2 Δεκεμβρίου 1943 - Το σχέδιο άμυνας ΕΛΑΣ των Καλαβρύτων

Ομάδα Καλαβρυτινών ανταρτών του Ανεξαρτήτου Τάγματος ΕΛΑΣ Καλαβρύτων Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό ...

Ομάδα Καλαβρυτινών ανταρτών του Ανεξαρτήτου Τάγματος ΕΛΑΣ Καλαβρύτων

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφίσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)

Πέμπτη 2α Δεκεμβρίου 1943

Το σχέδιο άμυνας ΕΛΑΣ των Καλαβρύτων

Παραθέτουμε το σχέδιο άμυνας του ΕΛΑΣ της περιοχής Καλαβρύτων. Κοινοποιήθηκε για εφαρμογή στις 2.12.1943. Στις 4.12.1943 ήταν στα χέρια του 749 Jager Regiment, μεταφράστηκε και κοινοποιήθηκε στις γερμανικές ομάδες που συμμετείχαν στην Επιχείρηση Καλάβρυτα. Βρέθηκε από τον ιστορικό ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλο στα Γερμανικά Αρχεία (ΒΑ-ΜΑ) στη γερμανική γλώσσα. Τα σχόλια περιττεύουν...

Κάπου 2.12.1943

ΕΛΑΣ

ΙΙΙ Μεραρχία Πελοποννήσου

Το ΙΙ Τάγμα (Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων) αναλαμβάνει αποστολή προφυλακής στην ευρύτερη περιοχή του χωριού Μαμουσιά.

Γραμμή Προφυλακών. Τα νότια υψώματα της Μαμουσιάς (θα υποδειχθούν επί τόπου).

Ζώνη Επιτηρήσεως και Παρατηρήσεως. Βρόστενα-Σταυριά-σιδηροδρομική γραμμή Διακοφτού-Καλαβρύτων, Ασώματοι, Δερβένι-Σέλιτσα, δεξιά του υποτομέα της Βρόστενας, αριστερά του υποτομέα Σέλιτσας. Στο αριστερό μας βρίσκεται εγκατεστημένο αμυντικά το Ι Ανεξάρτητο Τάγμα Ρωγών-Κερπινής-Βάλτας-Πλατανιώτισσας. Η σύνδεση με τον αριστερό υποτομέα μας θα επιτευχθεί από το Ι Ανεξάρτητο Τάγμα.

Αποστολή των προφυλακών. Να παρεμποδίσουν την κίνηση του εχθρού και να τον παρασύρουν σε κατάλληλη θέση, που θα είναι ήδη γνωστή εκ των προτέρων ως παγίδα.

Αποστολή Λόχων Προφυλακής. Ο 1ος Λόχος, οποίος θα αποτελέσει την προφυλακή υπ’ αριθ. 1, πρέπει αμέσως με το σύνθημα του συναγερμού και χωρίς άλλη διαταγή να καταλάβει το υπ’ αριθ. 1 ύψωμα. Οδηγίες θα δοθούν επί τόπου. Εκεί θα λάβει και τη διαταγή περί των περαιτέρω ενεργειών από τον Διοικητή Τάγματος. Επίσης και ο 2ος Λόχος, ο οποίος θα αποτελέσει την προφυλακή υπ’ αριθ. 2, πρέπει αμέσως με το σύνθημα του συναγερμού και χωρίς άλλη διαταγή να καταλάβει το υπ’ αριθ. 2 ύψωμα και να αναμείνει τη διαταγή περί των περαιτέρω ενεργειών από τον Διοικητή Τάγματος. Με το σύνθημα θα προωθηθούν και τα οχήματα που βρίσκονται πίσω από τα υψώματα και, σε απόσταση 200 μ. από αυτά, η Πολυβολαρχία θα προετοιμάσει τα πολυβόλα και τα κιβώτια πυρομαχικών για το εξής σχέδιο βολής: η 1η ομάδα επί του υψώματος υπ’ αριθ. 1, η 2η ομάδα επί του υψώματος υπ’ αριθ. 2 με τη διαταγή να βάλει εναντίον των σημείων εκείνων όπου θα εμφανίζεται ο εχθρός, ενώ οι ομαδάρχες πρέπει να προσέξουν να μη βάλουν εναντίον ανδρών των εκεί φυλακίων μας.

Επιλογή θέσεων. Ο Διοικητής της Πολυβολαρχίας πρέπει να μεριμνήσει για την επιλογή των θέσεων της 1ης και της 2ης ομάδας. Αποστολή φυλακίων στην περιοχή επιτηρήσεως. Το υπ’ αριθ. 1 φυλάκιο της Βρόστενας πρέπει να επιτηρεί όλη την κυκλοφορία επί της δημοσίας οδού Διακοφτού – Αθηνών προς Βρόστενα.

Αχιλλέας, Μίχου, Αλέξανδρος

Με βάση την ανωτέρω διαταγή ‒ σχέδιο άμυνας, το Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων, υπό τον Καπετάνιο Χελμό (Κωστάκης Γκίκας, από τα Καλάβρυτα) αναπτύχθηκε και έλαβε θέση μάχης στα υψώματα Κερπινής – Βάλτας – Πλατανιώτισσας. Στις 6 Δεκεμβρίου 1943, απογευματινές ώρες έφθασε στα υψώματα Κερπινής ο Μελάς (Ανδρέας Παπανδρέου), ο οποίος μετέφερε γραπτή διαταγή του Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Β. Πελοποννήσου, η οποία επιδόθηκε στον Καπετάν Χελμό, με την οποία διατάσσετο το Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων να αναδιπλωθεί και να διασκορπισθεί προς Ρούμελη ή Κορινθία. Η απόφαση αυτή λήφθηκε σε σύσκεψη που έγινε στην Αγία Λαύρα (6.12.1943) μεταξύ του Αρχηγείου ΕΛΑΣ Β. Πελοποννήσου, ΄Αγγλων συνδέσμων της SOE 133, ΄Αντριους και Κάμπελ, και Επιτροπής Προυχόντων από τα Καλάβρυτα (Παπανδρέου, Κατσίνης, Πετράκος, Νικολαΐδης, κ.ά.). Η Επιτροπή των Καλαβρύτων απαίτησε να εγκαταλείψει ο ΕΛΑΣ την Επαρχία Καλαβρύτων γιατί σε επίσκεψή της την προηγούμενη στο Αρχηγείο της SOE 133 (Στήβενς, Μακ Μάλεν, Ριντ κ.ά.) έλαβε την εντολή να ζητηθεί από τον ΕΛΑΣ να υποχωρήσει από την Επαρχία Καλαβρύτων, γιατί οι Γερμανοί δεν πειράζουν άμαχους και αθώους πολίτες. Σε διαφορετική περίπτωση, δηλαδή αντίστασης του ΕΛΑΣ, τα αποτελέσματα θα είναι απρόβλεπτα και δυσάρεστα για τους κατοίκους της περιοχής [Μαρτυρία του ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλου από τον Χαράλαμπο Πετράκο, Πάνο Νικολαΐδη και τον Καπετάν Χελμό (Κωστάκη Γκίκα)]. Τον Μελά [Ανδρέα Παπανδρέου, υιό του Προέδρου της Κοινότητας Καλαβρύτων Ανδρέα Παπανδρέου] συνόδευαν και 20-30 άνδρες και γυναίκες από τους Ρωγούς και Κερπινή, οι οποίοι έπεσαν κυριολεκτικά πάνω στα στημένα πολυβόλα του Ανεξάρτητου Τάγματος Καλαβρύτων και απαίτησαν την υποχώρηση των ανταρτών. Ο Καπετάν Χελμός, δακρυσμένος, διέταξε τη σύμπτυξη του Τάγματος και μέσω στάσης Κερπινής κατέβηκε στο Διακοφτό. Επειδή ο Κορινθιακός κόλπος ήταν ποντισμένος από ναυτικές μονάδες των Γερμανών, το Τάγμα διασκορπίστηκε προς τη Νεμέα. Το ίδιο έπραξε και το Αρχηγείο της ΙΙΙης Μεραρχίας ΕΛΑΣ Β.Δ. Πελοποννήσου με όλη τη δύναμή της, η οποία διασκορπίστηκε προς Μαίναλο [μαγνητοφωνημένη μαρτυρία Καπετάν Χελμού (Γκίκα)].

Η μη προβολή αντίστασης στην άνοδο των Γερμανών από τον ΕΛΑΣ αποτέλεσε ευκαιρία από τη SOE 133 να δυσφημίσει την Ηγεσία και τον ΕΛΑΣ ότι δεν αντιστάθηκε στους Γερμανούς και άφησε τους Καλαβρυτινούς και τους κατοίκους της Επαρχίας στο έλεος του Θεού. Συγκεκριμένα για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε η κόρη του Προέδρου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Πατρών (Χονδροδήμος), 18χρονη τότε Ντέζη Χονδροδήμου, μετέπειτα Παπαληγούρα, Δεκαβάλα κ.λπ. Κατά την άνοδο στα πυρπολημένα Καλάβρυτα, συμμετείχε η Ντέζη Χονδροδήμου, η οποία ήταν πράκτορας της SOE 133. Στη διανομή στις χήρες και στα ορφανά του συσσιτίου η Ντέζη Χονδροδήμου πέρασε το μήνυμα (...) Βάσω (Κυριακοπούλου της οποίας ο άντρας Γεώργιος Κυριακόπουλος εκτελέστηκε στην ομαδική δολοφονία στη Ράχη του Καππή) έφερε μαύρη μπογιά γιατί το πένθος είναι βαρύ. Τι να γίνει όμως, οι άντρες μείνανε αβοήθητοι γιατί καμιά 500 αντάρτες που κοίταζαν την εκτέλεση από το Κάστρο δεν έριξαν ούτε μία τουφεκιά... Ευτυχώς που ο καλός Αυστριακός Στρατιώτης άνοιξε τις πόρτες του Σχολείου και σωθήκατε κι εσείς, γιατί τώρα θα είχατε την τύχη των αντρών σας (...).

 Αναχώρηση Α.Α.116 Μάχιμης Μονάδος Αναγνωρίσεως από Μεγαλόπολη (07.00). ΄Αφιξη στο Μουλάτσι (15.30).

Ομάδα Καλαβρυτινών ανταρτών του Ανεξαρτήτου Τάγματος ΕΛΑΣ Καλαβρύτων