Τι ήταν στο παρελθόν ο ταμβακισμός ή πρέζα

γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος Πρόσφατα ο πολύτιμος συντοπίτης μας-συγγραφέας κ. Αθανάσιος Τζώρτης, γνωστός και για το ανεκτίμ...

γράφει ο Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος

Πρόσφατα ο πολύτιμος συντοπίτης μας-συγγραφέας κ. Αθανάσιος Τζώρτης, γνωστός και για το ανεκτίμητο εξάτομο ογκώδες έργο του, το «ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ» (διαβάστε εδώ), ανάρτησε στον ιστότοπο «Γκέρμπεσι (Προφήτης Ηλίας ) Αχαΐας» θέμα με τίτλο «Παραδόσεις Λειβαρτζινές…», για το οποίο και τον ευχαριστούμε θερμά. (Διαβάστε το θέμα εδώ).

Η ανάρτηση αυτή του αγαπητού κ. Τζώρτζη μας θύμισε τον «ταμβακισμό», που τον γνωρίσαμε με την ονομασία «πρέζα» στα παιδικά μας χρόνια, την οποία περιγράφουμε:

Οι μεγαλύτεροί μας, και κυρίως οι γέροντες, προκαλούσαν τεχνητό φτέρνισμα βάζοντας «πρέζα». Με τον τρόπο αυτόν πίστευαν ότι προλάμβαναν ή και θεράπευαν το κρυολόγημα. Η μέθοδος εφαρμοζόταν κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες και λίγο πριν τον νυχτερινό ύπνο.

Η πρέζα ήταν μικρή ποσότητα* πολύ ψιλοκομμένου καπνού. Πρώτη ενέργειά τους ήταν να τη αφήσουν για λίγο κοντά στη φωτιά να στεγνώσει καλά. Ύστερα την έτριβαν στις παλάμες μέχρι να γίνει σκόνη και στη συνέχεια την εισέπνεαν (τη ρουφούσαν) από τη μύτη. Η διαδικασία ήταν η εξής:

Μετά το τρίψιμο την κράταγαν στη μία παλάμη και με τον αντίχειρα και το δείκτη του άλλου χεριού έπαιρναν τη μικροποσότητα αυτή σε τρεις-τέσσερις δόσεις, την έφερναν στη μύτη και την εισέπνεαν εναλλάξ από κάθε ρουθούνι. Με τις πρώτες κιόλας βαθειές εισπνοές, η σκόνη καπνού προκαλούσε ερεθισμό και καταρροή στο ρινικό βλεννογόνο και άρχιζαν τα φτερνίσματα, τα οποία ήσαν πολλά και θορυβώδη, που ενοχλούσαν τα άλλα μέλη τα οικογένειας. Με την αντανακλαστική αυτή αντίδραση του αναπνευστικού αποβάλλονταν πολλές εκκρίσεις, που πιθανόν περιείχαν και παθογόνους μικροοργανισμούς. 

Η πρέζα θα λέγαμε πως είχε τελετουργική διαδικασία, την οποία θυμάμαι αρκετά καλά από τον παππού μου, τον Κωνσταντίνο Παπακωνσταντόπουλο (Λειβάρτζι), βετεράνο των βαλκανικών και Α΄ παγκοσμίου πολέμων, αλλά και άλλους συνομήλικούς του, οι οποίοι παρότρυναν και τους νεότερους να την εισπνεύσουν για λόγους υγείας! Το τελετουργικό αποκτούσε μεγαλύτερη βαρύτητα, όταν μαζευόντουσαν δύο, τρείς ή και περισσότεροι σ’ ένα σπίτι τα βράδια για κουβέντα και έβαζαν όλοι! 

Από τα λεγόμενα των γερόντων εκείνης της εποχής, χρήση «πρέζας» γινόταν και σε άλλα Καλαβρυτοχώρια και περισσότερο σ’ αυτά με καπνοπαραγωγή.

Συχνά τα εγγόνια τους μιμούμαστε τις κινήσεις τους, τάχα βάζοντας κι εμείς πρέζα!

* Σημ.: Ο όρος πρέζα έχει και την έννοια της πολύ μικρής ποσότητας, π.χ. μια πρέζα αλάτι στο φαΐ.

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.