Έθιμα του γάμου (Μέρος Β΄: Προετοιμασίες) - Το πρώτο μέρος διαβάστε το εδώ γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος Α πό την επόμενη κιόλας ...
Έθιμα του γάμου (Μέρος Β΄: Προετοιμασίες) - Το πρώτο μέρος διαβάστε το εδώ
Συνεχίζουμε με το Γ΄ μέρος, τα έθιμα την ημέρα του γάμου.
γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος
Από την επόμενη κιόλας μέρα του προξενιού, οι ετοιμασίες για το γάμο έμπαιναν σε εντατικούς ρυθμούς και όσο ο καιρός πλησίαζε γίνονταν πυρετώδεις. Ο αργαλειός «έπαιρνε φωτιά», αφού έπρεπε να ετοιμαστούν και τα τελευταία υφαντά για την προίκα της νύφης.
Τα χέρια των γυναικών για τα πλεκτά, το ίδιο. Τα χαλκώματα έπρεπε κι αυτά να πάνε στον καλαντζή για γάνωμα. Η κάθε γωνιά του σπιτιού, ο κάθε χώρος και η αυλή χρειάζεται να καθαριστούν, να διαμορφωθούν ανάλογα, να στηθούν τραπέζια και να γίνουν τα απαραίτητα ασβεστώματα, ώστε να μπορούν να εξυπηρετηθούν με άνεση και σε πολιτισμένο περιβάλλον όλοι οι καλεσμένοι.
Έπειτα, η αναζήτηση ζώων, κυρίως αλόγων και σε εναλλακτική λύση μουλαριών για τη γαμήλια πομπή, ήταν κι αυτή ένας ευχάριστος πονοκέφαλος. To να συμμετείχε στη γαμήλια πομπή καλεσμένος με γαϊδούρι, ήταν υποτιμητικό για τον ίδιο, αλλά και προσβλητικό για τους νεόνυμφους και τους συγγενείς τους.
Λίγες μέρες πριν το γάμο κι αφού η νύφη είχε τη δέσμευση των γονιών της για την προίκα που θα της έδιναν, πήγαινε με τους γονείς της ή με τον πατέρα της μόνο στο συμβολαιογράφο. Στο συμβόλαιο αναφερόταν και η «παραίτησή» της από κάθε άλλη διεκδίκηση γονικής παροχής, πέραν των όσων περιελάμβανε η προίκα της!
Στην εκκλησία ο παπάς διάβαζε την αίτηση των μελλονύμφων για το στεφανοχάρτι (την άδεια γάμου), κάνοντας έτσι πιο επίσημη και τελεσίδικη την απόφασή τους.
Ο γάμος γινόταν πάντα Κυριακή. Αν ο γαμπρός ήταν από μακρινό χωριό, τα στέφανα γίνονταν το μεσημέρι, ώστε να υπάρχει χρόνος μέχρι το βράδυ και να έχουνε γυρίσει στο σπίτι του. Αν ήτανε από το ίδιο χωριό με τη νύφη, γίνονταν το απόγευμα.
Φτάνουμε στις παραμονές του γάμου. Αποκλειστικά γυναικείες δουλειές τα γλυκά, το ζύμωμα, οι μπουμπουνιέρες και γενικά το συγύρισμα του σπιτιού, που πρέπει την Πέμπτη να είναι όλα έτοιμα, γιατί την ημέρα αυτή αρχίζει ένα μεγάλο τελετουργικό που θα καταλήξει στο μυστήριο. Την Πέμπτη, λοιπόν, πριν το γάμο, ελεύθερα κορίτσια με κέφι και τραγούδι ταχτοποιούνε τα προικιά της νύφης. Βάνουν σε τάξη – εκθέτουν – κάθε τι που θα πάρει στο νέο της νοικοκυριό: χαλκώματα, πιατικά, ρούχα, κλπ. Στα ρούχα βάζανε μεγάλη τέχνη: Πρέπει να είναι όμορφα διπλωμένα, στολισμένα με δαντέλες και κορδέλες και στημένα σε γιούκο. Στην κορφή βάζανε τα μαξιλάρια, γεμισμένα με μπούσ(ι)α (φύλλα καλαμποκιού), ή μαλλιά ζώων. Μόλις τα προικιά ήταν έτοιμα, πήγαινε ο γαμπρός και τα ασήμωνε με λεφτά. Την ώρα εκείνη, βάνανε να κάτσουνε στα ρούχα αρσενικά παιδιά, για να αποκτήσει το ζευγάρι αγόρια!
Το απόγευμα της Παρασκευής «μοίραζαν» τα καλέσματα. Τα γνωστά σ’ εμάς σήμερα προσκλητήρια, φυσικά δεν υπήρχαν. Τρία-τέσσερα, στην καλύτερη πέντε κουφέτα διπλωμένα σε κόκκινο ή λευκό χαρτί κι αυτό ήταν όλο. Σε ελάχιστες περιπτώσεις ήταν κατάλληλα δεμένα και με μικρή κορδελάκι. Μετά το 1955–60 oι μπουμπουνιέρες με το τούλι άρχισαν να παίρνουνε τη θέση των παραδοσιακών αυτών καλεσμάτων, που όμως μοιράζονταν ως κάλεσμα και όχι απαραίτητα έξω από την εκκλησία μετά το μυστήριο. Κι αυτές, όμως, χωρίς το γραπτό σημερινό προσκλητήριο.
Το «μοίρασμα» γινότανε από τους ελεύθερους νέους και τις ελεύθερες νέες των οικογενειών κάθε μελλόνυμφου. Ανά δύο γύριζαν το μαχαλά, περνώντας από κάθε σπίτι και δίνοντας από το κάνιστρο ένα σε κάθε οικογένεια. Με την παράδοσή του, ενημέρωναν προφορικά για την ώρα του γάμου κι αν ήταν καλεσμένοι και στο τραπέζι.
Κάλεσμα που θα έφτανε το Σάββατο στον παραλήπτη του, είχε προσβλητικό χαρακτήρα (για τον καλεσμένο). Γνωστό, άλλωστε, και το τετράστιχο που αναφέρεται στο θέμα:
«Παρασκευή τους άρχοντες,
Σαββάτο τους γαϊδάρους
και Κυριακή ανήμερα
τους παραμελημένους»!
Την ίδια ημέρα, την Παρασκευή, ο γαμπρός έστελνε κάλεσμα και στη νύφη. Αυτό ήταν ένα τραγί με «μπουζούκα», στολισμένο με κορδέλες και λουλούδια στο κεφάλι. Το πήγαιναν τραβώντας το δεμένο δυο νέοι ελεύθεροι, τραγουδώντας. Μ’ αυτό η νύφη έκανε το αποχαιρετιστήριο τραπέζι στους συγγενείς της την επόμενη μέρα, το Σαββάτο το βράδυ. Για το έθιμο του στολισμένου τράγου διαβάστε περισσότερα εδώ:
Δείτε και το σχετικό βίντεο, όπως η όμορφη συνήθεια αναβίωσε στις 20 Αυγούστου 2016 στο Λειβάρτζι. Ευχαριστούμε πολύ τον εκλεκτό φίλο Λευτέρη Αβραμίδη, που με τη σύμφωνη γνώμη του συμπεριλαμβάνουμε στο άρθρο τη θαυμάσια εργασία του:
Ίδιο κάλεσμα έστελνε την Παρασκευή και στον κουμπάρο ο γαμπρός, ο οποίος πάντα έχει ιδιαίτερα τιμητική θέση στο γάμο.
Το Σάββατο το απόγευμα, αποστολή εκ μέρους του γαμπρού πήγαιναν με τα ζώα τους κι έπαιρναν τα προικιά. Η αποστολή αυτή ήτανε πολύ μικρή, σε σχέση μ’ εκείνη που θα ξεκίναγε την επόμενη μέρα για το γάμο. Ήταν τόσα ζώα με τους καβαλάρηδες, όσα χρειάζονταν να φορτωθούνε τα προικιά. Πάντα όμως μονός αριθμός: τρία, πέντε, εφτά. Εφτά άλογα φορτωμένα προικιά, έδειχναν ότι η νύφη ήτανε πλούσια! Οι γονείς της είχαν κάνει καλό κουμάντο και είχαν κάθε λόγο να υπερηφανεύονται.
Πρώτος στη μικρή αυτή πομπή πήγαινε ο πατέρας του γαμπρού κι ακολουθούσαν οι άλλοι συμπεθέροι τραγουδώντας. Τα ζώα ήταν όλα στολισμένα με λευκά μαντήλια, δεμένα στις καπιστράνες. Λευκά μαντήλια είχαν και οι συμπεθέροι στα πέτα τους. Στα σαμάρια έστρωναν τα καλύτερα πολύχρωμα απλάδια που είχε ο καθένας, ενώ ανάλογα ντυμένοι ήταν και οι ίδιοι. Μαζί τους είχαν το νυφικό και τα παπούτσια, που τα παρέδιδαν στην ίδια, από τα χέρια του γαμπρού. Οι ντουφεκιές που έριχναν στον αέρα πριν μπούνε στο χωριό, ήταν και η αναγγελία του ερχομού τους.
Με πολύ καμάρι πέρναγαν οι καβαλάρηδες από τους δρόμους και τα δρομάκια του χωριού, μέχρι να φτάσουνε στο σπίτι της νύφης. Τα πέταλα των αλόγων είχαν μουσικό ήχο στα πέτρινα σοκάκια και οι χωριανοί έβγαιναν στις πόρτες, στα παράθυρα και στις αυλές των σπιτιών να ιδούν, να καμαρώσουν και να χαιρετίσουν τους λεβέντες καβαλάρηδες με τα περήφανα άτια τους. Εικόνες πραγματικά γραφικές κι αξέχαστες, με τη χαρά και τη γιορτινή/γαμήλια διάθεση ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων!
Στην αυλή του σπιτιού τούς υποδεχόταν η νύφη με τους γονείς της κι άλλους κοντινούς συγγενείς. Αφού ξεπέζευαν κι έδεναν τ’ άλογά τους, έμπαιναν στο σπίτι και ασήμωναν τα προικιά. Σε κάνιστρο με κουφέτα ή πάνω σε λευκό πανί και, οπωσδήποτε σε περίοπτη θέση, ήταν και τα νυφικά σεντόνια. Η νύφη παραλάμβανε τη νυφική ενδυμασία, ενώ οι συμπεθέροι μαζί με το σόι της άρχιζαν το τραγούδι και ο χορός δεν αργούσε να στηθεί. Τραπέζι γινόταν μόνο αν έρχονταν από μακριά. Ένα ποτηράκι, όμως, πάντα απαραίτητο σ’ αυτές στιγμές, φέρνει παραπάνω κέφι και διάθεση!
Η νύφη τους παρέδινε τη στολή του γαμπρού (κουστούμι, παπούτσια, πουκάμισο, εσώρουχα, γραβάτα) και τις «χάρες». Αυτές ήταν τα δώρα της στα πεθερικά της: φόρεμα στην πεθερά και κουστούμι ή πουκάμισο στον πεθερό.
Με το που έβγαιναν τα προικιά από το σπίτι, πάλι ντουφεκιές χαράς και ενθουσιασμού. Οι «προικολάβοι» τα φόρτωναν, με μεγαλύτερη προσοχή στα εύθραυστα (πιάτα, γυαλικά κλπ), και οι ίδιοι ξεκίναγαν πεζοί και τραγουδώντας, κρατώντας από το σχοινί τα ζώα τους. Οι εικόνες της επιστροφής, με την προίκα φορτωμένη, ήταν περισσότερο εντυπωσιακές και μεγαλειώδεις. Μέσα από μαχαλάδες ή χωριά πού πέρναγαν, το τραγούδι τους και οι πυροβολισμοί στον αέρα έκαναν τον κόσμο να βγαίνει να χαιρετάει και να τραγουδάει μαζί τους.
Πλησιάζοντας στο σπίτι του γαμπρού, νέοι πυροβολισμοί και η υποδοχή ήταν αντάξια του γεγονότος. Ξεφόρτωναν τα προικιά και οι γυναίκες τα ταχτοποιούσαν στη θέση τους, πάντα σε εμφανές σημείο. Πολλοί πέρναγαν και έριχναν ρύζι και λεφτά. Στις πιο ευκατάστατες οικογένειες, την όλη αυτή η διαδικασία συνόδευαν τα ταβούλια.
Το βράδυ του Σαββάτου, που η νύφη κάνει το αποχαιρετιστήριο τραπέζι σε όλους τους συγγενείς της, η χαρά και η συγκίνηση είναι στο αποκορύφωμά τους. Ανάμεικτα συναισθήματα στις καρδιές όλων. Τα μάτια ορισμένων και πιο πολύ της μάνας της είναι δακρυσμένα, γιατί ο γάμος εκτός από χαρά, είναι και συγκίνηση, είναι και αποχωρισμός. «Γάμος άκλαυτος και κηδεία αγέλαστη δεν υπάρχει»!
Αντιπροσωπεία από το σόι του γαμπρού (πέντε-έξι άτομα), πηγαίνουν στο τραπέζι αυτό κάπως αργότερα, στο «δεύτερο πιάτο», που σερβίρεται το ψητό.
Οι μεγαλύτεροι μας έλεγαν πως μετά τα μεσάνυχτα, και ενώ το γλέντι συνεχιζόταν όλο και με περισσότερο κέφι, τη νύφη τη βάζανε να κοιμηθεί για να είναι ξεκούραστη την άλλη μέρα.
Ανάλογη ήτανε η ατμόσφαιρα και στο σπίτι του γαμπρού, αν και το τραπέζι εκεί δεν ήτανε τόσο συνηθισμένο. Άλλωστε, πρέπει να δοθεί εκεί μεγαλύτερη σημασία στις προετοιμασίες για την επόμενη μέρα, που γυρίζουν από την εκκλησία στεφανωμένοι.
Συνεχίζουμε με το Γ΄ μέρος, τα έθιμα την ημέρα του γάμου.
==================================
Πηγές:
Ι. Αναμνήσεις/βιώματα από τα παιδικά χρόνια.
ΙΙ. Αφηγήσεις μεγαλύτερων.
ΙΙΙ. «Λειβάρτζι, σ’ ευχαριστώ», του γράφοντος, έκδοση 2002.
Νίκος Παπακωνσταντόπουλος
Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.