29 Νοεμβρίου 1943 - Ο βομβαρδισμός της Βυσωκάς (Σκεπαστό)

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (...

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφίσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)

Δευτέρα 29η Νοεμβρίου 1943

Ο βομβαρδισμός του αρχηγείου ΕΛΑΣ

Βυσωκά (Σκεπαστό) Καλαβρύτων

Στις 29 Νοεμβρίου 1943, ύστερα από εντολή του Διοικητή του LXVIII Α.Κ. Πτέραρχου Felmy βομβαρδίστηκε το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ Β.Δ. Πελοποννήσου στη Βυσωκά (Σκεπαστό) πέντε χιλιόμετρα από τα Καλάβρυτα. Τα σχετικά τεχνικά-στρατιωτικά στοιχεία και οι στόχοι γνωστοποιήθηκαν στον Διοικητή των S.D. Bock από τον πράκτορα της Αντικομμουνιστικής Σταυροφορίας Βασίλη Λάγιο (Καπετάν Βάρδα του ΕΛΑΣ) και τον Κύπριο Ιακωβίδη. Σμήνος γερμανικών βομβαρδιστικών βομβαρδίζει το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου που εδρεύει προσωρινά στη Βυσωκά (Σκεπαστό). Οι βόμβες πέφτουν σε μια ακτίνα 50-100 μέτρων στα σπίτια που στεγάζεται το αρχηγείο του ΕΛΑΣ (19) νεκροί.

Απόσπασμα από το 4ο τετράδιο (σελίδες 345-368) του Αρχηγού ΕΛΑΣ Β.Δ. Πελοποννήσου Σμήναρχου Δημ. Μίχου (Αρχείο Ι.Α.Κ.). «Σ’ αντίποινα μας έστειλαν τις τελευταίες ημέρες του Νοέμβρη μια μοίρα αεροπλάνων Στούκας και εβομβάρδισε το χωριό Βυσωκά που βρισκόταν το Στρατηγείο. ΄Εκαναν κάμποσες ζημιές σε σπίτια του χωριού και σκοτώθηκαν δέκα άτομα και τραυματίστηκαν άλλοι τόσοι. ΄Ηξεραν καλά τους στόχους που έμενε το Στρατηγείο, αλλά δεν υπελόγισαν καλά εκείνες τις βόμβες που δεν θα ‘σκαγαν. Εκείνη που ήταν για τα γραφεία μας, δεν πήρε φωτιά. Αλλά και τα μαθήματα της προφυλάξεως από εναέρια επίθεση, εφαρμόστηκαν γρήγορα και αποφεύχτηκαν μεγάλες ζημιές. Επτά έως οκτώ τόννοι βόμβες αδειάστηκαν σ’ αυτό το χωριό και από χαμηλή πτήση πυροβολήθηκαν διάφορα σπίτια και το Σχολείο». (...). Το Αρχηγείο του ΕΛΑΣ μετακινείται προς Αγία Λαύρα.

🔺Ημέρα Δευτέρα, 29 Νοεμβρίου 1943, παραμονή του Αγίου Ανδρέα, Πολιούχου του χωριού μας. Βρισκόμαστε στο Δημοτικό Σχολείο. Πρωινές ώρες. Είμαι μαθητής της Δ΄ τάξεως, φίλος, συμμαθητής και «συγκάτοικος» στο ίδιο θρανίο του Τάσου Παπαφράγκου. Δάσκαλός μας είναι ο Λεωνίδας ο Παπαχαραλάμπους από τα Καλάβρυτα. Το σχολείο μας λειτουργεί πρωί-απόγευμα. Οι τρεις Τάξεις: η Τετάρτη, η Πέμπτη και η ΄Εκτη, το πρωί και οι άλλες τρεις: η Πρώτη, η Δευτέρα και η Τρίτη, το απόγευμα. Κι αυτό, γιατί μια μεγάλη δύναμη ανταρτών είχε καταλάβει το ισόγειο και το υπόγειο του σχολείου, όπου είχαν εγκαταστήσει το αρχηγείο τους. Είχαν αφήσει, ωστόσο, τον επάνω όροφο ελεύθερο για εμάς.(1) ΄Εχει χτυπήσει το κουδούνι και επιστρέφουμε στις τάξεις μας μετά από διάλειμμα. Ο δάσκαλός μας ‒άνθρωπος της ευταξίας‒ μας έχει συγκεντρώσει στο προαύλιο, ως συνήθως μετά από διαλείμματα και είμαστε έτοιμοι να περάσουμε μέσα με τάξη. Ξαφνικά στον ουρανό των Καλαβρύτων κάνουν την εμφάνισή τους αεροπλάνα. Δεκατέσσερα γερμανικά αεροπλάνα που κατευθύνονται προς τη Βυσωκά. Τότε ο δάσκαλός μας φωνάζει δυνατά: «Διαλυθείτε και θα χτυπήσει πάλι το κουδούνι, για να επανέλθουμε». ΄Ενας μεγαλύτερος συμμαθητής μας ‒διμοιρίτης‒ μας πήρε τρέχοντας και πήγαμε κοντά σε μια μάντρα στο παρεκκλήσι του Αϊ-Γιώργη δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, είχε και λίγες αμυγδαλιές εκεί τριγύρω, για να παρακολουθήσουμε από εκεί τα αεροπλάνα. Φτάνοντας στο σημείο μας είπε με δυνατή φωνή. «Πρηνηδόν». Ξαπλώσαμε αυτομάτως όλοι κάτω. ΄Αλλοι κάτω κι άλλοι πάνω στη μάντρα. ΄Ισα που προλάβαμε, γιατί πίσω μας, χωρίς να το καταλάβουμε έπεσε μια βόμβα ‒εκεί που είναι σήμερα το Πολιτιστικό Κέντρο‒. Διαλυθήκαμε. Αρχίσαμε να τρέχουμε από δω και από κει, ενώ δεν θα έπρεπε. Θυμάμαι ότι πέφτοντας οι βόμβες δημιουργούσαν μία πίεση αέρα προς τα κάτω που μας παρέσερνε σαν πούπουλα και μας πήγαινε πέρα-δώθε. Παιδάκια εμείς τότε, δεν καταλαβαίναμε τι ήταν αυτό, τι μας ρίχνανε, τι παθαίναμε! Αυτοί στόχευαν το Δημοτικό σχολείο ‒το αρχηγείο των ανταρτών‒, γι’ αυτό και οι περισσότερες βόμβες έπεσαν σε μια μικρή ακτίνα γύρω από αυτό. Τρέχοντας βρεθήκαμε σ’ ένα λαγκάδι που περνάει μπροστά από το νεκροταφείο. Πηγαίνοντας προς τα εκεί βλέπω τον φίλο μου, τον Τάσο Παπαφράγκου, που λίγο πριν ήμαστε μαζί. Δεν κατάλαβα, γιατί δεν ήμαστε παρέα τόση ώρα. Αυτός έκανε δεξιότερα, εγώ αριστερότερα. Τον είδα πεσμένο κάτω να βογγάει... τον εγκαταλείψαμε, δεν μπορούσαμε να του προσφέρουμε βοήθεια... Κρυφτήκαμε μέσα στο λαγκάδι. Εκεί βρίσκονταν κι άλλοι άνθρωποι μεγάλοι, αλλά και αντάρτες. Θυμάμαι μάλιστα που ρώτησα κάποιον αντάρτη που είχε κάποιο αξίωμα αξιωματικού: «Τι είναι αυτά;» «Αυτά είναι βόμβες. Μη μιλάτε. Εδώ θα μείνουμε τώρα, μέχρι να τελειώσει ο βομβαρδισμός», μου απάντησε. ΄Επεφταν οι βόμβες. Τις εξαπέλυαν αεροπλάνα πάνω από το «Βρωμονέρι». Θυμάμαι που ‘λεγε ο αξιωματικός: «Αυτή δεν είναι δική μας, φεύγει! Αυτή φεύγει, δεν είναι δική μας!». Δηλαδή αυτή δεν μας σκοτώνει, πάει πιο πέρα... Κι άρχισε εδώ πέρα να γίνεται «μύλος». Κάποτε ο βομβαρδισμός τελείωσε και τα μυδραλιοβόλα σίγησαν. Αλλά περιμέναμε εκεί, μήπως τα αεροπλάνα επιστρέψουν. Δεν μας άφηνε ο αξιωματικός να κουνηθούμε. Μετά τρέξανε οι μανάδες μας και πολλοί συγχωριανοί μας στο σχολείο ‒στο κέντρο του βομβαρδισμού‒ και φώναζε ο καθένας το όνομα του παιδιού του. Βρεθήκαμε ποιοι είμαστε ζωντανοί και ποιοι σκοτώθηκαν. Θυμάμαι, η μητέρα μου ευρισκόμενη εδώ στον κήπο μας τραυματίστηκε. Την βρήκε ένα βλήμα και της έσκισε το κεφάλι. Κι ήρθε ο μακαρίτης ο γιατρός ο Παυλόπουλος, που ήταν στο αντάρτικο και της το ‘ραψε... και δίχως μέσα, το ‘ραψε ο άνθρωπος! Από τον βομβαρδισμό το χωριό μας μέτρησε δεκατρία αθώα θύματα. Ανάμεσά τους δύο μαθητές: ο Τάσος Παπαφράγκου και ο Τάσος Ντάνος. Του τελευταίου το ‘χε η μοίρα του να σκοτωθεί. Αυτό το παιδί έπρεπε να έρθει κανονικά το απόγευμα στο σχολείο, η τάξη του ήταν απογευματινή. Μόλις τον είδε πρωινό-πρωινό ο δάσκαλός μας, ο Παπαχαραλάμπους, με φώναξε και μου ‘πε: «Τέτοκα, πες του να φύγει. Τι θέλει εδώ τέτοια ώρα;», «Ρε Τάσο, αφού έχετε το απόγευμα σχολείο, γιατί ήρθες εδώ; Φύγε!», πήγα και του ‘πα. Δεν έφευγε. «Ρε φύγε», του ‘λεγα εγώ. Τίποτα αυτός, δεν έφευγε. «Ε, δεν φεύγει, κύριε δάσκαλε», είπα εγώ. Θυμάμαι που ο δάσκαλος πολύ εκνευρισμένος είπε: «Ας τον να πάρει η ευχή να πάρει, ας τον!», «Να ‘ρθεις και το απόγευμα», του φώναξε. Το κουδούνι, ωστόσο, του σχολείου εκείνη την ημέρα δεν ξαναχτύπησε... Το βράδυ της ίδιας ημέρας φύγαμε στα βουνά και τα λαγκάδια και σε διάφορα καλύβια γύρω από το χωριό. Εμείς με μια παρέα γειτόνων πήγαμε και ξενυχτήσαμε σ’ ένα μετόχι που έχει το Μ. Σπήλαιο εδώ πιο κάτω στον κάμπο.

🔺Θυμάμαι ακόμη τον βομβαρδισμό του Σκεπαστού από γερμανικά αεροπλάνα τον Νοέμβριο του ’43, επειδή βρισκόταν εκεί το στρατηγείο των ανταρτών. Μόλις τελείωσε ο βομβαρδισμός ο πατέρας μου μαζί με μερικούς μαθητές του Γυμνασίου Καλαβρύτων, μεταξύ των οποίων και ο Σωτήρης Θανόπουλος που μου το επιβεβαίωσε πρόσφατα, πήγαν στο Σκεπαστό για να δουν τι συνέβη και για να βοηθήσουν αν μπορούσαν. Υπήρχαν αρκετά θύματα μεταξύ των αμάχων, νεκροί και τραυματίες, όπως είπε ο πατέρας μου, πολύ αγανακτισμένος.(2)

🔺Θυμάμαι τον βομβαρδισμό της Βυσωκάς από τους Γερμανούς.3 Εγώ παιδί τότε, εφτά-οχτώ χρονών, την ημέρα εκείνη ήμουν εδώ από πάνω, στις αμυγδαλιές ‒είχαμε ένα μικρό χωραφάκι, όπου πήγαινα, διάβαζα κι έπαιζα‒ κι άκουσα τη δυνατή βουή των αεροπλάνων. Είδα αεροπλάνα να εφορμούν από το Κάστρο, να κάνουν βουτιά και να φτάνουν πάνω από τη Βυσωκά αφήνοντας τις βόμβες για αρκετή ώρα. Εμείς ακούγαμε τις εκρήξεις. Αργότερα μάθαμε ότι οι Γερμανοί είχαν πληροφορίες ότι εκεί ήταν το αρχηγείο των ανταρτών και νόμισαν ότι θα τους καταστρέψουν μ’ αυτόν τον τρόπο.

🔺 Μια μέρα, στο τέλος του Νοέμβρη, ήμασταν στο σχολείο, όταν κατέφθασαν τα γερμανικά αεροπλάνα στούκας (ήταν αεροπλάνα που, για να αφήσουν τις βόμβες τους, εφορμούσαν κάθετα, σαν γεράκια, βάζοντας σε ενέργεια μια δυνατή σειρήνα που δημιουργούσε πανικό) κι άρχισαν να βομβαρδίζουν. Μαθητές και καθηγητές έτρεχαν να προφυλαχτούν, όπου ο καθένας μπορούσε.4 Ο πατέρας μου με πήρε και τρέχοντας φθάσαμε στο σπίτι. Από εκεί φαινόταν καθαρά ότι τα αεροπλάνα βομβάρδιζαν τη Βυσωκά κι όχι τα Καλάβρυτα. ΄Οπως έγινε γνωστό αργότερα, οι Γερμανοί είχαν πληροφορηθεί από κατασκόπους τους ότι στη Βυσωκά βρισκόταν το αρχειγιο του ΕΛΑΣ. Με τον βομβαρδισμό αυτό, οι Γερμανοί το μόνο που κατάφεραν ήταν να σκοτώσουν μερικούς άσχετους χωρικούς, γιατί οι αντάρτες με τον Μίχο είχαν ήδη φύγει το προηγούμενο βράδυ για την Αγία Λαύρα. Η κατάσταση είχε γίνει πολύ επικίνδυνη και γι’ αυτό το συμβούλιο των καθηγητών αποφάσισε, αφού πήρε την άδεια από τους αντάρτες, να κλείσει το Γυμνάσιο πολύ νωρίτερα για τις διακοπές των Χριστουγέννων, ώστε να παιδιά να φύγουν για τα χωριά τους για μεγαλύτερη ασφάλεια. (Η απόφαση αυτή τελικά έσωσε τα παιδιά των τελευταίων τάξεων, γιατί, αν ήταν στα Καλάβρυτα στις 13 Δεκεμβρίου, θα είχαν εκτελεσθεί και αυτά).

🔺Η οργάνωση της Επιχείρησης Καλάβρυτα έγινε κάτω από τον σκεπτικισμό και τις οδηγίες του Συνταγματάρχη Wolfinger κατά το χρονικό διάστημα 29 και 30 Νοεμβρίου 1943. Ο σχεδιασμός της Επιχείρησης έγινε ύστερα από επαληθευμένες πληροφορίες τις οποίες παρέδωσαν στον Ταγματάρχη Bock (S.D.) και Weber (S.S.) οι ΄Αγγλοι Ταγματάρχες Andrews και Kambel οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί με επιμέλεια από μέλη της Αντικομμουνισιτκής Σταυροφορίας (Λάγιο -Μαντζουράνη - Μουτούση - Καρακάση - Οικονομόπουλο - Φλούδα-Παπαδημη τρί ου - Τράγο - Κολλιόπουλο - Καϊάφα - Παπανδρέου - Κοκώνη - Αργυρόπουλο - Γκολφινοπουλο - Αλεξόπουλο - Καράγιωργα - Φελούκα - Ανδρικόπουλο - Παπαναγιώτου - Δημακόπουλο - Κοντή - Γεωργίου - Μεντζελόπουλο - Αποστολόπουλο και άλλους που μου διαφεύγουν τα ονόματά τους). Στη σύσκεψη (29-30.11.1943) συμμετείχαν πλην του συνταγματάρχη Wolfinger ο Ταγματάρχης Ebersberger, ο λοχίας του S.D. Dohnert, ο λοχαγός Dannhauser, ο Ανθυπολοχαγός Ptess ή Btess διοικητής της υπηρεσίας S.D. στην Πάτρα, ο Ανθυπολοχαγός Franke υπηρετούντος εις την αυτήν υπηρεσίαν, ο πλωτάρχης Grohmann διοικητής της εν Πάτραις ναυτικής υπηρεσίας και σύνδεσμος των S.S. επιλοχίας Koch ανήκοντος εις την εν Πάτραις μυστικήν υπηρεσίαν G.F.P., ο Ανθυπολοχαγός Jacob ανήκοντος εις το επιτελείον του 749 Συντάγματος, ο υπαξιωματικός Bruhan, του λόχου προσκολλήσεως του 749 Συντάγματος, ο υπασπιστής του Συντάγματος 749 Geinz Bersdorf, ο υπαξιωματικός Muller, ο Ταγματάρχης Bock, εκτελούντος χρέη διαχειριστού των πολιτικών υποθέσεων εν Πάτραις, ο Συνταγματάρχης Dauner, Διοικητής του 737 Jager Regiment με έδρα την Τρίπολη, και ο Ταγματάρχης Διοικητής των S.S. Weber. Καθ’ όλη τη διάρκεια των συσκέψεων παρευρισκόμουν και εγώ ο οποίος αναζήτησα λεπτομέρειες – πληροφορίες όπου αυτές ήταν συμπληρωματικά απαραίτητες από τον Αστυνομικό Διευθυντή Πατρών Τσάμη, Αιγίου Πλατάκη και στους ΄Αγγλους πράκτορες συνδέσμους. Τα συμπεράσματα και οι αποφάσεις της ανωτέρω διήμερης σύσκεψης ο Συνταγματάρχης Wolfinger τα διατύπωσε σε διαταγή του με τίτλο «Οδηγίες για την εκτέλεση της Επιχείρησης Καλάβρυτα» (αριθ. Jager Regiment 749 Nz 96/43 g. Kdos) 1.12.1943 συμπλήρωμα της αριθ. Jager Division 117 g. Kdos Ia/Ορ. Nz. 247/43 g. Kdos. ν. 25.11.1943. Σας παραθέτω το κείμενο των διαταγών που βρίσκονται στο Αρχείο Ι.Α.Κ.

Σκεπαστό Καλαβρύτων, σπίτι Χρστοδούλου, προσωρινή έδρα του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου

117 Μεραρχία Κυνηγών 29.11.1943 Διοικητής Θέμα: Καταπολέμηση συμμοριών Οι εμπειρίες των τελευταίων εβδομάδων καταδεικνύουν πως οι συμμορίες έχουν προωθηθεί ως το χώρο γύρω από τις βάσεις μας. Ο λόγος έγκειται στο ότι με τον ερχομό του φθινοπωρινού καιρού οι συνθήκες διαβίωσης στα βουνά έχουν επιδεινωθεί. Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες θα επιδεινωθούν ακόμα περισσότερο, ωθώντας τις συμμορίες στους οικισμούς.
Για το λόγο αυτό διατάσσω:
1) Σε όλες τις βάσεις της Μεραρχίας μου οι ΄Ελληνες δήμαρχοι καθίστανται υπεύθυνοι να μην παρέχουν κατάλυμα σε πρόσωπα από ξένες περιοχές. ΄Ελληνες από ξένες περιοχές θα υποβάλλονται σε λεπτομερή έλεγχο και, εάν δε δύνανται να αποδείξουν την ταυτότητά τους, θα συλλαμβάνονται.
2) ΄Ολες οι μονάδες (συμπεριλαμβανομένων και των μονάδων επιμελητείας) που βρίσκονται στην Πελοπόννησο είναι υπεύθυνες για την ασφάλεια του χώρου γύρω από τις βάσεις τους. Καταδρομείς Κυνηγοί ‒σε δύναμη τουλάχιστον ομάδος‒ πρέπει να βρίσκονται ανά πάσα στιγμή σε επιχειρησιακή ετοιμότητα. Απαγορεύω ορεινές επιχειρήσεις δυνάμεων της τάξεως ομάδος χωρίς βαρέα όπλα.
3) Κομμουνιστικά και άλλα στοιχεία που υπονομεύουν τη Βέρμαχτ να καταπολεμούνται με κάθε μέσο. Στη Μεραρχία μου δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ «Αυστρίας» και «Γερμανίας». Σε τέτοιες και ανάλογες περιπτώσεις να επεμβαίνει αμέσως ο διοικητής της μονάδας.
4) Αναμένω από τις ίδιες και τις υπαχθείσες σε μένα δυνάμεις να ασκηθεί ενεργός προπαγάνδα με εθνικό υπόβαθρο. Η προπαγάνδα δεν έγκειται στο να προσκαλείται ο Γερμανός στρατιώτης από ΄Ελληνες και να μεθά μαζί τους, αλλά στο να επιδεικνύει μια αξιοπρεπή, ορθή και ξεκάθαρη συμπεριφορά. Η κριτική στους διοικητές και στη Διοίκηση, κατά βάση, απαγορεύεται. Παρακαλώ τους κυρίους διοικητές και διοικητές των μονάδων να επιβλέπουν διαρκώς την εφαρμογή αυτών των σημείων, ώστε κατ’ αυτόν τον τρόπο να ισχυροποιηθεί η εσωτερική δομή και η εξωτερική εικόνα των στρατευμάτων και ο ελληνικός λαός να πείθεται διαρκώς για την ισχύ, την εσωτερική και εξωτερική πειθαρχία της Βέρμαχτ.
Υπογεγραμμένο ως προσχέδιο από
von Le Suire

Ο μικρός Παπαφράγκου θύμα του βομβαρδισμού (Φωτό Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος)

117 Μεραρχία Κυνηγών Στρατηγείο Μεραρχίας, 29.11.1943Τμήμα Ia, Υπ’ Αριθ. 1330/43 
Απόρρητο Θέμα: Εκτίμηση Καταστάσεως

Σχετ.: Γενικό Στρατηγείο LXVΙΙΙ Σώματος Στρατού,

Τμήμα Ia, Υπ’ Αριθ. 5437/43 Απόρρητο της 21.6.43

Προς το Γενικό Στρατηγείο LXVIII Σώματος Στρατού

Ι. Πολιτική κατάσταση. Η Πελοπόννησος πρέπει σήμερα να θεωρείται στο σύνολό της περιοχή συμμοριών. Οι διαρκείς επιδρομές καταδεικνύουν ότι, ακόμα και εκεί όπου υπάρχουν γερμανικά στρατεύματα, σε συγκριτικά μεγάλες συγκεντρώσεις δεν μπορεί να γίνει λόγος για ειρήνευση της περιοχής. Η ορεινή ενδοχώρα βρίσκεται εξ ολοκλήρου υπό τον έλεγχο των συμμοριών. Αποτελούν εκεί ένα κράτος εν κράτει και ασκούν απεριόριστα την κομμουνιστική τους διακυβέρνηση. Οι συμμορίες είναι πολιτικώς καλά οργανωμένες και διαθέτουν δικά τους διοικητικά όργανα, συμμοριτικά δικαστήρια, σημεία στρατολογίας κ.λπ. Ο εξοπλισμός σε όπλα και μηχανήματα πρέπει να χαρακτηριστεί καλός (ενισχύθηκε σημαντικά μέσω των γνωστών ιταλικών σκευωριών, αυτομόλων και αγορών όπλων). Παρ’ όλα αυτά, αισθητές ελλείψεις κυριαρχούν στον τομέα του ιματισμού. Κυρίως λείπουν υποδήματα και ζεστή χειμερινή ένδυση. Αναφορικά με την οργάνωση του κομμουνιστικού κόμματος διαπιστώθηκε μέσω αξιόπιστων πληροφοριοδοτών ότι σε κάθε ευμεγέθη περιοχή υπάρχει μία πολύ δραστήρια κομμουνιστική τοπική ομάδα. Βασικό της καθήκον είναι η κομμουνιστική προπαγάνδα, οι υπηρεσίες πληροφοριών και κατασκοπείας, καθώς και η στρατολόγηση νέων μελών. Οι στρατολογήσεις πραγματοποιούνται από τους ευπορότερους, συχνά μέσω εκβιασμού. Επίσης, υφίσταται ισχυρή εκπροσώπηση κομμουνιστών ακόμη και στις τάξεις των δημοσίων υπαλλήλων και των στελεχών της Αστυνομίας.

ΙΙ. Κατάσταση του εχθρού. Η δραστηριότητα των συμμοριών έχει πλέον προσλάβει ευρείες διαστάσεις, ιδιαίτερα στην περιοχή των Πατρών και της Σπάρτης. Οι κομμουνιστικές συμμορίες εκμεταλλεύονται στο έπακρο την επί του παρόντος ασθενή επάνδρωση των επιμέρους περιοχών, προκειμένου να παρενοχλήσουν, μέσω αιφνιδιαστικών επιθέσεων, φάλαγγες φορτηγών οχημάτων, μεμονωμένα οχήματα και συγκοινωνιακές υποδομές, ακόμη και ασθενή τμήματα Γερμανών στρατιωτών. Σχετικά με αυτό, καταγράφονται σχεδόν καθημερινά επιδρομές, ιδιαίτερα στην περιοχή των Πατρών, του Αιγίου και των ευρύτερων περιχώρων της Σπάρτης. Οι σε συνεχή βάση διεξαχθείσες επιχειρήσεις είχαν, ως επί το πλείστον, αρνητική έκβαση, αφού οι συμμορίες αποφεύγουν κατά κόρον να εμπλέκονται σε συγκρούσεις ευρείας κλίμακας με τα γερμανικά στρατεύματα. Επιτυχίες δύνανται να υπάρξουν μόνο με την εφαρμογή της Πρακτικής συλλήψεως ομήρων σε μεγάλη έκταση και με την περαιτέρω επέκταση των εθελοντικών ομάδων ατάκτων εθνικοφρόνων που έχουν ήδη συσταθεί.

ΙΙΙ. Φίλια τακτική κατάσταση και προθέσεις. Αλλαγή της φίλιας τακτικής καταστάσεως σε σχέση με την αναφορά καταστάσεως της 30.10.43 (117 Μεραρχία Κυνηγών, Τμήμα Ia, Υπ’ Αριθ. 1103/43 Απόρρητο) έχει επέλθει μόνο ως προς το γεγονός ότι η Διαταγή Μάχης του Γενικού Στρατηγείου του LXVIII Σώματος Στρατού (Τμήμα Ia, Υπ’ Αριθ. 700/43 Απόρρητο Διοικήσεως της 8.11.43) για τα Τάγματα Πεζικού Φρουράς και τις Πυροβολαρχίες Ακτών, που ως τώρα ήταν επιφορτισμένα με τη φρούρηση των ακτών και την παρατήρηση, μεταβλήθηκε σε μια διαταγή σαφώς παράκτιας άμυνας. Τις εκτεταμένες ακτές της Πελοποννήσου δε δύνανται όμως να τις υπερασπιστούν, σύμφωνα με το περιεχόμενο της διαταγής, οι λιγοστές εκεί διαθέσιμες δυνάμεις (...). Ο κύριος όγκος της Μεραρχίας πρέπει επίσης, σύμφωνα με την προκείμενη διαταγή, να προετοιμαστεί για ευέλικτες πολεμικές επιχειρήσεις και για επίθεση εναντίον εχθρού που θα επιχειρούσε απόβαση. Διαρροές προσωπικού: ‒ 120 ιχνηλάτες για τα νεοσύστατα Τάγματα Πεζικού Φρουράς. ‒ Ανταλλαγές προσωπικού με την 11η Αεροπορική Μεραρχία. ‒ Διεύρυνση του 670 Εμπέδου Τάγματος Στρατηγείου του Σώματος Στρατού. Καθήκοντα φρουρήσεως και προστασίας αποτελούν μεγάλη επιβάρυνση για τη Μεραρχία. Η μαχητική ισχύς των λόχων Κυνηγών έχει δραστικά εξασθενήσει, ώστε επί του παρόντος οι λόχοι μπορούν να επιχειρούν μόνον με 1-2 διμοιρίες Κυνηγών. Σε περίπτωση αιφνιδιαστικής εχθρικής επιθέσεως οι διασκορπισμένες σε ένα ευρύ πεδίο δυνάμεις της Μεραρχίας χρειάζονται σημαντικό χρονικό διάστημα για να συγκεντρωθούν. Εκτός αυτού, το αναφερθέν στην αναφορά καταστάσεως του Οκτωβρίου (117 Μεραρχία Κυνηγών, Τμήμα Ia, Υπ’ Αριθ. 1103/43 Απόρρητο της 30.10.43, παράγραφος ΙΙΙ, προτελευταία υποπαράγραφος) διατηρείται σε πλήρη ισχύ. Πρόθεση της Μεραρχίας είναι: α) Εντεινόμενη δράση κατά των συμμοριών κατ’ αρχάς στην περιοχή Πατρών-Καλαβρύτων-Αιγίου με το ενισχυμένο 749 Σύνταγμα Κυνηγών και κατόπιν στην περιοχή της Σπάρτης με το 737 Σύνταγμα Κυνηγών. β) Καθημερινή διεξαγωγή μικρότερης κλίμακας επιχειρήσεων κατά των συμμοριών από όλες τις δυνάμεις της Μεραρχίας. γ) Ολοκλήρωση των θέσεων μάχης στις διαβάσεις σε Δερβένι και Βρουλιά. Ανάπτυξη θέσεων μάχης στις ορεινές διαβάσεις στην περιοχή Πατρών-Αιγίου και των θέσεων στον Ισθμό. δ) Αναδιοργάνωση του 670 Εμπέδου Τάγματος Στρατηγείου του Σώματος Στρατού σε τέσσερις λόχους (εκ των οποίων ένας ως Σχολείο Μάχης της Μεραρχίας). ε) Τοποθέτηση των 1008 και 1010 Ταγμάτων Πεζικού Φρουράς. στ) Εκπαίδευση οδηγών (ιχνηλατών).

IV. Παράκτια άμυνα και διαμόρφωση θέσεων. Τα επιφορτισμένα με την παράκτια άμυνα Τάγματα Πεζικού Φρουράς, το ΙΙ/737 Τάγμα Κυνηγών και οι Πυροβολαρχίες Ακτών ασχολούνται περαιτέρω με την ανάπτυξη των θέσεών τους. Διεξάγονται και ασκήσεις συναγερμού. Η ανάπτυξη θέσεων στις διαβάσεις έχει εν μέρει ολοκληρωθεί και εν μέρει συνεχίζεται στο πλαίσιο της εκπαιδεύσεως.

V. Η κατάσταση στον αέρα. Επιθέσεις της εχθρικής αεροπορίας δεν έλαβαν χώρα κατά την περίοδο αναφοράς. Απλώς ενίοτε ισχυρά σμήνη της εχθρικής αεροπορίας (ως και 60 αεροσκάφη) επιχείρησαν αρκετές φορές πάνω από την Πελοπόννησο. Εναντίον τους δράση, μέσω των επιφορτισμένων με την υπεράσπιση της διώρυγας Αντιαεροπορικών Πυροβολαρχιών Παράκτιας Αεράμυνας, απέβη ανεπιτυχής. Συχνές ρίψεις εχθρικών λιβέλλων (φυλλαδίων) στη γερμανική και ελληνική γλώσσα.

VI. Η κατάσταση των συγκοινωνιών. Η κατάσταση των συγκοινωνιών στην Πελοπόννησο κατά την περίοδο αναφοράς έχει αποφορτισθεί σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, μέσω της μεγαλύτερης συνδρομής του σιδηροδρόμου της Πελοποννήσου στις μεταφορές της Μεραρχίας. Μια περαιτέρω ελάφρυνση της καταστάσεως των συγκοινωνιών επήλθε μέσω της πλήρους μεταφοράς των ιταλικών λαφύρων που βρίσκονται στη Μεσσήνη, στην Καλαμάτα και στον Μελιγαλά (περίπου 2.300 τόνοι). Ο κύριος όγκος της πολεμικής αυτής λείας μεταφέρθηκε από τη Μεραρχία με φορτηγά οχήματα, διότι η σιδηροδρομική γραμμή Μεγαλόπολης-Καλαμάτας βρίσκεται ακόμη εκτός λειτουργίας λόγω ανατίναξης της γέφυρας. (...)

von Le Suire

Παραπομπές

1. Αναμνήσεις Αρεοπαγίτη Ιωάννη Τέτοκα στην έκδοση «Τα μονοπάτια της μνήμης». ΄Εκδοση Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος (Επιμέλεια-διασκευή Χρήστος Φωτεινόπουλος) ‒ Καλάβρυτα 2011 και Ι.Α.Κ. ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 17. Ελληνικά Ντοκουμέντα. Τα γεγονότα στο Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Η πρώτη αντιστασιακή ομάδα στην Αγία Λαύρα. Να προσεύχεστε για να πετύχει ο αγώνας. Η Αγία Λαύρα αντιστασιακό κέντρο. Οι πρώτοι Γερμανοί στην Αγία Λαύρα. Στέκι των ΄Αγγλων. Δολοφονία αιχμαλώτων. Αντικρίζοντας τους Γερμανούς. Απόψεις του ιερομόναχου Μελέτιου (Ροδόπουλου). Σελίδες έντεκα (11) και ΜΝΗΜΟΝΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ Νο 42. Ελληνικά Ντοκουμέντα. ‒ Οι σφαγές στην Αγία Λαύρα. Το έγκλημα φορτώνεται ο ΕΛΑΣ ‒ Τι κάνεις Αντάρτη του ΕΛΑΣ, τι κάνεις; Η στάση του Μητροπολίτη Θεόκλητου. Οι ευθύνες των ΄Αγγλων. Οι αναμνήσεις Δωρόθεου ‒ Η εικόνα των Γερμανών αιχμαλώτων ‒ Οι Γερμανοί στη Βυσσωκά (29.11.1943). Ο βομβαρδισμός της Βυσσωκάς. Τα αίτια του χαλασμού ‒ Δόλος ‒ Ενδεχόμενος δόλος ή βαριά αμέλεια; Η ομάδα Σιγαλού. Αρνήθηκε την εκτέλεση των αιχμαλώτων. Η πιο μαύρη μέρα της Κατοχής. Απόψεις των ιερομόναχων της Αγίας Λαύρας, Μελετίου, Δωρόθεου και του Εφέτη Ιωάννη Τέτοκα. Σελίδες σαράντα τρεις (43).
2. Μνήμες Σωκράτη Αθανασιάδη.
3. Μνήμες Αναστασίου Θεοφανόπουλου.
4. Μνήμες Χαραλάμπους Παπαδημητρίου