Η ιστορία του ονόματος “Κολοκοτρώνης – Τζ(σ)εργίνης”

γράφει ο  Δημήτρης Σταθακόπουλος  Αφηγείτο ο Γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και συνέταξε ο δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης στο ...

γράφει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος 

Αφηγείτο ο Γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και συνέταξε ο δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης στο έργο :

Στο αρχικό σημείο της αφήγησής του αναφέρει για την καταγωγή και το γενεαλογικό του δέντρο σχετικά με το πατρικό οικογενειακό του επώνυμο :

Δηλαδή αναφέρεται σε προγονικό οικογενειακό επώνυμο Τζ(σ)εργίνης και όχι Κολοκοτρώνης. 

Για το πώς προέκυψε το Κολοκοτρώνης αναφέρει ο Γέρος του Μοριά:

κλπ.

Τα ονόματα και τα επώνυμα , συνήθως δεν είναι δηλωτικά εθνικής καταγωγής , αλλά συχνότερα δηλωτικά ιδιότητας, επαγγέλματος, πατρωνυμικά, μητρωνυμικά , παρατσούκλια κ.λ.π σε ποικίλες γλώσσες που ομιλούντο σε «αυτοκρατορικούς μικτούς πολύγλωσσους πληθυσμούς», όπως των Βυζαντινών και Οθωμανών σε σημείο που κάποιος θα μπορούσε να ονομαστεί Σαρρής (sarı = κίτρινος ή ξανθός στα Τούρκικα )  χωρίς όμως να είναι Τουρκικής καταγωγής. Για το πώς δινόντουσαν τα  ονόματα/ παρατσούκλια , μας πληροφορεί ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης με την αφήγησή του. Επειδή ο πρόγονός του είχε «κώλο σαν κοτρόνι» ( sic) , που στ’ αρβανίτικα είναι «μπύθ = κώλος» και «γκούρ=κοτρόνι», ονομάστηκε Μπυθέγκουρας και Ελληνικά Κολοκοτρώνης / «Κωλοκοτρόνης» . Άλλο παρατσούκλι προγόνου του ήταν το Μπότζικας, γιατί όπως λέει ο Γέρος του Μοριά, αυτός ήταν μικρόσωμος και μαυριδερός και προσομοίαζε στο λεγόμενο φυτό Μποτσ(ζ)ίκι (σκιλλοκρεμύδα) που κρεμάμε στις πόρτες για γούρι την Πρωτοχρονιά.

Όμως ο Γέρος του Μοριά, δεν μας λέει τι σήμαινε ( σημαίνει ) τα αρχικό επώνυμο της γενιάς του Τζ(σ)εργίνης .

Έψαξα «τα οικογενειακά μας ονόματα» του Μ.Τριανταφυλλίδη  (Θεσ/νίκη 1982 ) και την εισαγωγή στην  Ελληνική ονοματολογία του Χαρ. Συμεωνίδη ( Θεσ/νίκη 1992 ) και δεν βρήκα καμία αναφορά .

Άρχισα μετά να κοιτάζω λεξικά διαφόρων γλωσσών  και μάλλον μπερδεύτηκα περισσότερο με τις πιθανές  προελεύσεις του ονόματος, παρά διαφωτίστηκα. Σε κάθε περίπτωση, παρακάτω θα παρουσιάσω όλες τις πιθανές εκδοχές όπως τις βρήκα , χωρίς να σημαίνει ότι κάποια από αυτές είναι η σωστή:

Cer –ginis / Τζεργκίνης = Μαυριδερός- Γιάννης, στ’ αρβανίτικα του Μοριά, αλλά ομοηχεί το πρώτο συνθετικό και με το «μαύρος» στα σλάβικα ;

Çer –ginis / Τσερκίνης = Έξυπνος- Γιάννης, στ’ αρβανίτικα του Μοριά, αλλά ομοηχεί το πρώτο συνθετικό και με το «έξυπνος» στα βλάχικα ;

(σημ.: ενδέχεται το Γκίνης να μην σημαίνει Γιάννης, αλλά να προέρχεται από το Gentius στα λατινικά και Gent στ’ αλβανικά , ο οποίος ήταν ο τελευταίων βασιλιάς των Ιλλυριών το 181-168 π.Χ., συγγενής λέξη και  προς τη Λατινική : γένος, σόι, φυλή).

Çarki-νης = Ρόδα/τροχός και επομένως Τσα(ζε)ρκίνης αυτός που γυρίζει σαν ρόδα/τροχός με περσική ρίζα çark ;

Tserbu-ίνης = ελάφι στα βλάχικα και επομένως Τ(ζ)σερμπίνης ο «γρήγορος σαν ελάφι» ;

çerge  ή çergi -ίνης στα οθωμανικά που σημαίνει μικρή αυτοσχέδια σκηνή/ τσαρδί δηλαδή;

Sergi-νης : οθωμανικά = ο έκθετος

Черга-ίνης= στα βουλγάρικα που σημαίνει χαλί  ;

Чергар-ίνης = στα βουλγάρικα που σημαίνει Νομάς  ;

cergë-ίνης = στ’ αλβανικά που σημαίνει παγίδα / ιστός αράχνης/ χώρος περιορισμού και Τσάρκος στη γλώσσα των βοσκών εκεί που περιορίζονται τα νεογέννητα αρνοκάτσικα, με ρίζα το οθωμανικό çerge  ή çergi  ;

 cergë-ίνης= στ’ αλβανικά, που σημαίνει και λεπτό δέρμα, αλλά και κουρέλι, χαλί ή σκέπασμα (scutum =κάλυμμα/ασπίδα στα λατινικά εξ’ ού και σκουτί /ρούχο) από τρίχες γίδας ;

cerchio-ίνης  =  ιταλικό, από το λατινικό circus, που συγγενεύει με το ελληνικό κρίκος και με αντιδάνειο Τσέρκι, δηλ. το στεφάνι που συγκρατεί τα ξύλα των βαρελιών / βουτσιών  ; 

Αβέβαιη η προέλευση του επωνύμου Τζ(σ)εργίνης ; Αν όπως λέει ο Κολοκοτρώνης είναι όνομα του 16^ου αιώνα, τότε δηλ. που ξεκίνησε η γενιά του, το πιθανότερο είναι , είτε να  έχει αρβανιτο/σλάβικη ρίζα, όπως και τα Μπυθέγκουρας και Μπότζικας , ίσως οθωμανικό Sergin-νης = ο έκθετος / παρατημένος , ίσως όμως και να πρόκειται για κατάλοιπο της ιταλικής cerchio-ίνης  , η οποία  ιταλική άφησε πάμπολλες λέξεις στο Μοριά,  τις οποίες χρησιμοποιεί ο Κολοκοτρώνης κατά κόρον στην αφήγησή του ( με αγαπημένες λέξεις το μπατάλια= μάχη, αγιουτάντε = βοηθός, εννοώντας τον Φωτάκο, Καζάρμα εννοώντας το παλιό κτίσμα και στρατόπεδο , μπαταριά = ντουφεκιά /πυροβολισμό κ.ο.κ ).

                          --------------------------------------------

Παρακάτω άλλη μια από τις «ευτράπελες», αλλά συνάμα και τραγικές  ιστορίες της ελληνικής επανάστασης  και ειδικά την εποχή του εμφυλίου, ενώ ο Ιμπραήμ έκαιγε τον Μοριά και έδινε προσκυνοχάρτια .

Ο Κολοκοτρώνης ήταν σ’ ένταση με την κυβέρνηση, η οποία την ώρα που αυτός προσπαθούσε να μαζέψει στράτευμα ν’ αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ, έκανε εν αγνοία του Γέρου, μυστικές διαβουλεύσεις με τους Οθωμανούς της Τριπολιτσάς, στέλνοντάς τους ως αγγελιοφόρο τον γνωστό Κων/πολίτη ιστοριογράφο και γραμματέα του Δημ. Υψηλάντη, Ιωάννη Φιλήμονα.  Όταν ο Ι.Φιλήμων επέστρεφε από την Τριπολιτσά στο Ναύπλιο, σταμάτησε στους Μύλους, όπου για κακή του τύχη «έπεσε» επάνω στον Κολοκοτρώνη, ο οποίος τον ρωτάει «που ήσουν ;» - Όταν ο Φιλήμων του είπε και του έδειξε τα γράμματα των μυστικών διαβουλεύσεων, τα πιάνει ο Γέρος και τα σκίζει , ενώ έδειρε και τον Φιλήμονα !!!!

Ας δούμε πώς παραστατικά αναφέρει το γεγονός:

(Διαβάστε όλη την αρθρογραφία και τις επιστημονικές μελέτες του Δημήτρη Σταθακόπουλου στο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS  κλικ εδώ)

Δημήτρης Σταθακόπουλος

Δρ. κοινωνιολογίας της ιστορίας, Παντείου πανεπιστημίου Διπλωματούχου Βυζαντινής μουσικής - μουσικολόγου, Τακτικού μέλους της Ε.Α.ΑΔΗ.ΣΥ,  Μέλους του international society for ethnomusicology Bloomington Indiana Univ. Δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω Μέλους του Δ.Σ του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά Μέλους της Ελληνικής αντιπροσωπείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Δικηγόρων CCBE