«Στο κατώι του χρόνου» - είδη του σπιτιού και της νοικοκυράς (Α΄ μέρος)

γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος Συνεχίζοντας το αφιέρωμά μας με τον γενικότερο τίτλο «στο κατώι του χρόνου», μια ιδέα του ...

γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος

Συνεχίζοντας το αφιέρωμά μας με τον γενικότερο τίτλο «στο κατώι του χρόνου», μια ιδέα του εκλεκτού φίλου και διαχειριστή του ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ NEWS Νίκου Κυριαζή, με αφορμή την ομώνυμη φωτογραφία του επίσης εκλεκτού φίλου Αλέξη Λεχουρίτη, αναφερόμαστε σε είδη του σπιτιού και της νοικοκυράς.

Πυροστιά: Μεταλλικό/σιδερένιο τρίγωνο με τρία πόδια, απαραίτητη για το μαγείρεμα με ξύλα.

Γύρος: Ειδική κατασκευή από λαμαρίνα, που τοποθετούσαν οι νοικοκυρές πάνω στην πυροστιά και προστάτευε τα πλαϊνά και το καπάκι της κατσαρόλας (ή του τέντζερη) από το μαύρισμα που προκαλεί ο καπνός.

Γκαζιέρα: Πριν ηλεκτροδοτηθούν τα Καλαβρυτοχώρια και πριν ακόμα το υγραέριο, τα κάπως εύρωστα οικονομικά νοικοκυριά χρησιμοποιούσαν για μαγείρεμα την γκαζιέρα. Έκαιγε καθαρό πετρέλαιο και ήταν ιδανική λύση για το καλοκαίρι, για να αποφεύγεται το άναμμα της φωτιάς.

Καμινέτο οινοπνεύματος: Με καύσιμο ύλη το οινόπνευμα, το χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή του καφέ, άλλων ροφημάτων, βράσιμο ενός-δύο αυγών κλπ. Ήταν φτηνό, εύχρηστο και λόγω της εύκολης προμήθειας και της προσιτής τιμής του οινοπνεύματος το είχαν πολλά σπίτια.

Νιφτήρα ή νιπτήρα: Τον καιρό που τα σπίτια υδρεύονταν από την πηγή με νεροβάρελα, βαρέλες ή πλαστικά δοχεία, η νιφτήρα ήταν μια πολύ πρακτική λύση για πολλές δουλειές: λάτρα, πλύσιμο χεριών, λούσιμο κλπ.

Τσουκάλι: Χάλκινο, βαρύ κανάτι, που ανάλογα με τη χρήση του ήθελε και γάνωμα (επικασσιτέρωση). Σχεδόν πάντα, η θέση του το χειμώνα ήταν δίπλα στη φωτιά στο τζάκι, που εξασφάλιζε και ζεστό νερό όλες τις ώρες.

Αλουμινένιο κανάτι: Μεταγενέστερο και πολύ ελαφρύτερο του τσουκαλιού.

Αλουμινένιο κύπελλο: Πρόγονος του σημερινού νεροπότηρου.

Σιφερτάσι: Δοχείο με χερούλι, για τη μεταφορά φαγητού (π.χ. στο χωράφι). Η μεταφορά του γινόταν πάντα στα χέρια.

Καραβάνα: Χάλκικη ή αλουμινένια μικρή ανοιχτή κατσαρόλα, που μας θυμίζει πολύ τα σχολικά συσσίτια. Κάθε μαθητής μαζί με την τσάντα με τα βιβλία του, έπαιρνε μαζί του και την καραβάνα και το κουτάλι του για το πρωινό γάλα και το μεσημεριανό φαγητό στο σχολείο.

Καυκιά (αυ=αφ): Μεταλλική (χάλκινη) γαβάθα, που ανάλογα με τη χρήση θέλει γάνωμα, όπως, άλλωστε, όλα τα χαλκώματα.

Χαβάνι: Μεταλλικό γουδί, σε διάφορα μεγέθη.

Χουλιάρα: Ξύλινη κουτάλα για το μαγείρεμα. Χουλιάρι (το): η μικρή ξύλινη κουτάλα.

Χουλιαρογλύφτης: Ειδικό εργαλείο για την κατασκευή ξύλινης κουτάλας.

Φανάρι φύλαξης τροφίμων: Θα λέγαμε ότι ήταν ο πρόγονος του σημερινού ψυγείου. Κρεμασμένο κάπου ψηλά, ήταν απρόσιτο από κατοικίδια ζώα (π.χ. γάτες). Η λεπτή συρμάτινη σήτα δεν επέτρεπε ούτε στα μικρότερα έντομα να μπουν μέσα, με αποτέλεσμα τα τρόφιμα να είναι καλά προστατευμένα. Ειδικά, όμως, τους καλοκαιρινούς μήνες, έπρεπε να καταναλωθούν σε εύλογο χρονικό διάστημα, γιατί το φανάρι δεν είχε ψύξη για την διατήρησή τους.

Μαλάθα ή κοφίνα: Μεγάλο, σκεπαστό καλάθι, που έπαιζε ρόλο ψωμιέρας. Αφού πάγωνε το ψωμί που έβγαινε από το φούρνο, όλα τα καρβέλια τοποθετούνταν/αποθηκεύονταν στη μαλάθα μέχρι να καταναλωθούν. Εκεί αερίζονταν και ήταν καλά προστατευμένα από έντομα και κατοικίδια ζώα.

Συνεχίζεται με το Β΄ μέρος.

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.

1: Πυροστιά
2: Ο γύρος προστατεύει την κατσαρόλα από το πολύ μαύρισμα.
3: Γκαζιέρα (φωτο: http://hkoinoniamas.blogspot.gr/2014/03/blog-post_18.html)
4: Καμινέτο οινοπνεύματος (φωτο: http://gascorner.gr/.-el-7.html)
5: Νιφτήρα
6: Από αριστερά προς τα δεξιά: τσουκάλι, αλουμινένιο κανάτι και αλουμινένιο κύπελλο
7: Σιφερτάσι
8: Χάλκινη καραβάνα
9: Καυκιά
10: Χαβάνι
11: Χουλιάρα και χουλιάρι (από τη συλλογή του εκλεκτού φίλου και συγχωριανού Ανδρέα Κακαβά)
12: Χουλιαρογλύφτης (από τη συλλογή του εκλεκτού φίλου και συγχωριανού Ανδρέα Κακαβά)
13: Φανάρι φύλαξης τροφίμων
14: Μαλάθα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ..."ΚΑΤΩΙ" ΕΔΩ