Αρχείο Ολοκαυτώματος: Μία σφαγή μένει στην μνήμη

-75- Μία σφαγή μένει στην μνήμη Η πολίχνη Καλάβρυτα, όπου κατά τη διάρκεια του πολέμου έγινε η εκτέλεση 1200 Ελλήνων, ακόμα περιμέ...

-75-

Μία σφαγή μένει στην μνήμη

Η πολίχνη Καλάβρυτα, όπου κατά τη διάρκεια του πολέμου έγινε η εκτέλεση 1200 Ελλήνων, ακόμα περιμένει τη Γερμανική βοήθεια.  [από τον ανταποκριτή μας OLAF IHLAU]

Ο διασωθείς από την εκτέλεση [δολοφονία] Καλαβρυτινός Αργύρης Φερλελής

Καλάβρυτα, Φεβρουάριος

«Εδώ περίπου θα πρέπει να ήταν», λέει ο Έλληνας Αργύρης Φερλέλης και δείχνει με το αριστερό του χέρι, από το οποίο του λείπουν δύο δάκτυλα, στο μαλακό από το χιονόνερο έδαφος, «εδώ στεκόμασταν ο αδελφός μου Βασίλης κι εγώ, όταν οι Γερμανοί πυροβολούσαν κατεπάνω μας». Για μια στιγμή, συγκινημένος από τις αναμνήσεις, δεν μπορεί να συνεχίσει. Αλλά έπειτα συγκρατείται και προσπαθεί να διηγηθεί σαν να ήταν ψυχρός ξεναγός την τραγωδία της ιδιαίτερης πατρίδας του και την δική του μοίρα, και όχι σαν να ήταν και ο ίδιος αντικείμενο μιας φρικτής πράξεως αντιποίνων. «Οι ριπές των πολυβόλων μας έριξαν όλους κάτω. Πολλοί άνθρωποι ήταν αμέσως νεκροί. Εμένα με βρήκε μόνο στα πόδια. Έβλεπα πως οι Γερμανοί στρατιώτες έσκυβαν βιαστικά πάνω από τους μισοπεθαμένους για να τους δώσουν την χαριστική βολή. Δίπλα μου ήταν ο αδελφός μου. Τον σκότωσαν. Και μένα μου έριξαν μία σφαίρα, αλλά αυτή απλώς μου έσκισε το δεξί μέρος του κεφαλιού, ήμουν τυχερός». Πλημμυρισμένος αίματα ο Αργυρής Φερλέλης ξαναγύρισε το βράδυ της 13 Δεκεμβρίου 1943 μέσα από ένα βουνό πτώματα πίσω στην ζωή. Από το λόφο όπου έγιναν οι εκτελέσεις, κοίταζε κάτω στα συντρίμμια του χωριού του που ακόμα κάπνιζαν. Ο δεκαεπτάχρονος χωρικός ανήκε στους δεκατρείς επιζήσαντες της μεγαλύτερης σφαγής του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σαν πράξη εκδικήσεως για επιδρομές ανταρτών και τον τουφεκισμό 81 συλληφθέντων Γερμανών στρατιωτών, των οποίων την απελευθέρωση με αντάλλαγμα 80 κρατουμένους αντάρτες είχε προηγουμένως απορρίψει η γερμανική πλευρά, είχε αποστείλει το 68 Σώμα Στρατού, ένα απόσπασμα εκτελέσεως ποινών στη Νότιο Πελοπόννησο. Αυτό πυρπόλησε τη μικρή πόλη Καλάβρυτα και ξεκαθάρισε όλους τους αρσενικούς κατοίκους από 14 έως 80 ετών. Πάνω από 1200 Έλληνες πέθαναν σε μια μαζική εκτέλεση που διήρκεσε πέντε ώρες.

Ένα τραυματικό Σημάδι

Σαν Σύμβολα για την τρομοκρατία των Ναζιστών εναντίον Αθώων έχουν χαραχθεί στη Συνείδηση της Ιστορίας ονόματα σαν του Lidice ή Oradour. Αντιθέτως το Έγκλημα των Καλαβρύτων είναι σχεδόν άγνωστο έξω από την Ελλάδα, ενώ συγκρινόμενο με αυτό του Lidice δεν είναι μικρότερων διαστάσεων, ο αριθμός των θυμάτων μάλιστα ήταν τετραπλάσιος. Δεν υπάρχει όμως κανένα γερμανικό ιστορικό βιβλίο, που να αναφέρει σήμερα αυτή την ελληνική πολίχνη. Ακόμα και η νεότατη έκδοση του Εγκυκλοπαιδικού Μεξικού Meyers δεν αναφέρει ούτε μία λέξη για τη μαζική σφαγή των Καλαβρύτων. Εκεί σε μια Γενική Επισκόπηση της Ελληνικής Ιστορίας, τα Καλάβρυτα αναφέρονται απλώς σαν τόπος, όπου ξεκίνησε τον Μάρτιο 1821 υπό την αρχηγία του Μητροπολίτου Γερμανού στην Πελοπόννησο ο Αγών Ανεξαρτησίας κατά των δυνάμεων κατοχής των Τούρκων. Στις σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών, που προπαντός κατά τους τελευταίους μήνες ήταν κάπως ερεθισμένες, σημείωσαν τα Καλάβρυτα όπως και πριν ένα τραυματικό σημάδι. Αν και δικαιοδόχος του Γερμανικού Κράτους, η Ομόσπονδος Δημοκρατία δεν έπραξε σχεδόν τίποτα για επανόρθωση οικονομική για τα προξενηθέντα στα Καλάβρυτα αντίποινα, για να μη δημιουργήσει πολιτικό προηγούμενο και για παρόμοιες απαιτήσεις άλλων πόλεων. Μια επιχειρηματολογία, στην οποία αναφέρεται αυτή, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Λονδίνου για τα Πολεμικά Χρέη το Φεβρουάριο 1953, η ρύθμιση γενικώς των Γερμανικών Χρεών του Πολέμου και της αποκαταστάσεως αυτών να γίνει υπό την επιφύλαξη της συνάψεως της υπογραφής της Συνθήκης Ειρήνης,– αυτό μπορεί βέβαια να υποστηριχθεί δικαστικά, αλλά σίγουρα δε μας δημιουργεί φίλους στις αναφερόμενες χώρες. Σαστισμένα πρέπει να διαπιστώσει η Ομοσπονδιακή Πρεσβεία των Αθηνών από τίνος, ότι μεγαλώνει η υπεροχή των μελανών σημείων στην εικόνα που έχει η δημόσια γνώμη για την Γερμανία. Διά το εκ νέου προβληθέν θέμα των πολεμικών Χρεών φρόντισαν κυρίως ο θόρυβος για την έκδοση του Rolf Pohles, η ριζοσπαστική απαλλαγή, η χορήγηση Γερμανικών όπλων στην Τουρκία και ο ρόλος της Βόννης σαν «θεματοφύλακας του ΝΑΤΟ και μαντρόσκυλο των Αμερικάνων για την Ευρώπη» σε αρνητικές επικεφαλίδες – και αυτό σε δημοσιεύσεις όχι μόνο προελεύσεως της άκρας αριστεράς. Στην τελευταία επέτειο της Σφαγής των Καλαβρύτων εξέπεμψε η Ελληνική Κρατική Τηλεόραση, που χαίρει προσεκτικού ελέγχου από τη συντηρητική κυβέρνηση του κυρίου Καραμανλή, ένα ντοκιμαντέρ όπου γίνεται λόγος ύστερα από πολύ καιρό αντί του κάπως μετρημένου «δυνάμεις των Ναζί» για «Γερμανούς στρατιώτες» σαν υπεύθυνους αυτής της παρεκτροπής.

Τα πυρπολημένα Μαζέικα

Στα Καλάβρυτα δεν υπάρχει οικογένεια, που τη μαύρη εκείνη ημέρα του Δεκεμβρίου να μην έχει χάσει έναν ή και όλους τους αρσενικούς συγγενείς. Από το φόρο αυτό του αίματος δεν συνήλθε ποτέ η απόμερα από τον τουρισμό πολίχνη ούτε οικονομικά ούτε δημογραφικά. Πάνω από 3000 κατοίκους είχαν τα Καλάβρυτα προ του πολέμου. Επτά μικρά ξενοδοχεία και πανσιόν φρόντιζαν για τις τακτικές επισκέψεις ξένων. Ο φρέσκος βουνήσιος αέρας προσκαλούσε επισκέπτες από την Πάτρα, Κόρινθο, ακόμα μι από την Αθήνα. Μετά την καταστροφή του τόπου έλειπαν τα χρήματα για την ανοικοδόμηση των ξενοδοχείων. Οι επιζήσαντες κάτοικοι είχαν ίσα-ίσα αρκετά για να επισκευάσουν τα πλέον απαραίτητα. Προσπάθειες να παρακινήσουν νέους άνδρες της πέριξ επαρχίας Αχαΐα προς εποικισμό, μόνο προσωρινά είχε επιτυχία. Σήμερα μόλις 2100 κάτοικοι είναι δηλωμένοι, αλλά ο αριθμός αυτός όλο και ελαττώνεται. Οι νέοι άνθρωποι φεύγουν, ζητούν το επαγγελματικό τους μέλλον στις παράκτιες πόλεις. «Η πολεμική καταστροφή έπληξε τα Καλάβρυτα στο ζωτικό της νεύρο» λέει ο Δήμαρχος Πάνος Πόλκας. Ο ίδιος έχει πολεμήσει στις γραμμές των ανταρτών, ο αδελφός του ήταν μέσα στους 1200 εκτελεσθέντες. «Εσείς οι Γερμανοί μπορούσατε μετά τον πόλεμο να είχατε κάνει περισσότερα για τα Καλάβρυτα και με μια γενναιόδωρη χειρονομία να συμβάλλατε στη χρηματοδότηση ενός βιομηχανικού έργου αναπτύξεων για να βοηθήσετε τη μικρή πόλη να σταθεί ξανά στα πόδια της», απαντά ο Πόλκας στην ερώτηση, για το τι έγινε από επίσημη και ιδιωτική πλευρά για την επανόρθωση. Ο μέχρι τώρα απολογισμός είναι πενιχρός. Βασικά το πράγμα έμεινε στις υποσχέσεις, σ’ ανεκπλήρωτα σχέδια ή μικρές πρωτοβουλίες. Η πλέον εντυπωσιακή ενέργεια έγινε περί το τέλος της δεκαετίας του πενήντα από το Βουλευτή της Τοπικής Βουλής της Κάτω Σαξωνίας Edelgard Von Schramm-Thadden. Η Βουλευτίνα της SPD είχε φέρει 33 ορφανά για επαγγελματική εκπαίδευση ή σπουδές στην Γερμανία. Αυτή η βοήθεια ωφέλησε μεν τους 33 νέους, όχι όμως και τα Καλάβρυτα. Λόγω της ελλείψεως δυνατοτήτων εργασίας, μόνον ένας εκ των εκπαιδευθέντων γύρισε πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Με τη μεσολάβηση της Γερμανικής Πρεσβείας οργανώθηκε τελευταίως μια κοινή δωρεά των Καθολικών και Ευαγγελικών Εκκλησιών της Ομοσπονδίας, η οποία προορίζετο για την αποκατάσταση των αγιογραφιών των πυρποληθέντων το 1943 Ορθοδόξων Εκκλησιών των Καλαβρύτων. Τα χρήματα δεν επήρκεσαν για να αποτελειώσουν την αποκατάσταση των τοιχογραφιών. Τον Παπά-Γιώργη τον μαλάκωσε φυσικά στην κρίση του για τους Γερμανούς αυτή η δωρεά. «Η σημερινή Γερμανία δεν έχει πλέον καμία σχέση με τους Ναζήδες» λέει με αγαθό χαμόγελο.

Δεν είναι πρόβλημα χρέους

Για μερικούς μπορεί να φαίνονται πιο σημαντικές οι ωραίες εκκλησίες, αλλά μεγαλύτερη ανάγκη θα είχαν τα Καλάβρυτα για οικονομική ενίσχυση, για την ανοικοδόμηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων, για να σταματήσει το κύμα εκπατρισμού των νέων. Μία βιομηχανία υφασμάτων και μία σπίρτων, θα προσφερόταν κατά την γνώμη των οικονομολόγων προσφορότερα για σχετικές επενδύσεις. Για το σκοπό αυτό λείπουν όμως χρηματοδότες εκ του εσωτερικού και του εξωτερικού. Ο Πρεσβευτής της Βόννης, Dirk Οncken, επισκέφθηκε περισσότερες φορές τα Καλάβρυτα τα περασμένα χρόνια, όχι μόνο λόγω των 81 φονευθέντων Γερμανών, αυτό για μένα δεν αποτελεί υπόθεση χρέους αλλά του πάθους. Πολύ καιρό προ της αποστολής του Oncken στην Ελλάδα βολιδοσκοπήθηκαν οι δυνατότητες μιας Γερμανικής βοήθειας δι’ επενδύσεων. Πιθανόν και ο διάδοχός του θα βρεθεί αντιμέτωπος με το ίδιο θέμα, διότι τα σχετικά επίσημα έγγραφα μουχλιάζουν σε κάποιο Γραφείο κοντά στον Ρήνο, πάντως δεν διακρίνουμε προθυμία για μια πειστική προσφορά. Ο λόφος όπου κάποτε έγιναν οι εκτελέσεις είναι σήμερα ένα απλό μνημείο μέσα σε πεύκα και κυπαρίσσια όπου υψώνεται ένας ψηλός σταυρός ύψους 14 μέτρων από μπετόν. Βρισκόμαστε με το Δήμαρχο και τον Αργύρη Φερλέλη, που επέζησε από τη χαριστική βολή, και ανεβήκαμε στο λόφο και από εκεί κοιτάζουμε κάτω στην κοιλάδα των Καλαβρύτων. Ο Φερλέλης ζει όπως οι περισσότεροι κάτοικοι της φτωχής ορεινής περιοχής μια φτωχική ζωή. Ένα μικρό μανάβικο, που ούτε ψυγείο δεν μπορεί να βγάλει, του δίνει «ίσα-ίσα όσα χρειάζεται να ζήσει». Παρ’ όλα αυτά ποτέ δεν θα αποφάσιζε να παρατήσει τα Καλάβρυτα για να πάει στην Πάτρα ή την Αθήνα, ή να αναζητήσει την τύχη του ειδικά στην Γερμανία όπως έκαναν εν τω μεταξύ 25 οικογένειες. Για τον Φερλέλη η λέξη «γερμανικά» είναι ακόμα ταυτόσημη με τη λέξη «φασιστικά». Εάν και πόσο άλλαξαν οι Γερμανοί δεν ξέρει, ούτε τον ενδιαφέρει εξαιρετικά. Όταν αργότερα αδειάζουμε μερικά μπουκάλια ΔΕΜΕΣΤΙΧΑ και ο Δήμαρχος εκφράζει εκ νέου την απογοήτευσή του για την απραγματοποίητη Γερμανική βοήθεια, ο Φερλέλης μου γεμίζει το ποτήρι, τσουγγρίζει μαζί μου και λέγει εν παρόδω: Εσείς είσθε ο πρώτος Γερμανός με τον οποίο συναντιέμαι από την εποχή εκείνη.

Το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος [Δ.Μ.Κ.Ο.]

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ.....
ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ: Πώς πυρπολούσαμε τα σπίτια
Η ιστορική έρευνα στην προσπάθεια ανεύρεσης της ιστορικής αλήθειας για το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα επικοινώνησε με πολλούς Γερμανούς, Αυστριακούς, Αλσατούς Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Στρατιώτες που συμμετείχαν στην UNTERNEHMEN KALAWRYTA. Έτσι ήλθαμε σε επικοινωνία και με τον Λοχία, τότε, της 117 Jager Divisiion Otto Hofmann, ο οποίος συμμετείχε στην Επιχείρηση Καλάβρυτα. Είχε εντολή να επιβλέπει την πυρπόληση των σπιτιών των Καλαβρύτων κατά την αποφράδα ημέρα της δολοφονίας των άμαχων Καλαβρυτινών. Ο Hofmann απάντησε σε διάφορα ερωτήματα και μας απέστιλε την από 22.01.1989 επιστολή του στην οποία αναφέρει τα εξής: […]