ΚΕΡΑΣΙΑ: To κούρεμα των αιγοπροβάτων (φωτο και τελετουργικό)

Οι φωτογραφίες είναι από το φετινό κούρεμα των αιγοπροβάτων του καλού μας φίλου και Θανάση Γιαννόπουλου στην Κερασιά Καλαβρύτων. Έγιν...

Οι φωτογραφίες είναι από το φετινό κούρεμα των αιγοπροβάτων του καλού μας φίλου και Θανάση Γιαννόπουλου στην Κερασιά Καλαβρύτων. Έγινε με την παραδοσιακή τελετουργία όπως κάθε χρόνο στην έναρξη του καλοκαιριού.

Ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε το σχετικό κείμενο του αγαπητό μας Νίκου Παπακωνσταντόπουλου για το κούρεμα και την τελετουργία του

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Στις αρχές του καλοκαιριού, κατά τα μέσα του θεριστή (Ιούνη), που ο καιρός ζεσταίνει καλά, γίνεται το κούρεμα των γιδοπροβάτων. Πάντα παίρνει τελετουργικό και, οπωσδήποτε, πανηγυρικό χαρακτήρα. Από μέρες πριν έχουν ετοιμαστεί τα ψαλίδια («προβατοψάλιδα»), που το τρόχισμά τους γίνεται με μαλακό ακόνι. Έχει γίνει γνωστό ποιές μέρες θα κουρέψει καθένας και η βοήθεια από άλλους τσοπάνηδες είναι δεδομένη, αφού και οι ίδιοι υπολογίζουν στη δική του. Είναι οι λεγόμενες «δανεικαριάς», που τις σέβονται όλοι και που η χρηματική συναλλαγή δεν έχει εδώ καμία θέση.

Της «κουράς» των ζώων προηγείται το λεγόμενο «κωλοκούρεμα», που γίνεται αρχές του Μάη, στην περιοχή της ουράς του ζώου, στο κεφάλι και στην κοιλιά, για να μην το επηρεάζουν οι πρώτες ζέστες. Τα μαλλιά, που ονομάζονται «κωλόκουρα», είναι συνήθως Β΄ ποιότητος, αφού δεν έχουν το απαιτούμενο μέγεθος, για το πλέξιμο ή τον αργαλειό, όσο ο τελευταίος ήταν ακόμα απαραίτητο εργαλείο του σπιτιού. Παλιότερα τα χρησιμοποιούσαν για να γεμίζουν μαξιλάρια (κυρίως), αλλά και υπάρχουν και κωλόκουρα πολύ καλής ποιότητος.

Το κυρίως κούρεμα σε όλο το σώμα των ζώων πρέπει να καθυστερήσει κάπως, μέχρι να «τσούξουν» οι ζέστες, γιατί το πυκνό τρίχωμα είναι ακόμα απαραίτητο να τα προφυλάσσει από τις ανοιξιάτικες βροχές και το νυχτερινό κρύο, αφού ο καιρός έχει «πισογυρίσματα». Ήταν και μπορεί να ειπωθεί πως εξακολουθεί ακόμα να είναι και στον τόπο μας μια πραγματική γιορτή που συγκεντρώνει πολλά έθιμα και τελετουργίες.

Η «δουλειά» αρχίζει πολύ πρωί, ώστε το μεσημέρι που η ζέστη είναι αφόρητη, να έχουν τελειώσει. Πριν πιάσουν το ψαλίδι, γυρίζουν κατά την ανατολή και κάνουν το σταυρό τους. Κουρεύουν πρώτα οι μεγαλύτεροι που ξέρουν καλύτερα και οι νεότεροι βλέπουν και μαθαίνουν. Από την αρχή μέχρι το τέλος τα αστεία και τα πειράγματα έχουν και αυτά «πρώτη θέση» και η ώρα περνάει πολύ ευχάριστα. Μικροτραυματισμός ζώου από τα κοφτερά ψαλίδια, αντιμετωπίζεται με… στάχτη, που πρέπει να είναι έτοιμη πριν ακόμα ξεκινήσουν.

Καλούν και γείτονες και συγγενείς και το γιορτάζουν για τα καλά! Η νοικοκυρά έχει ζυμώσει μια καλή φουρνιά ψωμί και αναλαμβάνει το φαγητό και το μεσημέρι που τελειώνει και η δουλειά, είναι πραγματική απόλαυση και, οπωσδήποτε, η «αμοιβή» σε όλους. Στα μεγάλα κοπάδια, που χρειάζονται πολλοί «κουρείς», για το φαΐ ορίζεται «μάγειρας», που φροντίζει και για τους «επίτιμους» καλεσμένους! Το περυσινό κρασί, που τέτοια εποχή «χτυπάει» και λίγο, ανάβει το κέφι και το τραγούδι και ο χορός έξω από το μαντρί δεν αργούν να έλθουν! Φυσικά, εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως για το πανηγύρι αυτό, έχουν θυσιαστεί ένα – δυο ζωντανά από το κοπάδι!

Είναι αρκετά συνηθισμένο, και κάπως αστείο, μετά το κούρεμα να μην γνωρίζουν οι νοικοκυραίοι τα «πράματά» τους, τις πρώτες μέρες! Ακόμα πιο αστείο, όταν δεν γνωρίζονται τα ζώα μεταξύ τους κι ενώ μέχρι εκείνη τη στιγμή τα βλέπεις να κοιμούνται μαζί, μετά το κούρεμα χτυπιούνται! Είναι πραγματική απόλαυση όμως να βλέπει κανείς τα ζώα «να έχουν μείνει τα μισά», να νοιώθουν, πολύ ανάλαφρα, απαλλαγμένα από το πυκνό και μεγάλο τρίχωμα, και να τρέχουν και να χοροπηδούν με μεγάλη άνεση και να λαγκοδέρνουν1 λιγότερο!

Αμέσως μόλις τελειώσουν τη δουλειά τους, πλένουν με νερό τα ψαλίδια και πιστεύουν πως το νερό αυτό έχει θαυματουργικές ιδιότητες, όπως ο αγιασμός, γι αυτό και αγιάζουν το κοπάδι, για να μην το «πιάνει τ’ απ’ όξω»2. Το κέφι «συμπληρώνουν» και ντουφεκιές στον αέρα, που έχουν όμως κι αυτές μια βαθύτερη σημασία: να «τρομάξουν» τα ξωτικά, πού πιστεύουν πως πολλές αρρώστιες στα ζωντανά οφείλονται σ’ αυτά.

Το μαλλί – προϊόν αυτού του κουρέματος θεωρείται πολύ καλής ποιότητος και κάθε νοικοκυριό κάνει το κουμάντο του: Κρατάει τις απαραίτητες ποσότητες για τις ανάγκες του σπιτιού και το υπόλοιπο «πάει στον έμπορα».

Ένα τρίτο κούρεμα, όχι «υποχρεωτικό», (το οποίο φυσικά έχει και την χαρακτηριστική του ονομασία) είναι αυτό που γίνεται στην περιγεννητική περιοχή του θηλυκού ζώου, για να διευκολύνεται η σεξουαλική επαφή, για την αναπαραγωγή. Τα μικρής ποσότητας μαλλιά αυτά, δεν έχουν αξία και, συνήθως, πετιούνται.

Αν και πολλά έθιμα – συνήθειες του κουρέματος των ζώων έχουν χαλαρώσει ή ξεχαστεί, όπως και πολλά άλλα έθιμα άλλως τε, εν τούτοις αρκετά τηρούνται με θρησκευτική ευλάβεια στον τόπο μας. Μία από αυτές τις συνήθειες, που έχουν «ξεχαστεί», είναι και ο «αγιασμός» του κοπαδιού, αφού τα ψαλίδια έχουν αντικαταστήσει ταχύτατες μηχανές, που δεν επιτρέπεται να πλυθούν με νερό.

Σε ένα Λειβαρτζινό βουνό έχει δοθεί το όνομα «Κούρος», κι αυτό γιατί εκεί «μάζευαν» οι τσοπάνηδες όλα τα κοπάδια και γινόταν το κούρεμα, που ακλουθούσε ένα γλέντι, άνευ προηγουμένου!

Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.