5 Δεκεμβρίου 1943 - Οι Άγγλοι αρνούνται την βοήθεια

Η ηγεσία της ομάδας των Άγγλων της SOE 133, Στήβενς, Άντωνυ και Κάμπελ με τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχο Μίχο  Η χρονολογ...

Η ηγεσία της ομάδας των Άγγλων της SOE 133, Στήβενς, Άντωνυ και Κάμπελ με τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχο Μίχο 

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφίσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)

Κυριακή 5η Δεκεμβρίου 1943

 ΄Εναρξη της Επιχειρήσεως «Καλάβρυτα» στην περιοχή Αιγίου – Τρυπιών - Καλαβρύτων – Μαζέϊκων με την εντολή: α) Εξολοθρεύσεως των αναφερθεισών συμμοριών, β) Διερευνήσεως των περιοχών για κομμουνιστές, όπλα, συσκευές, προπαγανδιστικό υλικό κ.λπ., γ) Η αναζήτηση των μελών του 5/749 Jager Regiment που αιχμαλωτίσθηκαν στις 18.10.43 κοντά στους Ρωγούς.

 Η ομάδα Wolfinger προωθείται προς Καλάνιστρα.

 Σχηματισμός δύο ομάδων προελάσεως: η Ομάδα Προελάσεως Gnass έπρεπε να φθάσει στο Παγκράτι και ο Ομάδα Kockert στου Δάρα. Αναχώρηση στις 07.00, έρευνα στα χωριά Γρανίτσα και Καμενίτσα άκαρπη, ο πληθυσμός δεν είχε διαφύγει. Ο άμαχος πληθυσμός κατέθεσε ότι ο αρχηγός των συμμοριτών Στασινόπουλος (Χρήστος) από τα Τρόπαια, στις 3/12, ερχόμενος ένστολος από τη Βυτίνα κατά τη διάρκεια της ημέρας προχώρησε μέσω Γρανίτσας και Καμενίτσας προς του Δάρα. Αναφέρεται πως στο Δάρα είναι η έδρα του 11ου Συντάγματος ΕΛΑΣ με στρατιωτικό Διοικητή τον Λοχαγό Στασινόπουλο. Ο Δάρας προσεγγίστηκε στις 15.30, από διαφεύγοντες πολίτες, πιθανώς μέλη των συμμοριών. Την ίδια ώρα η ομάδα έλαβε από την προπορευόμενη Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως το ακόλουθο τηλεγραφικό μήνυμα: «Προ του Παγκρατίου προσκρούσαμε σε αιφνίδια εχθρική αντίσταση. Το Πεζικό προωθείται εσπευσμένα προς Παγκράτι μέσω Δάρα». ΄Οταν η Μάχιμη Ομάδα Kockert αποχώρησε από τον Δάρα, είχε καταλαγιάσει πλέον ο οξύς θόρυβος της συμπλοκής και η μάχιμη ομάδα (Kockert) και πάλι προς Δάρα. Ο Δάρας απέχει από το δρόμο περίπου 1 χλμ., το Παγκράτι περίπου 2 χλμ. ΄Οταν η Α.Α. 116 Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως θέλησε να ερευνήσει το Παγκράτι με δύο ίλες, δέχθηκε αιφνιδίως πυρά πολυβόλων και τυφεκίων από κατάλληλες θέσεις στα υψώματα, τα οποία μπόρεσαν να αποκρουστούν μόνον κατόπιν πυρών από πολυβόλα και χειροβομβίδες. Η Α.Α. 116 Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως είχε ένα νεκρό και έναν τραυματία, το Παγκράτι πυρπολήθηκε, ο ανδρικός πληθυσμός τυφεκίσθηκε. Από την αναγνώριση προέκυψε ότι πραγματοποιήθηκαν μεταγενέστερες ανατινάξεις οδών μεταξύ Παγκρατίου και Καλυβιών και καταστροφή της γέφυρας του ποταμού Αροάνιου (Λάδωνα). Το απόσπασμα διαιρεμένο σε δύο ομάδες ξεκίνησε στις 07.00 από τη Βυτίνα με κατεύθυνση προς τον πρώτο αντικειμενικό σκοπό, το Παγκράτι. Στις 08.00 έφθασε στην περιοχή Διάσελο. Κατά την έρευνα της περιοχής βρέθηκε μόνο ένα παλαιό κυνηγετικό όπλο. Το Παγκράτι δεν μπόρεσε να προσεγγισθεί με μηχανοκίνητα τμήματα. Πορεία της οδού περίπου 2 χλμ. νοτιοδυτικά έμπροσθεν του Παγκρατίου προς τα Καλύβια στην καμπύλη του ποταμού Αροάνιου. Το απόσπασμα είχε φθάσει στις 10.00 στην οδό 2 χλμ. νοτιοδυτικά του Παγκρατίου, με Τμήμα Αναγνωρίσεως και υπαχθείσα Διμοιρία Υγειονομικού. Την έρευνα στο Παγκράτι ανέλαβε μία ενισχυμένη ίλη με υπαχθείσα διμοιρία (δυσ) (δυσ) της διμοιρίας τέθηκε επικεφαλής της ΄Ιλης στην πεζοπορία με υποζύγια. Κατά την επιχείρηση εναντίον του υψώματος προ του Παγκρατίου η ΄Ιλη δέχθηκε στις 13.10 ισχυρά πυρά πολυβόλων. Η διμοιρία που βρισκόταν στο σημείο έβαλε αμέσως. Τα πυρά ήταν αρκετά εύστοχα. Αμέσως έβαλε και η ομάδα ελαφρών πολυβόλων της 1ης ΄Ιλης, που παρείχε κάλυψη πυρός, και η ομάδα ελαφρών πολυβόλων και βομβιδοβόλων της τοποθετημένης στο Παγκράτι 2ης ΄Ιλης. Εντούτοις οι συμμορίες συνέχισαν τα πυρά. Αναγνωρίστηκαν τουλάχιστον 2 βαρέα και 4 ελαφρά πολυβόλα. Μόνο μόλις η ΄Ιλη έφθασε με ταχεία επίθεση σε κοντινή απόσταση από το ύψωμα οι συμμορίτες έπαυσαν πυρ. Περίπου 100-150 άνδρες διέφυγαν με κατεύθυνση προς Βορρά. Η ΄Ιλη προωθήθηκε αμέσως και πέραν του Παγκρατίου. Με την έλευση της νύχτας η καταδίωξη δεν μπόρεσε να συνεχισθεί. Εχθρικές απώλειες: 8 νεκροί, Φίλιες απώλειες: 1 νεκρός, 1 ελαφρά τραυματίας. Το Παγκράτι καταστράφηκε. Από τις μαρτυρίες του πληθυσμού μπορεί να εξαχθεί πως η εκτιμώμενη δύναμη των συμμοριών ανταποκρίνεται στην πραγματική τους. Στη συμμορία συμμετείχαν και 22 Ρώσοι από την Τρίπολη, οι οποίοι προσχώρησαν στη συμμορία πριν από 15 ημέρες με 8 γερμανικά πολυβόλα και γερμανικό εξοπλισμό. Είναι κυρίως οι Ρώσοι που άνοιξαν πυρ. Η συμμορία ανέφερε πως η περικύκλωση των Καλαβρύτων ήταν γνωστή εκεί από τις 3.12. Οι λεπτομερείς καταθέσεις του πληθυσμού έχουν επισυναφθεί. Η κατά μήκος της οδού διεξαχθείσα αναγνώριση έδειξε πως η οδός είχε συστηματικά αχρηστευθεί ως τον ποταμό με φράγματα και εκρήξεις. ΄Ηδη την ίδια μέρα εξουδετερώθηκαν δέκα ελαφρείς εκρηκτικοί μηχανισμοί και απομακρύνθηκαν φράγματα. Τη νύχτα της 5 προς 6.12.1943 το τμήμα Αναγνωρίσεως παρέμεινε στην προηγουμένως περιγραφείσα θέση. Η νύχτα παρήλθε χωρίς ιδιαίτερα συμβάντα. Η 2η Ομάδα Προελάσεως με τους 11/737 και 13/737 Λόχους, την ΙΙΙ/670 Μοίρα και ένα (δυσ) προήλασε από τη Βυτίνα μέσω Γρανίτσας προς Δάρα. Η έρευνα των περιοχών δεν απέδωσε κάτι αξιόλογο. Η 2η Ομάδα Προελάσεως διέμεινε τη νύκτα στον Δάρα. Κοινή σύσκεψη Αρχηγείου ΕΛΑΣ Β. Δ. Πελοποννήσου (Αλέξανδρος, Μίχος, Αχιλλέας, Ωρίων, Λασάνης, Πελοπίδας, Βελιάς, κ.α.) και επιτροπή Καλαβρυτινών (Χρήστος Παπανδρέου, Μιχαήλ Φεφές, Αναστάσιος Κατσίνης, Αναστάσιος Οικονόμου, Δημήτρης Ψαρέλλος και Δωρόθεος Παπαδημητρίου) σχετικά με την αντίδραση ενόψει της εν εξελίξει επιχείρησης των Γερμανών. Η επιτροπή Καλαβρυτινών μεταφέρει στον ΕΛΑΣ την απόφαση να μην γίνει καμία αντίσταση εναντίον των Γερμανών και να μην εφαρμοστεί το σχέδιο άμυνας της Επαρχίας Καλαβρύτων (Επιτελικό σχέδιο ΕΛΑΣ 2.12.43) και να αποχωρήσει ο ΕΛΑΣ από την περιοχή των Καλαβρύτων. Το αίτημα αυτό γίνεται δεκτό και ειδοποιούνται με αγγελιοφόρους, το 12ο Σύνταγμα ΕΛΑΣ Αχαΐας, το Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων και το Ανεξάρτητο Τάγμα Αιγιάλειας να εγκαταλείψουν τις αμυντικές θέσεις τους και να «χαθούν» προς Κορινθία και Αρκαδία.

 Οι Γερμανοί αιχμάλωτοι της μάχης Ρωγών-Κερπινής, τις απογευματινές ώρες μεταφέρονται με συνοδεία ομάδος Φρουραρχείου Μαζέϊκων και ΟΠΛΑ Μαζέϊκων‒Πλανητέρου στο Πλανητέρο (Δημοτικό Σχολείο).

 Σχηματισμός δύο ομάδων προελάσεως: η Ομάδα Προελάσεως Gnass έπρεπε να φθάσει στο Παγκράτι και η Ομάδα Kockert στον Δάρα. Αναχώρηση στις 07.00, έρευνα στα χωριά Γρανίτσα και Καμενίτσα άκαρπη, ο πληθυσμός δεν είχε διαφύγει. Ο άμαχος πληθυσμός κατέθεσε ότι ο αρχηγός των συμμοριτών Στασινόπουλος από τα Τρόπαια, στις 3/12, ερχόμενος ένστολος από τη Βυτίνα κατά τη διάρκεια της ημέρας προχώρησε μέσω Γρανίτσας και Καμενίτσας προς τον Δάρα. Αναφέρεται πως ο Δάρας είναι η έδρα του. Ο Δάρας προσεγγίστηκε στις 15.30, από διαφεύγοντες πολίτες, πιθανώς μέλη των συμμοριών. Την ίδια ώρα η ομάδα έλαβε από το προπορευόμενο Απόσπασμα Αναγνωρίσεως το ακόλουθο τηλεγραφικό μήνυμα: «Προ του Παγκρατίου προσκρούσαμε σε αιφνίδια εχθρική αντίσταση. Το Πεζικό προωθείται εσπευσμένα προς Παγκράτι μέσω Δάρα». ΄Οταν το απόσπασμα Kockert αποχώρησε από τον Δάρα, είχε καταλαγιάσει πλέον ο οξύς θόρυβος της συμπλοκής και το απόσπασμα (δυσ) και πάλι προς Δάρα. Ο Δάρας απέχει από το δρόμο περίπου 1 χλμ., το Παγκράτι περίπου 2 χλμ. ΄Οταν το απόσπασμα Αναγνωρίσεως θέλησε να ερευνήσει το Παγκράτι με δύο ίλες, δέχθηκε αιφνιδίως πυρά πολυβόλων και τυφεκίων από κατάλληλες θέσεις στα υψώματα, τα οποία μπόρεσαν να αποκρουσθούν μόνον κατόπιν πυρών από πολυβόλα και χειροβομβίδες. Το 116 Απόσπασμα Αναγνωρίσεως είχε ένα νεκρό και έναν τραυματία, το Παγκράτι πυρπολήθηκε, ο ανδρικός πληθυσμός τυφεκίσθηκε. Από την αναγνώριση προέκυψε ότι πραγματοποιήθηκαν μεταγενέστερες ανατινάξεις οδών μεταξύ Παγκρατίου και Καλυβίων και καταστροφή της γέφυρας του ποταμού Αροάνιου.

 Τον Δεκέμβριο του 1943, την 4η Δεκεμβρίου, στη γιορτή της Αγίας Βαρβάρας ξεκινήσαμε για τη Μανωλάδα με τα γίδια και τα πρόβατά μας, για να ξεχειμωνιάσουμε. Αναγκαστήκαμε να πάμε εκεί, γιατί τον Αύγουστο μας είχαν κάψει οι Γερμανοί. Προχωρώντας συναντηθήκαμε κοντά στην Αγία Λαύρα με τους Σαρανταυγαίους.1 «Θα φύγουμε παιδιά;» ρωτήσαμε και ξεκινήσαμε μαζί. Τα δικά μας πρόβατα ήταν όψιμα και φύγαμε μπροστά. Τα Σαρανταυγέικα, όμως, άρχισαν και γεννούσαν στον δρόμο. Εμείς φθάσαμε στο Ασάνι. Εκεί μάθαμε ότι έρχονται Γερμανοί προς τα Καλάβρυτα. Στον δρόμο ρωτούσαμε διαβάτες που περνούσαν. Μας πληροφόρησαν ότι οι Γερμανοί σταμάτησαν στον Πλάτανο, στα Νεζερά. Εκεί ήταν μία γέφυρα και δεν μπορούσαν τα αυτοκίνητα και τα τανκς να περάσουν. Με το σούρουπο περάσαμε το δρομάκι που ακολουθεί τη λαγκαδιά προς το μοναστήρι Χρυσοποδαρούσα και φύγαμε προς τον Αράπη χωρίς να μας αντιληφθούν οι Γερμανοί. Οι Σαρανταυγαίοι διέσχισαν το πρωί της 5ης Δεκεμβρίου το ίδιο δρομάκι. Συνάντησαν μία διμοιρία Γερμανών, η οποία διαπέρασε τα πράματα (ενν. τα ζώα) με τα φορτία, όπως πήγαιναν φάλαγγα. Δεν τους είπαν τίποτε, ούτε τους πείραξαν. Οι Γερμανοί κατευθύνονταν προς τις Σποδιάνες για πλαγιοφυλακή. ΄Οταν οι πράκτορες κι οι γερμανοτσολιάδες ΄Ελληνες τους είδαν, τους περίμεναν, γιατί είχαν δεδομένα με τον Αγγελή Σαρανταυγά. ΄Ετσι υποθέτω εγώ. Τους έριξαν με τα μυδράλια, τους ακινητοποίησαν και τους γύρισαν πίσω στο χωριό Πλάτανο. Εκεί τους ανάγκασαν να χωρίσουν τα αιγοπρόβατα του Αγγελή από του Σταύρου. Κι αμέσως άρχισαν να σφάζουν του Αγγελή τα αιγοπρόβατα. Τους τσοπάνηδες του Αγγελή Σαρανταυγά, τον Γεώργιο Βάγια τον Σμυρνή και τα δύο του παιδιά, Γιάννη και Δήμο, τους έκλεισαν μέσα σ’ ένα δωμάτιο. Μαζί τους ήταν κι ένας Παπαντώνης (Νίκος Παπαντωνόπουλος) που τον έπιασαν μαζί με τους πρώτους. ΄Αρχισαν να τους ανακρίνουν. Ο ανακριτής ήταν ΄Ελληνας αξιωματικός με στολή γερμανική. Κάλεσαν τον Γεώργιο Βάγια. Τον ρώτησε τι δουλειά κάνει. «Είμαι τσοπάνης στον Σαρανταυγά», απάντησε εκείνος. «Και γιατί πας τσοπάνης και δεν πας σε αυτούς τους άλλους;» (εννοούσε τους αντάρτες). Ο Βάγιας του είπε: «Εγώ έχω μικρά παιδιά και θέλω να τα ζήσω». Τον ρώτησε εάν έχει ταυτότητα κι ο Βάγιας απάντησε καταφατικά. Του είπε να την αφήσει επάνω στο τραπέζι. Ο Βάγιας μου είχε πει ότι τον αξιωματικό που τον ανέκρινε, τον είχε ανθυπολοχαγό στο Γουδί, όταν ήταν κληρωτός. Τον ρώτησα πολλές φορές, αυτά μου έλεγε. Την ίδια μέρα που τους έπιασαν, χώρισαν τα δύο αδέρφια, Γιάννη και Δήμο. Τους πήγαν σ’ ένα εκκλησάκι πάνω απ’ το χωριό Πλάτανο. Τους ανάγκασαν να βγάλουν το μνήμα τους, ενώ τους φύλαγε Γερμανός σκοπός. Συνεννοήθηκαν τα δύο αδέλφια: να μπει ο Δήμος να σκάβει κι ο Γιάννης να πετάει το χώμα. Μπαίνει μέσα ο Γιάννης να πετάξει το χώμα και πετάει μια φτυαριά χώμα στα μούτρα του σκοπού. Τότε πήδηξε και το έσκασε τρέχοντας. Τον είδε από τον δημόσιο δρόμο ένας Γερμανός σκοπός και τράβηξε μια ριπή με το μυδράλιο. Τον χτύπησε και του έκοψε το πόδι. Τον πήγαν πίσω στο μνήμα τους και τους εκτέλεσαν. Την επομένη μέρα σκότωσαν τον Παπαντώνη, τον Σμυρνή και τον Γουρνίλα. Σύνολο πέντε».