50 χρόνια Σπήλαιο ″Των Λιμνών″ - Καστριά Καλαβρύτων - ΑΦΙΕΡΩΜΑ

γράφει ο  Γεώργιος Β. Γκλαβάς Σαν σήμερα πριν 50 χρόνια ( 5 Νοεμβρίου 1964), ήρθε στο φως το μυθικό Σπήλαιο ″Των Λιμνών″ Καστριώ...

γράφει ο Γεώργιος Β. Γκλαβάς

Σαν σήμερα πριν 50 χρόνια ( 5 Νοεμβρίου 1964), ήρθε στο φως το μυθικό Σπήλαιο ″Των Λιμνών″ Καστριών, το ιατρείο του Μελάμποδα, κατά τους πανάρχαιους χρόνους! Το περίφημο Σπήλαιο βρίσκεται στο Χωριό Καστριά Καλαβρύτων, και απέχει 17 χλμ. από τα Καλάβρυτα. Το εξερευνημένο μήκος του ‘’τριώροφου’’ Σπηλαίου φτάνει τα 1980 μ. Είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης, μοναδικό ανάμεσα σε όλα τα μέχρι σήμερα γνωστά σπήλαια στον κόσμο! Η μοναδικότητά του αυτή οφείλεται στις αλλεπάλληλες κλιμακωτές και μάλιστα σε τρία επίπεδα (ορόφους) λίμνες, που ″φιλοξενεί″ στο εσωτερικό του, στις οποίες οφείλει και το σύγχρονο όνομά του ! Το αξιοποιημένο τμήμα του σπηλαίου ανέρχεται σε 500 μ., περίπου. Ο επισκέπτης μπαίνει στο σπήλαιο από τεχνητή σήραγγα, η οποία καταλήγει κατ’ ευθείαν στο δεύτερο όροφο, στο κυρίως σπήλαιο. Ο κάτω όροφος αποκλείστηκε από την τουριστική αξιοποίηση, γιατί παρουσιάζει ιδιαίτερο παλαιοντολογικό και ανθρωπολογικό ενδιαφέρον. Ανασκαφές που έγιναν εκεί, έφεραν στο φως απολιθωμένα οστά, μεταξύ των οποίων και ιπποπόταμου! Το τμήμα αυτό χαρακτηρίστηκε ιδεώδες για τη δημιουργία σ’ αυτό το χώρο Βιοσπηλαιολογικού εργαστηρίου διεθνούς προβολής. Παρόλο που το αρχικό τμήμα του σπηλαίου ήταν ανέκαθεν γνωστό, το κυρίως σπήλαιο ανακαλύφτηκε μόλις το 1964. Η πρωτοβουλία της ανακάλυψης ανήκει στο Βασίλη Αθ. Τεμπέλη, ο οποίος μαζί με τον εξάδελφό του Παναγιώτη Θ. Γκλαβά κατόρθωσαν ν’ ανέβουν, για πρώτη φορά στις 5 Νοεμβρίου 1964, στον άγνωστο μέχρι τότε πάνω όροφο του Σπηλαίου !

ΠΩΣ ΑΝΑΚΑΛΥΦΤΗΚΕ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ 

Δημοσίευμα στη ″Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ″, της 8 Δεκεμβρίου 1963, με τίτλο ″Τα Καστριά″, αναφέρει: ″ Δύο θέματα έχει το χωριό Καστριά, για τα οποία παρακαλεί τους αρμοδίους να ενεργήσουν σχετικώς…″ (Το πρώτο θέμα αναφέρεται στην ανάγκη διάνοιξης του δρόμου Καστριών - Λουσών ). ″Tο δεύτερο είναι όπως ειδικός επιστήμων του Υπουργείου Γεωργίας εξετάσει παρακείμενον σπήλαιον το οποίον κατά την γνώμη των χωρικών, πιθανόν να δώσει ύδωρ εις την περιοχήν…″ Το σπήλαιο στο οποίο αναφέρεται το δημοσίευμα δεν ήταν άλλο από το περίπυστο Σπήλαιο ″Των Λιμνών″, του οποίου όμως, όπως προαναφέραμε, μόνο το αρχικό τμήμα ήταν γνωστό, με το τοπωνύμιο ″Τρουπίσιο″! Για τους ντόπιους ήταν μια απλή σπηλιά, η οποία χρησιμοποιήθηκε διαδοχικά, κατά μεν τους παλαιότερους χρόνους ως περιστασιακή κατοικία και ως χώρος ταφής, κατά δε την περίοδο της κατοχής ως καταφύγιο, όπου οι Καστριώτες έκρυβαν τα υπάρχοντά τους για να τα διασώσουν από τους καταχτητές. 

Οι παλαιότεροι από τους κατοίκους των Καστριών ενθυμούνται ότι, το 1922 και το 1940, ύστερα από καταρρακτώδεις βροχές, από το φυσικό στόμιο του σπηλαίου έβγαιναν, ορμητικά και έρρεαν για αρκετές μέρες, τεράστιες ποσότητες νερού, σχηματίζοντας ποταμό. Τα νερά αυτά διοχετεύονταν στον παρακείμενο χείμαρρο ″Διάσελο″ και κατέληγαν στον Αροάνειο ποταμό. Το ασυνήθιστο αυτό φαινόμενο, είχε κινήσει την περιέργεια των κατοίκων του χωριού και πολλοί απ’ αυτούς επισκέπτονταν το "Τρουπίσιο", αναζητώντας το ποτάμι που πίστευαν ότι κρυβόταν στα έγκατα της γης. Μεταξύ των ανωτέρω, ήταν και ο γράφων ! Πήγα για πρώτη φορά στο ‘’Τρουπίσιο’’ το 1958, μαζί με τους παιδικούς μου φίλους και συμμαθητές στο Δημοτικό Σχολείο Καστριών Θανάση Γκλαβά, Δημήτρη Παντούλια, Τάκη Παπαχρήστου, Τάκη Σιάτο και Σταύρο Σπηλιωτόπουλο. Επιχειρήσαμε τότε να προχωρήσουμε σε βάθος, χρησιμοποιώντας για φωτισμό λαστιχένιες σόλες παπουτσιών και πουρνάρια, με σκοπό να δούμε το ποτάμι που, όπως είχαμε ακούσει, περνούσε από εκεί μέσα. Δυστυχώς όμως ο πανύψηλος πετρωμένος καταρράκτης που παρεμβάλλεται στα 65 μ. από την είσοδο της σπηλιάς, μας ανέκοψε την πορεία και αναγκαστήκαμε να εγκαταλείψουμε την "εξερευνητική μας απόπειρα"! Πως να φανταστούμε τότε ότι, το βουητό που ακουγόταν πίσω από τον καταρράκτη, δεν προερχόταν από ποτάμι, αλλά ήταν αντίλαλος από το χορό που ίσως είχαν στήσει οι νυκτερίδες, απολαμβάνοντας την ασυλία τους στο κρυμμένο σπήλαιο!

Προχωρώντας όμως στα ενδότερα, ένας κατακόρυφος καταρράκτης, που παρεμβάλλεται στα 65 μ. από την είσοδο της σπηλιάς, ανέκοπτε την πορεία προς το ″μυστήριο″! Το απροσπέλαστο ύψος των εννέα μέτρων, στο οποίο φτάνει ο πετρωμένος καταρράκτης, έκρυβε επί αιώνες το κυρίως σπήλαιο από το ανθρώπινο μάτι! Η ανάβαση αυτού του φυσικού εμποδίου ήταν αδύνατη, χωρίς τη χρήση αναρριχητικών μέσων. Το έτος 1964 αποτελεί χρονιά ορόσημο για τα Καστριά! Από το μήνα Μάιο, με τις φιλότιμες προσπάθειες του τότε κοινοτάρχη των Καστριών Βασίλη Αντων. Γκλαβά, πατέρα μου, αρχίζει η διάνοιξη του περιπόθητου δρόμου που συνδέει το χωριό με την Κλειτορία.

Την ίδια περίοδο ο Καστριώτης Β. Τεμπέλης, επιδίδεται σε εντατικές έρευνες, για την αναζήτηση μεταλλευμάτων και σπηλαίων. Σε μαγνητοφωνημένη μαρτυρία που παρέδωσε στον γράφοντα, το 1994. ο Β. Τεμπέλης, μεταξύ άλλων αναφέρει:

" …Αφορμή για ν’ αρχίσω τις έρευνες, στην περιοχή του Χελμού, για την ανεύρεση ορυκτών, στην αρχή και ύστερα σπηλαίων, υπήρξε μια ασυνήθιστη πέτρα που είχε βρει ο πατέρας μου, στη θέση ″Ψίλη″ περιφέρειας Καστριών. Σε νεώτερη ηλικία του ο πατέρας μου είχε μεταναστεύσει στην Αμερική, όπου εργαζόταν σε μεταλλεία και είχε αποκτήσει γνώσεις γύρω από τα ορυκτά και μου τις είχε μεταδώσει. Εγώ γεννήθηκα στα Καστριά και αφού τελείωσα το Γυμνάσιο Κλειτορίας, παρέμεινα στο χωριό μέχρι το 1956 που παντρεύτηκα και εγκαταστάθηκα στην Κλειτορία…… Το 1961, είχα πάει στην Τρίπολη… Κατά την επιστροφή μου στάθμευσα στο χωριό ″ Κάψια″, για να πάρω μια ιδέα από το υπάρχον εκεί λατομείο μαρμάρων… Όταν επέστρεψα στο χωριό, ρώτησα τον πατέρα μου για την πέτρα που προανέφερα... Μου είπε ότι, η πέτρα περιείχε χαλκό, σε μεγάλη περιεκτικότητα, πράγμα το οποίο φαινόταν. Από τότε άρχισα να ψάχνω παντού για ορυκτά, τα οποία υπάρχουν άφθονα στην περιοχή… Είχα βρει αρκετά μεταλλεύματα και συνέχιζα να ψάχνω, στου ″Ψίλη″, στα ″Χάβα″, στα ″Μαύρα Λιθάρια″ κι’ αλλού. Είχα μαζί μου ένα σφυρί κι’ έναν κασμά και όπου έβρισκα πέτρα κτυπούσα και προχωρούσα! Έτσι βρήκα το μάρμαρο στις ″Μαύρες Πλάκες″! Μόλις το βρήκα ανέβηκα στην Αθήνα και συνάντησα τους Αδελφούς Κυριακοπούλου, από την Κλειτορία. Κατά τη συζήτηση που είχαμε, ο Γιώργης Κυριακόπουλος, ο οποίος είχε μάθει για τις δραστηριότητές μου, μου ζήτησε να συνεργαστούμε… και άρχισε να μου μιλάει για κάποιο σπήλαιο των Αροανίων, το οποίο αναφέρει ο Παυσανίας … Όταν επέστρεψα στο χωριό, άρχισα να ερευνώ τις σπηλιές. Τον Απρίλιο ή Μάιο 1964, ξεκίνησα ένα οδοιπορικό από τα Καστριά… στο Χελμό… Τελευταία ήρθα στο ″Τρουπίσιο″, όπως λεγόταν τότε το Σπήλαιο ! Μπήκα μέσα στη σπηλιά και προχώρησα μ’ έναν προβολέα περί τα εβδομήντα μέτρα. Εκεί βρήκα λάσπες και λιγοστά νερά, ενώ πιο πέρα φαινόταν αδιέξοδο. Φωτίζοντας προς τα πάνω είδα ότι, υπήρχε βάθος και είπα μέσα μου ότι, εδώ κάτι συμβαίνει! Επειδή δεν είχα κατάλληλο φωτισμό αποφάσισα να φύγω και να επιστρέψω αργότερα. Βγαίνοντας έξω συνάντησα τον Δημήτρη Παντούλια, που βρισκόταν στο γαλάρι του. Ρώτησα μήπως είχε κάποιο φως και μου έδειξε μία μικρή λάμπα πετρελαίου. Του ζήτησα να έρθει μαζί μου, με τη λάμπα, για να μπούμε στο ″Τρουπίσιο″. Επιστρέφοντας στη σπηλιά, προχωρήσαμε μέσα, ώσπου φτάσαμε στο σημείο που είχα πάει προηγουμένως. Ανάψαμε λάστιχα και φωτίστηκε όλο το ύψος της σπηλιάς, το οποίο στο σημείο εκείνο είναι περίπου 25 μ. Φάνηκε λοιπόν ότι, ψηλότερα από το καταρράκτη υπήρχε βάθος και είπαμε να βρούμε τρόπο ν’ ανεβούμε... Όταν επέστρεψα στο χωριό και ανέφερα αυτό στο καφενείο άρχισαν όλοι να γελάνε και να με κοροϊδεύουν! Ορισμένοι μάλιστα από τους παραβρισκόμενους έφτασαν στο σημείο να με χλευάζουν και να με λένε ″τρελό″! .... Μίλησα τότε με το Βασίλη Γκλαβά, νουνό μου, με τον οποίο δουλεύαμε μαζί σε σκεπές σπιτιών και ..είχε μία μεγάλη σκάλα, την οποία προσφέρθηκε να μου δώσει, για ν’ ανέβω στον καταρράκτη. Αποφάσισα να ζητήσω ενίσχυση από την Κοινότητα και απευθύνθηκα στον πρόεδρο Χ.Γεωργακόπουλο, ο οποίος μετά από πολλές αντιρρήσεις δέχτηκε τελικά να μπούμε στο ″Τρουπίσιο″… προς το τέλος Οκτωβρίου 1964, αλλά δεν μπορέσαμε τότε ν’ ανέβουμε επάνω. Μετά μία εβδομάδα συνεννοηθήκαμε να επανέλθουμε και αυτό έγινε, την Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 1964, αφού εξασφαλίσαμε και δεύτερη σκάλα, την οποία δανειστήκαμε από το δάσκαλο Αρίστο Παπαχρήστου….. Ανέβηκα πρώτα εγώ (στον καταρράκτη) μ’ έναν προβολέα… και ακολούθησε ο Π. Γκλαβάς, ο οποίος κρατούσε στο χέρι του το λουξ (λάμπα πετρελαίου) για να φωτίζει, ενώ οι υπόλοιποι παρέμειναν κάτω, κρατώντας τη σκάλα. Στην αρχή προχωρήσαμε σε ανώμαλο έδαφος και μετά βγήκαμε σε μία πελώρια αίθουσα, όπου είδα μπροστά μου ένα πραγματικό μεγαλείο, ένα αριστούργημα, το οποίο με μαγνήτισε. Ήταν κάτι το ασυνήθιστο και τόσο πολύ ωραίο που δεν μπορεί να το φανταστεί και να το συνειδητοποιήσει άνθρωπος όταν το πρωτοδεί ! …Συνεχίσαμε μέσα από φράγματα και άλλα πρωτόγνωρα συγκροτήματα, τα οποία άστραφταν από ομορφιά. Όταν είδαμε τη λίμνη, τα χάσαμε! Καθίσαμε λίγο και τη χαζέψαμε και αφού είδαμε πως ήταν αδύνατο να περάσουμε απέναντι, αναγκαστήκαμε να επιστρέψουμε. Είχαμε μείνει μέσα περισσότερο από μία ώρα. Οι υπόλοιποι που περίμεναν κάτω είχαν αρχίσει ν’ ανησυχούν. Όταν τους διηγηθήκαμε τι υπήρχε εκεί μέσα, δε μας πίστεψε κανένας! ... Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι ο αείμνηστος Β. Τεμπέλης μας εκμυστηρεύτηκε κι’ ένα θρύλο, στον οποίο πίστευε ότι : ″ μέσα στο σπήλαιο υπήρχε ένας υπόγειος δρόμος που συγκοινωνούσε με την ακρόπολη του αρχαίου Κλείτορα και ότι, μέσα σ’ αυτόν οι πολιορκούμενοι Κλειτορείς είχαν κρύψει τα αγάλματα των θεών και των ηρώων τους, όταν κάποτε η πόλη του Κλείτορα υπέκυψε στις επιθέσεις των εχθρών″. !

Ο Χρήστος Γεωργακόπουλος κοινοτάρχης τότε των Καστριών, σε μαγνητοφωνημένη επίσης μαρτυρία, που μας παρέδωσε, το 2.000, μεταξύ άλλων αναφέρει: ″…Τον Οκτώβρη του 1964, ήρθε στο χωριό ο Β. Τεμπέλης και βρήκε τον Β. Φωτεινό, Γραμματέα της Κοινότητας, και του είπε: ″Θέλω να πάμε στο Τρουπίσιο ν’ ανέβουμε στον καταρράκτη″. Το βράδυ, που πήγα στο Κοιν. Γραφείο ο Φωτεινός μου είπε: ″Έτσι κι έτσι μου είπε ο Τεμπέλης, να βρούμε μια σκάλα κι’ ένα λουξ (λάμπα πετρελαίου) και να’ ρθουν κι’ άλλα άτομα για να βοηθήσουν στο ανέβασμα....″ Την ημέρα που μας είχε ορίσει ο Τεμπέλης, βρεθήκαμε στο συγκεκριμένο σημείο της σπηλιάς. Παρόντες, εκτός από μένα και τον Τεμπέλη, ήταν οι κοινοτικοί Σύμβουλοι Γ. Αναγνωστόπουλος και Ν. Αναστασόπουλος, καθώς και ο Ν. Σπανός… Αφού βάλαμε τη σκάλα όρθια διαπιστώσαμε ότι, αυτή δεν έφτανε ως επάνω. Ο Τεμπέλης επιχείρησε τότε να βάλει τη σκάλα οριζόντια, για να σχηματίσει γέφυρα, από τον απέναντι βράχο στον καταρράκτη. Πράγματι έβαλε τη σκάλα όπως ήθελε, αλλά εμείς είδαμε ότι αυτό ήταν επικίνδυνο, διότι η σκάλα θα έσπαγε από το βάρος και δεν τον αφήσαμε να περάσει. Αυτός όμως επέμενε, οπότε έβαλα τις φωνές: ″κατέβα κάτω, γιατί αν σκοτωθείς εσύ, εγώ θα πάω φυλακή″, του είπα! Και τότε ο Τεμπέλης υποχώρησε, προτείνοντας να βρούμε άλλη μία σκάλα και δεύτερο λουξ και να επανέλθουμε. Στις 5 Νοεμβρίου 1964, που πήγαμε ξανά στη σπηλιά… ήταν παρόντες, εκτός από τους συμμετέχοντες την πρώτη φορά, ο παπά - Τάκης. Σπηλιωτόπουλος, ο Π. Γκλαβάς, και ο Ν. Τεμπέλης… Μπήκαμε λοιπόν μέσα και αφού ενώσαμε τις σκάλες καρφώνοντας τη μια συνέχεια της άλλης, ο Τεμπέλης, ζήτησε να τον ακολουθήσει μόνο ο εξάδελφός του Π. Γκλαβάς … Με τη βοήθεια λοιπόν τη δική μας, ανέβηκαν επάνω μόνο οι δύο τους. Έμειναν μέσα μια ώρα περίπου και αυτό μας έκανε να ανησυχήσουμε. Όταν τελικά επέστρεψαν ήταν και οι δυο τους πολύ ενθουσιασμένοι και χαρούμενοι… Κανένας άλλος δεν ανέβηκε επάνω εκείνη την ημέρα... Στη σπηλιά επανήλθαμε μαζί με άλλα άτομα από το χωριό, αφού φτιάξαμε ειδική σκάλα … Όταν είδα για πρώτη φορά αυτό το σπήλαιο μου φάνηκε ότι, είδα ένα θαύμα! Άστραφταν ολόγυρα τα τοιχώματά του σαν μαργαριτάρια, καθώς τα φωτίζαμε με το λουξ. Σήμερα είναι πολύ διαφορετικό από τότε… Οι γέφυρες που κατασκευάστηκαν σκέπασαν αρκετές από τις ομορφιές του, με αποτέλεσμα να χάσει εκείνη την αίγλη που είχε στην αρχή! Ως Κοινότητα ενημερώσαμε εγγράφως τότε, όλες τις αρμόδιες αρχές. Παράλληλα ζητήσαμε από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (ΕΣΕ) να έρθουν για την εξερεύνησή του, αλλά το κλιμάκιο της ΕΣΕ με την Α. Πετροχείλου ήρθε και συνέχισε τις έρευνες το καλοκαίρι του 1966. Ο Β. Τεμπέλης στο μεταξύ ειδοποίησε αμέσως τους Αδελφούς Σπ, Γιάν. και Γεώρ. Κυριακόπουλου, οι οποίοι επικοινώνησαν με τον Ορειβατικό Σύνδεσμο, και ήρθαν κι’ έκαναν την πρώτη εξερεύνηση, τον Ιανουάριο του 1965... Καταλήγοντας θέλω να επισημάνω ότι, αν δεν βρισκόταν ο Τεμπέλης, ίσως και σήμερα ακόμα, το σπήλαιο να ήταν άγνωστο. Σήμερα που το σπήλαιο έχει αξιοποιηθεί και βλέπω τόσα αυτοκίνητα με κόσμο, να περνάνε από το χωριό μας, δίνω τα συγχαρητήρια μου στον Β. Τεμπέλη, γιατί ήταν ο πρώτος που μας είπε και μας παρακίνησε να πάμε σ’ αυτό και ν’ ανέβουμε στον άγνωστο όροφο, χωρίς να αγνοώ βέβαια, τις φιλότιμες προσπάθειες των Παναγιώτη Θ. Γκλαβά, Αντώνη Β. Γκλαβά και Γιώργου Ν. Σπανού, που, ως πρόεδροι της Κοινότητας, εργάστηκαν σκληρά για το σπήλαιο. Επίσης, αξίζει κάθε έπαινος και στον πολύ δραστήριο συμπατριώτη μας Γιώργο Γκλαβά, ο οποίος ως πρόεδρος του Συλλόγου Καστριωτών και της Επιτροπής Σπηλαίου, συντόνισε με επιτυχία όλες τις ενέργειες και αγώνες που έγιναν, για την αξιοποίηση και λειτουργία του″.

Η ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ 

 Η εξερεύνηση του σπηλαίου έγινε από ομάδα ορειβατών, μελών του ΕΟΣ Αθηνών, στο διάστημα Ιανουαρίου - Απριλίου 1965, σε τρείς επιχειρήσεις. Σ’ αυτές έλαβαν μέρος, οι αδελφοί Γ., Σπ. και Ι. Κυριακόπουλοι και οι Τ. Γιαννακόπουλος και Ι. Παπαναγιώτου πολιτ. Μηχανικοί, Αλ. Νικόπουλος χημ. Μηχανικός, Δ. Μαργαριτούλης φυσικός - ″βατραχάνρωπος ″ και οι Ευάγ. Ζαραχάνης, Πέτρ. Μπρούσαλης, Ηλ. Νικόπουλος, Αν. Πάγκαλος και Κ. Παπανικολάου ορειβάτες – σπηλαιολόγοι. Συμμετείχαν επίσης, ο τότε Υφηγητής της παλαιοντολογίας πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ι. Μελέντης και οι Μιλτ. Παρασκευαϊδης δημοσιογράφος από την ″ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ″ και Κ. Μεγαλοοικονόμου φωτορεπόρτερ. Στην πρώτη αναγνωριστική τους εξόρμηση, οι εξερευνητές, προχώρησαν με δυσκολία σε βάθος 700 μ. χερσαίου και λιμναίου τμήματος. Η ύπαρξη των κλιμακωτών λιμνών που, την περίοδο εκείνη, είχαν πλημυρίσει δυσκόλευαν την προσπέλασή τους, ολοένα και περισσότερο, ώσπου αναγκάστηκαν να αναστείλουν την προσπάθειά τους, για να επανέλθουν με καλύτερη οργάνωση και πληρέστερο εξοπλισμό. Οι εξερευνητές βέβαια, δεν παρέλειψαν να αποδώσουν την τιμή που αξίζει στο σπάνιο αυτό γεωλογικό θαύμα, με τις μοναδικές λίμνες, που πρώτοι εκείνοι είχαν την ευτυχία ν’ αντικρύσουν , ″βαπτίζοντας″ αυτό επιτόπου και χαρίζοντάς του, αυθόρμητα αλλά δίκαια, το όνομα Σπήλαιο ″Των Λιμνών"!. Στη συναρπαστική περιγραφή, που μας δίνει το μέλος του Ε.Ο.Σ. Ι. Παπαναγιώτου, στο περιοδ. "Το Βουνό" (τ.240 -41/1965), αναφέρει: "Εμείς πήγαμε στη σπηλιά για πρώτη φορά στις 17 Ιανουαρίου 1965 ... Τη βρήκαμε σε κατάσταση θερινής ηρεμίας… Μοναδικός ήχος - εκτός από τη δική μας χλαλοή - το τσίριγμα των νυχτερίδων που κρέμονταν, κατά εκατοντάδες, σαν τσαμπιά, πάνω από τα κεφάλια μας… Μετά από έξι ώρες, το προωθημένο κλιμάκιο του Ε.Ο.Σ., που το αποτέλεσαν οι Α. Νικόπουλος και Ι. Παπαναγιώτου επέστρεψε, αφού είχε διανύσει πλωτή διαδρομή 400 μ. σε συνολικό μήκος 700 μ., από την είσοδο. Οι εντυπώσεις μας ήταν πολύ καλές. Οι 13 αλλεπάλληλες λίμνες, με στάθμη που βρισκόταν σε ολοένα ψηλότερα επίπεδα, μας είχαν καταγοητεύσει! Και αποφασίσαμε να επανέλθουμε. 'Έτσι, στις 30 Ιανουαρίου 1965, η ομάδα επανήλθε με πιο καλή οργάνωση, για την περαιτέρω εξερεύνηση της σπηλιάς αυτής ... Μπήκαμε από την ίδια είσοδο, ακολουθήσαμε την ίδια διαδρομή… Παρόλα αυτά, όλα μας έδιναν την εντύπωση πως τώρα εξερευνούσαμε μία άλλη σπηλιά. Είχε βρέξει στο μεταξύ και τα νερά της βροχής, περνώντας μέσα από τον όγκο του βουνού, είχαν φτάσει στο σπήλαιο και το είχαν ζωντανέψει. Ήταν ένα θεριό που ξύπνησε από λήθαργο. Μας έπιασε δέος. Στην πρώτη εξερεύνηση ήταν το δέος του παρθένου και του άγνωστου. Τώρα νομίζαμε πως είμαστε στην κοιλιά ενός θεριού. Παντού τρεχούμενα νερά. ..Οι λίμνες είχαν πλημμυρίσει και ξεχειλίσει τα φράγματά τους και το νερό έτρεχε σε χαμηλότερες ολοένα λίμνες… Πειστήκαμε πως για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε περισσότερο, θα πρέπει να διαθέσουμε πιο πολύ χρόνο και να συγκροτηθούμε σε όσο το δυνατό πιο ολιγομελή ομάδα.

Το μεσημέρι της Μ. Τετάρτης ξεκινήσαμε και πάλι από την Αθήνα. Ο σκοπός μας ήταν συγκεκριμένος, να φτάσουμε στο τέρμα της σπηλιάς, να τη φωτογραφήσουμε και να τη χαρτογραφήσουμε ... Όλα μέσα στο σπήλαιο ήταν γνωστά ... Στη συνολική διαδρομή των δύο χιλιομέτρων έχουμε περίπου 700 μ. πλωτής διαδρομής ... Είναι απόγευμα της Μ. Πέμπτης. Δεν ελπίζουμε πια να βρούμε νερό, ελπίζουμε όμως να βρούμε το τέλος αυτής της ατέλειωτης σπηλιάς. Κι όμως σε λίγο, ενώ φτάνουμε σε μία καμπή … βλέπουμε στο βάθος να καθρεφτίζεται το φως των φαναριών μας στο στάσιμο νερό μιας λακκούβας. Το νερό είναι ρηχό και κρυσταλλένιο… Μα το νερό δεν τρέχει από την οροφή για να σχηματίσει σταλακτίτες. Κυλάει στο έδαφος, κελαρύζει ερχόμενο από κάπου μπροστά, κάπου πιο ψηλά. Αυτό το κάπου είναι το περιπόθητο τέρμα της σπηλιάς. Εκεί που η οροφή συγκλίνει και χαμηλώνει και συναντά το έδαφος, υπάρχει μία πηγή. Το νερό αυτής της πηγής πίνουμε ... Ξαποσταίνουμε και τρώμε κάτι για να γιορτάσουμε τη νίκη μας ... Γράφουμε και το σημάδι Ε.Ο.Σ. στα τοιχώματα. Ανάβουμε πολλά κεριά. Είναι βράδυ της Μ. Πέμπτης. Αφού φάγαμε και είπαμε αρκετά, μαζευόμαστε να φύγουμε. Στο γυρισμό μετράμε μήκη, πλάτη, γωνίες και σημειώνουμε τα πάντα σε ένα σκαρίφημα πάνω στο μπλοκ. Πριν βγούμε έξω κάναμε ένα άθροισμα. Βρήκαμε πως η νέα διαδρομή που εξερευνήσαμε, είχε μήκος 1.300 μ. περίπου. 'Έτσι, μαζί με τα 700 προηγούμενα μέτρα, έχουμε συνολικό μήκος δύο χιλιόμετρα. Τώρα βιαζόμαστε να βγούμε έξω. Δεν μας κρατούσε τίποτα πια ... Στα πρόσωπά μας ήταν ζωγραφισμένη η ταλαιπωρία μιας 24ωρης κουραστικής πάλης με τη φύση, που κρατάει με πείσμα απάτητα τα παρθένα μονοπάτια της. Στα μάτια μας και στη ψυχή μας έλαμπε η αγαλλίαση που νιώθαμε γιατί πετύχαμε αυτό που θελήσαμε. Μερικοί συνάδελφοι που άκουσαν τις περιγραφές μας, πιστεύουν πως υπάρχει συνέχεια της σπηλιάς. 'Ίσως. Θα είμαστε ευτυχείς αν κάποια άλλη ομάδα, πιο τυχερή από μας, πάει να βρει τη συνέχεια και προεκτείνει το δρόμο που χαράξαμε ..." Το χαρμόσυνο γεγονός της σημαντικής αυτής, για τον τόπο μας, ανακάλυψης ανακοινώθηκε από ραδιοφωνικούς σταθμούς και δημοσιεύτηκε στον τύπο, με εκτενή ρεπορτάζ και εκπληκτικές φωτογραφίες, που προκάλεσαν το ενδιαφέρον και το θαυμασμό του ευρύτερου κοινού.

Η συστηματική εξερεύνηση και μελέτη του σπηλαίου έγινε, στην περίοδο 1966 – 68, από ομάδα μελών της Ε. Σ. Ε., με τη συνεργασία Τσεχοσλοβάκων σπηλαιολόγων και ειδικότερα από την αείμνηστη σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου, τη ″μάνα″ της ελληνικής σπηλαιολογίας, η οποία, με το επί σειρά ετών έργο, που ανιδιοτελώς πρόσφερε, συνέβαλε καθοριστικά στην προβολή και αξιοποίησή του. Το σημαντικότερο όμως επίτευγμά της ήταν να μυήσει και να παρακινήσει κι’ άλλους στα μυστικά των σπηλαίων, ώστε να ενεργοποιηθούν για την ανάδειξη του φυσικού αυτού μεγαλείου. Περιγράφοντας το θαυμαστό Σπήλαιο, η Άννα Πετροχείλου, στον πρόλογο βιβλίου του γράφοντος ″ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ″ μεταξύ άλλων αναφέρει :

“Ο χαρακτηρισμός ″μοναδικό στο είδος του″, που δώσαμε στο σπήλαιο, οφειλόταν στις ανεπανάληπτες εικόνες που συνεχώς ξετυλίγονταν στο διάβα μας, με πρωτόγνωρες θαυμαστές όψεις που μας είχαν κυριολεκτικά μαγέψει! Εκείνο όμως που μας έκανε να πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε σε άλλον πλανήτη ήταν οι δεκατρείς κλιμακωτές λίμνες του, που στα ήσυχα νερά τους καθρεπτίζονταν οι πανέμορφες και πολύχρωμες σταλακτιτικές δημιουργίες, οι ανεπτυγμένες στα τοιχώματα και στις πανύψηλες οροφές του. Συνεπαρμένοι από το μεθύσι αυτής της ουράνιας προσφοράς, η φαντασία μας τις ζωντανεύει και τις παρομοιάζει με εξωτικά όντα που περίμεναν υπομονετικά τους θαυμαστές τους, για να τα παρουσιάσουν στους συνανθρώπους τους. Αυτή την υποχρέωση την αναλαμβάνουν πάντα οι πρωτοπόροι. Η εύνοια της τύχης θέλησε να είμαστε εμείς εκείνοι που αναλάβαμε αυτή την υποχρέωση. Γι’ αυτό αισθανόμαστε απροσμέτρητη ικανοποίηση αλλά και υπερηφάνεια, γιατί συντελέσαμε, κατά το δυνατό, στην πραγματοποίηση αυτού του ονείρου” ! Η αξιοποίηση του ιδιόρρυθμου Σπηλαίου, δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Χρειάστηκε δυστυχώς να περάσουν είκοσι έξη ολόκληρα χρόνια αναβολών, καθυστερήσεων και επιπλοκών, για να ολοκληρωθούν οι έρευνες και οι εξειδικευμένες μελέτες, ιδιαίτερα δε να εκτελεστούν οι αναγκαίες επεμβάσεις και τα έργα προσπέλασης στο λιμναίο τμήμα - κάτω από πολύ δύσκολες, απερίγραπτες  και αντίξοες συνθήκες, -με σεβασμό πάντα στο οικοσύστημα του μοναδικού αυτού μνημείου της φύσης-. Τα πρώτα έργα άρχισαν το 1981, από τον Ε.Ο.Τ., ύστερα από πολύχρονες ενέργειες διαφόρων φορέων και παραγόντων της Αχαΐας, με σημαιοφόρο τον εδρεύοντα στην Πάτρα Σύλλογο των Απανταχού Καστριωτών ″ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ″. Το 1985 ο Ε.Ο.Τ. παραχώρησε το σπήλαιο στην πρώην Κοινότητας Καστριών, προκειμένου να προχωρήσει στη σύσταση αμιγούς Κοινοτικής Επιχείρησης, για την παραπέρα αξιοποίηση και λειτουργία του. Τα έργα συνεχίστηκαν, από την πρώην Κοινότητα Καστριών με πρόεδρο τον Αντών. Γκλαβά και με την επίβλεψη Νομαρχιακής Επιτροπής, συγκροτούμενης από ειδικούς επιστήμονες και φορείς, συντονιστής - πρόεδρος της οποίας ήταν ο γράφων. Το πρώτο τμήμα του σπηλαίου, μήκους 350 μ., άρχισε να λειτουργεί από 4/ 8/ 1990 από την κοινότητα Καστριών και από την ομώνυμη πρώην Κοινοτική Επιχείρηση, με προέδρους διαδοχικά τους Γεώρ. . Γκλαβά και Χρ. Γκλαβά. Το 1994 προκηρύξαμε Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό, για την παραπέρα αξιοποίηση του Σπηλαίου, ενώ παράλληλα προτείναμε την ένταξη του έργου σε Ευρωπαϊκά προγράμματα, η οποία εγκρίθηκε τελικά, μέσω Ε.Ο.Τ. το 1997. Το έργο αυτό, που περιελάμβανε μεταξύ άλλων και την επέκταση της τουριστικής διαδρομής, κατά 150 μ., ολοκληρώθηκε το 1999, οπότε και το νέο επισκέψιμο τμήμα του σπηλαίου, παραδόθηκε άμεσα στους θαυμαστές του. Σήμερα το Σπήλαιο λειτουργεί, με ευθύνη της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Καλαβρύτων ″ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ ΚΑΣΤΡΙΩΝ″ και είναι ανοικτό 365 ημέρες το χρόνο !!!

Αφιερώνουμε το παρόν στη μνήμη εκείνων που πρόσφεραν και έφυγαν και σε όλους εκείνους που εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται, για την αξιοποίηση και λειτουργία του μυθικού Σπηλαίου !

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ :

- Πρώτη Η εφημ. ″ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ″ της 19 - 1 - 1965 αναγγέλει:

″ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΜΕ 13 ΦΑΝΤΑΣΜΑΓΟΡΙΚΑΣ ΛΙΜΝΑΣ ΑΝΕΚΑΛΥΦΘΗ ΚΑΙ ΕΞΗΡΕΥΝΗΘΗ…ΕΠΙ ΤΩΝ ΑΡΟΑΝΕΙΩΝ ΤΟΥ ΧΕΛΜΟΥ…″

- Η εφημ.″ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ″ της 19 - 1 - 1965 επισημαίνει:

″ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΕΣ ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΜΕ ΠΟΛΥΑΡΙΘΜΕΣ ΛΙΜΝΕΣ ΑΠΕΚΑΛΥΦΘΗ ΚΑΙ ΕΞΕΡΕΥΝΗΘΗ…″

- Η ″ΗΜΕΡΑ″ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ της 21 - 1 – 1965 αναφέρει:

″MIA AΓΝΩΣΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΛΟΝΗ – ΕΞΥΡΕΥΝΗΘΗ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΕΣ ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΜΕ 13 ΛΙΜΝΑΣ″

- Η ″ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ″ της 31 - 1- 1965 αναφέρει:

″Στην περιοχή των Καστριών ανεκαλύφθη Θαυμάσιο σπήλαιο″

- Το περιοδικό ″ΕΙΚΟΝΕΣ″ της 19 - 2- 1965 και της 21 - 5 – 1965 παρουσιάζει το μυθικό Σπήλαιο με εντυπωσιακά αφιερώματα και μαγευτικές φωτογραφίες που φέρουν αντίστοιχα τους παρακάτω τίτλους :

″ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΟΥ ΑΡΟΑΝΕΙΟΥ″ και ″MIA ONEIΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ″ με

Η εφημερίδα ″ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ″ της 15 – 2 – 1965 φιλοξενεί δημοσίευμα του περιοδικού ″Εκδρομικά Χρονικά″ με τίτλο ″ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ″ το οποίο αναφέρει:

″…Το πλέον εντυπωσιακόν γεγονός του Ιανουαρίου υπήρξεν η εξερεύνηση του υπό Α. Σ. Μητρώου 700 σπηλαίου της Κοινότητας Καστριών Αχαϊας….’’

Η ομορφότερη ίσως στιγμή της ζωής μου ήταν εκείνη που βρέθηκα 1980 μ. κάτω από τη γη! Το οφείλω στον αείμνηστο Βασίλη Τεμπέλη, συμπατριώτη μου από τα Καστριά Καλαβρύτων που πρώτος άνοιξε το δρόμο για να πάω εκεί, και στην αείμνηστη Σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου που με μύησε στα μυστικά των σπηλαίων ! Ένα ΜΕΓΑΛΟ ΕΠΙΣΗΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ και σε όλους εκείνους με τους οποίους συνεργαστήκαμε να ανοίξουμε το δρόμο, ώστε να πάνε και άλλοι εκεί !!!

O Γεώργιος Β. Γκλαβάς γεννήθηκε το 1947 στα Καστριά Καλαβρύτων. Εργάστηκε ως διοικητικό στέλεχος σε γνωστές ασφαλιστικές εταιρείες και σήμερα είναι συνταξιούχος της Εθνικής Ασφαλιστικής. Παράλληλα με την επαγγελματική του δραστηριότητα, από το 1974 και από την Πάτρα όπου εγκαταστάθηκε, έθεσε ως στόχο του την αξιοποίηση του θαυμαστού Σπηλαίου ″Των Λιμνών″ που βρίσκεται στο χωριό του. Για το σκοπό αυτό δραστηριοποιήθηκε και συνεργάστηκε με αρκετούς φορείς όπως, τον ″Παγκαλαβρυτινό Σύλλογο Πάτρας″ , τον Φυσιολατρικό Σύνδεσμο Πατρών, την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία κ. ά., ενώ πρωτοστάτησε και στη δημιουργία Συλλόγου των Απανταχού Καστριωτών ″Σπήλαιο των Λιμνών″. Ως συντονιστής ειδικής Νομαρχιακής ″Επιτροπής Αξιοποίησης Σπηλαίου Καστριών″ , εργάστηκε ακατάπαυστα, επί αρκετά χρόνια, για την αξιοποίηση και λειτουργία του ιδιόρρυθμου Σπηλαίου. Σε συνεργασία με τον ΕΟΤ, την πρώην Νομαρχία Αχαΐας και κοινότητα Καστριών κατόρθωσε, ξεπερνώντας αφάνταστες δυσκολίες και εμπόδια , να δημιουργήσει μια πρότυπη και βιώσιμη επιχείρηση, την πρώην Κοινοτική Επιχείρηση ″ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ’’ Καστριών, στην οποία διετέλεσε πρόεδρος του πρώτου Δ. Σ. Με πληθώρα δημοσιευμάτων και συνεντεύξεών του στα ΜΜΕ συνέβαλε στην προβολή και ανάδειξη του μυθικού Σπηλαίου. Επιστέγασμα του δύσκολου αυτού έργου αποτελεί το εικονογραφημένο βιβλίο του ″ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ’’, μεταφρασμένο στην Αγγλική και Γερμανική γλώσσα. Στην περίοδο 2002 - 06 εκλέχτηκε Δημοτικός Σύμβουλος Κλειτορίας και διετέλεσε Αντιπρόεδρος του Δ. Σ. και Αντιδήμαρχος Πολιτισμού.