Χρίστος Φωτεινόπουλος: "Μη λησμονάμε"

«Αν αφήσουμε τη μνήμη να ξεθωριάσει, θα γίνουμε ένοχοι ενός άλλου εγκλήματος. Γιατί η δολοφονία της μνήμης είναι ο βεβαιότερος δρόμος γι...

«Αν αφήσουμε τη μνήμη να ξεθωριάσει, θα γίνουμε ένοχοι ενός άλλου εγκλήματος. Γιατί η δολοφονία της μνήμης είναι ο βεβαιότερος δρόμος για την επανάληψη των ίδιων λαθών...»Solomon Passy

γράφει ο Χρίστος Φωτεινόπουλος

Η 27η Ιανουαρίου ήταν Διεθνής  Ημέρα Μνήμης  των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Η ημερομηνία αυτή επιλέχτηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, γιατί, την ημέρα αυτή πριν εβδομήντα (70) χρόνια, τα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου στην Πολωνία.

Το Ολοκαύτωμα υπήρξε η μεγαλύτερη γενοκτονία στην παγκόσμια ιστορία. Κατά τη διάρκειά του- από την άνοδο του Ναζιστικού Κόμματος στην εξουσία μέχρι την κατάρρευσή του-, υπολογίζεται ότι στα στρατόπεδα εξολόθρευσης -αλλά και αλλού- θανατώθηκαν, με τουφεκισμό, καταναγκαστική εργασία, απαγχονισμό και δηλητηριώδη αέρια περίπου έξι περίπου εκατομμύρια Εβραίων. Ωστόσο, οι πρακτικές εξόντωσης των Ναζί δεν εξαντλήθηκαν στους Εβραίους. Αλλά και στην εξολόθρευση και άλλων μειονοτήτων που σφαγιάστηκαν με τον πιο βάρβαρο τρόπο: των Ρομά, των ομοφυλοφίλων, των πολιτικών κρατουμένων, αιχμαλώτων πολέμου… και άλλων.

Πώς να χωρέσει ο ανθρώπινος νους εκατομμύρια θανάτους; Μοίρες ανθρώπινες που η κάθε μία τους θα απαιτούσε χιλιάδες λέξεις; Βασανιστήρια και πειράματα, θανάτους αργούς και θανάτους ακαριαίους, πόνο και άγχος, εγκλεισμούς και ξεριζωμούς; Ποιος μπορεί να αρνηθεί τη θηριωδία; Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει το έγκλημα; Ποιος μπορεί να ξεγράψει την τραγωδία του Ολοκαυτώματος; Ποιος μπορεί να ξεχάσει το μαρτύριο;

Καθώς το Ολοκαύτωμα  απομακρύνεται στο χρόνο και ο αριθμός  των επιζώντων λιγοστεύει και καθώς έχουν αρχίσει να εκδηλώνονται σημάδια μισαλλοδοξίας, προκατάληψης, ρατσισμού και αντισημιτισμού, ανάλογα με εκείνα που οδήγησαν στο παρελθόν στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, καλούμαστε η σημερινή γενιά- οι λαοί και οι ανθρώπινες κοινωνίες- να  επαγρυπνούμε, να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή, να υπερασπιστούμε με ωριμότητα πλέον και με ευαισθησία την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Να θυμόμαστε την ντροπή και τη φρίκη. Μη λησμονούμε…

«Ο ναζισμός δεν ήταν ιδέα ενός και μόνου διεστραμμένου εγκεφάλου», γράφει ο Ιάκωβος Καμπανέλης. «Ήταν η συμπύκνωση της νοσηρής πολιτικής αντίληψης εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, φορέων του μικροβίου του ρατσισμού, του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας, της τελικής λύσης όλων των προβλημάτων με τη βία, τη φωτιά και το τσεκούρι.

Ο ναζισμός δεν άρχισε με τον Χίτλερ, γι' αυτό και δεν τον πήρε μαζί του, δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία, γι' αυτό και δεν επανεμφανίζεται μόνο εκεί. Αλλά παντού όπου ουσιαστικά κοινωνικά προβλήματα τον τρέφουν. Και ο κίνδυνος τώρα δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου Χίτλερ και η σπορά ενός άλλου μεγάλου πολέμου. Ο κίνδυνος είναι η αδιαφορία για τα αίτια που αναγεννούν τον ναζισμό και εν συνεχεία η απάθεια και η ανοχή για ένα φαινόμενο που μπορεί να εξελιχθεί σε μαζική διανοητική μόλυνση». Και καταλήγει: «Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις, σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ' το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα. Γι' αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια».

«Η μόνη αντιβίωση» γράφει και ο Μάνος Χατζιδάκις, «έναντι της λοιμώδους νόσου, που προσβάλλει μεγάλες ανθρώπινες μάζες και επιβάλλει θανατηφόρες επιδημίες, είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία. Η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια».

Ο Χόρχε Σεμπρούν-διάσημος Ισπανός συγγραφέας και διανοούμενος, θύμα του Ολοκαυτώματος για την αντιμετώπιση του ναζισμού προχωράει πιο πέρα, σκέφτεται πιο ριζοσπαστικά. Σε μια συνέντευξή του («Ελευθεροτυπία», 6 Μαϊου 2005) είπε, μεταξύ άλλων: «αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε την ανθρώπινη φύση, μπορούμε ωστόσο να αλλάξουμε το κοινωνικό πλαίσιο, ώστε να αποτρέψουμε το ενδεχόμενο αυτή η παρόρμηση να μπορεί να εκφραστεί στη δημόσια σφαίρα Μόνον έτσι καταπολεμούνται οι ναζισμοί. Χρειάζεται, επομένως, να ξαναξεκινήοουμε από την αδελφοσύνη και από την αλληλεγγύη, δυο αξίες που έμαθα να εκτιμώ ιδιαίτερα στο Μπούχενβαλντ και που στη συνέχεια υπήρξαν η βάση όλης μου της πολιτικής στράτευσης».

Το Ολοκαύτωμα δεν είναι υπόθεση των ειδικών (ιστορικών, φιλολόγων και άλλων μουσειολόγων). Είναι υπόθεση όλων μας. Όπως δεν είναι και μια εκ του ασφαλούς ή και εξ αυταρεσκείας περιστασιακή ανάμνηση. Αν θέλουμε να λέμε, όπως άλλωστε το ισχυριζόμαστε, ότι είμαστε μία ανοιχτή κοινωνία, μία κοινωνία της ανοχής και του σεβασμού όλων των πολιτών της, ανεξάρτητα από θρησκευτικές, πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, αυτό οφείλουμε καθημερινά να το αποδεικνύουμε και να το επιβεβαιώνουμε με τη στάση μας και τη συμπεριφορά μας.

«Η Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος, έγραφε στο μήνυμά του ο Μπαν Κι Μουν, γενικός γραμματέας Ηνωμένων Εθνών το 2007, είναι η ημέρα, κατά την οποία πρέπει να επιβεβαιώνουμε τη δέσμευσή μας απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα. [...] Πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από την ανάμνηση και να εξασφαλίσουμε ότι οι νέες γενιές γνωρίζουν αυτή την ιστορία. Πρέπει να εφαρμόσουμε τα διδάγματα του Ολοκαυτώματος στον κόσμο. Και πρέπει να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε ώστε όλοι οι άνθρωποι να απολαμβάνουν τις προστασίες και τα δικαιώματα που αντιπροσωπεύουν τα Η.Ε.».

Για μας τους Καλαβρυτινούς η ημέρα του Ολοκαυτώματος είναι μέρος του ιστορικού μας προσώπου. Συνδέεται με τα τραγικά γεγονότα της 13ης Δεκεμβρίου 1943 και τον αγώνα του λαού μας για την ελευθερία του. Αποτελεί έναν ακόμα κρίκο στην αλυσίδα των ιστορικών γεγονότων που έχουν διαμορφώσει τη σύγχρονη ιστορία μας και έχει καταγραφεί στο ιστορικό μαρτυρολόγιο της πατρίδας μας. Είναι προφανές, λοιπόν, το βάρος του χρέους.

Xρίστος Φωτεινόπουλος

ο Χρίστος Φωτεινόπουλος είναι διευθυντής του Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος και τέως Λυκειάρχης του Λυκείου Καλαβρύτων.