γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος Η αδυναμία του ανθρώπου να αντιμετωπίσει διάφορες καταστάσεις υπεράνω των δυνάμεών του, τόν κάνει ...
Η αδυναμία του ανθρώπου να αντιμετωπίσει διάφορες καταστάσεις υπεράνω των δυνάμεών του, τόν κάνει να καταφεύγει ορισμένες φορές στα γνωστά και από αρχαιότητα ξόρκια. Γνωστές και στον καθένα μας σήμερα δοξασίες με τη μορφή απλών ξορκισμών, όπως π.χ. το φτύσιμο στον κόρφο, το χτύπημα του ξύλου, το σταύρωμα, η ευχή «Θεός φυλάξοι» στο άκουσμα ενός επικίνδυνου γεγονότος, με σκοπό να το αποτρέψουμε. Εκτός των επιλογών του ανθρώπου και οι αρρώστιες, δεν αποτελούσαν και θα έλεγε κανείς πως δεν αποτελούν ακόμα και σήμερα εξαίρεση από τις δοξασίες αυτές. Μέχρι και τις πρόσφατες δεκαετίες, που διάφοροι υπαρκτοί λόγοι, όπως άγνοια, οικονομική αδυναμία, δυσκολία μετακίνησης στέκονταν εμπόδια στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας, τα ξόρκια ήσαν αρκετά συνηθισμένα.
Η πιο απλή και περισσότερο συνηθισμένη αιτία μικροαδιαθεσιών, ακόμα και εμπύρετων καταστάσεων είναι το μάτι και «φάρμακο» το γνωστό ξεμάτιασμα, που γινόταν/γίνεται με πολλούς τρόπους. Αναφέρουμε τους περισσότερο γνωστούς και χωρίς να θέλουμε να τους υποτιμήσουμε:
- Ρίχνοντας αναμμένα κάρβουνα στο νερό και μελετώντας ονόματα που μπορεί να μας έχουν ματιάσει. Με το νερό αυτό πρέπει να πλυθεί ανάποδα (από το σαγόνι προς το μέτωπο) ο ματιασμένος και μετά να πιεί τρεις γουλιές.
- Με χοντρό αλάτι δεμένο σε μαντήλι.
- Χρησιμοποιώντας σαπούνι, τσατσάρα και ψαλίδι.
- Με σταγόνες λαδιού από το καντήλι σ’ ένα ποτήρι νερό.
- Με σταύρωμα και κάποια ευχή.
Περισσότερο ευεργετική θεωρείται η ευχή βασκανίας και μάλιστα όταν διαβάζεται από τον παπά.
Προληπτικά μέτρα για το μάτι λαμβάνονται ακόμα και σήμερα, με περισσότερο γνωστά τα φυλαχτά, μια σκελίδα σκόρδο ή ένα-δυο φυλλαράκια του φυτού απήγανος στην τσέπη, μια μουτζούρα σε σημείο που να μην φαίνεται, το να φορέσει κανείς ένα ρούχο (εσώρουχο) ανάποδα, η θαλασσιά χάντρα κλπ.
Εκτός από το μάτιασμα, υπάρχουν πολλές ακόμα αρρώστιες που ξορκίζονται, όπως: η ρουσούμπελη (το ερυσίπελας), ο πονόματος, η παραμαγούλα (παρωτίτιδα), η επίσχεση ούρων, η μπούζα (επιχείλιο εξάνθημα) των ζώων, το κριθαράκι και το χαλάζιο των βλεφάρων, οι μυρμηγκιές, τα τσιμπήματα σκορπιών κ.ά..
Συνήθως τα ξόρκια γίνονται με συνδυασμό λόγου και κινήσεων, π.χ. λέγοντας κάποια ευχή και ταυτόχρονα σταυρώνοντας τον άρρωστο ή την πάσχουσα περιοχή του. Τα λόγια τα ξέρουν λίγοι και δεν τα λένε να τα μάθει ο οποιοσδήποτε, παρά μόνο όπως ορίζει ο άγραφος νόμος, π.χ. σε κατιόντα συγγενή του άλλου φύλου και πάντα εμπιστευτικά. Γι’ αυτό και παραμένουν και άγνωστα, πιθανολογείται όμως πως η επίκληση του Θείου είναι περισσότερο συνηθισμένη. Πέρα από τα ξόρκια, η επίκληση του Θείου είναι «ορατή» και από τα τάματα στους αγίους.
Οι γενικότερες δυσκολίες και η άγνοια γίνονταν εμπόδιο όμως στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας, ακόμα για σοβαρές αρρώστιες. Έτσι, τις απέδιδαν σε μάγια και αναζητούσαν τρόπο να τα λύσουν. Σε κάποιες ακόμα περιπτώσεις τις απέδιδαν σε αερικά και νεράιδες με τη στερεότυπη φράση «τον/την πείραξε τ’ απόξω». Τότε μόνο στην επίκληση του Θείου με νηστείες, προσευχές, προσκύνημα σε μοναστήρια, συχνό εκκλησιασμό κλπ εναπόθεταν τις ελπίδες τους. Αναφέρουμε το γεγονός ως πτυχή της παράδοσής μας και όχι να το υποτιμήσουμε.
Αν, τελικά, δεχθούμε τις θετικές επιδράσεις της αυθυποβολής στα κάθε είδους ξόρκια, το μυστήριο εξακολουθεί να υφίσταται. Ηχούν από την παιδική ηλικία του γράφοντος ολοζώντανα και σήμερα στ’ αυτιά του τα λόγια-μαρτυρία συγχωριανού:
«Είχε τέτοιο μάτι το βόιδι (βόδι), που είχε πέσει χάμου και βόγκαγε να ψοφήσει. Ευτυχώς, προκάμαμε και φωνάξαμε το Θανάση τον Πουρνάρα (Δημητρακόπουλο) από το Αγρίδι και ήρθε και το ξόρκισε. Δεν τελειώσαμε ένα τσιγάρο και το βόιδι σηκώθηκε, τινάχτηκε και βόσκησε!».
Συνεχίζεται, με επόμενα θέματα: χρυσή, πόνοι μυοσκελετικής αιτιολογίας και λύσιμο του αφαλού.
Νίκος Παπακωνσταντόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.