Η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου

Το καθολικό (ο ναός).  φώτο Αβραμίδης Λευτέρης γράφει ο  Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος Το Μοναστήρι μας, η Ιερά Μονή Αγία Τριάδος ...

Το καθολικό (ο ναός). φώτο Αβραμίδης Λευτέρης

γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος
Το Μοναστήρι μας, η Ιερά Μονή Αγία Τριάδος Λειβαρτζίου, είναι το υπ’ αριθμόν «ένα» μνημείο θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού και της γύρο περιοχής.

Κτίστηκε περί το 1650, εν μέσω, δηλαδή «πικρής σκλαβιάς», στη περιοχή «Κατάκρη» και είναι μεταφορά του πρώτου-παλαιότερου μοναστηριού του χωριού, της Αγίας Τριάδος, στην «κορυφή» του Μεσοχωριού, (ή Μισοχωριού, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται η συγκεκριμένη συνοικία), στη θέση «Θουγέικα». Κρίθηκε δε απαραίτητη η μεταφορά του από τους μοναχούς, λόγω έλλειψης καλλιεργήσιμων εκτάσεων και ανωμαλίας του εδάφους. Από τότε η Αγία Τριάδα στα «Θουγέικα» λειτουργεί σαν ξωκλήσι και «ανοίγει» τη
«Δευτέρα της Λαμπρής», εφ’ όσον δεν συμπίπτει του Αγίου Γεωργίου.

Το μοναστήρι με το «αείμνηστο»
πανύψηλο κυπαρίσσι.

Το καθολικό (ο ναός) χωράει μέχρι 50-60 άτομα και είναι τρισυπόστατος με τρούλο και πρόναο. Οι αγιογραφίες του, με πολλούς αγίους και αγίες, είναι με Βυζαντινή τεχνοτροπία και ταπεινές παραστάσεις, προσαρμοσμένες με την τότε κατάσταση της κοινωνίας. Σε αυτές της μελλούσης κρίσεως βλέπουμε την τιμωρία του μυλωνά που κλέβει το σιτάρι προς άλεση, τον έμπορο που ζυγίζει με ανακριβή σταθμά, του οινέμπορου που «νερώνει» το κρασί, του γαιοκτήμονα που μετακινεί τα «σύνορα» να μεγαλώσει το δικό του χωράφι, τον μεταμορφωμένο άγιο σε «κυνάνθρωπο» (με «σκυλίσιο» πρόσωπο) για να αποφύγει τους ερωτικούς πειρασμούς και άλλα παρόμοια.
Μπαίνοντας στον πρόναο, διαβάζουμε ακριβώς από πάνω μας, με κεφαλαία βυζαντινά γράμματα:

«ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΓΗΣ Ο ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΚΑΙ ΘΕΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΟΜΟΟΥΣΙΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΔΙΑΙΡΕΤΟΥ ΤΡΙΑΔΟΣ ΚΑΙ ΕΖΩΓΡΑΦΙΣΘΗ ΔΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ Κ.Κ. ΙΩΑΚΕΙΜ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΠΛΑΝΥΤΕΡΟΥ ΕΚ ΚΩΜΗΣ ΛΕΙΒΑΡΤΖΙΟΥ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΕΥΡΕΘΕΝΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Κ. ΦΙΛΟΘΕΟΥ, ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΥ, ΚΑΙ Κ. ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΣΥΜΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΑΥΤΗΣ Κ.Κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ. ΕΤΗ ΑΠΟ ΕΝΣΑΡΚΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ 1750, ΕΝ ΜΗΝΙ ΑΠΡΙΛΙΩ 2 ΚΑΙ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΕΜΟΥ, ΑΝΤΩΝΙΟΥ, ΕΚ ΚΩΜΗΣ ΝΕΖΕΡΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ. ΕΥΧΕΣΘΕ ΟΙ ΕΝΤΥΓΧΑΝΟΝΤΕΣ»
Λίγο πιο κάτω διαβάζουμε:
«ΕΙ ΜΕΝ ΦΙΛΟΣ ΠΕΦΥΚΑΣ, ΕΙΣΕΛΘΕ ΧΑΙΡΩΝ. ΕΙ ΔΕ ΕΧΘΡΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΚΑΝΟΣ ΠΟΡΡΩ ΠΟΡΡΩ ΠΕΦΕΥΓΕ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ ΤΑΥΤΗΣ».
Πάνω δε και εξωτερικά της εισόδου υπήρχε γραμμένο:
«1750 ΙΩΑΚΕΙΜ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΚΥΡΙΕ», που σήμερα έχει καταστραφεί.

Ο μεγάλος αριθμός μοναχών (αναφέρεται από τον Λειβαρτζινό δάσκαλο και συγγραφέα Αθανάσιο Λέλο ότι ήσαν περισσότεροι από 30 ή 40!) και η εργατικότητά τους, καθώς επίσης και οι μεγάλες προσφορές των Λειβαρτζινών είχαν σαν αποτέλεσμα το μοναστήρι να αποκτήσει μεγάλη περιουσία. Στα περιουσιακά του στοιχεία την εποχή της μεγάλης του ακμής, αναφέρονται μεταξύ άλλων: Τρεις τουλάχιστον αλευρόμυλοι και ένας τραμπακόμυλος, μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις μέχρι και τα Τριπόταμα, μεγάλοι βοσκότοποι, αλώνια για αλώνισμα σιτηρών, μεγάλος αριθμός ζώων για τις αγροτικές εργασίες και τη μεταφορά γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, μεγάλος αριθμός γεωργικών εργαλείων, μεγάλα κοπάδια αιγοπροβάτων και βοοειδών, τρία μετόχια και πολλά ακόμα.

Στο τέλος του 17ου αιώνα ο από το Σοποτό ιδρυτής του δάσκαλος Λεόντιος Σκάρμας, που είχε σπουδάσει στη Βενετία, ίδρυσε σχολείο στο μοναστήρι, το εμπλούτισε με σπουδαία βιβλιοθήκη και δίδασκε τους νέους την ελληνική και λατινική γλώσσα. Από δω αργότερα «ξεπήδησαν» μεγάλοι λόγιοι της περιοχής. Μετά το θάνατο του δασκάλου-ιδρυτού, το σχολείο παρήκμασε και η βιβλιοθήκη του «διεσκορπίσθη». Ιδρύθηκε νέο όμως στα χρόνια του Ιωάννη Καποδίστρια, που γνώρισε και αυτό μεγάλη ακμή.

Μπροστά στο ιερό της Μονής βρίσκεται 
ο τάφος του τελευταίου Λειβαρτζινού 
μοναχού, Γερμανού Λυκουργιώτη.

Το 1836 διαλύθηκαν με νόμο του Ελληνικού Κράτους πολλά μοναστήρια στη χώρα μας, μεταξύ των οποίων και της Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου. Παρά όμως την κυβερνητική απόφαση, κάποιοι μοναχοί παρέμειναν και συνέχιζαν να εργάζονται και να διακονούν άοκνα, «κρατώντας» το σε πολύ καλή κατάσταση. Συνεχίστηκε επίσης και η λειτουργία του σχολείου, για αρκετά χρόνια ακόμα.

Μετά το 1850 άρχισε η ολοκληρωτική ερήμωση του μοναστηριού. Τα κελιά μετατράπηκαν σε ποιμνιοστάσια(!), κάτι που έφτασε να δει με τα μάτια της και η γενιά των σημερινών πενηντάρηδων. Τα περισσότερα περιουσιακά του στοιχεία έγιναν λεία διαφόρων επιτήδειων. Ειδικά από το τέλος του 19ου αιώνα περιστασιακά μόνο είχε έναν-δυο μοναχούς, που «το κράταγαν ανοιχτό», κι αυτό ήταν όλο! Ο τελευταίος μοναχός που είχε έλθει ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και η διακονία του ήταν για λίγες εβδομάδες μόνο.

Είχε αρχίσει και είχε προχωρήσει η παρακμή του, όταν ο Μεγάλος Λειβαρτζινός Ευεργέτης Θεόδωρος Τσαβλίρης, που άφησε όλη την περιουσία του στην Κοινότητα, όριζε στη διαθήκη του να δοθούν οι τόκοι για να «πάει» το νερό του Κούρου με σύγχρονες για την εποχή εκείνη εγκαταστάσεις στο μοναστήρι. Και έτσι έγινε. Κατασκευάστηκε δίκτυο με «αυλακωτό» κεραμίδι και κερέτσι1, «ερείπια» του οποίου σώζονται ακόμα στο μήκος της διαδρομής. Το δίκτυο αυτό έδωσε τη θέση του σε νέο σύγχρονο, που κατασκευάστηκε επί παπα-Σωτήρη Κλεπετούνα, στις αρχές του δευτέρου ημίσεως του 19ου αιώνα, όπως θα δούμε παρακάτω.

Συνέπεσαν όμως από το Β παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι τις μέρες μας οι εξής τρεις θετικές συγκυρίες: Ο μεγάλος Λειβαρτζινός Ευεργέτης Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου διαθέτει μεγάλα οικονομικά ποσά για τη συντήρησή του. Ο επίσης μεγάλος Λειβαρτζινός Ευεργέτης Ιωάννης Ανδρόπουλος συνεχίζει το έργο του πρώτου και προς το τέλος του 20ου αιώνα αναστηλώνονται τα κελιά πού είχαν αρχίσει να πέφτουν. Παράλληλα έγιναν σημαντικές εργασίες συντήρησης και στο καθολικό της μονής, με αποτέλεσμα να διατηρούνται όλες οι κτιριακές εγκαταστάσεις σε ΑΡΙΣΤΗ κατάσταση. Εξαιρετικά σημαντική ήταν και η συμβολή του επί 50 σχεδόν χρόνια ιερέα Σωτήρη Κλεπετούνα, συγχωριανού μας, που ειδικά στα χρόνια της νεότητάς το «έτρεξε» πολύ και άφησε μεγάλο έργο στο μοναστήρι. Μεταξύ των δραστηριοτήτων του αναφέρουμε: Την συντήρηση των εικόνων του τέμπλου, την αλλαγή της πλακοσκεπής με κεραμοσκεπή, την κατασκευή υδραγωγείου στη βρύση του Κούρου και σύγχρονου δικτύου ύδρευσης και άρδευσης του μοναστηριού, τον πολύ μεγάλο αριθμό καρυδιών που φύτεψε, την κατασκευή μεγάλης δεξαμενής από την οποία ποτίζονταν όλα τα δέντρα. Αναμφισβήτητα συνέβαλε σημαντικά και ο οβολός κάθε συγχωριανού μας.

Ο Λειβαρτζινός δάσκαλος και συγγραφέας Περικλής Δουδούμης κλείνει στο βιβλίο του «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΤΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ» το κεφάλαιο «Η Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος» ως εξής:

«Την επέτειον της Αγίας Τριάδος τελείται ετησία θρησκευτική πανήγυρης – το πανηγύρι – καθ’ ό πλείστοι των πέριξ χωρίων προσέρχονται, οι κάτοικοι απαξάπαντες εορτάζουν δεχόμενοι τας επισκέψεις συγγενών και φίλων εξωχωριτών, προσφέροντες τα επιχώρια γλυκίσματα και γαλακτοκομικά προϊόντα της εποχής, παρατιθεμένων και συμποσίων. Η αγορά και τα μαγαζιά πλήρη ευθύμων εορταζόντων, μετά κρούσεως εγχωρίων τυμπάνων, εν αρμονία των καραμουζών, άτινα κατά συζυγίας (ζυγιές-ζυγιές) πλαισιούν την πανήγυριν. Μ.Μ. θα εστήνετο εις το αλώνι εκάστης συνοικίας ο χορός (τρεις δίπλες), καθ’ ούς έπρεπε να χορεύουν πάντες και πάσαι. Οι άνδρες τον πηδητόν και αρβανίτικον, οι γυναίκες τον συρτόν και τον καμπίσιο, τα δε παιδιά το κυνηγητό, προκύπτοντα και διαπερώντα την άλυσιν των χορευτών και αι κορασίδες το άκρον ουραίον του χορού κοσμούσι».
Το 1998 ο μοναχός στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους Μάξιμος Ιβηρίτης-Νικολόπουλος, από τους γειτονικούς Καμενιάνους, ερευνώντας το αρχείο της Μονής βρέθηκε μπροστά σε μια ανέλπιστα πρωτοφανή έκπληξη, που πλημύρισε συγκίνηση τον ίδιο, κάθε Λειβαρτζινό, και όχι μόνο: Βρήκε εκεί τη σφραγίδα του Μοναστηριού μας! Πιθανότατα, κάποιος μοναχός φεύγοντας από την Αγία Τριάδα για το Άγιο Όρος, την πήρε μαζί του. Ήταν ένα εύρημα που ήλθε να θυμίσει στον καθένα μας την αίγλη, τη δόξα, την προσφορά, την ακτινοβολία της Μονής Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου. Η πολύτιμη αυτή σφραγίδα φυλάσσεται στη Μονή Ιβήρων, αφού το μοναστήρι μας δεν λειτουργεί και δεν υπάρχει ασφαλές σημείο για τη φύλαξή της.

Η ευρεθείσα στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους
 σφραγίδα γράφει με κεφαλαία βυζαντινής γραφής:
 «ΣΦΡΑΓΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ 
ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ
 ΕΓΓΥΣ ΛΕΙΒΑΖΙΟΥ ΕΤΟΣ 
1698 ΤΡΙΤΩΡΗΟ ΚΑΛΑΒΡΥΤΟΥ»

Η Αγία Τριάδα είναι ένα από τα πολλά διατηρητέα μνημεία του χωριού μας, με απόφαση της Πολιτείας, από τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Σήμερα, αν και πολλά έθιμα και συνήθειες έχουν εκφυλιστεί ή χαθεί τελείως κάθε χρόνο «της Αγίας Τριάδος» (της Πεντηκοστής) που πανηγυρίζει, είναι μία μέρα γραφικά ξεχωριστή για το Λειβάρτζι και τα γύρο χωριά. Πλημυρίζει κόσμο και με τη μικροφωνική συσκευή που έχει εγκατασταθεί τελευταία, «ακούνε» τη Λειτουργία τα πλάγια και τα βουνά γύρο. Αν και ο 3ήμερος εορτασμός έχει «συρρικνωθεί» σε 2ήμερο και το τοπικό παραδοσιακό συγκρότημα, τα «ταβούλια», που έδινε πάντα ξεχωριστό χρώμα, δεν υπάρχει εδώ και κάτι χρόνια, το εορταστικό κλίμα δεν έχει χάσει την αίγλη του. Η Λειβαρτζινή φιλοξενία με γνήσια παραδοσιακή, αλλά και σύγχρονη «συνταγή», ειδικά την ημέρα εκείνη είναι στις δόξες της, ενώ το γλέντι συνεχίζεται «μέχρι πρωίας» στην πλατεία και σε άλλα μαγαζιά.

Το «σήμα κατατεθέν» του όμως, το τεράστιο «συνομήλικο» με το μοναστήρι κυπαρίσσι, «πατέρας» όλων των δένδρων της περιοχής, που υπήρχε στον προαύλιο χώρο, δεν υπάρχει πια. Ξεράθηκε πριν λίγα χρόνια, θύμα και αυτό της νόσου των κωνοφόρων. Οι κάπως μεγαλύτεροι που θεωρούσαμε τη «ζωή» των δύο αυτών μνημείων παράλληλη και αναπόσπαστη, τώρα έχουμε την εντύπωση πως το μοναστήρι έχασε το «σύντροφό» του!

Να αναφερθεί, τέλος, πως έχει ξεκινήσει προσπάθεια από τον γράφοντα (και βρίσκεται σε «καλό δρόμο»), για τη συγγραφή νέου βιβλίου με θέμα το μοναστήρι μας.

-----------------------------------

1 Ο «πρόγονος» του τσιμέντου.

=======================

Πηγές:

1. «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», του Περικλή Δουδούμη ή Ντουντούμη (1941).

2. «ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΨΩΦΙΔΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ», του Αθανασίου Λέλου (1953).

3. «Λειβάρτζι, σ’ ευχαριστώ!», του γράφοντος, 2002

4. Προσωπικό αρχείο του γράφοντος.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος

--------------------------

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων και είναι υγειονομικός (Διπλωματούχος Νοσηλευτής).Στο χώρο των γραμμάτων εμφανίστηκε εδώ και αρκετά χρόνια, δημοσιεύοντας αρχικά άρθρα και κείμενά του στον Επαρχιακό – Καλαβρυτινό Τύπο, καθώς και σε διάφορα περιοδικά. Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Λειβάρτζι σ’ ευχαριστώ!» εξέδωσε το 2002. Δύο χρόνια αργότερα προχώρησε σε μια προσπάθεια μετάφρασης για «Τα Ευαγγέλια της Μεγάλης Πέμπτης και του Μεγάλου Σαββάτου», καθώς και άλλων περικοπών της Μεγάλης Εβδομάδος (περιορισμένος αριθμός αντιτύπων). Ακολούθησε η συλλογή ποιημάτων με τίτλο «Έμμετρα», το 2008, από τις Εκδόσεις «Άπειρος Χώρα». Το 2009 ολοκλήρωσε την ογκώδη έρευνά του με τίτλο «“Καταθέσεις” από την Νοσηλευτική μου διαδρομή». Το 2011 εκδόθηκαν τα βιβλία του «Η Φωτογραφία» και «Όταν η ελπίδα άρχισε ν’ ανατέλλει» («Άπειρος Χώρα»). Αναμένεται να εκδοθεί ακόμα και το σχεδόν ολοκληρωμένο βιβλίο του (μυθιστόρημα), με τίτλο «Αθόρυβοι εργάτες». Παράλληλα, συνεχίζει να δημοσιεύει πολύ συχνά άρθρα, κείμενα και ποιήματα σε εφημερίδες και περιοδικά (έντυπος και ηλεκτρονικός Τύπος). Ακόμα, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ομιλίες του για διάφορα λογοτεχνικά και κοινωνικά θέματα.Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.