Περιζήτητα επαγγέλματα, τέχνες, ασχολίες που χάνονται – ο καλαθοποιός

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος   Αν και στον τόπο μας οι κύριοι προμηθευτές καλαθιών και κοφινιών ήταν οι τσιγγάνοι που συχνά περν...

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος  

Αν και στον τόπο μας οι κύριοι προμηθευτές καλαθιών και κοφινιών ήταν οι τσιγγάνοι που συχνά περνούσαν, δεν έλειψαν από τα Καλαβρυτοχώρια τα πολύτιμα για τις δουλειές και την οικονομία χέρια των καλαθοποιών.

Υπήρξαν τεχνίτες με μεράκι και συνήθως διέθεταν το πιο απλό εργαστήριο που μπορούσε να φανταστεί κανείς: ένα πολύ πρόχειρο υπόστεγο στην αυλή του σπιτιού τους ή και το φιλόξενο ίσκιο ενός δέντρου! Μετέφεραν εκεί τις μακριές, ευλύγιστες και λεπτές βέργες (π.χ. από λυγαριές ή ιτιές) μαζί με τα καλάμια, το υλικό της δουλειάς τους, δηλαδή, καθόντουσαν όσο πιο αναπαυτικά μπορούσαν και άρχιζαν να δημιουργούν. Με τις πρώτες φτιάχνανε τη βάση, το σκελετό, το χείλος και τα χερούλια, ενώ με τα καλάμια το υπόλοιπο μέρος του καλαθιού. Το ίδιο λιτά με τα υλικά της δουλείας τους και τα εργαλεία τους, αποτελούμενα από ένα κοφτερό μαχαίρι ή σουγιά, μπορεί κι ένα κλαδευτήρι.

Ανάλογα με το μέγεθος και τη χρήση ξεχωρίζουμε τα εξής περισσότερο γνωστά είδη: Απλά καλάθια, με μεγάλο χέρι σε σχήμα τόξου. Κοφίνια: ίδια σε σχήμα, αλλά μεγαλύτερα των καλαθιών. Κοφίνες: Αρκετά μεγαλύτερες των πρώτων, πλατειές και με βάθος, με περισσότερο συνηθισμένο σχήμα αυτό του κόλουρου κώνου και με δύο μικρά αντικριστά χερούλια, αφού ήταν δύσκολο να μεταφερθούν γεμάτες από ένα άτομο. Πανέρια: αβαθή καλάθια μεγάλου διαμετρήματος. Κόφες: μεγάλα πανέρια.

Χίλιες δυο οι χρήσεις τους σε κάθε νοικοκυριό τις δεκαετίες που πέρασαν, μα στους ανθρώπους της αγροτιάς ακόμα περισσότερο αναγκαία. Την εποχή της συγκομιδής όλων σχεδόν των γεωργικών προϊόντων είχαν τον πρώτο λόγο στο χωράφι, ενώ η καθημερινότητα του σπιτιού απαιτούσε όλα τα είδη και τα μεγέθη του καλαθιού. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα σταφύλια και τον τρύγο, το αραποσίτι, τα φασόλια, τα σύκα, τα κάστανα, τα βελανίδια για τα ζωντανά, που όλα ήθελαν καλάθια και κοφίνια. Το ίδιο κι όλα τα προϊόντα του περιβολιού, μα ούτε και το μπουγαδοκόφινο με την αλισίβα ξεχνιέται, ούτε το μικρό και εύχρηστο για το μάζεμα των αυγών από τη φωλιά της κότας, ούτε και το καλαθάκι-φόρμα για την παρασκευή της φορμαέλας. Αξέχαστες και οι σκεπαστές μαλάθες, μέσα στις οποίες φυλαγόταν το ψωμί από έντομα, οικόσιτα ζώα και βλαβερά τρωκτικά. Μεγάλη η αξία του καλοπλεγμένου και καθαρού καλαθιού για το πεσκέσι στο γείτονα, το συγγενή ή τον επίσημο, από υποχρέωση ή ευχαρίστηση. Απαραίτητα και στην ασφαλή μεταφορά ευπαθών προϊόντων και εύθραυστων εμπορευμάτων, όπως τα αυγά και τα γυαλικά. Σε καλάθι διαβάζει και σήμερα ο παπάς τους άρτους στην εκκλησία και σ’ αυτό μοιράζει το αντίδωρο στην απόλυση.

Πολύ συνηθισμένο ήταν ακόμα και το καλάθι-«δέμα», μέσα στο οποίο έστελναν διάφορα προϊόντα από τα χωριά στις πόλεις. Το «δέμα» αυτό ραβόταν επιμελώς στο άνοιγμά του με άσπρο πανί που συγκρατούσε το περιεχόμενο και πάνω στο οποίο γραφόταν το όνομα του παραλήπτη. Ήταν, άλλως τε, κι ένας συνηθισμένος τρόπος να… ταξιδεύουν ζωντανές και με ασφάλεια οι κότες, που εξασφάλιζαν το καθημερινό φρέσκο αυγό στους ξενιτεμένους! Ίσως λιγότερο γνωστή όμως στα ορεινά χωριά μας και η χρήση του από τους πλανόδιους ψαράδες στις παραθαλάσσιες, τις παραλίμνιες και τις παραποτάμιες περιοχές.

Αν και η αρχή του 21ου αιώνα βρήκε το επάγγελμα του καλαθοποιού παροπλισμένο, με διαδεδομένα πολύ πρακτικότερα και φθηνότερα μέσα συγκομιδής και μεταφοράς, τα προϊόντα της δουλειάς του δεν έχουν χάσει τελείως την αξίας τους, με πιο γνωστά εκείνα που στολίζουν βιτρίνες ακριβών καταστημάτων. Παραμένουν ακόμα όμως σταθερή αξία για την αποστολή δώρων, ιδίως ακριβών ποτών κάβας.

Συνεχίζουμε το αφιέρωμα με επόμενο θέμα το μυλωνά, το φθινόπωρο.

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.