γράφει ο Αθανάσιος Τζώρτζης Αυτές οι ημέρες του Μαρτίου είναι ημέρες μνήμης και τιμής για τα Καλάβρυτα και την ομώνυμη επαρχία, αλ...
γράφει ο Αθανάσιος Τζώρτζης
Αυτές οι ημέρες του Μαρτίου είναι ημέρες μνήμης και τιμής για τα Καλάβρυτα και την ομώνυμη επαρχία, αλλά και για όλη την Ελλάδα.
Ας δούμε πώς, δυο αδελφές, αγράμματες, γερόντισσες, από το χωριό Βυσωκά (Σκεπαστό) των Καλαβρύτων, η Ελένη Τσάφου (Τσαφαλένη)[1], 98 ετών το 1980 και η Βασιλική Παλληκάρη (Παλληκάραινα ή Αλεξικοβάσω)[2], 91 ετών το 1980, διηγούνται γεγονότα όπως εκείνες τα είχαν εντυπώσει στη μνήμη τους, όπως εκείνες τα γνώριζαν μέσα από την παράδοση (;) ή όπως εκείνες τα έφτιαξαν σαν παραμύθι, σχετικά με την έναρξη της Επανάστασης του 1821 και τους θρυλικούς πρωταγωνιστές που έλαβαν μέρος σε αυτήν.
Το κείμενο δεν αποτελεί αποδεικτικό ή άλλης φύσεως ιστορικό στοιχείο και δεν αναφέρεται ως τέτοιο, αλλά, για να καταδείξει στον αναγνώστη, πώς, οι απλοί (και αγράμματοι) άνθρωποι, αντιλήφθηκαν ότι έγιναν διάφορα γεγονότα εκείνη την εποχή, πώς τα διηγούνται, αλλά μερικά από τα γλωσσικά τους στοιχεία.
Έλεγαν λοιπόν οι γερόντισσες:
«Οι Πετιμεζαίοι ήσαντε Σουδεναίοι. Και κεί στα Σουδενά κοντά στη βρύση, κάτου από να πλάτανο είχανε το σπίτι τσι. Ήτανε πύργος ψηλός και κεί λένε ότι έδωκε μάχη ο Πετιμεζάς με τους Τούρκους, γιατί τον επρόδωκε ο υπηρέτης του. Ο Πετιμεζάς[3] είχε ένα υπηρέτη αράπη, που τα μίλαγε τα τούρκικα. Και μια μέρα οι Τούρκοι ήρθανε στον πύργο και αρχέψανε και βαρήγανε την πόρτα. Ο αράπης κατέβηκε κάτου κι αρχίνησε και τους μίλαγε στα τούρκικα. Και συντά[4] έκιωσε[5] την κουβέντα, γυρνάει το κουμπούρι του και τόνε σκοτώνει τον Πετιμεζά. Για τον Πετιμεζά που ήτανε παλληκάρι, λέγανε οι παλιοί: «[…1.λ.] Πετιμεζά, ντεφαρίκι του Μωριά!» (Ελένη Τσάφου).
«Ήσαντε ο Πετιμεζάς, ο Ζαΐμης κι ένας Στρεφτόμπολας από τσι Σαβανούς[6] και φορήγανε τσι φουστανέλλες κι είχανε σηκώσει αντάρτικο. Τάμαθε ο κατής[7] στα Καλάβρυτα κι έστειλε τους σεϊμένηδες[8] και τσου πιάσανε. Κι εδέ που πηγαίνανε αντάμα, λέει ο Ζαΐμης: - Μωρ’ ετούτοι μας πάνε στο Λεβίδι κι από κεί στην Τρίπολη. Θα μας σκοτώσουνε. Τι θα κάμουμε; Δεν ελέγανε τίποτα οι άλλοι, για δεν ηθέλανε να σκώσουνε το κλαρί. Βουτάει τότενες ο Ζαΐμης και σκοτώνει τον ένα σεϊμένη. Δεύτερα σκοτώνει κι ούλους τους άλλους και λέει: - Τώρα που να πάμε, ούθε και να πάμε θα μας σκοτώσουνε. Πήρανε λοιπόνου, και τσι γυναίκες αντάμα κι ήρθανε στην Άγια Λαύρα και σκώσανε τη σημαία. Και δώκανε όρκο στο ευαγγέλιο απάνου πώς ό,τι και να τσου βρεί, να τσου βρεί ούλους. Κοντά πήγε κι ένας Κερτεζίτης. Δεύτερα ρίξανε και δυό τρία τουφέκια σμπάρα. Τ’ αγροικήσανε οι Τούρκοι στα Καλάβρυτα κι είπανε: - «Να βγούμε να ιδούμε πούθε έρχουνται». Συντά είδανε τη σημαία στην Αγιά Λαύρα, κινήσανε οι Τούρκοι μ’ έναν αράπη που κράτηγε τη σημαία, μπροστά. Κοντά στην Κατσικόλακκα τους είδ’ ο Ζαΐμης, που ’ρχόσαντε, και λέει στο Στρεφτόμπολα, που έπαιρνε την πεντάρα και τήνε ντουφέκαε στον αέρα: - Να μου πάρεις το κεφάλι τ’ αράπη. Συντά σκοτώθηκε ο αράπης, λακάν’[9] οι Τούρκοι πίσω στα Καλάβρυτα και κλειώνται μέσα στον πύργο./ Τα μάθανε φτούνα[10] στην Πάτρα κι ο Παλαιός[!] Πατρών ξεσηκώθηκε. Το ίδιο και στο Αίγιο και στην Τρίπολη. Ο Στρεφτόμπολας, που είχε παλιά φίλο τον Αλή Πασά[!] στα Καλάβρυτα, πήδηκε στο παρεθύρι και του λέει: - Ίσαμε δώ, πασά, δώσε μου το σπαθί σου. Και του το πήρε. Δεύτερα κλείσανε τσου Τούρκους μέσα στον πύργο και φαγωθήκανε μεταξύ τσι σα τα σκυλιά. Και συντά λευτερώσανε τα Καλάβρυτα, τραβήξανε για το Βραχνί, γιατί είχανε κλείσ’ οι Τούρκοι τσου Βραχνιώτες σ’ ένα πύργο. Τσου λευτερώσανε και κείνοι χυθήκανε στο βάλτο, γιατ’ ήσανε πεινασμένοι οι μαύροι και τρώγανε τα σπαθιά (= βούρλα)» (Βασιλική Παλληκάρη).
Πηγή: Φιλοσοφ. Σχολή, Λαογραφικά Βυσωκά, από Αποστολοπούλου Ειρήνη του Χαραλ., φοιτήτρια Φιλοσοφικής, Φιλολογικό τμήμα, έτος Β, 1979-80.
(Οι υποσημειώσεις έχουν γίνει από εμένα).
[1] «Ελένη Τσάφου (Τσαφαλένη): Είναι 98 ετών, αγράμματη. Δεν επήγε καθόλου στο σχολείο γιατί «τότενες δεν τα στέλνανε τα τσουπιά, να μη γράφουνε γράμματα στσ’ αγαπητκούς». Παντεύτηκε 19 ετών ένα συγχωριανό της, που είχε πρόβατα και χωράφια. Έκανε 5 παιδιά και στα 27 της χρόνια έμεινε χήρα. …. Μόλις σαράντησε ο άντρας της, γέννησε και το πέμπτο παιδί της, το Νάσο. Δεν ξαναπαντρεύτηκε και μόνη της μεγάλωσε τα παιδιά της. … Τώρα ζεί με το γιό της το Νάσο στο χωριό».
[2] «Βασιλική Παλληκάρη (Παλληκάραινα ή Αλεξικοβάσω): Είναι 91 ετών, αδελφή της Ελένης Τσάφου. Γεννήθηκε «τ’ Άη Στεφάνου ανήμερα». Οι γονείς της είχαν εννέα παιδιά, αλλά το μικρότερο πέθανε και έμειναν οκτώ: Ελένη, Γιάννης, Γιώργης, Βάσω, Αθανασία (= η γυναίκα του Λεωνίδα Γιαννακάριου ή Καπετάνισσα), ο Κωστής, η Ακριβούλα και ο Πανάγος. Είναι αγράμματη. Από μικρή έγινε τσοπάνα… Παντρεύτηκε 27 ετών (το 1917) και έκανε το πρώτο της κορίτσι, την Αγγέλω και της πέθανε στη γρίππη. Ύστερα απέκτησε τον Αλέκο και την Παναγιώτα. Αυτή πέθανε 9 ετών .... Ύστερα απέκτησε το Μήτσο, που είναι στην Αμερική μετανάστης. Έκανε κι άλλο ένα αγόρι, που έζησε 20 ημέρες μόνο και πέθανε. Τώρα μένει στο χωριό μαζί με το γιό της τον Αλέκο».
[3] Ποιός Πετιμεζάς; Δεν αναφέρει.
[4] Συντά = μόλις.
[5] Έκιωσε = τελείωσε.
[6] Ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας ήταν από την Κέρτεζη. Σκοτώθηκε στο Λεβίδι τον Απρίλιο του 1821.
[7] Κατής = δικαστής.
[8] Σεϊμένηδες = Χριστιανοί οπλοφόροι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αλλά και Σεϊμένης <τουρκ. seymen.ή seğmen εκτροφέας και εκπαιδευτής σκύλων.
[9] Λακάν’ = έφυγαν τρέχοντας.
[10] Φτούνα = αυτά.
Αθανάσιος Τζώρτζης.
Το δεύτερο έχει τίτλο: “EXCEL Χρήσιμες εφαρμογές”, έχει εκδοθεί το 2005 από τις εκδόσεις ΔΙΑΥΛΟΣ, περιέχει περισσότερες πάνω από 12ο εφαρμογές του Εxcel και απευθύνεται σε χρήστες που κατέχουν τις βασικές γνώσεις του προγράμματος αυτού.
Ο Θανάσης Τζώρτζης εξέδωσε πρόσφατα ένα ανεκτίμητο θησαυρό, το πολύτομο "Ιστορικό Λεξικό της Επαρχίας Καλαβρύτων" διαβάστε εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.