Η μεγάλη "ΧΡΩΠΕΙ" και οι Λειβαρτζινοί ιδρυτές της

γράφει ο Νίκος Παπακωνστανόπουλος Το 1883 ιδρύεται στον Πειραιά από το Λειβαρτζινό Σπήλιο Οικονομίδη η μικρή Ο.Ε. με την επωνυμία «Σπ...

γράφει ο Νίκος Παπακωνστανόπουλος

Το 1883 ιδρύεται στον Πειραιά από το Λειβαρτζινό Σπήλιο Οικονομίδη η μικρή Ο.Ε. με την επωνυμία «Σπήλιος Α. Οικονομίδης και Σία», που πολύ γρήγορα επεκτάθηκε. Έτσι, το 1899 μεταφέρεται σε πολύ μεγαλύτερες εγκαταστάσεις στο Νέο Φάληρο, με τη νέα της μορφή ως βιομηχανία χρωμάτων και την επωνυμία «ΧΡΩΜΑΤΟΥΡΓΕΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ», γνωστότερη σαν ΧΡΩΠΕΙ. Εκτός από τον ιδρυτή της εργάσθηκαν σε αυτή και οι τέσσερις άλλοι αδελφοί του Σπήλιου, οι Λεόντιος, Κλεομένης, Χαρίλαος και Γεώργιος, παιδιά του Αναγνώστη Οικονομίδη, από τη συνοικία Απανάκρη του Λειβαρτζίου. Στη επιχείρηση απασχολήθηκαν ακόμα και οι εξ αγχιστείας συγγενείς Σωτήριος Σοφιανόπουλος και Αχιλλέας Καραμεσίνης, από το Σοπωτό και τη Βλασία, αντίστοιχα.

Ο Σπήλιος Οικονομίδης είχε σπουδάσει χημεία στο Γκρατς της Αυστρίας και ειδικεύθηκε στη Γερμανία, στην άγνωστη μέχρι τότε επιστήμη της χημείας χρωμάτων. Υπήρξε δε και συνεργάτης του Γερμανού εφευρέτη της ασπιρίνης, του Α. Μπάγιερ. Ύστερα και από την ανακάλυψη του παραγώγου του άνθρακα, την ανιλίνη, που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή συνθετικών χρωστικών υλών, που υποκατέστησαν τα φυσικά χρώματα–κυρίως στην κλωστοϋφαντουργία–, η ΧΡΩΠΕΙ εξελίχθηκε ταχύτατα ως κλάδος της χημικής βιομηχανίας.

Δυστυχώς όμως, ο Σπήλιος έφυγε πολύ νέος από τη ζωή, μόλις 40 χρόνων, αφήνοντας μεγάλες φιλοδοξίες του απραγματοποίητες. Από νεότερους μελετητές χαρακτηρίστηκε σαν «πατριάρχης της Ελληνικής Χημικής Βιομηχανίας».

Το έργο του συνέχισε ο αδελφός του και στενότερος συνεργάτης του, ο Λεόντιος (Λόντος), με σπουδές στην Ελβετία και στη Γερμανία. Συνεργαζόμενος ο Λεόντιος με άλλες σημαντικές βιομηχανίες και κάνοντας μεγάλα ανοίγματα στην παραγωγή νέων προϊόντων (τσιμέντου, οξέων, λιπασμάτων, οινοπνευματοποιίας, βάμβακος, πάγου), κατόρθωσε να μεγαλουργήσει και να επεκτείνει τη ΧΡΩΠΕΙ σε ανώνυμη εταιρία, κατακτώντας ηγετική θέση σε ολόκληρο τον κλάδο της ελληνικής χρωματουργίας. Παράλληλα δε, το μεγάλο άνοιγμα της εταιρίας στη φαρμακοβιομηχανία, άνοιξε με τη σειρά του νέους ορίζοντες και τα προϊόντα της ΧΡΩΠΕΙ αριθμούνταν σε εκατοντάδες.

Η λέξη «δυστυχώς» επαναλαμβάνεται λίγα χρόνια αργότερα, τόσο για τη ΧΡΩΠΕΙ, όσο και για τον τόπο μας γενικότερα: Την 12.12.1922 και σε ηλικία 56 χρόνων πεθαίνει και ο Λεόντιος. Την επόμενη μέρα η εφημερίδα «Εμπρός», έγραφε:

«Πλείσται Ελληνικαί Βιομηχανίαι οφείλονται, κυρίως, εις την προσωπικήν αυτού εργασίαν».

Και η «Ιστορία της Ελληνικής Βιομηχανίας» αναφέρεται:

«Ο Λεόντιος Οικονομίδης υπήρξεν είς από τους πρωτεργάτας της Βιομηχανίας του τόπου μας».

Στη διαθήκη που άφησε ο πρόωρα αποθανών, δίνει εντολή να κατατεθούν στην Εθνική Τράπεζα μετοχές της ΧΡΩΠΕΙ, αξίας 4.000.000 δραχμών, περίπου, τα εισοδήματα των οποίων θα διατίθενται κάθε 8 χρόνια για υποτροφίες δύο μαθητών, να συνεχίσουν τις σπουδές τους μετά το Ελληνικό Σχολείο σε πρακτικά Λύκεια της Αθήνας και της Πάτρας και στη συνέχεια στη φυσικομαθηματική σχολή του Πολυτεχνείου της Αθήνας.

Η επιλογή των δύο αυτών μαθητών, σύμφωνα με τα όσα όριζε η διαθήκη, γινόταν αξιοκρατικά και από ειδική επιτροπή. Ο ένας μαθητής ήταν απαραίτητα από το Λειβάρτζι και ο δεύτερος από την υπόλοιπη επαρχία των Καλαβρύτων.

Αναφέρουμε εδώ επιγραμματικά ορισμένες μόνο ευεργεσίες, επ’ ονόματος της οικογένειας Οικονομίδη: Το 1908, έτος αφορίας, στάλθηκαν στη γενέτειρά της, το Λειβάρτζι, 15.000 οκάδες αραβοσίτου και μοιράστηκαν σε άπορες οικογένειες του χωριού. Για τις ανάγκες των σχολείων (Δημοτικό και Ελληνικό του Λειβαρτζίου), διέθεσαν σεβαστό χρηματικό ποσό, δύο θερμάστρες και μια μεγάλη υδρόγειο σφαίρα. Στη μνήμη των γονέων του και του αδελφού του Σπήλιου, ο Λεόντιος διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιώς, αποκτώντας έτσι και τον τίτλο του Μεγάλου Ευεργέτου (βλ. φωτογραφία*). Η ΧΡΩΠΕΙ διέθεσε και υπέρ κοινωνικού εράνου ποσό 300.000 δραχμών, καθώς και φαρμακευτικά είδη αξίας 500.000 δραχμών.

Ο τρίτος αδελφός και μεταγενέστερος πρόεδρος της ΧΡΩΠΕΙ Κλεομένης, ήταν απόφοιτος της Ριζαρίου σχολής, μαθητής του Αγίου Νεκταρίου. Παράλληλα διετέλεσε τιμής ένεκεν και επί σειρά ετών πρόεδρος του Χατζηκυριακείου Ορφανοτροφείου Πειραιά. Ο Κλεομένης προσέφερε 150.000 δραχμές στο ορφανοτροφείο και σεβαστά ποσά υπέρ κοινωνικών εράνων. Χρηματοδότησε ακόμα στη γενέτειρά του, το Λειβάρτζι: α. Την ανέγερση του κωδωνοστασίου και την πλακόστρωση του ναού του Αγίου Γεωργίου. β. Τη στέγαση του ναού της Αγίας Παρασκευής. γ. Σχολικά συσσίτια.

Μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο η ΧΡΩΠΕΙ και μέχρι το 1948 εκπροσωπούνταν ακόμη από τη νέα γενιά της οικογένειας Οικονομίδη. Ο ανιψιός των ιδρυτών της, ο Μέγας Οικονομίδης, διετέλεσε παράλληλα για πολλά χρόνια αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, του Γνωστού μας ΣΕΒ. Στη «Βιογραφική Βιβλιοθήκη 2» αναφέρεται:

«Ο Μέγας Οικονομίδης ησθάνθη βαθύτατα τον πόνον του ολοκαυτώματος της ιδιαίτερης πατρίδας του, των Καλαβρύτων, και διέθεσε μεγάλα ποσά δια την ανοικοδόμησιν της πόλης».

Το 1950 η εταιρία περνάει στην αποκλειστική διαχείριση του Σ. Σοφιανόπουλου. Τότε αναζητείται και επιχειρείται παραγωγή και νέων προϊόντων, όπως ζωοτροφών, ενώ συνεχίζεται με μεγάλη επιτυχία η παρασκευή φαρμάκων και χημικών προϊόντων, με γνωστότερο το αναλγητικό-παυσίπονο «αλγκόν» (με δραστική ουσία το ακετυλοσαλικυλικό οξύ), που είχε χαρακτηριστεί και σαν Ελληνική έκδοση της ασπιρίνης.

Στη δεκαετία του 1970 το άνοιγμα στην παραγωγή επιχρισμάτων δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία. Στις αρχές του 1980 η εταιρία εντάσσεται στις προβληματικές επιχειρήσεις και κλείνει οριστικά το 1989.

Για την… ευγνωμοσύνη των νεότερων σε αυτού του ύψους προσωπικότητες του τόπου μας και στην προσφορά τους, διαβάζουμε στην εφημερίδα «Καθημερινή», (φύλλο της 15.04.2007):

«Ενδεικτικό της έλλειψης σεβασμού στον ιστορικό χαρακτήρα του παλαιού εργοστασίου είναι η μετονομασία της οδού Οικονομίδη, η οποία διέρχεται της κεντρικής εισόδου, σε Ανδρέα Μουράτη. Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια ενέργεια που προσβάλλει κατάφωρα την ιστορική μνήμη και αγνοεί τη βιομηχανική μας παράδοση. Η ΧΡΩΠΕΙ φαίνεται ότι πλέον δεν συγκινεί κανέναν και, παρά τις προσπάθειες, συνεχίζεται η εγκατάλειψή της. Κι όμως, η ανάπλαση της ελεύθερης έκτασης σε συνδυασμό με την ανακαίνιση του βιομηχανικού συγκροτήματος και την απόδοσή του ως τόπο πολιτισμού και αναψυχής, θα αποτελούσε πραγματική ανάσα για την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά που στερείται τέτοιων χώρων», υπογραμμίζει ο κ. Nίκος Μέλιος οικονομολόγος - ιστορικός στο Ινστιτούτο Μελέτης Τοπικής Ιστορίας και Ιστορίας των Επιχειρήσεων».

Κλείνουμε το μικρό αυτό αφιέρωμα με ένα κείμενο-ύμνο στους αδελφούς Οικονομίδη, του Λειβαρτζινού εκπαιδευτικού και συγγραφέα Περικλή Δουδούμη ή Ντουντούμη, από το βιβλίο του «Ιστορία της κωμοπόλεως Λειβαρζίου των Καλαβρύτων»:

«Ο θάνατος του Σπήλιου εστέρησε το Έθνος μας μιας ομολογουμένως υπερόχου προσωπικότητος, δια την οποίαν δικαίως υπερηφανεύετο το χωρίον μας, ως και οι συμπολίται του, προς ους αντηνάκλα η μεγαλουργός δράσις του ονόματος του Σπήλιου Οικονομίδου.

»Ο Λεόντιος Οικονομίδης βοηθούμενος υπό πνεύματος εξόχως παρατηρητικού και προοδευτικού, εξηκολούθησε βαίνων επί τα ίχνη του μεγάλου μύστου της Επιστήμης αδελφού του, προσθείς και τας βιομηχανίας εταίρων κλάδων. Τι θα είχεν επιτελέσει το προνομιούχον τούτο και εξαιρετικόν πνεύμα μέχρι σήμερον, εάν έζη, εις την εθνικήν οικονομίαν! Εκτός του βουλευτικού αξιώματος, με το οποίον τον ετίμησεν η Επαρχία Καλαβρύτων εις την Αναθεωρητικήν Βουλήν του 1911, ως και ο Πειραιεύς δια της αναθέσεως της προεδρίας της Λιμενικής Επιτροπής, αφείς και εκεί ισχυρότατα τα ίχνη της διαβάσεώς του, τω προσηνέχθη η καθηγεσία εν τω Πανεπιστημίω και η συμμετοχή του εις την Κυβέρνησιν Λάμπρου, άτινα πάντα απέρριψε, παρέχων όμως την συνδρομήν και την συνεργασίαν του, ήτις ήτο βαρύνουσα και σεβαστή. Δυστυχώς και ο τηλαυγής ούτος φάρος του χωρίου μας, ούτινος ουκ επάυετο αναμιμνησκόμενος, απέθανεν εν τη ακμή της πνευματικής δράσεώς του, καταλιπών κενόν δυσαναπλήρωτον εν τε τη κοινωνία και Βιομηχανία, ήτις εθρήνησε την απώλειάν του, ως και το χωρίον μας».

»Οι κ.κ. Οικονομίδαι, καίτοι ανελθόντες εις τα υψηλάς κοινωνικάς βαθμίδας, καίτοι μεγάλοι πλουτοκράται, παρ’ όλα ταύτα ούτε η δόξα τους εθάμβωσεν, ούτε ο πλούτος διέστρεψεν τας φρένας των, όπως συμβαίνει εις πολλούς, ουδέ κατά κεραίαν απεμακρύνθησαν των πατροπαράδοτων εθίμων και αρετών. Τουναντίον τιμηταί των αυστηρών αρχών του μπαρπ’ Αναγνώστη, των ανεπιδέκτων επαμφοτερισμών, δεν ανηρπάγησαν υπό του κύματος της κενοδοξίας, του ψευδοπολιτισμού, της ματαιότητος, ούτε όμοιοι τοις επιλαθομένοις της προέλευσεώς των, αλλά συντηρητικοί, πρακτικοί, σώφρονες, ευσεβείς, αφοσιωμένοι εις την χριαστιανικήν θρησκείαν και τας παραδόσεις, γινόμενοι υπόδειγμα πάσι τοις οψιπλούτοις. “Με τριφτάδες δεν ανετράφημεν”, μου έλεγε ο μακαρίτης ο Λόντος!

»Οι πρεσβύτεροι Οικονομίδαι μετά της τιμής δια τον τόπον μας, αποτελούν γενικώς ευγενές, υψηλόν, αξιομίμητον κάτοπτρον».

Διαβάστε ακόμα: 

http://www.kalavrytanews.com/2016/02/blog-post_23.html

================================

* Ευχαριστούμε την Διεύθυνση του Τζανείου Νοσοκομείου που ενέκρινε να συμπεριληφθεί φωτογραφία της μαρμάρινης επιγραφής στο άρθρο μας

Πηγές:

1 Περικλή Π. Δουδούμη ή Ντουντούμη: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΟΠΟΛΕΩΣ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ ΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ», έκδοση 1941.

2. Αθανασίου Θ. Λέλου: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΨΩΦΙΔΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΒΑΡΖΙΟΥ», έκδοση 1953.

3.«Λειβάρτζι, σ’ ευχαριστώ!», του γράφοντος, έκδοση 2002.

4. Εφημερίδα «Καθημερινή», δημοσίευση της 15.04.2007.

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.