γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος Ο μάμος (μαιευτήρας) ήταν γνωστός ακουστά μόνο στα χωριά μας και στη γέννα πρωταγωνιστούσε η μαμή. Υ...
Ο μάμος (μαιευτήρας) ήταν γνωστός ακουστά μόνο στα χωριά μας και στη γέννα πρωταγωνιστούσε η μαμή. Υπήρχαν και περιπτώσεις, όμως, που πολλές γυναίκες γεννούσαν μόνες τους στο σπίτι, στο χωράφι ή ακόμα και στο βουνό!
Η μαμή ήταν μια γυναίκα όπως όλες οι άλλες: δούλευε στα χωράφια, έβοσκε το κοπάδι, οπωσδήποτε νοικοκυρά και με γραμματικές γνώσεις ελάχιστες ή, το πιθανότερο, καθόλου. Τις εμπειρικές γνώσεις μαιευτικής είχε διδαχθεί από τη μάνα της ή από άλλες μεγάλες γυναίκες του χωριού και τις παρέδιδε με τη σειρά της σε νεότερες. Η επίτοκος ένοιωθε σιγουριά στα χέρια της για την ίδια και τη νέα ζωή που θα έφερνε στον κόσμο, γι’ αυτό και ήταν σεβαστό πρόσωπο. Ακόμα και η γενιά των σημερινών πενηντάρηδων είχαμε δεχθεί τις φροντίδες της όταν πρωτοαντικρίσαμε το φως και οι ταλαιπωρημένες μητέρες μας τη βοήθεια και την ανακούφιση. Για την προσφορά της αυτή δεν αμειβόταν και τα όποια δώρα της έκαναν δεν είχαν αυτή την έννοια.
Παρακολουθούσε και ενίσχυε ψυχολογικά την γυναίκα που θα γένναγε, της άλλαζε στάσεις, τη συμβούλευε τί κινήσεις έπρεπε να κάνει, παρενέβαινε και η ίδια όπου χρειαζόταν και με πολλή προσοχή και καθαρά χέρια έπιανε το παιδί, πάντα μακριά από αντρικά μάτια.
Οι πρώτες φροντίδες στο νεογέννητο ήταν συγκεκριμένες, όπως ο έλεγχος της αναπνοής και το δέσιμο του αφαλού με βαμβάκι μουσκεμένο σε κρασί. Το κλάμα του επιβεβαιώνει σε όλες τις εποχές πως μια νέα ζωή ήλθε στον κόσμο! Σειρά είχε το λαιμούριασμα*, για να κάτσουν οι αμυγδαλές. Στα πρώτα της καθήκοντα και οι οδηγίες για τους πιθανούς κινδύνους της μητέρας και του παιδιού, που αφορούσαν καθημερινές πρακτικές συμβουλές, αλλά και διάφορες προλήψεις, γιατί τα αερικά ήταν κι αυτά απειλή.
Λίγες μέρες μετά, η μαμή αλάτιζε (με αλατόνερο) το μωρό, επιμένοντας περισσότερο στις μασχάλες. Μετά το αλάτισμα του έκοβε βεντούζες(!) σε τρία σημεία του σώματος, για να μη βγάλει σπυριά: στην πλάτη και στις δυο πατούσες!
Από τη μαμή και άλλες μεγαλύτερες γυναίκες διδασκόταν η μητέρα και την τεχνική του φασκιώματος του παιδιού, ειδικά αν ήταν πρωτάρα.
Κάποιες γνώσεις μαιευτικής στα ζώα είχαν και όλοι, σχεδόν, οι τσοπάνηδες, ιδίως οι γυναίκες, που τη δύσκολη στιγμή τα χέρια τους έπαιζαν ρόλο εμβρυουλκού. Το ταλαιπωρημένο από τη δύσκολη γέννα ζώο, αμέσως μετά τον τοκετό έγλυφε τα χέρια της «μαμής» του, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, κάτι που είχαμε δει αρκετές φορές με τα μάτια μας!
Ανατρέχοντας σε ιστορικά στοιχεία, διαπιστώνει πως στην αρχαιότητα οι Αιγύπτιοι, οι Κινέζοι, οι Ινδοί και οι Έλληνες εμπιστεύονταν πάντα σε ηλικιωμένες γυναίκες το έργο της περίθαλψης των επίτοκων. Στη Ρώμη, μάλιστα, οι πρώτες μαίες που πήγαν από την Ελλάδα δεν περιορίζονταν στη συμπαράστασή τους κατά τον τοκετό, αλλά τελούσαν και θρησκευτικές τελετές και έμεναν στο σπίτι της λεχώνας, βοηθώντας τη ίδια και το νεογνό. Ο Ιπποκράτης δε, αλλάζει καθοριστικά με την επιστημονική του σκέψη και τον τομέα της γυναικολογίας, καταρρίπτοντας με τα έργα του προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Πηγές για την εξέλιξη της πορείας των αρχαίων γυναικολόγων και μαιευτήρων αντλούμε ακόμα και μέσα από τα κείμενα του Ησιόδου, του Ομήρου, του Πινδάρου και του Ηροδότου.
Το έργο της μαμής, αν και σημαντικό, κάποιες φορές αμφισβητήθηκε, όπως π.χ. στην εποχή του μεσαίωνα, που οι μαμές κατηγορήθηκαν για μαγεία από την Ιερά Εξέταση.
Ας θυμηθούμε, όμως, και ορισμένα από τα έθιμα της λεχώνας στα χωριά μας, με πιο γνωστό το ότι δεν έπρεπε να βγει από το σπίτι μέχρι να σαραντίσει. Αν αυτό κρινόταν επιτακτικό, δεν απομακρυνόταν πολύ και είχε μαζί της μια μπουκιά ψωμί ή λιβάνι για φυλαχτό. Δεν έπρεπε, ακόμα, να δώσει χέρι να χαιρετίσει, ούτε και να φιλέψει. Όποιος έμπαινε στο σπίτι, καλό ήταν να φιλευτεί, αλλά από τα χέρια κάποιου άλλου, γιατί διαφορετικά έσκαγαν οι φτέρνες του!
Μετά το νύχτωμα δεν άνοιγαν την πόρτα του σπιτιού για να μην μπουν τα κακά πνεύματα και βλάψουν το παιδί. Γι’ αυτό και ο άντρας γύριζε νωρίς, μέχρι τα σαράντα. Ούτε άφηναν απλωμένα έξω μετά τη δύση του ήλιου ρούχα του μωρού και της λεχώνας. Ακόμα, δεν έπρεπε να βγει φωτιά από το σπίτι.
Οι γειτόνισσες και οι συγγενείς που την επισκέπτονταν, της πήγαιναν χυλοπίτα και κρασί.
Τις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό, ο παπάς πάει να διαβάσει στο σπίτι τη μικροσαράντιση. Τότε έπρεπε να διαβαστεί και η μαμή. Την ημέρα εκείνη, που ήταν τρεις έως πέντε μέρες μετά το αλάτισμα, γινότανε και το πρώτο μπάνιο του παιδιού.
Την πρώτη έξοδο από το σπίτι την κάνει η λεχώνα σαράντα ακριβώς μέρες μετά τη γέννα: πάει με το μωρό στην αγκαλιά στην Εκκλησία να σαραντίσει. Από τη στιγμή που έβγαινε από την πόρτα, και σε όλη τη διαδρομή, πήγαινε μπροστά ένα σερνικό παιδί. Το ίδιο γινόταν και στην επιστροφή και με το που έμπαιναν σπίτι, η μητέρα έπρεπε κάτι να το φιλέψει που συμμετείχε στο τελετουργικό. Ήταν το πρώτο φίλεμα από τα χέρια της μετά τη γέννα, αφού θεωρούνταν πλέον καθαρή.
Συνεχίζεται με την αντιμετώπιση διάφορων άλλων καταστάσεων.
==========================
* Παραπέμπει στο «Καλαβρυτινό λεξικό»:
Πηγές:
Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ.
«Λειβάρτζι σ’ ευχαριστώ!», του γράφοντος, έκδοση 2002.
Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος
Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.