ΛΕΙΒΑΡΤΖΙ - Ο ναός της Αγίας Παρασκευής και η συνοικία Περιτσαίοι

Η Αγία Παρασκευή, σήμερα. (Φωτο: Λευτέρης Αβραμίδης). Γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος Δεν θα μπορούσε ν’ αποτελέσει εξαίρεση η ...

Η Αγία Παρασκευή, σήμερα. (Φωτο: Λευτέρης Αβραμίδης).

Γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Δεν θα μπορούσε ν’ αποτελέσει εξαίρεση η συνοικία Περιτσαίοι στο Λειβάρτζι, από τον κανόνα που θέλει η παράδοση: η εκκλησία του χωριού (ή του μαχαλά) να είναι το μεγαλύτερο κτίριο και να δεσπόζει.

«…οι Λειβαρτζινοί απαλλαγέντες του ζυγού της δουλείας, εκδηλώνουν το θρησκευτικόν των αίσθημα εν τω μέσω του πολεμικού σάλου και ικανοποιούν μίαν απόλυτον ανάγκην, κτίζοντες ναόν της Αγίας Παρασκευής εν Περιτσαίοις», όπως μας πληροφορεί ο Λειβαρτζινός δάσκαλος και συγγραφέας Αθανάσιος Λέλος.

Εξ ολοκλήρου δωρεά του πολύτεκνου παπα-Αναστάση – γιού του παπα-«Αντρία» –, εγκαινιάστηκε στις 4 του Οκτώβρη του 1823, ημέρα Πέμπτη, από τον εκ Λαρίσης Επίσκοπο Ωλένης Κύριλλο και ήταν ο ενοριακός ναός της συνοικίας για εκατό χρόνια, περίπου. Πριν την ανέγερσή του, ενορία των κατοίκων του μαχαλά ήταν, πιθανότατα, ο καθεδρικός ναός του χωριού σήμερα, ο Άγιος Γεώργιος. Σίγουρα τα ακόμα παλαιότερα χρόνια λειτουργούσε και ο ναός του Αγίου Βασιλείου, που ήταν στην πλατεία. Έργο, επίσης, του παπα-Αναστάση είναι και ο ναός των Αγίων Αναργύρων, στο Λειβάδι.

Ανακαινίστηκε «εκ θεμελίων» το 1887 με «γενναία» προσφορά του Περιτσαιίτη εμπόρου Παναγή Σπυρόπουλου, που ζούσε στην Πάτρα. Τα εγκαίνια του ανακαινισθέντος ναού έγιναν στις 15 Ιουλίου 1915 από τον επίσκοπο Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Χαρίτωνα. Ο Λειβαρτζινός Σταύρος Ανδρόπουλος δώρισε στο ναό ιερά βιβλία, ενώ άλλοι κάτοικοι της συνοικίας εικόνες. Το 1940 αντικαταστάθηκε η παλιά πλακοσπεπή με νέα, από «ντόπιες» πλάκες και με εισφορές των Λειβαρτζινών. Τέλος, με ενέργειες του παπα-Σωτήρη Κλεπετούνα, η πλάκα αντικαταστάθηκε με κεραμίδια, στις αρχές της δεκαετίας του 1980.

Ιδιαίτερα συναισθήματα και αναμνήσεις συνδέουν όλους μας (τους Λειβαρτζινούς) και με την καμπάνα της Αγίας Παρασκευής, που μας καλούσε κάθε πρωί και κάθε απόγευμα στο σχολείο, που λόγω της θέσης της εκκλησίας ακουγόταν σε όλο το χωριό. Ιδιαίτερα πανηγυρικό και παρατεταμένο το χτύπημά της, όταν ήταν να πάμε ημερήσια εκδρομή! Το ίδιο και την τελευταία μέρα, πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων και του Πάσχα, όπως και στο τέλος της σχολικής χρονιάς. «Βαρύς» όμως ο ήχος της, ή τουλάχιστον έτσι μας φαινότανε, τις μέρες που μας «περίμενε» διαγώνισμα και γραπτές εξετάσεις!

Στην Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής γιορτάζουμε πανηγυρικά δυο φορές το χρόνο: Στη μνήμη της Αγίας, στις 26 Ιουλίου και στη μνήμη του Αγίου Νικολάου, στις 6 του Δεκέμβρη, που είναι και η εικόνα του στην εκκλησία αυτή. Και τις δυο μεγάλες αυτές γιορτές τα σπίτια του μαχαλά ανοίγουν διάπλατα και υποδέχονται τους προσκυνητές, που δεν είναι μόνο συγχωριανοί, αλλά και από τα γύρω χωριά.

Μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1960, που του Αγίου Νικολάου ήταν αργία, χαράς ευαγγέλια για τη μαθητιώσα νεολαία! Καμία παρέκκλιση όμως στο πρωινό ξύπνημα, αφού πηγαίναμε «με γραμμή» στην εκκλησία.

Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Παρασκευή γεννήθηκε στη Ρώμη από ευσεβείς γονείς, που την ανάθρεψαν «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου». Σε πολύ νέα ηλικία ανέπτυξε μεγάλη χριστιανική δράση, κάτι που προκάλεσε τον ειδωλολάτρη αυτοκράτορα Αντωνίνο, ο οποίος αφού τη συνέλαβε, την έβαλε μέσα σ’ ένα λέβητα με καυτό λάδι και πίσσα. Όταν είδε την Αγία να βγαίνει άθικτη από το λέβητα, δοκίμασε το υγρό στο πρόσωπό του και τυφλώθηκε. Τότε ο αυτοκράτορας πίστεψε και την παρακάλεσε να τον βαπτίσει, όπως και έγινε.

Η Αγία συνέχισε να κηρύττει το Χριστιανισμό, ταξιδεύοντας και σε άλλες χώρες. Όταν έφτασε στα Τέμπη, συνελήφθη από τον τοπικό ειδωλολάτρη άρχοντα Ταράσιο και μαρτύρησε δι’ αποκεφαλισμού.

Εξ αιτίας, πιθανότατα, του θαύματος της αποκατάστασης της όρασης του αυτοκράτορα Αντωνίνου, «η Αγία Παρασκευή είναι για τα μάτια», όπως μας έλεγαν στερεότυπα οι γονείς μας και οι παππούδες μας και την ημέρα της γιορτής της νηστεύαμε. Πράγματι, σχεδόν πάντα βλέπουμε την Αγία να κρατάει με τα χέρια της ένα πιάτο μέσα στο οποίο υπάρχουν δύο μάτια.

Λίγα λόγια για τη συνοικία

Η συνοικία Περιτσαίοι (ή Περιτσέικα) οφείλει τον ονομασία της στη μεγάλη και οικονομικά εύρωστη οικογένεια των Περίτσηδων. Είχε τα μεγαλύτερα εμπορικά καταστήματα του χωριού, τα σχολεία, (δημοτικό, σχολαρχείο-ημιγυμνάσιο) και το παρθεναγωγείο που λειτουργούσε ακόμα παλαιότερα. Στη συνοικία αυτή ήσαν και όλες οι δημόσιες υπηρεσίες: το κοινοτικό γραφείο (και πριν από αυτό το δημαρχείο), το τηλεγραφείο-ταχυδρομείο, το ιατρείο, η πολυκλινική-νοσοκομείο του Θούα του ιατρού, η αστυνομία. Εδώ ήταν πάντα και οι κατοικίες της «ελίτ» του χωριού (και όλης της γύρω περιοχής): των δασκάλων, των γιατρών, των αστυνόμων, των χωροφυλάκων. Στα Περιτσαίικα δέσποζε κάποτε και οι ιστορικός πύργος του Τομαρά. Καθ’ όλα δικαιολογημένοι, λοιπόν, κάποιοι κάτοικοι της συνοικίας, που, χαριτολογώντας, ήθελαν να την λένε και να την ακούνε από άλλους «Κολωνάκι»!

Πηγές:

Ι. Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ».

ΙΙ. Αθανασίου Θ. Λέλου: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΨΩΦΙΔΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ».

ΙΙΙ. Βίοι Αγίων.

Η συνοικία Περιτσαίοι, στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ή αρχές του 1950 από του «Μιάλη το Λιθάρι». Διακρίνεται «κυκλωμένη» η Αγία Παρασκευή, με δύο κυπαρίσσια μπροστά στο ιερό. (Φωτογραφία από το βιβλίο του Αθανασίου Θ. Λέλου: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΨΩΦΙΔΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ»).

Επιβλητικό και μεγαλοπρεπές το ιερό της εκκλησίας με πωρόλιθο ανοιχτού καφέ χρώματος, που με το κατάλευκο του επιχρίσματος και της πέτρας κάνει μια φανταστική αντίθεση!

Το εσωτερικό του ναού. (Φωτο: Λευτέρης Αβραμίδης).

Πάνω ακριβώς από την πλαϊνή πόρτα του ναού… (Φωτο: Λευτέρης Αβραμίδης).

Η Αγία Παρασκευή, η μεγαλομάρτυς. (Φωτο: Λευτέρης Αβραμίδης).

«Ο Σπηλιωτάκης έσχε την μεγαλοφυή και φιλάνθρωπον έμπνευσιν, εις εποχήν καθ’ ήν τρώγλαι και κατώγεια εχρησιμοποιούντο δια σχολεία, να οικοδομήση σχολείον περίλαμπρον, σπάνιον δε μέχρι και σήμερον, φέρον την πρόσοψιν περίπου της Σιναίας Ακαδημίας…». (Περικλής Δουδούμης ή Ντουντούμης, 1941).

Η πολυκλινική-νοσοκομείο του Θούα του Ιατρού, όπως είναι σήμερα

Παλιό πέτρινο μεγάλο εμπορικό, στα Περιτσαίικα

Απομεινάρια από το χάλασμα του πύργου του Τομαρά.
Μια μαρμάρινη πλάκα γράφει την ιστορία!...
(Φωτο: Λευτέρης Αβραμίδης).

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά. Από το 2014 είναι εκλεγμένος μέλος του Δ.Σ. της Παγκαλαβρυτινής Ενώσεως.