Das Unternehmen Kalavryta - 15η Δεκεμβρίου 1943

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ Η Επιχείρηση Καλάβρυτα – Das Unternehmen Kalawryta Έτσι καταστρέψαμε τα Καλάβρυτα Ομιλούν οι θύτες ‒ πρωταγωνιστές Προδημοσίευση ...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ

Η Επιχείρηση Καλάβρυτα – Das Unternehmen Kalawryta

Έτσι καταστρέψαμε τα Καλάβρυτα

Ομιλούν οι θύτες ‒ πρωταγωνιστές

Προδημοσίευση βιβλίου Δημητρίου Κανελλόπουλου

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφίσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993

-24-

15η Δεκεμβρίου 1943

Στην ημερήσια αναφορά της μεραρχίας βρίσκονται πάλι τα Μαζέϊκα στο επίκεντρο των γεγονότων: "Με την επιστροφή των υπολοίπων μερών της ορεινής ομάδας της ομάδας μάχης Woelfinger και μετά από το κάψιμο του χωριού Μαζέϊκα, στο οποίο εβδομήντα οκτώ (78) Γερμανοί αιχμάλωτοι είχαν φυλακιστεί για τέσσερις (4) βδομάδες χωρίς οι κάτοικοι να ειδοποιήσουν μία Γερμανική Υπηρεσία, η επιχείρηση τελείωσε". Μετά το τέλος της Επιχείρησης Καλάβρυτα, μονάδες της 117ης Μεραρχίας πεζικού κατέληξαν σε συμπεράσματα, που μας επιτρέπουν να υπολογίσουμε τη δική τους όψη των γεγονότων. Ο ταγματάρχης Lange, διοικητής του ΙΙ/749 τάγματος, του οποίου η θέση ήταν η Πάτρα, αναφέρει: "Σημείο 1. Σ' όλη τη διάρκεια της Επιχείρησης Καλάβρυτα, μόνο ο 7ος λόχος της ορεινής ομάδας Lange είχε στις 4.12.1943 επαφή με τον εχθρό. Ο λόχος είχε διαταχθεί για ξαφνική επίθεση και κατάληψη του μοναστηρίου Ομπλού. Οι συμμορίτες ήταν οπλισμέ νοι με ελαφρά αυτόματα, πιστόλια και τουφέκια. Η δυναμική επίθεση του λόχου ανάγκασε τον εχθρό να φύγει βιαστικά. Πρέπει να σημειώσω ότι σε κάθε επιχείρηση χρησιμοποιήθηκαν και Έλληνες εθελοντές. Εκείνοι πρέπει με δική μας επίβλεψη να έχουν το βάρος της μάχης. Πρώτα επειδή εκείνοι έπρεπε να έχουν το πιο μεγάλο ενδιαφέρον για τη διατήρηση της τάξης στη χώρα τους και, επίσης, για να μάθουμε πως συμπεριφέρονται οι εθελοντές στη μάχη. Σε καμία περίπτωση μία επιχείρηση με Έλληνες εθελοντές δεν πρέπει να αποτύχει. Γι' αυτό πρέπει αρκετά δυνατές δικές μας δυνάμεις να είναι σε επιφυλακή, ώστε να αναλάβουν σε περίπτωση ανάγκης και να δώσουν καλό αποτέλεσμα στη μάχη. Έτσι και στην Επιχείρηση Καλάβρυτα συμμετείχαν 3.500 Έλληνες εθελοντές της ομάδας Λεωνίδας, οι οποίοι πλαισίωσαν τον κύριο όγκο της Βέρμαχτ και με τη δική τους συνδρομή πραγματοποιήθηκε, η εκκαθαριστική Επιχείρηση Καλάβρυτα.

Μισοαλήθειες - Μύθοι

Όταν κάποιος επεξεργάζεται την ιστορία δεν πρέπει να ερμηνεύει τα γεγονότα υποκειμενικά. Η θα ψάξει την αλήθεια κατά βάθος ή καλύτερα το αφήνει τελείως. Από τότε που υπάρχουν ιστοριογράφοι υπάρχουν και νοθείες, παραποιήσεις και μύθοι. Η χρονική περίοδος του Τρίτου Ράϊχ της Γερμανίας είναι ορθάνοιχτη για όλους τους νεκρόσυλους - οι πράξεις των Γερμανών είναι τώρα όλα εγκλήματα και όσα υπέφεραν οι Γερμανοί ήταν όλα δίκαια. Και τα Καλάβρυτα βρήκαν τέτοια διαχείριση. Γερμανοί δημοσιογράφοι (αλλά και Έλληνες) ξεπερνούσαν ο ένας τον άλλον με παρουσιάσεις που δεν έφεραν στο φως την αλήθεια, χωρίς να τους εξετάσουν μεταβιβάζονται και διαδίδονται φήμες. Όσο πιο φοβερές τόσο καλύτερες. Ο προαναφερόμενος Hans-Peter Droegemueller (μετά από, όπως ισχυρίζεται, εξερευνήσεις χρόνων) ισχυρίζεται ότι Γερμανοί στρατιώτες "έπνιξαν", "έσφαξαν" και "έκαψαν" Καλαβρυτινούς, αλλά δεν μας δίνει καμία απόδειξη, γιατί αυτά απλώς δεν είχαν γίνει. Αλλά αυτά του Droegemueller δεν φτάνουν: "Επί μέρες δολοφονούσαν, μέχρι να βρεθεί και ο τελευταίος που δεν μπορούσε να ξεφύγει. Επί μέρες πυροβολούσαν τα κανόνια, υπήρχε ο θόρυβος εκρήξεων". Έγινε μία και μόνο εκτέλεση στην πόλη και υπήρχαν οι δύο νεκροί που ανέφερα σχετικά με τα γεγονότα στα Καλάβρυτα. Ούτε την 10η, ούτε την 11η, ούτε την 13η Δεκεμβρίου διαπίστωσα την παραμικρή υπέρβαση και παρατηρούσα πολύ καλά όλα όσα έγιναν τότε στην πόλη. Ούτε είναι αλήθεια, ότι η μονάδα Schober είχε 30 νεκρούς (όπως ισχυρίζεται ο Droegemueller) κοντά στην Κερπινή. Οι νεκροί ήταν τέσσερις (4). Είναι επίσης φαντασία του Droegemueller όταν γράφει: "Οι στρατιώτες του ΕΛΑΣ πήραν τους νεκρούς μαζί τους και τους έθαψαν σε εκείνη την "κοιλάδα του Καππή" κοντά στα Καλάβρυτα". Οι τέσσερις (4) νεκροί είχαν θαφτεί στον τόπο της μάχης και είχαν ανακαλυφθεί από την μονάδα Garhoefer. Σε αναφορές νεωτέρων Γερμανών, ο αριθμός των εκτελεσμένων Καλα βρυτινών ακόμα αυξάνεται. Αιτία είναι οι Ελληνικές παρουσιάσεις που εφαρμόζονταν από Γερμανούς όπως τους άρεσε συγγραφείς. Κατά των αριθμήσεων της Βέρμαχτ 511 Ελληνες οδηγήθηκαν στο λόφο του Καππή. Δέκα τρεις (13) άνδρες επέζησαν βαρειά τραυματισμένοι. Ο Δήμος των Καλαβρύτων αναφέρει ανάμεσα στους νεκρούς 461 Καλαβρυτινούς. Υπάρχουν και παρεξηγήσεις σχετικά με τις γυναίκες και τα παιδιά που κλείστηκαν στο σχολείο. Ένας στρατιώτης τους άνοιξε την πόρτα ή την έσπασαν φοβισμένοι μόνοι τους; Μάλλον το τελευταίο είχε συμβεί. Γιατί αλλιώς θα είχαν πατήσει την γριά γυναίκα τόσο που ύστερα θα πέθαινε; Κάπου ισχυρίζεται ότι ένας Αυστριακός τους άνοιξε την πόρτα, άλλη φορά ένας Αλσατός. Ο Δημ. Καλδίρης γράφει ότι ήταν Αλσατός και πατέρας μερικών παιδιών. Αυτό κάνει τον ισχυρισμό του τελείως απίστευτο, γιατί μεταξύ των Αλσατών δεν υπήρχε κανένας άνδρας μέσης ηλικίας. Τότε όλη η ενίσχυση από το Ράϊχ είχε μόνο το σκοπό να εντάσσονται νεώτεροι άνδρες στην Βέρμαχτ. Για αυτό τον λόγο δεν μπορεί να είχε γίνει και η συνομιλία μεταξύ του φρουρού και μιας κλεισμένης γυναίκας στο σχολείο. Σίγουρα αυτός ο διάλογος εισάγεται μόνο για να αυξηθεί η ένταση της διήγησης. Σαν να μην είχαν τα ίδια τα « γεγονότα ανυπόφορη δική τους ένταση.

Το βάρος του παρόντος

Στον ανηψιό μου, Wolfgang, αρέσει να κάνει ταξίδια με το αυτοκίνητο στις διακοπές του. Συνήθως ταξιδεύει μόνος του. Πήγε στην Πελοπόννησο τριγυρνούσε σε απόμερες περιοχές και βρήκε παντού κατοίκους που τους χαρακτήρισε σαν πολύ φιλικούς και εξυπηρετικούς. Κι εγώ είχα την ίδια εντύπωση για τους ανθρώπους εκεί, και δεν θέλω να κάνω την διάκριση ... εκτός από τους αντάρτες. Ο Wolfgang Hoffmann απολάμβανε την ίδια φιλοξενία όπως εγώ, αν και, ευτυχώς κάτω από πολύ διαφορετικές προϋποθέσεις. Με κάλεσαν για καφέ (και μου άρεσε ο δυνατός Ελληνικός καφές, που μου τον εσέρβιραν πολύ γλυκό) και για ψωμί με ελιές και κρασί. Πουθενά δεν μου άρεσαν οι ελιές όπως στην Πελοπόννησο, δεν ξέρω το λόγο μέχρι σήμερα. Ο ανηψιός μου ζει κάπως απομονωμένος. Τον γεμίζει το δύσκολο του επάγγελμα. Όταν τον εκάλεσαν για το στρατό και επρόκειτο να αρχίσει "η εκπαίδευση για το σκοτωμό ανθρώπων" όπως το είπε, με πήρε απελπισμένος τηλέφωνο και ζήτησε τη βοήθειά μου. Ήθελε να αρνείται την υπηρεσία με το όπλο. Πέτυχε, και από τότε φροντίζει νοητικά καθυστερημένους νεαρούς στο Nordbaden. Και εάν και είναι τώρα υπάλληλος των Γερμανικών Ταχυδρομείων, συνεχίζει να φροντίζει τους νεαρούς. Όταν ήταν στην Πελοπόννησο, ήταν τελείως απροκατά ληπτος και από όσα ξέρω δεν έχει ασχοληθεί με την Γερμανική κατοχή της Ελλάδας. Αλλά Γερμανοί δημοσιογράφοι που πήγαν στα Καλάβρυτα έχουν ασχοληθεί με εκείνη την περίοδο. Σκοπός τους ήταν προ πάντων να αποδεικνύουν τις καταστροφές που έκαναν οι Γερμανοί. Και ποτέ δεν ρώτησαν τους ίδιους στην Γερμανία, στην Αυστρία ή στην Αλσατία. Αυτή ήταν η μέθοδος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας αναλύουν και να επεξεργάζονται το παρελθόν. Ένα παράδειγμα: Όταν οι Ούγγροι έδιωξαν τους Γερμανούς που είχαν κατοικήσει εκεί για αιώνες και όταν αυτοί οι άνθρωποι εμφανίσθηκαν με τα πολύ διαφορετικά ρούχα τους σε κοινότητες του Nordbaden, ένας συνεργάτης της εφημερίδας "Rhein-Neckar-Zeitung" δεν έγραψε τίποτε καθόλου για τις συνθήκες της δίωξης (όπως γενικά δεν γραφόταν απολύτως τίποτε για τους απάνθρωπους φόνους και τις απάνθρωπες πράξεις κατά των Γερμανών των ανατολικών περιοχών που διώχτηκαν), αλλά έγραψε ότι οι δρόμοι από τους νέους κατοίκους πήραν πιο "ευχάριστη" όψη. Πρώην Γερμανοί στρατιώτες κατοχής έχουν επισκεφτεί τα Καλάβρυτα. Πολλοί αισθάνονταν άσχημα και προ πάντων δεν αποκάλυψαν ότι ήταν Γερμανοί. Τα γεγονότα καίγονταν μέσα τους σαν να είχαν γίνει χθες. Ένας πρώην αξιωματικός είχε δώσει όρκο με την οικογένειά του να μην μιλήσουν καθόλου Γερμανικά, αλλά στο σταθμό των Καλαβρύτων ένας ταξιτζής του μίλησε Γερμανικά. Κάπως ταυτίζεται η εθνικότητά μας στο εξωτερικό. Όταν περπατούσα με την γυναίκα μου στους δρόμους του Παρισιού, μας μίλησαν Γερμανικά. Το ίδιο μου συνέβει και στην Ιταλία, όταν ένας ποδηλάτης που μας πέρασε κάνοντας προπόνηση μας φώναξε: "Wieviel uhr ist es?". Όταν ένας πρώην Γερμανός στρατιώτης πηγαίνει στα Καλάβρυτα δεν μπορεί να ξεχάσει την 13η Δεκεμβρίου 1943, αν και έχουν περάσει δεκαετίες και λένε ότι ο χρόνος κλείνει όλα τα τραύματα. Αυτό το τραύμα δεν κλείνει. Τοίχοι ξαναφτιάχνονται, άλλες καταστροφές τακτοποιούνται, αλλά αυτά τα θύματα είναι πάντα παρόντες και θα συνεχίζουν να είναι όταν και ο τελευταίος σκοπευτής αυτομάτου έχει πεθάνει. Η Katharina Tischler από το Μόναχο βρισκόταν στην Πελοπόννησο μαζί με τον άνδρα της, πρώην δεκανέα Josef Tischler, και, όπως ομολόγησε, φοβόταν. Δηλαδή φοβόταν σφοδρές αντιδράσεις των κατοίκων. Αλλά δεν συνέβη τίποτα. Και η οικογένεια Tischler απολάμβανε την ίδια φιλοξενία όπως και ο ανηψιός μου Wolfgang και άλλοι που έχουν πάει στα μακρινά εκείνα μέρη. Η μόνη εξαίρεση που ξέρω είναι ο Αλσατός Charles Mendelin, ο οποίος είπε ότι θα ήταν καλύτερα να μην πει κανείς ότι είχε έρθει πριν. Αλλά ο φίλος του, Roger Walter, που επέζησε στην κατασφαγή κοντά στο Μάζι βαρειά τραυματισμένος, είχε τελείως διαφορετικές εμπειρίες. Καλαβρυτινοί του εξέφρασαν και την λύπη τους για την κατασφαγή των Γερμανών. Ορισμένα πράγματα ο Walter βλέπει τώρα από άλλη, πιο θετική άποψη, και γι' αυτό μάλλον φταίει το πέρασμα του χρόνου. Μπορεί σήμερα να μην υπάρχει σκληρό μέτωπο και ούτε πρόθεση για εκδίκηση. Οι οικογένειες των Γερμανών που είχαν δολοφονηθεί στο Μάζι δεν μπορούσαν ούτως ή άλλως ποτέ να αντιδράσουν. Πήραν μόνο, όπως συνηθιζόταν, την σκέτη είδηση, ότι ο γυιός, άνδρας, αδελφός "είχε πεθάνει σαν ήρωας για τον Φίρερ και την πατρίδα". Σχεδόν ποτέ δεν αναφέρθηκαν από τα τάγματα λεπτομέρειες. Καμιά φορά ένας αξιωματικός έστελνε μαζί με αυτήν την είδηση και ένα προσωπικό γράμμα. Συνήθως περιείχε το παρηγορητικό ψέμα, ότι ο νεκρός είχε πάντα κάνει το καθήκον του και ότι πέθανε αμέσως και χωρίς να υποφέρει. Οι συγγενείς δεν θα άντεχαν να ακούσουν την αλήθεια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι συγγενείς δεν δημιούργησαν αισθήματα εκδίκησης. Αλλιώς ήταν για τους Καλαβρυτινούς και τους κατοίκους των καμένων χωριών: Αυτοί ήξεραν λεπτομέρειες για τους θανάτους των πατέρων τους, των γιών και αδελφών. Μπορούσαν, επιτρεπόταν να συγχω ρέσουν; Σκέφτονταν καν τι είχε γίνει πριν τις εκτελέσεις; Τα αιματηρά ίχνη που είχαν αφήσει οι αντάρτες σ' όλη τη χώρα είχαν γίνει όλο και πιο φαρδιά, και οι αντάρτες δεν ρωτούσαν και πολύ σε πιο στρατόπεδο ανήκε ο καθένας. Όπου υποψιάζονταν ότι δεν ήταν με το μέρος τους και όποιος δεν τους υποστήριζε ενεργά, πέθαινε με απάνθρωπο τρόπο. Δολοφόνησαν και γυναίκες, που το έγκλημά τους ήταν μόνο ότι είχαν πλύνει τα ρούχα Γερμανών στρατιωτών. Άλλοι άνθρωποι βασανίσθηκαν με όλα τα μέλη του σώματος και μετά τους ρίξανε σε βραστό λάδι. Και μετά από την αποχώρηση του Γερμανικού στρατού, οι αντάρτες έκαναν του κεφαλιού τους σ' όλη τη χώρα. Οι Γερμανοί δεν πρόσφεραν πολλά για την ανοικοδόμηση των Καλαβρύ των. Δαπάνες πήγαν, αντίθετα με τις υποσχέσεις, σε θύματα σεισμών και οι αποζημιώσεις για την απώλεια του πατέρα, ή συζύγου ήταν τόσο μικρές, ώστε ‘κάναν πιο μεγάλη ηθική ζημιά παρά όφελος. Εδώ έπρεπε πολλά να είχαν διορθωθεί. Επειδή τα Καλά βρυτα έχουν ανοικοδομηθεί, ο Hagen Feilscher πρότεινε να υποστηριχθούν τα ζημιωμένα γειτονικά χωριά της Αχαΐας. Εκεί, όπως φαίνεται, η κατάσταση είναι ακόμη άσχημη. Κανείς δεν ανέφερε συνήθως τα χωριά αυτά, και λίγες φορές τα ονόματά τους αναφέρονται σε αγγελίες εκτέλεσης. Η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, που εν τω μεταξύ είναι μία από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, δεν αισθάνθηκε μέχρι τώρα υποχρεωμένη να κάνει συνολική αποζημίωση. Κατά του ανωτάτου δικαστηρίου τα αντίποινα ήταν νόμιμα, αλλά αυτή η απόφαση δεν δικαιολογεί την θλίψη εκατοντάδων. Όποιος έρχεται σήμερα στα Καλάβρυτα χωρίς να ξέρει τίποτα ίσως θα τραγουδήσει εκεί χαρούμενα πίνοντας κρασί. Άλλοι θα είναι πιο προσεκτικοί και σκεπτικοί, γιατί η αισχρότητα του πολέμου εμπόδισε την εφαρμογή μιας από τις ωραιότερες ανθρώπινες ιδιότητες, της αγάπης προς τον πλησίον, και από τις δύο μεριές. HANS HOFFMANN.