Πρακτική ιατρική περασμένων δεκαετιών-«καλόγερος», «τρογυρίστρα», χρήση της βδέλλας

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος α. «Καλόγερος» Ο δοθιήνας, γνωστός και με την λαϊκή του ονομασία ως καλόγερος, είναι μια φλεγμο...

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

α. «Καλόγερος»

Ο δοθιήνας, γνωστός και με την λαϊκή του ονομασία ως καλόγερος, είναι μια φλεγμονώδης και επώδυνη εκδήλωση του δέρματος, που αναπτύσσεται γύρο από θυλάκιο τρίχας. Αντιμετωπιζόταν με δύο, κυρίως, τρόπους. Ο πρώτος ήταν τοποθέτηση επάνω στο «σπυρί» φύλλου βάτου ή τριανταφυλλιάς και χαλαρή επίδεση. Η επίδεση είχε σαν σκοπό να παραμείνει το φύλλο στη θέση του, ώστε να «ωριμάσει» γρήγορα ο καλόγερος, να σπάσει και να φύγει το πύον. Ο δεύτερος ήταν στάλαξη ζεστών σταγόνων λαδιού. Η διαστολή που προκαλείται από τη θερμότητα είχε το ίδιο αποτέλεσμα: την πυορροή και την επούλωση. 

β. «Τρογυρίστρα»

Η τρογυρίστρα, είναι φλεγμονή στο νύχι με πολύ έντονο πόνο. Το πιθανότερο είναι να προκαλείται από εισαγωγή του πλαϊνού μέρους του νυχιού στο δέρμα (είσφρυση όνυχος). Καταλληλότερο για τη θεραπεία ήταν το τρογυριστρόχοτρο, ένα όχι τόσο συνηθισμένο χόρτο στα βουνά μας, γι’ αυτό το θεωρούσαν και πολύτιμο. Εκείνοι που το γνώριζαν το μάζευαν όταν το εύρισκαν και το φύλαγαν αποξηραμένο σε βαζάκι ή σε σακουλάκι, «και να ’ν’ αχρείαστο». Μικρή ποσότητα «φαρμάκου» πάνω στο πονεμένο νύχι και επίδεση μ’ ένα καθαρό κουρελάκι να μην μετακινηθεί, έφερνε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ακούγαμε από μεγαλύτερους ότι έσωζε και το νύχι, αν η θεραπεία άρχιζε έγκαιρα.

γ. Η χρήση της βδέλλας

Στην εγκυκλοπαίδεια ΓΙΟΒΑΝΗ, στο λήμμα βδέλλα, διαβάζουμε: «Σκουλήκι κρικωτό της οικογένειας των γναθοβδελλιδών, μακρύ και πλατύ, με δύο κοτυληδόνες, που τις χρησιμοποιεί για τη μετατόπιση και την προσκόλληση. Βρίσκεται στα έλκη. Κολλάει στο δέρμα άλλων ζώων και τους απορροφά το αίμα με την εμπρόσθια κοτυληδόνα. Αυτή η ιδιότητα τις κάνει χρήσιμες για τοπική αφαίμαξη. Μια εύρωστη βδέλλα μπορεί να απορροφήσει 16 γραμμάρια αίμα. Αποκολλάται αφού χορτάσει ή βραχεί με αλμυρό νερό». 

Γνωστή από τους αρχαίους πολιτισμούς η βδελλοθεραπεία, π.χ. αρχαίων Αιγυπτίων, έφτασε μέχρι και τις μέρες μας, ιδίως στις περιπτώσεις τοπικών φλεγμονών, για να «ρουφήξει το χαλασμένο αίμα». Ήταν τόσο μεγάλη η χρήση της, που μέχρι και επιχειρήσεις καλλιέργειας ιατρικής βδέλλας είχαν ιδρυθεί. Στα μέσα του 20ού αιώνα η μέθοδος περιθωριοποιήθηκε, λόγω της μεγάλης ανάπτυξης της φαρμακολογίας. 

Η βδέλλα δαγκώνει το δέρμα του ανθρώπου και δρα ως ζωντανή σύριγγα. Γνωστή, άλλωστε, και η λαϊκή έκφραση: «κόλλησε επάνω μου σαν βδέλλα»! Παράλληλα εκκρίνει και εισάγει ορισμένα ένζυμα στο αίμα του αρρώστου, μεταξύ των οποίων και την ιρουδίνη, που δρα ως αντιπηκτικό. Γι’ αυτό, τα πρώτα λεπτά μετά την απομάκρυνση της βδέλλας από το δέρμα, δινόταν έμφαση στην αντιμετώπιση της αιμορραγίας.

Σήμερα φαίνεται να εκδηλώνεται και νέο επιστημονικό ενδιαφέρον για τη βδελλοθεραπεία.

Συνεχίζεται, με επόμενο θέμα: δήγμα φιδιού, σκύλου και τσιμπήματα εντόμων.

Πηγές:
Ι. Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ.
ΙΙ. Εγκυκλοπαίδεια ΕΛΛΑΔΙΚΗ.

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.