2 Δεκεμβρίου 1943 - Το σχέδιο άμυνας του ΕΛΑΣ Καλαβρύτων

Οι Καλαβρυτινοί πρωτοπόροι στην εθνική αντίσταση(Δημ. Κατσίνης, Γεώργιος Πάσχος, Φ.Ζησιμόπουλος, Κ.Γλαράκης, Αν. Πλάτων, Ιωάννης Οικονόμο...

Οι Καλαβρυτινοί πρωτοπόροι στην εθνική αντίσταση(Δημ. Κατσίνης, Γεώργιος Πάσχος, Φ.Ζησιμόπουλος, Κ.Γλαράκης, Αν. Πλάτων, Ιωάννης Οικονόμου, Παν.Τσαβαλάς, Παν Σωτηρόπουλος, Κ. Γκίκας, Αν Παπανδρέου, Χρ.Φερλελής, Γ. Παπαβασιλόπουλος, Μέλιος Νίκος, Σπ. Σαμαρτζόπουλος, Ιωάννης Κατσικόπουλος, Λέων.Ροδόπουλος, Γ.Θανόπουλος, Κ.Νικολάου, Παν.Πόλκας, Κωνστ.Κουτσουρής και Παν. Παπαδημητρόπουλος)

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφήσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)

Πέμπτη 2α Δεκεμβρίου 1943 

Το σχέδιο άμυνας ΕΛΑΣ των Καλαβρύτων 

🔺Οι ομάδες πληροφοριών και διολιοφθοράς της Med East Force 133 εφοδιάζουν με χρήσιμες πληροφορίες τους ΄Αντριους και Κάμπελ για την «κατάσταση που επικρατεί στις τάξεις του ΕΛΑΣ». Παραδίδουν στον ΄Αντριους το πλήρες σχέδιο άμυνας της περιοχής Καλαβρύτων του ΕΛΑΣ, το οποίο τους έχει εφοδιάσει ο στενός συνεργάτης τους Πότης Μαντζουράνης. 

🔺Το επιτελείο του ΕΛΑΣ Β. Πελοποννήσου οργανώνει την άμυνα του χώρου Καλαβρύτων, εκδίδοντας σχετική διαταγή άμυνας. Η διαταγή αυτή στις 4.12.1943, βρέθηκε στα χέρια του Hans Ebersberger, ο οποίος, μεταφρασμένη στη γερμανική γλώσσα, την κοινοποίησε στους διοικητές του Ι/749 Jager Regiment. Η διαπίστωση αυτή, φανερώνει την δολιοφθορά που επικρατούσε στις τάξεις του ΕΛΑΣ και την παγίδευσή του από τους άνδρρες της Αγγλικής Αποστολής Med East Force 133. Το κείμενο του σχεδίου διαταγής του ΕΛΑΣ για την άμυνα του χώρου των Καλαβρύτων είναι το εξής: 

Κάπου 2.12.1943 

ΕΛΑΣ 

ΙΙΙ Μεραρχία Πελοποννήσου 

η ομάδα του Μίχου (Σταυραετός)  κοντά στους Αγίους Θεροδώρους στο Σοποτό. 

Το ΙΙ Τάγμα (Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων) αναλαμβάνει αποστολή προφυλακής στην ευρύτερη περιοχή του χωριού Μαμουσιά. 

🔺Γραμμή Προφυλακών. Τα νότια υψώματα της Μαμουσιάς (θα υποδειχθούν επί τόπου). 

Ζώνη Επιτηρήσεως και Παρατηρήσεως. Βρόστενα-Σταυριά-σιδηροδρομική γραμμή Διακοφτού-Καλαβρύτων, Ασώματοι, Δερβένι-Σέλιτσα, δεξιά του υποτομέα της Βρόστενας, αριστερά του υποτομέα Σέλιτσας. Στο αριστερό μας βρίσκεται εγκατεστημένο αμυντικά το Ι Ανεξάρτητο Τάγμα Ρωγών-Κερπινής-Βάλτας-Πλατανιώτισσας. Η σύνδεση με τον αριστερό υποτομέα μας θα επιτευχθεί από το Ι Ανεξάρτητο Τάγμα. 

🔺Αποστολή των προφυλακών. Να παρεμποδίσουν την κίνηση του εχθρού και να τον παρασύρουν σε κατάλληλη θέση, που θα είναι ήδη γνωστή εκ των προτέρων ως παγίδα. 

🔺Αποστολή Λόχων Προφυλακής. Ο 1ος Λόχος, οποίος θα αποτελέσει την προφυλακή υπ’ αριθ. 1, πρέπει αμέσως με το σύνθημα του συναγερμού και χωρίς άλλη διαταγή να καταλάβει το υπ’ αριθ. 1 ύψωμα. Οδηγίες θα δοθούν επί τόπου. Εκεί θα λάβει και τη διαταγή περί των περαιτέρω ενεργειών από τον Διοικητή Τάγματος. Επίσης και ο 2ος Λόχος, ο οποίος θα αποτελέσει την προφυλακή υπ’ αριθ. 2, πρέπει αμέσως με το σύνθημα του συναγερμού και χωρίς άλλη διαταγή να καταλάβει το υπ’ αριθ. 2 ύψωμα και να αναμείνει τη διαταγή περί των περαιτέρω ενεργειών από τον Διοικητή Τάγματος. Με το σύνθημα θα προωθηθούν και τα οχήματα που βρίσκονται πίσω από τα υψώματα και, σε απόσταση 200 μ. από αυτά, η Πολυβολαρχία θα προετοιμάσει τα πολυβόλα και τα κιβώτια πυρομαχικών για το εξής σχέδιο βολής: η 1η ομάδα επί του υψώματος υπ’ αριθ. 1, η 2η ομάδα επί του υψώματος υπ’ αριθ. 2 με τη διαταγή να βάλει εναντίον των σημείων εκείνων όπου θα εμφανίζεται ο εχθρός, ενώ οι ομαδάρχες πρέπει να προσέξουν να μη βάλουν εναντίον ανδρών των εκεί φυλακίων μας. 

🔺Επιλογή θέσεων. Ο Διοικητής της Πολυβολαρχίας πρέπει να μεριμνήσει για την επιλογή των θέσεων της 1ης και της 2ης ομάδας. Αποστολή φυλακίων στην περιοχή επιτηρήσεως. Το υπ’ αριθ. 1 φυλάκιο της Βρόστενας πρέπει να επιτηρεί όλη την κυκλοφορία επί της δημοσίας οδού Διακοφτού – Αθηνών προς Βρόστενα. 

Αχιλλέας, Μίχος, Αλέξανδρος 

Με βάση την ανωτέρω διαταγή ‒ σχέδιο άμυνας, το Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων, υπό τον Καπετάνιο Χελμό (Κωστάκης Γκίκας, από τα Καλάβρυτα) αναπτύχθηκε και έλαβε θέση μάχης στα υψώματα Κερπινής – Βάλτας – Πλατανιώτισσας. Στις 6 Δεκεμβρίου 1943, απογευματινές ώρες έφθασε στα υψώματα Κερπινής ο Μελάς (Ανδρέας Παπανδρέου), ο οποίος μετέφερε γραπτή διαταγή του Αρχηγείου του ΕΛΑΣ Β. Πελοποννήσου, η οποία επιδόθηκε στον Καπετάν Χελμό, με την οποία διατάσσετο το Ανεξάρτητο Τάγμα Καλαβρύτων να αναδιπλωθεί και να διασκορπισθεί προς Ρούμελη ή Κορινθία. Η απόφαση αυτή λήφθηκε σε σύσκεψη που έγινε στην Αγία Λαύρα (6.12.1943) μεταξύ του Αρχηγείου ΕΛΑΣ Β. Πελοποννήσου, ΄Αγγλων συνδέσμων της SOE 133, ΄Αντριους και Κάμπελ, και Επιτροπής Προυχόντων από τα Καλάβρυτα (Παπανδρέου, Κατσίνης, Πετράκος, Νικολαΐδης, κ.ά.). Η Επιτροπή των Καλαβρύτων απαίτησε να εγκαταλείψει ο ΕΛΑΣ την Επαρχία Καλαβρύτων γιατί σε επίσκεψή της την προηγούμενη στο Αρχηγείο της SOE 133 (Στήβενς, Μακ Μάλεν, Ριντ κ.ά.) έλαβε την εντολή να ζητηθεί από τον ΕΛΑΣ να υποχωρήσει από την Επαρχία Καλαβρύτων, γιατί οι Γερμανοί δεν πειράζουν άμαχους και αθώους πολίτες. Σε διαφορετική περίπτωση, δηλαδή αντίστασης του ΕΛΑΣ, τα αποτελέσματα θα είναι απρόβλεπτα και δυσάρεστα για τους κατοίκους της περιοχής [Μαρτυρία του ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Κανελλόπουλου από τον Χαράλαμπο Πετράκο, Πάνο Νικολαΐδη και τον Καπετάν Χελμό (Κωστάκη Γκίκα)]. Τον Μελά [Ανδρέα Παπανδρέου, υιό του Προέδρου της Κοινότητας Καλαβρύτων Ανδρέα Παπανδρέου] συνόδευαν και 20-30 άνδρες και γυναίκες από τους Ρωγούς και Κερπινή, οι οποίοι έπεσαν κυριολεκτικά πάνω στα στημένα πολυβόλα του Ανεξάρτητου Τάγματος Καλαβρύτων και απαίτησαν την υποχώρηση των ανταρτών. Ο Καπετάν Χελμός, δακρυσμένος, διέταξε τη σύμπτυξη του Τάγματος και μέσω στάσης Κερπινής κατέβηκε στο Διακοφτό. Επειδή ο Κοριν­θιακός κόλπος ήταν ποντισμένος από ναυτικές μονάδες των Γερμανών, το Τάγμα διασκορπίστηκε προς τη Νεμέα. Το ίδιο έπραξε και το Αρχηγείο της ΙΙΙης Μεραρχίας ΕΛΑΣ Β.Δ. Πελοποννήσου με όλη τη δύναμή της, η οποία διασκορπίστηκε προς Μαίναλο [μαγνητοφω­νημένη μαρτυρία Καπετάν Χελμού (Γκίκα)]. Η μη προβολή αντίστασης στην άνοδο των Γερμανών από τον ΕΛΑΣ αποτέλεσε ευκαιρία από τη SOE 133 να δυσφημίσει την Ηγεσία και τον ΕΛΑΣ ότι δεν αντιστάθηκε στους Γερμανούς και άφησε τους Καλαβρυτινούς και τους κατοίκους της Επαρχίας στο έλεος του Θεού. Συγκεκριμένα για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε η κόρη του Προέδρου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Πατρών (Χονδροδήμος), 18χρονη τότε Ντέζη Χονδροδήμου, μετέπειτα Παπαληγούρα, Δεκαβάλα κ.λπ. Κατά την άνοδο στα πυρπολημένα Καλάβρυτα, συμμετείχε η Ντέζη Χονδροδήμου, η οποία ήταν πράκτορας της SOE 133. Στη διανομή στις χήρες και στα ορφανά του συσσιτίου η Ντέζη Χονδροδήμου πέρασε το μήνυμα (...) Βάσω (Κυριακοπούλου της οποίας ο άντρας Γεώργιος Κυριακόπουλος εκτελέστηκε στην ομαδική δολοφονία στη Ράχη του Καππή) έφερε μαύρη μπογιά γιατί το πένθος είναι βαρύ. Τι να γίνει όμως, οι άντρες μείνανε αβοήθητοι γιατί καμιά 500 αντάρτες που κοίταζαν την εκτέλεση από το Κάστρο δεν έριξαν ούτε μία τουφεκιά... Ευτυχώς που ο καλός Αυστριακός Στρατιώτης άνοιξε τις πόρτες του Σχολείου και σωθήκατε κι εσείς, γιατί τώρα θα είχατε την τύχη των αντρών σας (...). 

Αναχώρηση Α.Α.116 Μάχιμης Μονάδος Αναγνωρίσεως από Μεγαλόπολη (07.00). ΄Αφιξη στο Μουλάτσι (15.30). Ÿ Τα Ελληνικά Εθελοντικά Τάγματα από Λακωνία, Ηλεία, Κόρινθο που βρίσκονται στην Πάτρα, εκπαιδεύονται για την «ένταξή τους» στην Επιχείρηση Καλάβρυτα.[1][2]

--------

[1] Σχετικές αποκαλύψεις Βασιλείου Λάγιου στο συγγραφέα. 

[2]Προσωπικό αρχείο Επιτελάρχη ΕΛΑΣ Πότη Μαντζουράνη, κατασκόπου της Med East Force 133, της Οργάνωσης Αντικομμουνιστικής Σταυροφορίας και της Οργάνωσης Χ, σ. 125-128.

Καλαβρυτινοί αντάρτες στην Κούτελη Καλαβρύτων

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφήσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)