Χιονοδρομία στην Ελλάδα την εποχή του μνημονίου.

γράφει ο Κώστας Κακκαβάς (εισήγηση στην ημερίδα της π.ε του τμήματος αθλητισμού και τουρισμού του ΣYΡΙΖΑ στην Καλαμάτα 10 Νοεμβρίου 2013...

γράφει ο Κώστας Κακκαβάς
(εισήγηση στην ημερίδα της π.ε του τμήματος αθλητισμού και τουρισμού του ΣYΡΙΖΑ στην Καλαμάτα 10 Νοεμβρίου 2013)

Παρ όλο που ζούμε σε μία χώρα που φημίζεται για το ζεστό κλίμα, τις θάλασσες και τα νησιά της που αποτελεί κύριο κομμάτι του τουρισμού μας, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ή να θεωρούμε δευτερεύουσας σημασίας και να πάψουμε να επενδύουμε και στο Χειμερινό Τουρισμό.

Αρχικά, πρέπει να διευκρινίσουμε τι εννοούμε με τον όρο χειμερινό τουρισμό.

Ο χειμερινός, όπως και ο θερινός τουρισμός , δεν είναι µορφές τουρισμού υπό την έννοια της ανεξαρτησίας και των ίδιων χαρακτηριστικών.

Είναι απλά η ονομασία της κατηγορίας εκείνων των µορφών τουρισμού, που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό το ότι αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια του χειµώνα, όταν δηλαδή στον τουριστικό προορισµό επικρατεί χειµώνας. Οι µορφές του χειµερινού τουρισµού είναι οι εξής :

• Ο χιονοδρομικός τουρισμός.

• Ο τουρισμός παραχείμασης.

• Ο τουρισμός χειμερινών αθλημάτων και ο αθλητικός τουρισμός των

χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων.

Ο χειµώνας αρχίζει ηµερολογιακά την 21η ∆εκεµβρίου και τελειώνει την 21η Μαρτίου για το Βόρειο Ηµισφαίριο. Από τουριστική όµως άποψη, η χειµερινή περίοδος διαρκεί από τις αρχές Νοεµβρίου, µέχρι και τις αρχές Απριλίου. Φυσικά, ο χειµώνας διαρκεί περισσότερο στις βόρειες χώρες. Το κύριο χαρακτηριστικό του χειµώνα, και αποτελεί το υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίχθηκε η ανάπτυξη του χιονοδροµικού, παγοδροµικού και του τουρισµού χειµερινών αθληµάτων,είναι το χιόνι και ο πάγος .Η ενασχόληση του ανθρώπου µε το χιόνι επιβλήθηκε από την ίδια τη φύση, η οποία ανάγκασε τους κατοίκους των χιονοσκεπών περιοχών και κυρίως των Βόρειων χωρών, να κινούνται µε διάφορα µέσα πάνω σ’ αυτό, προκειμένου να αντιµετωπίσουν τις καθηµερινές τους ανάγκες. Με την πάροδο του χρόνου και στην προσπάθεια να γίνει ταχύτερη η µετακίνηση τους, αναπτύχθηκε το άθλημα των χιονοδρόμων, το οποίο διαδόθηκε και στους κατοίκους άλλων χωρών που διέθεταν χιονοσκεπείς περιοχές. Η µετέπειτα ανάπτυξη των χιονοδροµιών υπήρξε θεαµατική. Αναπτύχθηκαν πολλά επί µέρους χιονοπαγοδροµικά αθλήµατα και το 1921 καθιερώθηκαν οι χειµερινοί Ολυµπιακοί Αγώνες, ενώ παράλληλα αναπτύχθηκαν οι διάφορες µορφές χειµερινού τουρισµού.

Το µέγεθος της αγοράς του χιονοδροµικού τουρισµού διαφέρει από χώρα σε χώρα. Σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης και Βόρειας Αµερικής, στις οποίες µεγάλες περιοχές είναι χιονοσκεπείς κατά τη µεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου, υπάρχει µακραίωνη παράδοση χιονοδροµιών και οι κάτοικοί τους είναι εξοικειωµένοι µε το αντίστοιχο άθληµα.

Οι κάτοικοι των Αστικών Κέντρων αυτών των περιοχών, κάνουν συχνά µικρές ή µεγάλες εκδροµές για να βρεθούν στα χιονοδροµικά κέντρα. Συνήθως αφιερώνουν τα Σαββατοκύριακά τους, αλλά και πολλοί από αυτούς αφιερώνουν µέρος από τις κύριες ή τις δευτερεύουσες διακοπές τους για να κάνουν χιονοδροµίες.

Στις χώρες της Εύκρατης ζώνης η περίοδος του χιονοδροµικού τουρισµού, περιορίζεται συνήθως στους τρεις χειµερινούς µήνες (∆εκέµβριος, Ιανουάριος, Φεβρουάριος) και ο αριθµός των χιονοδρόµων είναι πολύ χαµηλός. Στη χώρα µας για παράδειγµα υπάρχουν 60.000 χιονοδρόµοι περίπου, αν και οι επισκέπτες των χιονοδροµικών κέντρων είναι περισσότεροι.

Συνήθως, οι τουρίστες του χιονοδροµικού τουρισµού κάνουν και θερινές διακοπές, µια ή δυο φορές το χρόνο και ανήκουν στην κατηγορία των δύσκολων και απαιτητικών τουριστών. Στην Ελλάδα λειτουργούν 15 οργανωµένα χιονοδροµικά κέντρα, σε υψόμετρα από 1300μ. εώς 2400μ. που κατά τη διάρκεια της χιονοδροµικής περιόδου συγκεντρώνουν ικανοποιητικό αριθµό επισκεπτών, προσεγγίζοντας τις 500.000 προσελεύσεις (χιονοδρόμων και επισκεπτών)

ανά χειμερινή περίοδο.

Τα προβλήµατα που αντιμετωπίζουν τα κέντρα αυτά, συνίστανται στα πλαίσια της υποδοχής που σχετίζονται είτε µε την προσπελασιµότητα, είτε µε το μηχανολογικό εξοπλισµό καθώς και µε το διαθέσιµο εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναµικό.

Επίσης η μεγάλη ανισορροπία προσέλευσης μεταξύ ημερών Σαββατοκύριακου, αργιών και καθημερινών. Υπερκορεσμός στις αργίες και τα Σαββατοκύριακα ,υπολειτουργία της καθημερινές. Τέλος λόγω και των παραπάνω οι προβληματικοί ισολογισμοί λόγω αυξημένων εσόδων συντήρησης και την ανάγκη δημιουργίας ανταγωνιστικότερου τουριστικού προϊόντος. Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε και την ανυπαρξία σημαντικών επενδύσεων καθώς ο ευρύτερος δημόσιος τομέας αδυνατεί πλέον, στις περισσότερες των περιπτώσεων, να προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις και να διαχειριστεί έστω και τα τελευταία από τα διαθέσιμα Ευρωπαϊκά προγράμματα προς όφελος της εθνικής οικονομίας καθηλώνουν τον Χειμερινό τουρισμό. Ειδικότερα σε εποχές μνημονίου και ανθρωπιστικής κρίσης καθιστούν ανέφικτο να τοναπολαύσουν όλο και περισσότεροι πολίτες.

Παρόλα αυτά κατόρθωσαν να περιορίσουν ένα µεγάλο αριθµό Ελλήνων που ταξίδευε στο εξωτερικό προς αναζήτηση χιονοδροµικών κέντρων, για να ικανοποιήσουν το χόµπι τους, µε αποτέλεσµα τον περιορισµό της εκροής πολύτιµου συναλλάγματος.

Σε σύγκριση µε την οργάνωση και τις υποδομές των ξένων χιονοδρομικών κέντρων, είµαστε σαν χώρα αρκετά υποανάπτυκτοι και ίσως αυτός είναι και ο λόγος, της µη ικανοποιητικής προβολής της µορφής αυτής του τουρισμού για προσέλκυση ξένων τουριστών.

Τέλος, κάνοντας μία αναφορά και στις δύο άλλες μορφές χειμερινου τουρισμού που αναφέρθηκαν παραπάνω θα θέλαμε να κάνουμε μία σύντομη αναφορά στον τουρισμό παραχείμασης. Ο τουρισµός παραχείµασης αναφέρεται στις τουριστικές

δραστηριότητες ατόµων που κατά τη διάρκεια του χειµώνα αποφασίζουν να κάνουν διακοπές σε χώρες µε ηπιότερα κλίµατα, για να αποφύγουν τα έντονα καιρικά φαινόµενα και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες που συνήθως επικρατούν στους τόπους μόνιμης διαμονής. Στην πλειοψηφία τους τα άτοµα αυτά ανήκουν στην τρίτη ηλικία και κατά γενική οµολογία προτιµούν τις µεσογειακές χώρες, ανάµεσα σ’ αυτές και η Ελλάδα όπου ο χειµώνας είναι σαφώς πιο ήπιος.

Ο τουρισµός παραχείµασης µπορεί να αποτελέσει µια από τις εναλλακτικές µορφές τουρισµού, που µπορούν να αµβλύνουν την εποχικότητα και στη χώρα µας. Τα µέτρα που µπορούν να ληφθούν είναι βασικά οργανωμένα προγράµµατα σε όλα τα στοιχεία του τουριστικού πακέτου, ιδιαίτερα στις περιοχές που ευνοούν οι καιρικές συνθήκες και η υποδοµή και ανωδοµή µπορεί να ανταποκριθεί στην κάλυψη των τουριστών, που θα επιλέγουν αυτή τη µορφή τουρισµού.

Η ανάπτυξη αυτού του είδους τουρισμού προϋποθέτει το να σταματήσουμε να επενδύουμε και να επιδοτούμε στις τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες(αστικού τύπου)και να προωθήσουμε ένα άλλο μοντέλο, αγροτουριστικών μονάδων, ορεινών αμπελώνων και οικοτουρισμού στις κατάλληλες περιοχές.

Τα παραπάνω πρέπει να γίνουν με αποκεντρωτικό χαρακτήρα και όχι απαραίτητα σε τουριστικές περιοχές.

Τέλος, το κομμάτι του αθλητικού τουρισμού,είναι ένα πολύ δύσκολο κομμάτι,το οποίο προϋποθέτει µεταξύ άλλων την ύπαρξη σωστής και σύγχρονης υποδοµής και ανωδοµής και πιο συγκεκριµένα προϋποθέτει άρτια οργανωµένα

χιονοδροµικά κέντρα, πίστες πάγου για παγοδροµίες και πατινάζ, πίστες για έλκηθρα, αγωνιστικές πίστες σκι, πίστες σκι για παιδιά, αρχάριους, τουριστικά καταλύματα όλων των κατηγοριών, συγκοινωνιακή σύνδεση με τα μεγάλα αστικά κέντρα, καθώς και χώρους άφιξης - αναχώρησης των τουριστών.

Στα παραπάνω είναι πολύ δύσκολο να φανεί ανταγωνιστική η Ελλάδα ειδικά σε εποχές τόσο μεγάλης οικονομικής κρίσης.

Μπορεί παρ όλα αυτά όμως η χώρα μας έχοντας μία σοβαρή κυβέρνηση που θα ενισχύσει το σωματειακό αθλητισμό και θα αξιοποιήσει την εμπειρία και το έμψυχο υλικό του, να δημιουργήσει μία αξιοσημείωτη κινητικότητα στο κομμάτι του αθλητικού χειμερινού τουρισμού στο εσωτερικό της χώρας.

Προτεραιότητα για να επιτευχθούν τα παραπάνω θα πρέπει να δοθεί στο να εισαχθεί η χιονοδρομική παιδεία στα σχολεία και να δοθούν κίνητρα με ολιγοήμερες χειμερινές διακοπές (λευκές εβδομάδες, βλ. Λοιπές χωρες της Ευρώπης) στο να έρθουν τα παιδιά από μικρή ηλικία σε επαφή με το αντικείμενο.

Σαφώς οι δραματικές περικοπές και στην παιδεία από την τωρινή συγκυβέρνηση ,δεν αφήνουν καν περιθώρια σκέψεις για τίποτα από τα παραπάνω.

Χιονοδρομία στην Ελλάδα την εποχή του μνημονίου.

Είναι αδύνατον το οργανωμένο κοινό των χιονοδρόμων να προγραμματίσει τις συχνές αποδράσεις του, από τα μεγάλα κυρίως αστικά κέντρα σε μεγάλα κεντρικά Χιονοδρομικά π.χ(Παρνασσός, Καλάβρυτα) χωρίς να υπάρχουν βασικές και ευνόητες παροχές για τους επισκέπτες η οποίες συμβαίνει να είναι και βασικές κοινωνικές παροχές για τους κάτοικους των συγκεκριμένων περιοχών.

Για παράδειγμα ποιος θα επένδυε τα Σαββατοκύριακα στο Χ.Κ των Καλαβρύτων, όσα master plan και να εκπονηθούν εάν κλείσει τελικά το νοσοκομείο, το οποίο παρέχει την πρωτοβάθμια φροντίδα και την άμεση επέμβαση σε τυχόν περιστατικά που έρχονται από το βουνό. Είναι αδιανόητο λοιπόν να μιλάμε για master plan χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε και το γενικότερο πλαίσιο γύρω μας, τις κοινωνικές δομές ,την ερημοποίηση των επαρχιών, χωριών και πόλεων που είναι η καρδιά των Χειμερινών προορισμών.

Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για ανάπτυξη αυτών των περιοχών ,όταν εδώ και χρόνια δεν έχει υλοποιηθεί ο σχεδιασμός σύγχρονου Οδικού δικτύου και οι επισκέπτες αναγκάζονται να βγαίνουν σε δρόμους <<καρμανιόλες>> για να πάνε στον τόπο των διακοπών τους.

Επίσης είναι αδύνατον να μιλάμε για ανάπτυξη όταν δεν ξέρουμε τι ανάπτυξη θέλουμε. Και εδώ μπαίνει ένα μεγάλο ερώτημα αγαπητοί σύντροφοι-σες και φίλοι-ες. Δεν είναι δυνατόν να θεωρούμαι ανάπτυξη τις τυφλές

ιδιωτικοποιήσεις(real estate) και το ξεπούλημα των Χιονοδρομικών Κέντρων που είναι το <<Βαρύ Πυροβολικό>> του χειμερινού τουρισμού και όλοι γνωρίζουμε πόσο έχουν ωφεληθεί οι γύρω περιοχές από αυτά και πόσο έχουν βοηθήσει ώστε επαρχίες ολόκληρες που, πριν από λίγα χρόνια μαράζωναν, σήμερα να βρίσκονται σε οικονομική ευημερεία.

Σαφώς και σε κάποιες περιπτώσεις θα πρέπει να ανοίξει το θέμα της συζήτησης για κάποια από αυτά τα X.K που ενδεχομένως να μην μπορούν να παρουσιάσουν στοιχεία βιωσιμότητας. Βασική προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στα πραγματικά στοιχεία και των τρόπο διαχείρισης τους μέχρι σήμερα. Τα ΧΚ θα πρέπει να λειτουργούν έχοντας συμμάχους τις τοπικές κοινωνίες, να λειτουργούν προς όφελος και αυτών αλλά και όλης της εθνικής οικονομίας. Παρ όλα αυτά Θα πρέπει να διατηρούν την ανεξαρτησία τους σαν ξεχωριστές επιχειρήσεις και να μην αποτελούν το μακρύ χέρι των εκάστοτε Δήμων ,αλλά με διαφάνεια και ορθολογικές διαδικασίες ,σωστά και αντικειμενικά κριτήρια να εξυπηρετούν τον αντικειμενικό σκοπό για τον οποίο υπάρχουν και την κοινωνική ανταποδοτικότητα.

Η επίλυση των προβλημάτων πρέπει να προέλθει από μια ριζική αναδιάρθρωση της οργάνωσης του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή των Χ.Κ.

Οι προτάσεις για την καλύτερη λειτουργία και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών απαιτούν υγιείς δημόσιες επενδύσεις. Τις επενδύσεις αυτές δεν θα πρέπει να τις δει κανείς αποσπασματικά και μονόπλευρα αλλά συνολικά με στόχο την πλήρη ανάδειξη του χώρου των ΧΚ, όχι απαραίτητα μόνο κατά την χειμερινή περίοδο.

Αν λάβει κανείς υπόψη το γεγονός ότι πολλά από τα Χ.Κ. βρίσκονται σε περιοχές με μείωση του ανθρώπινου δυναμικού εξαιτίας κυρίως της εσωτερικής μετανάστευσης, και χαμηλά γενικά εισοδήματα, υπάρχει η δυνατότητα ένταξης αναπτυξιακών σχεδίων που θα μπορούσαν να επιδοτηθούν από ευρωπαϊκά προγράμματα ώστε να αποτελέσουν τροχοπέδη στην περαιτέρω πληθυσμιακή ερήμωση των περιοχών αυτών.

Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για να προχωρήσουν οι επεκτάσεις και η εύρυθμη λειτουργία των Χ.Κ., μέσω του Δημοσίου είναι να επιλυθεί το πρόβλημα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος εκάστου χιονοδρομικού κέντρου, πράγμα που μέχρι σήμερα είναι σχεδόν αδύνατο. Για να επιλυθεί αυτό το πρόβλημα χρειάζεται πολιτική βούληση από την πλευρά της Πολιτείας και κυρίως συνεργασία των συναρμόδιων Υπουργείων.

Επίσης μία άλλη πρόταση είναι να δημιουργηθούν μηχανισμοί υποστήριξης των Χ.Κ από τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις

Ώστε να οργανωθούν εθελοντικά και να προωθήσουν ελκυστικά πακέτα εβδομάδας (βλ. π.χ Καλάβρυτα all inclusive ski) με τη συμμετοχή ενοικιαζόμενων δωματίων, εστιατορίων, καταστημάτων εξοπλισμού και των Χ.Κ. μέσω καρτών μειωμένης τιμής).

Η τοπική αυτοδιοίκηση θα μπορούσε, κατά τα πρότυπα των Χ.Κ. των Άλπεων, να οργανώσει έναν φορέα υποστήριξης του Χ.Κ. αντλώντας ένα μικρό τέλος από τις υπηρεσίες των τοπικών επιχειρήσεων (ξενοδοχεία,

εστιατόρια, ενοικίαση εξοπλισμού) το οποίο πληρώνει ο καταναλωτής. Ο φορέας αυτός μπορεί να προσφέρει ποικίλες υπηρεσίες υποστήριξης όπως:

Πληροφορίες,διαφήμιση,δημόσιες σχέσεις,εναλλακτικά προγράμματα.

Με αυτό τον τρόπο και τα υπόλοιπα Χ.Κ. θα μπορούσαν να αναπτύξουν, σε

μικρότερη κλίμακα, τουρισμό διακοπών εβδομάδος.

και τέλος, χρειαζόμαστε τουρισμό 4 εποχών

Η εμπειρία από ανάλογα Χ.Κ. του εξωτερικού είναι ότι η εκμετάλλευση των υποδομών διαρκεί όλο το χρόνο. Αυτό είναι το μέλλον. Καθώς τα χιόνια υποχωρούν, η χιονοδρομία παραχωρεί τη θέση της σε άλλες οργανωμένες δραστηριότητες (mountain biking, πεζοπορία, ιππασία, kayaking, rafting, οικολογικές εκδρομές και εκπαίδευση). Ήδη στη χώρα μας υπάρχουν οργανωμένες εταιρείες που προσφέρουν summer camps για παιδιά με έμφαση τις δραστηριότητες βουνού. Φυσικά οι τοπικές υποδομές μπορούν να χρησιμοποιηθούν γι’αυτές τις δραστηριότητες προσφέροντας νέες θέσεις εργασίας.

Ένα καλό παράδειγμα είναι τα 3-5 πηγάδια όπου το καλοκαίρι αθλητικές ομάδες κάνουν την προετοιμασία τους χρησιμοποιώντας τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις. Θα μπορούσαν οι ελληνικές ομάδες που τώρα πηγαίνουν στο εξωτερικό για θερινή προετοιμασία, να χρησιμοποιούν ελληνικές εγκαταστάσεις. Με τις κατάλληλες υποδομές τα Χ.Κ. μπορούν επίσης να προσελκύσουν και ξένες αθλητικές ομάδες να κάνουν την προετοιμασία τους στην Ελλάδα.

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με υποχρεωτική αναφορά της πηγής και ενεργό link