Στο κατώι του χρόνου: το αλέτρι (Μέρος δεύτερο, τελευταίο: αλογάλετρο (αλέτρι για όργωμα με τα άλογα) Το σύστημα άροσης (αλέτρι+...
Στο κατώι του χρόνου: το αλέτρι
(Μέρος δεύτερο, τελευταίο: αλογάλετρο (αλέτρι για όργωμα με τα άλογα)
Το σύστημα άροσης (αλέτρι+ζυγός), όπως το είδαμε με τα βόδια στο προηγούμενο άρθρο του κύκλου «στο κατώι του χρόνου» (διαβάστε εδώ
σπάνια το συναντάμε ίδιο στο όργωμα με άλογα και μουλάρια. Το σταβάρι εδώ είναι αρκετά μικρότερο (κοντό) και ο ζυγός είναι πίσω από τα ζώα, χωρίς να βαραίνει το λαιμό τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην περιορίζει το ζευγάρι τόσο πολύ, όπως τα βόδια. Ένας από τους λόγους αυτής της διαφοράς είναι πως τα μουλάρια είναι λιγότερο υπομονετικά και δυνατά, περισσότερο γρήγορα και «νευρικά» στη δουλειά. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποιούνται στο όργωμα ξηρού και πετρώδους εδάφους.
Ο ζυγός πίσω από τα ζώα αλλάζει όλο το σύστημα ζεύξης, το οποίο πέραν του αρότρου αποτελείται από τα παλατζόξυλα, τα ζυγόσχοινα, τις λαιμαριές και το κοντοσχοίνι.
Παλατζόξυλα ή ζύγια ή παλμάκια: Δύο όμοια ξύλα μεγάλης αντοχής, που στη μέση συνδέονται στο ζυγό με δερμάτινους ιμάντες ή ανθεκτικά σχοινιά (βλ. απεικόνιση). Στις άκρες τους δένονται τα ζυγόσχοινα.
Ζυγόσχοινα: Τα σχοινιά (τριχιές), τέσσερα συνολικά, που δένονται στη μια άκρη στα παλατζόξυλα και στην άλλη στις λαιμαριές, στο γάντζο τους. Τα παλατζόξυλα και τα ζυγόσχοινα αντικαθιστούν το σταβάρι του βοϊδάλετρου. Κατά την έλξη είναι απόλυτα τεντωμένα.
Λαιμαριές: Μάλλινο ύφασμα σε σχήμα οβάλ κουλούρας, γεμισμένο με ψαθί και κατάλληλα ραμμένο να εφαρμόζει στο λαιμό των ζώων, όπως η ζέβλα στα βόδια. Το εσωτερικό μέρος της κουλούρας, που έρχεται σε επαφή με το λαιμό του ζώου, έχει συνήθως δερμάτινη εξωτερική επένδυση, για να μην το «γδέρνει» και το τραυματίζει. Το πάνω μέρος της είναι ανοιχτό για να μπαίνει στο λαιμό του αλόγου και κλείνει κι αυτό με δερμάτινα λουριά.
Συνώνυμα της καταπίεσης και της σκλαβιάς ο ζυγός, η ζέβλα και η λαιμαριά, χρησιμοποιούνται πολλές φορές ως σχήμα λόγου και για τη στέρηση της ελευθερίας του ανθρώπου.
Κοντοσχοίνι ή οδηγός: Σχοινί μικρού μήκους που κρατάει δεμένες τις λαιμαριές μεταξύ τους. Αυτό έχει σαν σκοπό να βαδίζουν τα ζώα μαζί και παράλληλα.
Όπως στο όργωμα με τα βόδια, έτσι και εδώ ο ζευγολάτης κρατάει τα χαλινάρια με το ένα χέρι και με αυτά κατευθύνει το ζευγάρι. Το άλλο χέρι, συνήθως το δεξί που είναι πιο στιβαρό, κρατάει το αλέτρι στη χειρολαβή, πιέζοντας περισσότερο ή λιγότερο προς τα κάτω, ανάλογα με το έδαφος.
Τα ζώα για το όργωμα τα φρόντιζαν περισσότερο, πριν, κατά και μετά τη διάρκεια της δουλειάς τους. Η ξεκούραση και το αρκετό φαγητό τους ήταν οι μεγαλύτερες προτεραιότητες. Ειδικά στα διαλλείματα του κολατσιού και του μεσημεριού τα σκέπαζαν να μην κρυώσουν που ήταν ιδρωμένα και έδιναν μεγαλύτερη βαρύτητα στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα του φαγητού τους, για να μπορούν να συνεχίσουν χωρίς προβλήματα.
Το ίδιο προσεκτικοί ήσαν και στη ζεύξη: Αν είχαν διαφορά ηλικίας τα ζώα, το «ζύγισμα» ήταν τέτοιο που στο νεότερο δινόταν μεγαλύτερη δύναμη της έλξης. Στο ζευγάρι ίδιας ηλικίας άλλαζαν θέση (δεξιά, αριστερά) κάθε μέρα, για να μοιράζονται την κούραση εξ ίσου.
Διαβάστε περισσότερα για το όργωμα και ζευγολάτη εδώ:
Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Σπούδασε Νοσηλευτική, λειτούργημα το οποίο και άσκησε για 37 χρόνια. Από τον Οκτώβριο 2015 είναι συνταξιούχος. Παράλληλα, δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο εδώ και δύο δεκαετίες, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα στη λαογραφία του Τόπου του. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.