Κοινωνικά αγροκτήματα – Μια πρόταση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση

Κοινωνικά αγροκτήματα – Μια πρόταση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Συνέντευξη κ. Βασίλη Τακτικού Επιμέλεια: Ελένη Πισιμίση, Γεωπόνος Επισ...

Κοινωνικά αγροκτήματα – Μια πρόταση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση

Συνέντευξη κ. Βασίλη Τακτικού

Επιμέλεια: Ελένη Πισιμίση, Γεωπόνος Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής, M.Sc.

Ο διευθυντής των ηλεκτρονικών εφημερίδων της Social Activism και Oikopress που εκδίδονται με συμπράττοντες φορείς την «ΑΜΚΕ Ερύμανθος», το Δήμο Αθηναίων και την Περιφέρεια Αττικής αντίστοιχα, κ. Βασίλης Τακτικός έχει απευθύνει σε μία σειρά δήμων της Αττικής αλλά και της περιφέρειας, την πρόταση για τη δημιουργία «κοινωνικών αγροκτημάτων». Η υλοποίηση της πρότασης αυτής θα γίνει μέσω μνημονίων συνεργασίας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, στο θεσμικό πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας και του Νόμου 4019/2011.

Κύριε Τακτικέ, ξεκινάει από τις αρχές του χρόνου η υλοποίηση της πρότασής σας σχετικά με τα πειραματικά «κοινωνικά αγροκτήματα» στους Δήμους Αιγιαλείας και Καλαβρύτων και μάλιστα με βιολογικές καλλιέργειες σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πιστοποίησης και Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων «ΔΗΩ». Τι προσδοκάτε από μια τέτοια πρωτοβουλία;

Όπως είπατε, πρόκειται για μία εντελώς πειραματική πρωτοβουλία κοινωνικής σύμπραξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών με σκοπό την εφαρμογή της κοινωφελούς εργασίας σε προγράμματα που μπορούν να αποφέρουν χειροπιαστό αποτέλεσμα με την παραγωγή προϊόντων και αγαθών, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να διατεθούν σε θεσμούς αλληλεγγύης, κοινωνικά συσσίτια, σε αστέγους, σε κοινωνικά παντοπωλεία και σε άλλες ευπαθείς κοινωνικά ομάδες. Ασφαλώς, από μόνη της μία πρωτοβουλία δε μπορεί να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κρίση που βρίσκεται, πλέον, η χώρα μας. Θέλουμε, όμως, να διαμορφώσουμε μία παραδειγματική πρωτοβουλία, που θα βρει μιμητές και άλλους δήμους και οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, που μπορούν να συμπράξουν, ώστε να αξιοποιηθούν και φυσικοί ανθρώπινοι πόροι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με σκοπό να παράγονται βασικά αγαθά διατροφής με αυτή την επινόηση συνεργασίας, που είναι απλή και αποδοτική, λαμβάνοντας υπόψη για αυτό το σκοπό ότι μπορούν να διατεθούν χρηματικοί πόροι του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, που αυτή τη στιγμή σπαταλούνται ασκόπως για κατάρτιση με μηδαμινά αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της ανεργίας. Είναι γνωστό, ότι μόλις το 1,2 % βρίσκει εργασία από την επιδοτούμενη κατάρτιση στα Κ.Ε.Κ. Αντιθέτως, η έμμεση επιδότηση των κοινωνικών αγροκτημάτων και αγαθά μπορεί να προσφέρει άμεσα και επιμόρφωση μέσω της διαδικασίας δια βίου εκπαίδευσης στις βιολογικές καλλιέργειες, οι οποίες μπορούν να γίνουν και το συγκριτικό μας πλεονέκτημα στη διάδοση της μεσογειακής διατροφής.

Τι θα μπορούσαν να παράγουν και να προωθούν στην αγορά τα κοινωνικά αγροκτήματα και πόσο ρεαλιστικό είναι;

Ο πρωτογενής τομέας είναι η βάση της πραγματικής οικονομίας, τα πιο άμεσα αγαθά που χρειαζόμαστε ως κοινωνία. Ορισμένα από αυτά τα βασικά αγαθά δε χρειάζονται δύσκολες και περίπλοκες διαδικασίες να παραχθούν. Για παράδειγμα, τα όσπρια και οι πατάτες, χρησιμοποιώντας και τη σύγχρονη τεχνολογία μπορούν σχετικά εύκολα να παραχθούν και υπάρχουν πολλά διαθέσιμα ακαλλιέργητα αγροκτήματα που ανήκουν στους δήμους αλλά και σε ιδιώτες που μπορούν να τα διαθέσουν στους δήμους εθελοντικά ή έναντι μικρού τιμήματος, από τη στιγμή που μένουν για χρόνια ακαλλιέργητα. Σε ότι αφορά τη διάθεση αυτών των προϊόντων, όπως είναι προφανές, υπάρχει μία «έτοιμη» αγορά. Θα απορροφηθούν χωρίς άλλους διαμεσολαβητές από τους θεσμούς αλληλεγγύης στους οποίους συμμετέχουν οι Ο.Τ.Α. και οι οργανώσεις κοινωνίας πολιτών. Το όλο εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μία εφαρμοσμένη καλή πρακτική της κοινωνικής οικονομίας. Παράλληλα, θα μπορούσε να δημιουργηθεί έτσι η βάση για τη σύσταση στο μέλλον μικρών κοινωνικών συνεταιρισμών, οι οποίοι μπορούν να αναπτύξουν και ειδικές καλλιέργειες με ποιοτικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Τέλος, το εγχείρημα αυτό μπορεί να συμβάλλει στη στροφή προς την αγροτική οικονομία, νέων ανθρώπων και επιστημόνων, δίνοντας στο επάγγελμα του αγρότη ιδιαίτερη σημασία και νέο κοινωνικό περιεχόμενο.

Πώς πιστεύετε ότι μπορούν αυτές οι προτάσεις και οι ιδέες να θεσμοθετηθούν;

Καταρχήν, χρειάζεται να διαμορφωθούν και να υπογραφούν μνημόνια συνεργασίας μεταξύ των δήμων και των τοπικών φορέων κοινωνικής οικονομίας και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και βάση αυτών των μνημονίων να διαμορφωθούν σχέδια δράσης σε τοπική κλίμακα. Αυτά τα σχέδια δράσης θα προβλέπουν λεπτομερώς την έκταση και το αντικείμενο των καλλιεργειών, το εργατικό δυναμικό που χρειάζονται, τις τεχνικές προϋποθέσεις, τα διαθέσιμα κονδύλια, τη διακίνηση και τον προορισμό των παραγόμενων αγαθών.

Όλο αυτό το εγχείρημα είναι κατά την άποψή σας μία παρέμβαση στους κανόνες της αγοράς; Τι άποψη έχετε, σχετικά με την πορεία των συνεταιρισμών στην Ελλάδα; Οι κοινωνικοί λαχανόκηποι βλέπετε να έχουν μεγάλη απήχηση στο μέλλον και πως το συσχετίζετε με το λεγόμενο «κίνημα της πατάτας»;

Ενδεχομένως, είναι υπαρκτοί όλοι αυτοί οι φόβοι και οι αναστολές. Η ελληνική παράδοση των συνεταιρισμών έχει πολλές αρνητικές όψεις, ακριβώς επειδή συνδέθηκε με την κρατικοδίαιτη αντίληψη και εν μέρει με τη λαφυραγωγία του κράτους. Το πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας στο οποίο εντάσσεται η πρωτοβουλία των κοινωνικών αγροκτημάτων δεν έχει να κάνει σε τίποτε με αυτή την παράδοση. Πρόκειται για πρωτοβουλία που εντάσσεται μέσα στους θεσμούς αλληλεγγύης των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και στην έμπρακτη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όχι για να προσλάβει νέους δημοτικούς υπαλλήλους, καλλιεργητές, αλλά για να προσφέρει ανενεργούς, ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους και υποδομές που είναι στη διάθεσή της, προκειμένου να παραχθούν αγαθά και προϊόντα. Επιπλέον, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου συνεργασίας στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας και αυτό με τη σειρά του να αποτελέσει κοινωνική δυναμική υποστήριξης τέτοιων πρωτοβουλιών. Για παράδειγμα, το κίνημα της πατάτας ήταν μια αυθόρμητη εκδήλωση αλληλεγγύης της κοινωνίας και των παραγωγών που αντικειμενικά δεν μπορούσε να διαρκέσει για πάντα. Η οργανωμένη κοινωνική οικονομία στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να οδηγήσει τις υποδομές, ώστε οι αυθόρμητες εκδηλώσεις αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός να συγκεντρώνονται σε μία μεγάλη «δεξαμενή» αλληλεγγύης, όπως το νερό της βροχής συγκεντρώνεται σε μικρά φράγματα και λιμνοδεξαμενές και οι αγρότες ποτίζουν τα χωράφια τους την εποχή της ξηρασίας. Επομένως, το κίνημα της πατάτας μπορούμε να το εκλάβουμε ως μία σηματοδότηση στο τι πρέπει να κάνουμε για να έχουμε διαρκώς προσφορά αλληλεγγύης.

Με άλλα λόγια, όπως φαίνεται, υποστηρίζετε ότι οι καλές ιδέες μπορούν να γίνουν και καλές πρακτικές. Τι μας λείπει περισσότερο στη χώρα μας, οι καλές ιδέες ή οι καλές πρακτικές;

Νομίζω ότι έχουμε μια σχετική ανεπάρκεια και στα δύο, γιατί αν είχαμε αφθονία στο ένα, θα υπήρχε ανάλογη επίδραση και στο άλλο. Το κυριότερο που μας λείπει ,όμως, είναι ο συντονισμός και η επινόηση των καλών πρακτικών σε ένα ενιαίο σύστημα κοινωνικής οικονομίας με υποστηρικτικούς θεσμούς της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Το πρόβλημα είναι ο κατακερματισμός της κοινωνίας, ο κατακερματισμός των πρωτοβουλιών σε μικρές δράσεις και η ανάλωση των δυνάμεων της κοινωνίας μας στον επιμέρους, χωρίς συνοχή, σχεδιασμό και αποτελεσματικότητα προς όφελος των πολλών. Τελικώς, η ατομιστική φιλοσοφία είναι αυτή που εμποδίζει τις σημαντικές πρωτοβουλίες ευρύτερης κλίμακας. Κυριαρχεί το «μόνος φρονείν» και το «μόνος πράττειν». Και αυτό δεν είναι σοφό, όπως έλεγαν και οι αρχαίοι. Η σοφία της Πόλης και της Πολιτείας βρίσκεται στη συλλογική δημιουργία.