γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος Ο δραγάτης δεν ήταν επάγγελμα, αλλά εποχιακή ασχολία λίγων μηνών, από τον καιρό που άρχιζαν να ωρι...
Ο δραγάτης δεν ήταν επάγγελμα, αλλά εποχιακή ασχολία λίγων μηνών, από τον καιρό που άρχιζαν να ωριμάζουν τα σταφύλια μέχρι να τελειώσει ο τρύγος. Εποχιακές ήταν, επίσης, και οι δραστηριότητες του νεροπούλου, που τα περιβόλια, τα καλαμπόκια, τα τριφύλλια, ο σανός και κάθε άλλη παραγωγή ήθελαν τακτικό πότισμα το καλοκαίρι. Όλο το χρονικό διάστημα της δουλειάς τους αυτής δεν ασχολούνταν με δικές τους καλλιέργειες, για να είναι αφοσιωμένοι στις υποχρεώσεις που είχαν αναλάβει. Σε αντίθετη περίπτωση λογοδοτούσαν στο προϊστάμενό τους, που ήταν ο αγρονόμος, ο οποίος τους διόριζε και τους έλεγχε.
Ο διορισμός του δραγάτη γινόταν κατά τα μέσα ή το τέλος Ιουλίου. Αποστολή του ήταν να φυλάει τ' αμπέλια από ζωντανά που έτρωγαν σταφύλια (π.χ. αλεπούδες) και από τους κλέφτες. Ξένος, περαστικός ή ακόμα και ντόπιος που θα συλλαμβανόταν να μαζεύει σταφύλια από αμπέλι που δεν ήταν δικό του, τού υπέβαλε μήνυση και λογοδοτούσε στη δικαιοσύνη, εκτός αν συμβιβαζόταν με τον ιδιοκτήτη. Εδώ ν’ αναφέρουμε πως κάποιοι ιδιοκτήτες εκμεταλλευόντουσαν τη δεινή θέση στην οποία βρισκόταν ο «κλέφτης», που μπορεί να είχε κόψει ένα σταφύλι να ξεγελάσει την πείνα του και απαιτούσαν αστρονομικές αποζημιώσεις! Τις περισσότερες φορές ο «κλέφτης» συμμορφωνόταν στις απαιτήσεις τους, προκειμένου να αποφύγει το διασυρμό του δικαστηρίου για ένα σταφύλι!
Σε σημείο που του έδινε το πλεονέκτημα του ελέγχου όλης της περιοχής έστηνε τη δραγάτα του. Αυτή ήταν ένα προχειροκατασκευασμένο κιόσκι με καλαμιές, πλεγμένες σε ξύλινο σκελετό που του παρείχε τη στοιχειώδη σκιά. Περισσότερο σπάνια το στέκι του ήταν ένα υποτυπώδες καλύβι, χτισμένο «η μια πέτρα πάνω στην άλλη». Ακόμα και σήμερα σε κάποια σημεία των χωριών μας τοπωνύμια είναι γνωστά ως «Δραγάτα». Από εκεί παρακολουθούσε με κιάλια και σε κάθε ύποπτη κίνηση σφύριζε προειδοποιητικά με τη σφυρίχτρα του. Αν ο ύποπτος δεν απομακρυνόταν, πήγαινε επί τόπου να επιληφθεί. Συνήθως είχε όπλο και άδεια οπλοφορίας. Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι προειδοποιητικοί πυροβολισμοί του για τα ζώα, κυρίως, αντιλαλούσαν στα γύρω βουνά. Κάποιες φορές σκότωνε και ορισμένα από αυτά, συνήθως αλεπούδες, που κάνουν τη μεγαλύτερη ζημιά στα σταφύλια.
Στη δραγάτα είχε το αυτοσχέδιο και πρόχειρο κρεβάτι του, κουβέρτες για το κρύο της νύχτας και λυχνάρι ή φανάρι με λάδι για στοιχειώδη φωτισμό. Απαραίτητος και ο ισχυρός προβολέας για το νυχτερινό έλεγχο. Το φαγητό του λιτό, με περισσότερο συνηθισμένο ψωμί και τυρί ή και καμιά ντομάτα από τα περιβόλια, που τυπικά και άτυπα ήταν κι αυτά υπό τον έλεγχό του. Το καλό φαΐ από το σπίτι σίγουρα δεν ήταν καθημερινό, όχι όμως και ιδιαίτερα σπάνιο. Η βαρέλα γέμιζε με νερό από το πεντακάθαρο ποτάμι για το ξεδίψασμα στην ξεκούραση ή στην περιπολία.
Όσο ο καιρός πέρναγε και τα σταφύλια ωρίμαζαν, τόσο η προσοχή του ήταν μεγαλύτερη και οι περιπολίες του γίνονταν περισσότερες. Η απομάκρυνσή του από το χώρο ευθύνης του δεν επιτρεπόταν σε όλο το διάστημα της υπηρεσίας του, την εποχή όμως αυτή ίσως να είχε και βοηθό, π.χ. κάποιο από τα παιδιά του, για καλύτερο έλεγχο.
Τις μέρες του τρύγου πέρναγε από κάθε αμπέλι και ευχόταν «χρόνια πολλά» στους τρυγητές. Πέρα από τις ευχές «καλές σιγουριές», «καλόπιοτο», «και του χρόνου», πρώτη και καλύτερη ήταν τα «χρόνια πολλά», αφού ο τρύγος είναι γιορτή!
Η αμοιβή του πολύ σπάνια ήταν σε χρήμα. Περισσότερο συνηθισμένο ήταν να τού έδινε κάθε νοικοκύρης μούστο ή κρασί και σε ποσότητα ανάλογη με την έκταση των αμπελιών του.
Αν και αρκετοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως ο δραγάτης δεν είναι άλλος από τον αγροφύλακα, στον τόπο μας υπήρχαν και οι δύο και συνεργάζονταν.
Η δουλειά του νεροπούλου ξεκίναγε από τις αρχές του καλοκαιριού και σαν πρώτη του ενέργεια ήταν να συγκεντρώσει τους ιδιοκτήτες των χωραφιών να βγάλουνε τ' αυλάκια. Να καθαρίζουνε, δηλαδή, το κεντρικό δίκτυο ύδρευσης από χορτάρια, ξύλα, χώματα και πέτρες που είχαν μαζευτεί μέσα σε αυτό από το χειμώνα. Κάθε ιδιοκτήτης έβγανε το αυλάκι που πέρναγε πάνω ή δίπλα από το χωράφι του. Ο ίδιος φρόντιζε ακόμα να μαζευτούν όλοι όσοι είχαν τα χωράφια τους στην περιοχή ευθύνης του και να πάνε να βάλουνε τη δέση*. Η ανυπακοή μπορεί να σήμαινε και μηνυτήρια αναφορά, με τις όποιες συνέπειες. Ο ίδιος καθόριζε την αράδα, τη σειρά, δηλαδή, με την οποία θα πότιζε ο καθένας και τούς ειδοποιούσε από την προηγούμενη ή δυο μέρες πριν. Ήταν, επίσης, και εκείνος που έκοβε τα νερά στην κόφτρα* και έπεφταν πάλι στο ποτάμι, για να μπορούσαν να ποτιστούν και τα παρακάτω χωράφια. Στην αρμοδιότητά του ήταν και τα κεντρικά αυλάκια, που τακτικά τα έλεγχε να μην καραβώνουν. Τα καθάριζε, δηλαδή, από οποιοδήποτε ξένο αντικείμενο που εμπόδιζε την ομαλή πορεία του νερού.
Το σήμα κατατεθέν του ήταν η αξίνα του και με αυτήν στον ώμο τον θυμόμαστε να οργώνει όλον τον κάμπο. Ήταν και η ολιγόλεπτη παρέα καθενός που πότιζε, για λίγη κουβέντα στα πεταχτά κι ένα στριφτό τσιγάρο. Και ο ένας και ο άλλος έπρεπε να κοιτάξουν τη δουλειά τους.
Όπως και η αμοιβή του δραγάτη, έτσι και του νεροπούλου ήταν σε είδος. Ανάλογα με την έκταση του χωραφιού του ο καθένας, τού έδινε από τα προϊόντα της συγκομιδής. Αν και τη δουλειά αυτή κάποιοι τη θεωρούσαν χαμαλίκι, έβγαζε ένα ικανοποιητικό εισόδημα μέσα σε λίγους μήνες. Υπήρχαν και χρονιές που κανείς δεν ενδιαφερόταν και τότε οι καλλιεργητές των χωραφιών τηρούσαν μόνοι τους την αράδα (τη σειρά) ποτίσματος. Συνήθως τα καλοκαίρια εκείνα ήσαν αρκετά επεισοδιακά, γιατί τα αίματα άναβαν εύκολα με εκείνους που παραβίαζαν αυθαίρετα την προτεραιότητα, προβάλλοντας τα δικά τους επιχειρήματα, κάποιες φορές ανυπόστατα.
Συνεχίζεται, με επόμενο θέμα το χτενά.
==========================
* Παραπέμπει στο «Καλαβρυτινό… λεξικό»:
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος
Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.