Το Χριστουγεννιάτικο Δένδρο

γράφει η  Μαρία Χ. Δίου Το δένδρο των Χριστουγέννων αποτελεί σήμερα ένα διεθνές Χριστουγεννιάτικο έθιμο. Στη χριστιανική θρησκεία του 4...

γράφει η Μαρία Χ. Δίου

Το δένδρο των Χριστουγέννων αποτελεί σήμερα ένα διεθνές Χριστουγεννιάτικο έθιμο. Στη χριστιανική θρησκεία του 4ο αιώνα μ.χ. καθιερώθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της Γέννησης του Χριστού και τον 8ο αιώνα στολίστηκε το πρώτο χριστουγεννιάτικο δένδρο, που ήταν έλατο. Έτσι το έλατο έγινε σύμβολο χριστιανικό που το καθιέρωσε σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Βονιφάτιος, προκειμένου να καταργήσει την ιερότητα που απέδιδαν οι ειδωλολάτρες στη δρυ, έβαλε στη θέση της το έλατο που έγινε σύμβολο Χριστιανικό και ειδικότερα των Χριστουγέννων.

Τα πολυάριθμα λαμπιόνια, που στις μέρες μας κοσμούν το Χριστουγεννιάτικο δένδρο, αντικατέστησαν τα αναμμένα κεριά που παλαιότερα τοποθετούνταν. Ο Martin Luther, Προτεστάντης μεταρρυθμιστής του 16ου αιώνα, ήταν ο πρώτος που έβαλε αναμμένα κεριά στο δένδρο. Περπατώντας προς το σπίτι του ένα χειμωνιάτικο βράδυ θαύμασε τη λάμψη των άστρων μέσα από τα δένδρα .Για να αναπαραστήσει το σκηνικό και για την οικογένεια του, έστησε ένα δένδρο στο κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού του και κρέμασε πάνω στα κλαδιά του αναμμένα κεριά. Το έθιμο του φωτισμού του δένδρου με κεριά γινόταν αιτία για πολλά ατυχήματα. Έτσι, μέχρι να εφευρεθούν τα ηλεκτρικά φωτάκια, οι προνοητικοί είχαν ένα κουβά νερό κάτω από το δένδρο για τον κίνδυνο πυρκαγιάς.

Στα μέσα του 1800,το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δένδρου είχε επεκταθεί ταχύτατα σε όλο τον κόσμο. Το Χριστουγεννιάτικο Δένδρο έφεραν στην Ελλάδα το 1833 ο Όθωνας και η Βαυαρική δυναστεία ως Γερμανικό έθιμο και το πρώτο δένδρο στολίστηκε στο Ναύπλιο, για να κοσμήσει το παλάτι του Όθωνα και τον επόμενο χρόνο στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν .Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα Χριστουγεννιάτικα δένδρα στόλιζαν όλα τα σπίτια της χώρας. Το 1882 το πρώτο ηλεκτρικά φωτισμένο Χριστουγεννιάτικο δένδρο του κόσμου στολίσθηκε στη Νέα Υόρκη, στην κατοικία του Έντουαρτ Τζόνσον, συναδέλφου του εφευρέτη του ηλεκτρικού λαμπτήρα Τόμας Έντισον. Από το 1950 και μετά, το δένδρο άρχισε να καθιερώνεται σε όλα τα ελληνικά σπίτια.

Υπάρχουν μαρτυρίες, σύμφωνα με χειρόγραφα κείμενα, που δείχνουν ότι η ύπαρξη του δένδρου ως εορταστικό σύμβολο χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ο καθηγητής της χριστιανικής Αρχαιολογίας Κώστας Καλογύρης υποστήριξε ότι το έθιμο του δέντρου δεν έχει Γερμανική προέλευση αλλά Ανατολίτικη. Την άποψη τη στηρίζει σε ένα συριακό κείμενο που υπάρχει σε χειρόγραφο στο Βρετανικό Μουσείο. Το κείμενο αναφέρεται σε ένα ναό που έχτισε το 1512 ο Αναστάσιος ο Α΄,Πατριάρχης Αντιοχείας στα Βόρεια της Συρίας και στον οποίο υπήρχαν δύο μεγάλα ορειχάλκινα δέντρα. Ως πρόδρομο του χριστουγεννιάτικου δένδρου στην Ελλάδα, καποιοι λαογράφοι,θεωρούν το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάνζαλος, κυρίως για τα χωριά της Βορείου Ελλάδος. Κάθε Χριστούγεννα έβαζαν ένα μεγάλο κούτσουρο από άγρια κερασιά, πεύκο ή ελιά στο τζάκι όπου θα έκαιγε για όλο το 12ήμερο των γιορτών από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα. Σύμφωνα με την παράδοση φέρνει καλοτυχία και κυρίως προστατεύει το σπίτι από τους καλικάντζαρους που μπαίνουν από τις καμινάδες και κλέβουν ή κάνουν ζημιές στο νοικοκυριό. Κατ΄ άλλους πάλι, η χρήση διαφόρων κλαδιών δένδρων ( ελιάς, κυπαρίσσου, σμυρτιάς, βαλανιδιάς, κ.α.) για στολισμό σπιτιών και ναών στην αρχαιότητα σε διάφορες γιορτές ήταν συνηθισμένο φαινόμενο και απ΄αυτό συμπεραίνουν ότι το έθιμο και η πρακτική αυτή συνεχίστηκε και για τις χριστιανικές εορτές. Το δένδρο αντικατέστησε το παραδοσιακό καραβάκι, που ταιριάζει περισσότερο στο νησιωτικό χαρακτήρα του λαού μας και σε κάποια νησιά της χώρας μας διατηρείται ακόμα.

Το Χριστουγεννιάτικο Δένδρο μπήκε βαθιά στη ζωή μας την θρησκευτική και γιορταστική, έγινε ένα με την παράδοση και καθιερώθηκε σαν χαρακτηριστικό κ απαραίτητο στοιχείο στον εορτασμό του 12ήμερου των Χριστουγέννων. Με την ζωντάνια του χρώματος, την φυσική του ομορφιά ,τη φρεσκάδα την δροσερή βουνίσια ευωδιά, τα στολίδια κ΄ τα δώρα, διαμορφώνει ευχάριστο περιβάλλον, μεταδίδει το εορταστικό μήνυμα, ομορφαίνει το σπίτι και δίνει χαρά σε όλους. Το αγάπησαν τα παιδιά και το ζητούν στο δικό τους σπίτι. Οι γονείς δεν το αρνούνται, γιατί το αγάπησαν κι αυτοί. Μα και οι παππούδες το χαίρονται, δίνοντας στα μάτια τους το παιδικό θέαμα που ίσως δεν χάρηκαν, ή δεν χόρτασαν, στα δύσκολα παιδικά τους χρόνια.

Όταν ένα έθιμο μπαίνει μέσα στην ψυχή και στα σπίτια των ανθρώπων, το δεχθεί ο λαός, το υμνήσει και το τραγουδήσει το δέσει με την αληθινή και ζωντανή παράδοσή του, τότε είναι ντόπιο το έθιμο αυτό, ανεξάρτητα από τις αιτιάσεις για το αντίθετο.

Από πολλούς ακούγεται το ερώτημα:«Δεν είναι κρίμα, ακόμη και έγκλημα (για μερικούς) να κόπτουμε ένα δένδρο για να μας στολίσει 15 μέρες και να το πετάξουμε;». Στη χώρα μας, καθώς είναι ορεινή υπάρχουν πλήθος ορεινά άγονα αγροκτήματα, διάσπαρτα μέσα στα δάση τα οποία λύουν τη συνέχεια του δάσους και διασπούν το φυσικό περιβάλλον. Με την εγκατάσταση ελατοφυτειών σε αυτά από καλλιεργητές, εξασφαλίζεται η συνέχεια του δάσους. Δεν αναφερόμαστε σε κάποια φύτευση δενδρυλλίων. Μιλάμε για μια εκστρατεία δάσωσης, η οποία δεν σταματά με την εγκατάσταση της φυτείας, αλλά συνεχίζεται, και με την προοπτική της αειφορίας, παραμένουν πάντα δασωμένες εκτάσεις με όλα τα ευεργετικά αποτελέσματα για το φυσικό περιβάλλον, όπως αυτά του δάσους. Καθώς οι άνθρωποι αυτοί ζουν μέσα από το δάσος, το αγαπούν και συνδέουν την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση με αυτό, γίνονται αυτόκλητοι εργάτες αναδάσωσης, και στη συνέχεια άμισθοι φύλακες, γιατί η ανάγκη να προστατεύσουν την περιουσία τους και όχι μόνον, τους καθιστά άγρυπνους φρουρούς του δάσους. Είναι εφαρμοστές, εδώ και χρόνια ,των οδηγιών, που εκδόθηκαν στα πλαίσια των διεθνών συμβάσεων του Ρίο (1992), του Κιότο (1996) και της Χάγης (2000), για την διατήρηση και ανόρθωση του φυσικού περιβάλλοντος και την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακος (CO2).Πρόκειται για μια σχετικά ωφέλιμη επικουρική καλλιέργεια, αφού από τη σπορά μέχρι την κοπή ενός ελάτου χρειάζονται 15-20 χρόνια .Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα έλατο μέσα σε 10 χρόνια θα έχει το ύψος 1 μέτρου. Στη θέση ενός κομμένου δένδρου φυτεύουν δύο. Τα έλατα παράγονται σε ιδιωτικές τεχνητές φυτείες. Υπάρχει σκόπιμη παραπληροφόρηση ότι τα δένδρα που πωλούνται την περίοδο των Χριστουγέννων κόβονται από το δάσος. Τα έλατα που προορίζονται για πώληση, ελέγχονται και σφραγίζονται από το Δασαρχείο και έτσι πιστοποιείται η νομιμότητα της τεχνητής καλλιέργειας. Ένα μεγάλο ποσοστό ενεργού ορεινού πληθυσμού ασχολείται κατά αποκλειστικότητα με την καλλιέργεια ελάτης ή συμπληρωματικά με άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες που αποτελούν πηγή εσόδων για ολόκληρα ορεινά χωριά.

Ένα φυσικό Χριστουγεννιάτικο δέντρο μπορεί να διατηρηθεί φρέσκο όλες τις γιορτινές μέρες, αφού έχει τοποθετηθεί μέσα σε ειδική βάση η οποία γεμίζει με νερό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τις επόμενες χρονιές. Επίσης μπορεί να αγοραστεί ριζωμένο, ομορφαίνοντας έτσι και τον εξωτερικό χώρο πέρα από την περίοδο των Χριστουγέννων. Όταν επιλέγουμε ένα κομμένο αληθινό δέντρο, βάζουμε το ζωντανό πράσινο χρώμα μέσα στο σπίτι μας παίρνουμε λίγη μυρωδιά από την φύση, και θαυμάζουμε τα ακανόνιστα σχήματα του και είναι το φυσικό πιο ελκυστικό. Κατά την αγορά προσέχουμε να μην πέφτουν οι βελόνες και το διαπιστώνουμε με ένα απλό πέρασμα του χεριού. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο σημαίνει ότι έχει περάσει πολύς καιρός από τη μέρα που υλοτομήθηκε και σύντομα θα πέσουν οι βελόνες. Αν θέλουμε να κρατήσει στολισμένο για πολύ καιρό, ζητάμε από τον πωλητή να μην το καρφώσει σε ξύλινη βάση. Έτσι, μπορούμε να το τοποθετήσουμε μέσα σε ένα κασπώ με νερό και να το διατηρήσουμε φρέσκο για περισσότερο καιρό. Επίσης, φροντίζουμε να το τοποθετήσουμε μακριά από θερμαντικές πηγές (τζάκι, καλοριφέρ),γιατί κάτι τέτοιο θα το κάνει να μαραζώνει και θα επιταχύνει το πέσιμο των βελονών.

Ένα φυσικό έλατο όχι μόνο είναι ανακυκλώσιμο, αλλά γίνεται και φυσικό λίπασμα για τα υπάρχοντα φυτά, καθώς με το χρόνο διασπάται από τους μικροοργανισμούς που υπάρχουν στη φύση. Αντίθετα, όλοι μας γνωρίζουμε ότι το πλαστικό προκαλεί σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα, καθώς κατασκευάζεται από πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC), το οποίο είναι παράγωγο του πετρελαίου και δεν είναι ανακυκλώσιμο από τη φύση δεν αποσυντίθεται εύκολα και μπορεί να ρυπαίνει το περιβάλλον για εκατοντάδες χρόνια. Τέλος, αγοράζοντας ένα φυσικό δένδρο Χριστουγέννων, διατηρούμε την παράδοση προστατεύουμε το περιβάλλον και ενισχύουμε το αγροτικό εισόδημα.

Καλά Χριστούγεννα με ένα φυσικό έλατο στολισμένο χωρίς φόβο, χωρίς τύψεις αλλά με την ικανοποίηση ότι αυτή η καλλιέργεια προσφέρει στο περιβάλλον και την ορεινή οικονομία τα μέγιστα.

Μαρία Χ. Δίου

Δασολόγος - Δασοπόνος

Διαχειρίστρια Περιβάλλοντος

και Φυσικών Πόρων