«Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη»

«Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη» Του Θανάση Παλούμη* Ο Ρήγας Φεραίος, εύστοχα, με την π...

«Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη»

Του Θανάση Παλούμη*

Ο Ρήγας Φεραίος, εύστοχα, με την παραπάνω ρήση συνέδεσε την κοινωνική πρόοδο με την μόρφωση. Αναμφισβήτητα, η παιδεία αποτελεί ένα διαχρονικά επίκαιρο αίτημα, που αφορά τη στάση μίας χώρας απέναντι στη μόρφωση των πολιτών της. Από αυτήν εξαρτάται το μέγεθος της οικονομικής, επιστημονικής, τεχνικής και κοινωνικής ανάπτυξης ενός κράτους.

Είναι κοινή η αντίληψη ότι η γλωσσική και πνευματική καλλιέργεια στοχεύει στον εξευγενισμό των ηθών. Επομένως, ο ρόλος της παιδείας είναι κυρίως ανθρωποπλαστικός, γιατί ως κοινωνική λειτουργία παρέχει γνωστικές δεξιότητες και αξίες με στόχο την ηθικοπνευματική και κοινωνική ανθρώπινη ολοκλήρωση. Αυτή η ολοκλήρωση, μακροπρόθεσμα, συμβάλλει στην ατομική και συλλογική πρόοδο.

Μιλώντας για παιδεία, αναπόφευκτα, μιλούμε για εκπαίδευση και αγωγή. Το τρίπτυχο αυτό αποτελεί από κοινού ένα αδιαίρετο σύνολο, καθώς παιδεία χωρίς εκπαίδευση δεν υπάρχει και εκπαίδευση χωρίς αγωγή δεν νοείται!

Η εκπαίδευση, ως θεσμοθετημένη μορφή παιδείας αποτελείται από κατοχυρωμένους νόμους που εδραιώνονται στο σχολείο, παρέχονται από την πολιτεία και στοχεύουν στην ανάπτυξη ενός μελλοντικά συνειδητοποιημένου και ανεξάρτητου πολίτη, ενώ η καθοριστική διάπλαση του νεαρού ατόμου επιτυγχάνεται και ολοκληρώνεται με την αγωγή.

Η γνώση, όμως, έχει διττό ρόλο! Εκτός από τον εξανθρωπιστικό της χαρακτήρα, αποτελεί δημοκρατικό δικαίωμα, καθώς μετέχει και στην πολιτικοποίηση του ανθρώπου. Η καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας προστατεύει τον πολίτη από τον αποπροσανατολισμό των στείρων, βλαπτικών και άκρως μεγαλοϊδεατικών εθνικών εξάρσεων.

Με αφορμή την σημερινή κρίση αξίζει να αναφερθεί η συμβολή της παιδείας και στην διατήρηση της εθνικής φυσιογνωμίας μιας χώρας. Είναι, πλέον, γνωστό φαινόμενο η εισβολή ξένων στοιχείων από εύρωστα κράτη έναντι των οικονομικά ανίσχυρων. Η καλύτερη αντίσταση απέναντι σε κάθε αφομοιωτικό παράγοντα αποτελεί ένα καλά οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο εκτός από το να ανταποκρίνεται στις υπάρχουσες κοινωνικές ανάγκες, στοχεύει στην σύνδεση του ατόμου με την πολιτιστική κληρονομιά και ιστορία του. 

Έτσι, η πολιτεία ως καθίδρυμα της παιδείας έχει το επιπλέον καθήκον να ενισχύσει θετικά τον εθνικό χαρακτήρα ενός κράτους μέσα στο χρόνο και το χώρο. Λέγοντας χρόνο νοείται η ιστορική συνέχεια του έθνους μας, μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Αντίθετα, με τον χώρο νοείται το γεωγραφικό πλεονέκτημα της Ελλάδας, η οποία αν και βρίσκεται στις ακρώρειες της ευρωπαϊκής ηπείρου, πολιτιστικά βρίσκεται στην καρδιά της. Οι αξίες και τα ιδανικά του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι κατά βάση αξίες και ιδανικά του ελληνικού!

Παρά τις δυσμενείς συνθήκες η ορθολογιστική αξιοποίηση του μορφωτικού μας κεφαλαίου αποτελεί μια σημαντική επιλογή εξόδου από την κρίση που βιώνουμε. Η παιδεία δεν έχει χαρακτηριστεί τυχαία "κολοσσιαία βιομηχανία" κι αυτό γιατί αποτελεί επένδυση στη γενικότερη προκοπή ενός λαού. Η παροχή μόρφωσης υψηλής ποιότητας προσδίδει παγκόσμιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα! 

*Ο κ. Παλούμης Θανάσης είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας.