Αρχιερείς και Προεστοί του Μοριά, φυλακισμένοι στην Τριπολιτσά το 1821

γράφει ο  Δημήτρης Σταθακόπουλος  Είναι γνωστό και αναγράφεται σε όλες τις ιστορικές πηγές, ότι οι Οθωμανοί ( εν γένει ) και ειδικά ...

γράφει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος 

Είναι γνωστό και αναγράφεται σε όλες τις ιστορικές πηγές, ότι οι Οθωμανοί ( εν γένει ) και ειδικά στο Μοριά , ανέμεναν ήδη από το 1820 να γίνει يونان عصياني Rum/yunan isyan = Ρωμαίικη/ελληνική στάση/ εξέγερση και όχι الثورة اليونانية Yunan/ Rum ihtilal = ελληνική ή ρωμαίϊκη επανάσταση ( όπως τελικά κατέληξε ). 

Για το λόγο αυτό σκέφτηκαν να «περιορίσουν» τους Προεστούς και τους Αρχιερείς του Μοριά στην Τρίπολη ( Τριπολιτσά ) , ούτως ώστε «ακέφαλοι» οι Ρωμιοί να μην διανοηθούν να κάνουν isyan ( στάση ).

Ως αντίμετρα και μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία ( ή την ελληνική εταιρεία της επαναστάσεως όπως αναφέρουν συχνά τα χ.φ στο αρχείο αγωνιστών 1821 ), οι περισσότεροι Αρχιερείς και προεστοί της Βόρειας Πελοποννήσου , στα τέλη Ιανουαρίου 1821 στο Αίγιο ( Βοστίτσα ) , αποφάσισαν και συνυπέγραψαν συμφωνία να μην πάνε στην Τριπολιτσά, όταν θα κληθούν ( άρθ. ΙΑ της συμφωνίας ) , γεγονός που συνιστά την 1η και αρχική ομαδική συναπόφαση άρνησης άρα στάση των «κεφαλών» των Ρωμιών του Μοριά.

Όντως, όπως αναμενόταν, το Φεβρουάριο του 1821, ο kaymakamı του Μοριά Mehmed Salih, αναπληρωτής του Hurşit Ahmet Paşa ( Γεωργιανής καταγωγής Devşirme /γενίτσαρος, έμπειρος πολεμιστής και διοικητής, που το Νοέμβριο του 1820 είχε γίνει mora valisi, δηλ. διοικητής του Mora Eyalet , με έδρα την Τρίπολη και serasker της εκστρατείας κατά του στασιαστή Ali Pashaτων Ιωαννίνων ), κάλεσε τους προκρίτους και τους Αρχιερείς της Πελοποννήσου να προσέλθουν άμεσα στην Τρίπολη με πρόσχημα διαβουλεύσεις για τον κατευνασμό των «ανησυχιών» των reaya του Μοριά. 

Όπως μαρτυρούν οι πηγές, το 1ο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου 1821, προσήλθαν στην Τρίπολη 16 προεστοί και 8 αρχιερείς με τις συνοδείες τους και συγκεκριμένα οι: Αναστάσιος Μαυρομιχάλης, γιος του Πετρόμπεη, Ιωάννης Τομαράς, Αντωνάκης Καραπατάς, Ιωάννης Βιλαέτης, Πανάγος Κυριακός, Αναγνώστης Κωστόπουλος, Ανδρέας Καλαμογδάρτης, Μήτρος Ροδόπουλος, Σωτηράκης Νοταράς, Ιωάννης Περούκας, Γιαννούλης Καραμάνος, Αναγνώστης Κοπανίτζας, Μελέτης Μελετόπουλος, Νικόλαος Γεωργακόπουλος, Θεόδωρος Δεληγιάννης και ο Παπαλέξης˙ καθώς και οι αρχιερείς, Τριπολιτσάς Δανιήλ ( με τον ιερομόναχο ακόλουθό του Ιωσήφ Ζαφειρόπουλο ) , Μονεμβασίας Χρύσανθος, Ανδρούσης Ιωσήφ, Δημητσάνης Φιλόθεος, Ναυπλίου Γρηγόριος, Χριστιανουπόλεως Γερμανός, Κορίνθου Κύριλλος και Ωλένης Φιλάρετος. 

Οι πρόκριτοι και οι αρχιερείς των Πατρών και Καλαβρύτων δεν προσήλθαν, εφαρμόζοντας τη σχετική απόφασή τους του Ιανουαρίου 1821 στο Αίγιο. Η άρνησή τους ενίσχυσε τις υποψίες των Οθωμανών ότι οι Ρωμιοί ετοίμαζαν στάση/ εξέγερση, οπότε οι προσελθόντες περιορίστηκαν και φυλακίστηκαν άμεσα πλην του προεστού Μήτρου Ροδόπουλου, ο οποίος «ένεκα του φόβου ηρνήθη την πατρώαν ημών θρησκείαν» και απέφυγε τα δεινά της φυλακής, ενώ ο Mehmed Salih παρέλαβε υπό την προστασία του τον Αναστάση Καλαμογδάρτη και ο Κιαμήλμπεης τον Κορίνθου Κύριλλο και τον Σωκράτη Νοταρά, οι οποίοι δεν φυλακίστηκαν, αλλά παρέμειναν στο σαράϊ καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσάς από τους Έλληνες. 

Την άρνηση του Π.Πατρών Γερμανού, του Λόντου και των Καλαβρυτινών προκρίτων, καθώς και το «τέχνασμά» τους για να δικαιολογήσουν την άρνησή τους να μεταβούν στην Τρίπολη παρουσιάζει παραστατικά ο Π.Π.Γερμανός στα απομνημνεύματά του :

Όπως αναφέρει ο Π.Π.Γερμανός, αφού δεν πήγαν στην Τριπολιτσά επέστεψαν στην μονή της αγ. Λαύρας. (Κάποιοι σήμερα οψιμαθείς λέγουν ότι τάχα Π.Π.Γερμανός και αγ. Λαύρα δεν υπήρξαν ποτέ. Τα κείμενα τους διαψεύδουν οικτρά ). 

Περαιτέρω, τις λεπτομέρειες της φυλάκισης των προκρίτων και Αρχιερέων γνωρίζουμε από 3 μικρά σε έκταση, αλλά εξαιρετικής σημασίας, απομνημονεύματα αιχμαλώτων κληρικών και συγκεκριμένα του διακόνου Ιωσήφ Ζαφειρόπουλου, του Τριπολιτσάς Δανιήλ και του Ανδρούσης Ιωσήφ. Μάλιστα ο Τ. Γριτσόπουλος τα ονόμασε «Απομνημονεύματα κληρικών – δεσμωτών», που καταγράφουν την ψυχολογία των αιχμαλώτων, αλλά και τη στάση των δεσμωτών τους. Από τις κακουχίες, τον υποσιτισμό και τις αρρώστιες, τελικά πέθαναν οι φυλακισμένοι πρόκριτοι Αναγνώστης Κωστόπουλος, Θεόδωρος Δεληγιάννης ( καθώς τον μετέφεραν εκτός της πόλης μετά την άλωσή της ) , ο Ιωάννης Περούκας στον Αχλαδόκαμπο, στο δρόμο προς το Άργος και ο Παπαλέξης, ενώ από τους αρχιερείς, ο Ναυπλίου Γρηγόριος, ο Χριστιανουπόλεως Γερμανός, ο Δημητσάνης Φιλόθεος και από τους κληρικούς ο πρωτοσύγκελος Ανδρούσης Χρύσανθος. 

Στις πρώτες σελίδες από τα απομνημονεύματα του Ιωσήφ Ζαφειρόπουλου (ιερομονάχου , που συν-φυλακίσθηκε στην Τριπολιτσά μαζί με τον Τριπόλεως Δανιήλ ), όπως τα υπαγόρευσε στον ανιψιό του Θεόδωρο Ζαφειρόπουλο και εκδόθηκαν το 1852 υπό του Νικ. Αγγελίδου ( οδός Ερμού, παρά την Καπνικαρέα Αθηνών ) – πηγή http://anemi.lib.uoc.gr , οι πληροφορίες που μας δίνονται, έστω και σε αυτές τις πρώτες σελίδες είναι εν κατακλείδι οι εξής:
(πατήστε πάνω στις εικόνες για μεγέθυνση) 

1) Στο Αίγιο ( Βοστίτσα ) στα τέλη Ιανουαρίου 1821 αποφασίστηκε η «στάση» κατά της οθωμανικής διοίκησης. Υπεγράφη σχετικό έγγραφο και στο άρθρο ΙΑ οριζόταν ότι σε περίπτωση κλήσεως των προκρίτων και Αρχιερέων να μεταβούν ( εγκλωβιστούν ) στην Τρίπολη, αυτοί δεν θα πήγαιναν. 

2) Π.Π.Γερμανός, Λόντος, Ζαϊμης, Θεοχαρόπουλος, Χαραλάμπης , Κρεβατάς κ.λ.π, δεν πήγαν στην Τριπολιτσά και παρέμειναν στην αγ. Λαύρα. Οι υπόλοιποι δεν τήρησαν τη συμφωνία και τελικώς εγκλωβίστηκαν φυλακισμένοι την Τρίπολη. 

3) Ταυτόχρονα Καλαβρυτινοί (αναφέρονται ειδικά οι Χονδρογιανναίοι ) χτύπησαν τον τραπεζίτη Ταμπακόπουλο με την φρουρά του , «φυλακίσθηκε» ο Βοεβόδας Καλαβρύτων ( Αρναούτογλου ) και άρχισαν οι εχθροπραξίες ( sic ). 

4) Όλοι οι πρόκριτοι και Αρχιερείς ήταν μυημένοι στην Φιλική εταιρεία, τα δε γράμματα της Φιλικής εταιρείας, ήταν τυλιγμένα σε κερί. Μόλις διάβαζαν το γράμμα, άναβαν το κερί και το έκαιγαν. 

5) Όλοι τους ταλαιπωρήθηκαν αλυσοδεμένοι επί 6 μήνες , αρκετοί πέθαναν από τις κακουχίες , ενώ ο Μήτρος Ροδόπουλος «τούρκεψε», δηλ. αλλαξοπίστησε επί τόπου για να γλυτώσει. 

Άλλη μια «ξεχασμένη» ιστορική πηγή που ενισχύει τα όσα γνωρίζαμε και αποδομεί αυτούς που οψίμως αναιτιολόγητα και στρεβλά αμφισβητούν το 1821. 

Δημήτρης Σταθακόπουλος

Δρ. κοινωνιολογίας της ιστορίας, Παντείου πανεπιστημίου Διπλωματούχου Βυζαντινής μουσικής - μουσικολόγου, Τακτικού μέλους της Ε.Α.ΑΔΗ.ΣΥ,  Μέλους του international society for ethnomusicology Bloomington Indiana Univ. Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω Μέλους του Δ.Σ του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά Μέλους της Ελληνικής αντιπροσωπείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Δικηγόρων CCBE