάσει την υποδοχή και την διαμονή τόσων ανθρώπων. Η Μητρόπολη της Στρέζοβας διασκευάστηκε καταλλήλως γι’ αυτή τη δουλειά, ήρθαν απ’ όλα τα μέρη αντιπροσωπείες και άρχισε η σύσκεψη κάτω από τις καλλίτερες συνθήκες στις 25 Νοεμβρίου (1943). Εξέλεξαν πενταμελές προεδρείο και με όρισαν Πρόεδρο. Μπροστά στην ωραία πύλη είχαν φτιάξει μια μεγάλη εξέδρα και ένα βήμα από το οποίο θα ομιλούσαν οι διάφοροι ομιλητές. Έκαναν έναν απολογισμό της εργασίας τους, τις δυσκολίες που συναντούσαν στις διάφορες περιοχές που αντιπροσώπευαν, τις προοπτικές τους για μια καλυτέρευση της δουλειάς τους, και γενική αντηλλάγησαν οι απόψεις τους, πολιτικές και στρατιωτικές, εξετάστηκαν από κάθε πλευρά όλα τα ζητήματα που αφορούσαν τον εθνοαπελευθερωτικό αγώνα του Μωρηά. Στα ενδιάμεσα ή στα διαλείμματα εβάλαμε διαφόρους και μας απάγγελαν διάφορα πατριωτικά ποιήματα. Ο Γέρο Βλάσης είχε επιτυχίες μεγάλες με τον Ματρόζο και τους Γίγαντες και καταχειροκροτήθηκε από τους παρευρισκομένους. Απάνω από χίλιοι άνθρωποι παρακολούθησαν.

Εζήτησα να διαλυθεί το 11ο Σύνταγμα και η δύναμή του να υπαχθεί στο 6ο και παραδέχτηκαν την πρότασή μου. Επίσης την ίδρυση της III Μεραρχίας με δυο Ταξιαρχίες. Έτσι θα απαλλασσόμεθα από ένα ανίκανο στρατιωτικό στέλεχος όπως ο λοχαγός Χρήστος Στασινόπουλος. Στην κριτική που έκανε για την αδράνεια της μονάδας του, ισχυρίστηκε πως η ιδιομορφία της ορεινής Αρκαδίας δεν τους επέτρεψε να κάνουν μάχες. Αν ζούσε ο Γέρο-Κολοκοτρώνης και τον άκουγε, σίγουρα θα τον έδενε σε κανένα δένδρο για να τον φαν τα ζούδια. Η χιλιοτραγουδισμένη Αρκαδία της Επαναστάσεως του 1821 με τους Αρκάδες λεβέντες του Μωρηά, έμεναν όλο τον καιρό με σταυρωμένα χέρια εξ υπαιτιότητος ενός ανικάνου ηγέτη.

Εικαστική δημιουργία – Πίνακας του Καλαβρυτινού Αντιστασιακού  Κωστάκη Κουτσουρή για την Πελοποννησιακή Διάσκεψη [25.11.1943]

Και υπηρετούσαν σ’ αυτό το Τμήμα αρκετοί μόνιμοι Αξιωματικοί, που από τότε και ύστερα βρήκαν τους εαυτούς τους, κάτω από τη νέα διοίκηση του 6^ου Συντάγματος. Την ομιλία μου για το ανταρτοκίνημα του Μωρηά με τον απολογισμό της δουλειάς και τις μάχες που δόθηκαν από τις πρώτες ανταρτοομάδες μας, που από ένας αεροπόρος που ήμουν έγινα τελευταία ένας πρώτης τάξεως πεζοπόρος, μαζί με άλλα που είπα και που δεν βάσταξαν παρά λίγα λεπτά της ώρας, διέκοπταν την ομιλία μου με ζωηρά παρατεταμένα χειροκροτήματα. Το πυκνό ακροατήριο εκδηλωνόταν με διαφόρους τρόπους για να υμνήσει τον γέρο τους, όπως έλεγαν.

● Την ίδια ημέρα [25.11.1943] το Πελοποννησιακό Γραφείο υπό τον Κώστα Γαμβέτα (Νίκος) και με αφορμή την εκτέλεση των 118 πατριωτών στο Μονοδένδρι Λακωνίας, αποφάσισε την εκτέλεση των αιχμαλώτων της Μάχης Ρωγών-Κερπινής [16-17.10.1943].

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ....
ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ:  Οι Γερμανοί αρχίζουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις