23 Δεκεμβρίου 1943 Το πρώτο χρονικό για την τραγωδία

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ....

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφίσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)

Πέμπτη 23η Δεκεμβρίου 1943

Το πρώτο χρονικό για την τραγωδία

Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός. Τμήμα Νοσοκόμων, οδός Σόλωνος 39. Εν Αθήναις τη 28/12/1943. Την εντολήν που μας ανέθεσε το Τμήμα Νοσοκόμων του Ε.Ε. Σταυρού να επισκεφθούμε την από τα τελευταία γεγονότα καταστραφείσαν περιφέρειαν Καλαβρύτων προσπαθήσαμε να εκτελέσουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με την ευκαιρίαν που έφευγε αποστολή του Δ.Ε.Σ. δια ΄Ηπειρον μέσω Πατρών, εφύγαμε την Κυριακήν, 19ην Δεκεμβρίου. Την επομένην, πάλιν η ιδία ευκαιρία να επωφεληθούμε της μεταβάσεως αυτοκινήτων του Δ.Ε.Σ., μας έκαμε να φύγουμε αμέσως από τας Πάτρας χωρίς να προφθάσουμε να έλθουμε σε επαφή με το Τμήμα Εθελοντών Πατρών. Φθάνοντας στα Καλάβυτα μεγάλη ήτο η ευχαρίστησίς μας να συναντήσουμε εκεί αποστολήν του Τμήματος Πατρών υπό την Καν Κρεμμύδα με δύο αδελφές, την Δα Λεπιδά, Εθελοντήν Αθηνών, που ευρίσκετο με άδειαν εις τας Πάτρας, και την Δα Διγενοπούλου. Η Κα Βιαγκίνη, η οποία είχεν ανεβή μαζί τους εις Καλάβρυτα, είχεν επανέλθει στας Πάτρας. Αι αδελφαί είχαν ήδη φθάσει από τας 16 του μηνός και ησχολήθησαν με την περίθαλψιν του πληθυσμού, την εξακρίβωσιν του αριθμού των φονευθέντων και των επιζώντων μελών των οικογενειών των, συγχρόνως εβοήθησαν εις την διανομήν τροφίμων και φαρμάκων, τα οποία είχε αμέσως διαθέσει ο Δ.Ε.Σ. δια τον σκοπόν αυτόν. Το Τμήμα Εθελοντών Πατρών ενήργησε με ταχύτητα και πολύ επιτυχώς. Η καταστροφή των Καλαβρύτων είναι τελεία. Η φωτιά έχει ερειπώσει τα πάντα. Από τα 360 σπίτια της πόλεως έχουν μείνει περί τα 15, από τα άλλα δεν έχουν μείνει παρά οι τέσσαροι τοίχοι. Δεν εσώθησαν ούτε οι εκκλησίες ούτε τα σχολεία. Σχεδόν ολόκληρος ο ανδρικός πληθυσμός της πόλεως πλην των αγοριών κάτω των 14 ετών και των γερόντων άνω των 80 ετών έχει χαθεί δια ομαδικής εκτελέσεως. Υπάρχουν οικογένειαι που έχασαν δύο, τρία και τέσσερα πρόσωπα. Δημόσιοι υπάλληλοι, εκπαιδευτικοί, δικαστικοί, τραπεζιτικοί υπάλληλοι, ιερείς, υπέστησαν την ιδίαν τύχην. Αι γυναίκες και τα παιδιά των Καλαβρύτων, που εσώθησαν από τη φωτιά, εις την οποίαν παρεδόθη το σχολείον της πόλεως, όπου ήσαν κλεισμένες, σπάζοντας τις πόρτες και τα παράθυρα, έθαψαν τους άνδρας των με τα ίδια τους τα χέρια. Είναι άστεγες, χωρίς ρουχισμόν, γιατί όλα εκάηκαν, και χωρίς απολύτως τίποτε από τα απαραίτητα της καθημερινής ζωής. Δεν τους έμεινε παρά ό,τι εφορούσαν. Από διάφορες πληροφορίες η καταστροφή των Καλαβρύτων συνέβη στις 13 Δεκεμβρίου ως εξής: Το πρωΐ εσήμαναν οι καμπάνες της πόλεως και εκάλεσαν όλον τον πληθυσμόν να συγκεντρωθεί στο Δημοτικό Σχολείο. Εκεί εχωρίσθησαν οι γυναίκες και τα παιδιά κάτω των 14 ετών από τους άνδρες, τους οποίους οδήγησαν σε έναν λόφο εκτός της πόλεως απ’ όπου εφαίνοντο καιόμενα τα Καλάβρυτα. Απόσπασμα 25 ανδρών τους εξετέλεσεν επί τόπου με δύο μυδραλλιοβόλα. Ο τόπος, έως την ημέρα που τον είδαμε, οκτώ ημέρας αργότερα, ήτο ακόμη γεμάτος αίματα. Η καταστροφή έπληξε όχι μόνον τα δύο ιστορικά μοναστήρια της περιφερείας (την Αγία λαύρα είδαμε εντελώς κατεστραμμένη πλην των δύο ναών, και 4 μοναχοί ετυφεκίσθησαν), αλλά και ολόκληρον την περιφέρειαν, της οποίας τα χωριά Μαζέϊκα, Ρωγοί, Κερπινή, Βυσωκά, Σουδενά, Πλανητέρου, Μάζι, Ζαχλωρού, άνω και κάτω Κλαπατζούνα, είναι ή εντελώς ή εν μέρει κατεστραμμένα. Και εδώ μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού εξέλιπε. Εις Βυσωκά 20, στην Κερπινή 46, στους Ρωγούς περί τους 60. Νομίζομεν ότι η κυρία μέριμνα πρέπει να στραφή σε τακτικές και ωργανωμένες διανομές τροφίμων, επείγουσα δε ανάγκη είναι να στεγασθή ο πληθυσμός είτε υπό σκηνάς είτε δια προχείρου επιδιορθώσεως των οικημάτων καθώς επίσης και ο εφοδιασμός με τουλάχιστον τα απαραίτητα είδη ρουχισμού και κουβέρτας. Οκτώ εκ των πολυβοληθέντων βαρέως πληγωμένοι προσεποιήθησαν τους νεκρούς και κατόρθωσαν να διαφύγουν την προσοχήν των στρατιωτών. 4 εξ αυτών υπέκυψαν εις τα τραύματά των και οι λοιποί τέσσαρες νοσηλεύονται εις τα εναπομείναντα οικήματα. Η παρουσία ενός ιατρού είναι απαραίτητος δια τας παρουσιαζομένας ανάγκας. Η τήρησις της τάξεως και η κανονική λειτουργία της ζωής του τόου επιβάλλουν επίσης την εγκατάστασιν των αστυνομικών και διοικητικών αρχών. Συνημμένως σας υποβάλλομεν πίνακα των φονευθέντων ως και των επιζώντων μελών των οικογενειών των, όσους έως σήμερον κατορθώσαμεν να συλλέξωμεν.[1] Αρ. Λέκου. Μ. Αλεβιζάτου.

Γαμβέτας: "Οι Γερμανοί κάνανε στα Καλάβρυτα εκείνο που είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε εμείς κάποια ημέρα". (Απόσπασμα συνέντευ­ξης με το στέλεχος του ΕΑΜ Αιγίου Ανδρέα Παπαδημητρίου).

       Δημήτρης Κανελλόπουλος (Δ.Κ.): Πολύ μεγάλη συζήτηση και δεν μπήκαμε στο ψητό. Γιατί δε φύγανε οι Καλαβρυτινοί να γλυτώσουνε; Εγώ βέβαια έχω τη δική μου τη φιλοσοφία. Αλλά τα γεγονότα που δημιουργήθηκαν και τα συσχετίζω με το Πελοποννησιακό γραφείο, μ’ αυτό που συζητήσαμε την άλλη φορά, ο Θαλασσινός λέει κάθομαι και ξυπνάω και λημεριάζω και λέω γιατί δε φύγανε οι δημόσιοι υπάλληλοι. Και τώρα το συσχετίζει με τις σημερινές πολιτικές εξελίξεις, με το Κομμουνιστικό Κόμμα ότι είχε όφελος να χτίσει επάνω στα ερείπια τα συμφέροντα του Κόμματος.

Ανδρέας Παπαδημητρίου (Α.Π.): ΄Ετσι είναι, πώς να το κάνουμε;

Δ.Κ.: Ο Κίμωνας τι λέει γι’ αυτή την περίπτωση;

Κίμωνας Σπηλιόπουλος (Κ.Σ.): Εγώ πιστεύω ότι δεν ενήργησε το Πελοποννησιακό γραφείο όπως έπρεπε να ενεργήσει. Να δώσει υπεύθυνες πληροφορίες ότι επρόκειτο να καταστραφούν τα Καλάβρυτα και να παρακινηθεί ο κόσμος και να πάρουνε εντολή από το Πελοποννησιακό Γραφείο και να έφευγε ο κόσμος. Να μη μείνει η εντύπωση ότι οι Γερμανοί δεν θα τους πειράξουνε και να βγουν να τους προϋπαντήσουν κιόλας.

Δ.Κ.: Για ένα τόσο σοβαρό θέμα δεν θα έπρεπε να ληφθεί μέριμνα;

Α.Π.: Σήμερα ακόμα δεν θέλουν να απαντήσουν οι κύριοι αυτοί. Κίμωνα, η τελευταία κουβέντα όταν εχώρισα με το μακαρίτη το Γαμβέτα, στον ΄Αγιο Γεράσιμο, στο καλυβάκι που κρυβόταν, μου λέει: «Ανδρέα οι Γερμανοί κάνανε στα Καλάβρυτα εκείνο που είμαστε εμείς υποχρεωμένοι να κάνουμε κάποια ημέρα». Γιατί μου την είπε αυτή την κουβέντα; Ακόμα δεν μπορώ να δώσω την απάντηση. Ο Γραμματέας του Πελοποννησιακού Γραφείου, ο οποίος ήταν και άνθρωπος κοντά στα άλλα και όμως μου είπε αυτή την απάντηση εμένα. Του λέω: «Που θα πάω εγώ τώρα; Τι θα λέω;». Λοιπόν τι θέλεις να λέμε τώρα. Εγώ δεν έχω κανένα συμφέρον, ούτε θα ζητήσω μισθούς, ούτε συντάξεις, γιατί δεν παίρνω μία, ούτε πρόκειται να πάρω. Αλλά οι ευθύνες, να καταμερίσουμε τις ευθύνες. Ο καθένας να τις πάρει. Να έχει το θάρρος να πάρει τις ευθύνες του. ΄Οπως εγώ μιλάω ξεκάθαρα και λέω αυτό είπα. Μου καταλογίζετε ευθύνες; Να τις συζητήσουμε ευχαρίστως, και αν έχω ευθύνες να πω μάλιστα, ευθύνομαι και εγώ. Εγώ όμως νομίζω ότι δεν ευθύνομαι.

Κ.Σ.: ΄Αραγε είχε μείνει η εντύπωση ότι μέσα στα Καλάβρυτα υπήρχε φιλογερμανικός κόσμος πολύς και εμείς τους ονομάζαμε και προδότες. ΄Ισως την κουβέντα που σου είπε ο Γαμβέτας, ο Γραμματέας, ότι έπρεπε να κάνουμε μία εκκαθάριση στα Καλάβρυτα....  

Δ.Κ.: Είχατε συγκεκριμένα τέτοια περιστατικά;

Α.Π.: Δεν ήταν εκκαθάριση όμως λογαριασμών. Εκκαθάριση θα γινόταν μετά. Φευγάτε πρώτα, ζήστε και μετά θα τα συζητήσουμε.

Δ.Κ.: ΄Επρεπε να συσχετιστεί μ’ αυτό το θέμα; Αυτό είναι ένα δίλημμα. Ποια είναι τα συγκεκριμένα γεγονότα, με τα οποία μπορούμε να πούμε για το φιλογερμανικό στοιχείο των Καλαβρύτων. Υπήρχε μεγάλο φιλογερμανικό στοιχείο μέσα στα Καλάβρυτα;

Κ.Σ.: Στις τάξεις του ΕΛΑΣ, γιατί εκεί ήμουν εγώ και όχι σε πολιτικές Οργανώσεις, είχε ακουστεί αυτό το πράγμα επανειλημμένα.

Δ.Κ.: ΄Οτι ήταν αντιδραστικοί;

Κ.Σ.: ΄Οτι υπήρχε μεγάλο ρεύμα αντίδρασης.

Δ.Κ.: Ο Ροδάκης επιμένει και λέει ότι στη Ράχη του Καππή, σκοτώθηκαν και συνεργάτες των Γερμανών. Αληθεύει αυτό;

Α.Π.: Καλά οι Γερμανοί μπροστά στη σκοπιμότητα δεν λογάριαζαν τίποτα.

Δ.Κ.: ΄Ολοι οι  800 Καλαβρυτινοί ας το πούμε έτσι, ήταν Γερμανόφιλοι; Και ας πάρουμε ο Παπανδρέου ο Χρήστος, ο Πρόεδρος της Κοινότητας, ο οποίος είχε δύο παιδιά στον ΕΛΑΣ, τον Πάνο και τον Ανδρέα. ΄Εμεινε μέσα και αυτός, τι έλεγε; «Μη φεύγετε. Δεν θα σας πειράξει κανένας». ΄Ενα αυτό. Ο Κατσίνης ο Τάσος είχε παιδί στον ΕΛΑΣ. Ο Αντώνης ο Οικονόμου ο Γυμνασιάρχης, είχε το παιδί του το Γιάννη στον ΕΛΑΣ. Μη φύγετε, λέγαν όλοι...

Α.Π.: Η άποψή μου είναι ότι και στα Καλάβρυτα και παντού, υπήρχε αυτή η μερίδα η οποία ήταν ανέκαθεν...

Δ.Κ.: Συντηρητική;

Ανδρέας Μαγκλάρας (Α.Μ.): ΄Οχι συντηρητική. Υπήρχαν δηλαδή τότε οι λεγόμενοι Γερμανόφιλοι. Παντού. ΄Ηταν χωρισμένοι Αγγλόφιλοι και Γερμανόφιλοι. Νομίζω και εδώ στην Παρασκευή, θα ήταν έτσι χωρισμένοι. Πέρα από τα πολιτικά κόμματα. Μετά μπερδεύτηκαν λίγο τα πράγματα. Δηλαδή ξεκινάμε από το διχασμό. Οι Βασιλικοί ήταν Γερμανόφιλοι κατά κάποιο τρόπο. Μετά όμως, όταν γύρισε ο Γεώργιος, οι περισσότεροι Βασιλικοί έγιναν Αγγλόφιλοι. Θυμάμαι εγώ από μικρό παιδί που ήταν χωρισμένοι σε διάφορα χωριά, τα καφενεία ακόμη, και μέσα στο Αίγιο ακόμη ήταν δύο κουρείς απέναντι στο καφενείο των πατεράδων μας. Ο ένας ήταν Αγγλόφιλος, ο άλλος Γερμανόφιλος μέχρι τον πόλεμο. Από αυτούς τους Γερμανόφιλους είναι γνωστό –και στην Κρήτη έχουμε δύο ντοκουμέντα‒ ότι τους συντηρούσε η γερμανική πρεσβεία. Είχαν καταφέρει να έχουν σε όλα τα μέρη γερμανόφιλους.

Δ.Κ.: Με βάση εκείνα που καταθέτει ο Καπετάν Κανάρης, δηλαδή για γερμανικό «λόμπυ» στα Καλάβρυτα, δικαιολογείται η αδράνεια του Πελοποννησιακού γραφείου, ώστε να στηρίζει ουσιαστικά την αποστολή «Παπαδημητρίου»; Είχατε σοβαρά τέτοια στοιχεία ώστε τα Καλάβρυτα να μπουν και από το Πελοποννησιακό γραφείο στο τόξο θανάτου;

Κ.Σ.: Στα Καλάβρυτα ήταν αποδεδειγμένα πολλά φιλογερμανικά στοιχεία. Αυτό το γεγονός απασχολούσε σοβαρά το Κόμμα.

Δ.Κ.: Τέτοια όμως σοβαρή παρουσίαση του Καλαβρυτινού στοιχείου, είχαμε;

Α.Μ.: Αυτό θέλω να πω. Ακόμη και στην Κουνινά υπήρχε μία Οργάνωση που τη λέγανε Χαλυβδόκρανοι. ΄Εχεις υπ’ όψη σου ότι υπήρχε μία σχέση Χαλυβδόκρανων με το γερμανικό κράτος; Υπήρχε δηλαδή στην Κουνινά μία Οργάνωση, που στη συνέχεια η Κουνινά ως γνωστό είναι από τα πρωτοπόρα χωριά στην Αντίσταση. Υπήρχαν οι Χαλυβδόκρανοι. Η διαφορά όμως απ’ αυτούς μερικοί βγήκαν από το αντάρτικο, μετά αλλάξανε. Η γνώμη μου πάντως είναι ότι δεν υπήρχε καμία έξαρση φιλογερμανισμού στα Καλάβρυτα, απλώς ήταν μία συνηθισμένη περίπτωση, τίποτε άλλο. ΄Οπως είπαμε υπήρχαν παντού γερμανόφιλοι, ήταν και στα Καλάβρυτα. Σ’ αυτούς προστίθεντο και οι συντηρητικοί οι οποίοι εφόσον είχαμε Κατοχή κ.τ.λ.

Δ.Κ.: Να σε διακόψω. Πώς το εξηγείς το φαινόμενο που όταν μπαίνουν μέσα οι φάλαγγες οι γερμανικές στις 9 Δεκεμβρίου, τους υποδέχεται επίσημα ο Πρόεδρος της Κοινότητας με Επιτροπή από όλους τους προύχοντες και τους προσφωνεί;

Α.Μ.: Εγώ δίνω την εξής απάντηση. ΄Εβγαλε αυτό το λογίδριο, αυτή την προσφώνηση, απλώς να τους καλοπιάσει.

Α.Π.: Η περίπτωση αυτή εξυπηρετούσε κάποια συμφέροντα. Και τα συμφέροντα κάθε ημέρα που περνάει και κάθε ώρα, δείχνουν ότι πίσω από τα συμφέροντα αυτά, ήταν Αγγλικά και της ατίμου οικογένειας των Γλυξεμβούργων. Για μένα είναι ξεκαθαρισμένο.

Δ.Κ.: ΄Οχι για να το συσχετίσουμε μ’ αυτό που είπε ο Κίμωνας και έχει βαρυσήμαντη ερμηνεία, ότι ήταν Γερμανόφιλοι. Ο Σωτήρης ο Σωτηρόπουλος, στο Πυργάκι, ο Καπετάνιος του 6ου Συντάγματος, μου είπε: «Ναι, στα Καλάβρυτα υπήρχε η άρχουσα αστική τάξη η οποία πρόσκεινταν στους Γερμανούς». Δηλαδή και σε άλλα στρώματα ηγετικά του ΕΛΑΣ έχει περάσει αυτό το πράγμα;

Κ.Σ.: Πάντως στις τάξεις του ΕΛΑΣ υπήρχε αυτή η άποψη για τους Καλαβρυτινούς...

Δ.Κ.: Εκτιμήθηκε δηλαδή, έπαιξε ρόλο στην αδράνεια του Πελοποννησιακού Γραφείου αυτό το πράγμα ή στις ενέργειες του ΕΛΑΣ μετέπειτα;

Α.Μ.: Δεν ξεκαθάρισε αυτό. Αυτή είναι ερώτηση ζουμερή.

Δ.Κ.: ΄Επαιξε; Τώρα κουβεντιάζουμε έξω από τα δόντια.

Α.Π.: ΄Ολοι οι πρωτεργάτες, λείπουν δυστυχώς. Ασφαλώς έπαιξε σημαντικό ρόλο, σε συσχετισμό με όσα μου είπε ο Γαμβέτας...

Κ.Σ.: Εάν δηλαδή το Πελοποννησιακό Γραφείο έκανε την ενέργεια αυτή, να κυκλοφορήσει ας πούμε έστω μία ανακοίνωση...

Δ.Κ.: ΄Οχι, εγώ λέω, εκτίμησε αυτή την κατάσταση ότι: Κύριοι στα Καλάβρυτα υπήρχε ένας Γερμανόφιλος πληθυσμός που δεν αξίζει να κάνουμε παραπάνω θυσίες; Αυτό είναι το ερώτημά μου... Και επομένως τον άφησε στην τύχη του; «Φευγάτε», είναι εκείνων που πονάνε, που βλέπουν τα πράγματα ξεκάθαρα. «Μη φεύγετε», είναι η άρχουσα τάξη των Καλαβρύτων, η οποία εξουδετερώνει αυτή την προτροπή. ΄Ετσι δεν είναι Ανδρέα;

Α.Μ.: ΄Ετσι είναι. Αλλά το θέμα είναι το εξής Δημήτρη μου. ΄Οτι αυτές είναι κρίσεις που δεν σώνουν. Το μόνο που βγαίνει από εκεί είναι η αναφορά του Κίμωνα, που λέει ότι στις τάξεις του ΕΛΑΣ, ήταν διάχυτος η άποψη ότι υπήρχε...

Κ.Σ.: Φιλογερμανικό στοιχείο, μεγάλο φιλογερμανικό στοιχείο στα Καλάβρυτα.

Δ.Κ.: Και επομένως, αν και ένα ποσοστό υπάρχει...

Α.Μ.: Που χρησιμοποιούμε τη φράση «λόμπυ». Επανέρχομαι εγώ, ήταν το ίδιο. Δεν υπήρχε καμία έξαρση. ΄Οπως έχω διαβάσει και όπως έχω ακούσει απεναντίας, ισχυρότερο «λόμπυ», υπήρχε στο εσωτερικο της επαρχίας Καλαβρύτων, στην περιοχή Μαζέϊκα κ.τ.λ. ήταν ισχυρότερο.

Κ.Σ.: Η Κέρτεζη ήταν κέντρο αντιδραστικών στοιχείων, δεν ξέρουμε αν και Γερμανόφιλων, ενώ εκεί πέρα...

Δ.Κ.: Το θέμα μας; είναι εκείνο του προβληματισμού που βάζει ο Ανδρέας αυτή τη στιγμή. Και είναι πολύ σωστός και είναι προς τιμήν του που το λέει. Γιατί όταν κάνεις αυτοκριτική, όταν κάνεις κριτική των γεγονότων, πρέπει να λες τα πράγματα με το όνομά τους και να μη βάζεις τα δάχτυλα και κρύβεις τον ήλιο. Λοιπόν σου λέει: Το Πελοποννησιακό Γραφείο, άσχετα με τα γεγονότα, τα αίτια της καταστροφής των Καλαβρύτων, δεν τα συσχετίζουμε, το Πελοποννησιακό Γραφείο, το οποίο είναι οι εκπρόσωποι του Κομμουνιστικού Κόμματος και όχι του ΕΛΑΣ, αδράνησαν. Και ότι συσχέτισαν την καταστροφή των Καλαβρύτων με τα κομματικά τους συμφέροντα. ΄Ετσι δεν το λες Ανδρέα Παπαδημητρίου; Εδώ τι απάντηση δίνουμε; Γιατί είναι βαρύ το πράγμα.

Α.Π.: Αυτή είναι η πραγματικότητα δυστυχώς. Καταλήγουμε να τους ρίξουμε όλη την ευθύνη.

Α.Μ..: Εγώ δεν το πιστεύω.

Α.Π.: Ανδρέα, αυτή είναι η πραγματικότητα δυστυχώς.

Α.Μ.: Δεν το πιστεύω. Η άποψη ήταν ότι κάνουμε πόλεμο και οπωσδήποτε θα έχουμε θυσίες, δυστυχώς και αναπόφευκτες θυσίες. ΄Οχι όμως ότι ήταν επινοημένο, άσε να σκοτωούνε όλοι οι Καλαβρυτινοί. Εκείνο που λέμε είναι το εξής: ΄Οτι το Κ.Κ.Ε., χτυπούσε τους Γερμανούς με αποκλειστικό σκοπό, όχι να χτυπήσει τον κατακτητή ‒αυτή είναι η κατηγορία‒ αλλά να εξωθήσει τους Γερμανούς εις αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού, τους δε άμαχους, τους υπόλοιπους, να τους αναγκάσουν να ανέβουν στα βουνά.

Δ.Κ.: Αυτή τη φιλοσοφία την υποστηρίζει και ο Γερμανός καθηγητής και συγγραφέας Heinz Richter, ο οποίος στο βιβλίο του 1936-1946: Δύο επαναστάσεις και δύο αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα, τόμος Β, σελ. 77-78 υποστηρίζει ότι... Σαν πρώτο μέτρο ο Χίτλερ διέταξε στα τέλη Ιουλίου την εξόντωση των ανταρτών (ΚΤΒ OKW, Ι. σελ. 84). Αφετηρία των γερμανικών συλλογισμών αποτέλεσε η πολεμική συμφωνία της Χάγης, που δεν ανεγνώριζε τους αντάρτες σαν τακτικό στρατό (Otto Heilbrunn: Die Partisanen in der modernen Kriegfuhrung-Frankfurt, 1963, σελ. 150). Η ανώτατη γερμανική ηγεσία ερμήνεψε τους νομικούς όρους με τέτοιο τρόπο, ώστε δεν έπρεπε να εκτελούνται μόνο οι αντάρτες ‒όπως όριζε το διεθνές δίκαιο‒ αλλά και οι «ύποπτοι για αντάρτες», αυτοί που βοηθούσαν τους αντάρτες και οι εξ ορισμού αντάρτες. ΄Ετσι η Βέρμαχτ άρχισε να συλλαμβάνει ομήρους και να καίει χωριά που οι κάτοικοί τους θεωρούνταν ύποπτοι για αντάρτες. Στα 1941 η ανώτατη διοίκηση της Βέρμαχτ υποστήριζε πως οι δυνάμεις κατοχής έπρεπε ν’ αντιμετωπίσουν τις οποιεσδήποτε αντιστασιακές ενέργειες όχι με την τιμωρία των ενόχων αλλά με μαζική τρομοκρατία. Λίγο αργότερα μια στρατιωτική διαταγή όριζε πως ο φόβος των γερμανικών αντιποίνων έπρεπε να είναι μεγαλύτερος από την απειλή των ανταρτών (KTB OKW 1943, ΙΙ, σ. 158). Ο Heinz Richter υποστηρίζει με έμφαση ότι... τα μαζικά αντίποινα ήταν ευπρόσδεκτα και για τον Τίτο και για τον ΕΛΑΣ γιατί συνέβαλαν σε νέες στρατολογήσεις εθελοντών. ΄Ετσι ως ένα βαθμό τα προκαλούσαν (αντίποινα) κιόλας...

---

[1] Σημείωση: Από την εκτέλεση διεσώθησαν 15 άνδρες, εκ των οποίων 2 πέθαναν την επόμενη ημέρα από αιμορραγία.