29 Δεκεμβρίου 1943 - Τα τηλεγραφήματα στο Λονδίνο από τον Αρχηγό της SOE 133

Η ηγεσία της ομάδας των Άγγλων της SOE 133, Στήβενς, Άντωνυ και Κάμπελ με τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχο Μίχο Η χρονολογική...

Η ηγεσία της ομάδας των Άγγλων της SOE 133, Στήβενς, Άντωνυ και Κάμπελ με τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχο Μίχο

Η χρονολογική σειρά των γεγονότων πριν και μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαυτωμα από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκεύαση απόδοσης του περιεχομένου της ιστορικής έρευνας με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογραφίσεως ή άλλο, χωρίς γραπτή άδεια του Ι.Α.Κ. (Ν 2121/1993)

Τετάρτη 29 Δεκεμβρίου 1943

Τα ακόλουθα τηλεγραφήματα έλαβε το Λονδίνο από τον

Αρχηγό της SOE 133 Συνταγματάρχη Στήβενς

Ÿ     Τμήμα 2 Δραστηριότητα – Αντάρτες

       Χωριά στην Μεγαλόπολη ζήτησαν 2500 όπλα για να εφοδιάσουν 78 χωριά. Θα εκδιώξουν τους Γερμανούς χωρίς βοήθεια. Δήλωσαν ότι οι ωμότητες των Γερμανών θα συνεχίσουν ακόμα και αν σταματήσει το σαμποτάζ. Ο Αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας στην Πελοπόννησο προσφέρεται να προειδοποιεί τους Βρετανούς Αξιωματικούς για τη δική τους προσέγγιση ή την προσέγγιση των ομάδων των Γερμανών. Μετά τη ρευστοποίηση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ θα κρατήσει όπλα για να χρησιμοποιηθούν ενάντια των Γερμανών κάτω από τις διαταγές των Γενικών Στρατηγείων Μέσης Ανατολής. Δήλωσε ότι κανένας Γερμανός ή Γκεσταπίτης δεν υπάρχει στα Τάγματα Ασφαλείας.

       Τα αρχηγεία του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο αιτήθηκαν οικονομική και υλική βοήθεια μετά τις πρόσφατες σφαγές των Καλαβρύτων (καθώς και όπλα). Ο νέος Διοικητής στην Πελοπόννησο είναι ο Κασσάνδρας (ψευδώνυμό του Αλέξανδρος), αξιωματικός του ιππικού.

       «Τα νέα που φτάνουν τώρα σε αυτή την περιοχή για την καταστροφή στα Καλάβρυτα, Μαζέϊκα και των γύρω περιοχών και προκαλούν γενικά πανικό. Μου ζητήθηκε να λάβω μέρος σε μια συνάντηση εκπροσώπων για ολόκληρη την περιοχή και δέχτηκα με την προϋπόθεση ότι η συνάντηση αυτή δεν είναι κομματική συνάντηση. Σκοπός της είναι να διαλευκανθεί η αιτία της καταστροφής των Καλαβρύτων και να δοθούν συμβουλές στους πολίτες ώστε να αποφευχθεί μια παρόμοια καταστροφή σε αυτή την περιοχή. Ζητώ τις ακόλουθες πληροφορίες:

       (α) Πιθανές αιτίες της καταστροφής και το κίνητρο των Γερμανών που τους οδήγησε εκεί, με ιδιαίτερη αναφορά στη δολοφονία των Γερμανών αιχμαλώτων από τον ΕΛΑΣ. Αριθμός των νεκρών, μέθοδος εκτέλεσης, ημερομηνίες και τόπος. (Αυτό θα αποτελεί εφεξής το αιτιολογικό της καταστροφής των Καλαβρύτων με αντικειμενικό σκοπό η όλη αυτή τραγωδία να καταλογιστεί στον ΕΛΑΣ για ευνόητους λόγους).

(β) Λεπτομέρειες της καταστροφής με αριθμό των Ελλήνων που σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς, σπίτια που κάηκαν, λεηλασίες, κ.λπ.

(γ) Η αδράνεια των ανταρτών κατά την ώρα της καταστροφής. Θα καταβληθούν προσπάθειες ώστε να εμφανιστούν από Αγγλική Αποστολή αξιόπιστες πληροφορίες ότι ο ΕΛΑΣ αδράνησε σκόπιμα για την περίπτωση των Καλαβρύτων και ότι ενήργησε αντίθετα από τις διαταγές του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ). Αιτήσεις για όπλα που θα δοθούν στα χωριά δεν θα απαντηθούν. Δίνοντας ορθές πληροφορίες, θεωρώ την παρούσα κατάσταση μια κρίσιμη καμπή για την ανάληψη μιας συστηματικής προπαγάνδας δυσφήμισης της ηγεσίας του ΕΛΑΣ και της Εαμικής Αντίστασης γενικότερα κατά τις οδηγίες του Πολεμικού Συμβουλίου.

       Η περίπτωση των Καλαβρύτων είναι μια θαυμάσια ευκαιρία για μια άνετη πολιτική διαμελισμού του ελληνικού πληθυσμού και την ενθάρρυνση δραστηριοτήτων κατά των κομμουνιστών και του ΕΛΑΣ, ώστε να επικρατήσει πλήρως η καθορισμένη Αγγλική πολιτική στην Ελλάδα μετά την κατάρρευση του ΄Αξονα. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία η οποία θα πρέπει να αξιοποιηθεί κατά τον καλύτερο τρόπο.

Ÿ Σε ένα μακρύ τηλεγράφημα από τον Πρέσβυ της Ελληνικής Κυβέρνησης στο Κάιρο (τον κύριο Λήπερς) προς το Foreign Office, υπάρχει μόνο ένα ενδιαφέρον σχόλιο.

Η παράγραφος 2 μιλά για προβλήματα να δίνονται τρόφιμα στις περιοχές που κάηκαν. «Η Σουηδική Περίθαλψη μόνο θα μπορούσε να προνοήσει για οποιαδήποτε μορφή φαρμάκων. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι στην περιοχή των Καλαβρύτων, όπου οι Γερμανοί έκαψαν χωριά κ.λπ., επέτρεψαν στη συνέχεια στη Σουηδική Περίθαλψη να έρθει και να βοηθήσει τους επιβιώσαντες. ΄Ισως σε άλλες περιοχές όπου η αντίσταση έχει φτάσει στο τέλος, θα μπορούσαν να διατηρήσουν το ίδιο κίνητρο στον πληθυσμό, στον οποίο μπορεί κάποιος να βασιστεί. Σε κάθε περίπτωση, οι καταστροφές των πόλεων και των χωριών από τους Γερμανούς θα πρέπει να χρεώνονται στον ΕΛΑΣ και στην ηγεσία του. Η Σουηδική Περίθαλψη δίνει χρήσιμες πληροφορίες για την κατάσταση του ΕΛΑΣ και τη ψυχοσύνθεση των Ελλήνων μετά τα γεγονότα των Καλαβρύτων.

Ÿ «Στην Πελοπόννησο η εξάντληση είναι πολύ έντονη». Σε συνέχεια της εκτίμησης στη Βρετανία, είναι η αναφορά της αντιπροσωπείας που υποδέχτηκαν από τα χωριά της Μεγαλόπολης. Ολόκληρα τα χωριά Ρούτσι, Κρανοί, Καπαρέλι και Μάλτα έχουν καεί εντελώς ακολουθώντας δράσεις σαμποτάζ από τους αντάρτες, για τους οποίους οι κάτοικοι πιστεύουν ότι δρουν κάτω από τις διαταγές των συμμάχων.

΄Ελληνες όμηροι σφάχτηκαν – 118 Μονοδένδρι, 45 στο Γύθειο, 57 κρεμάστηκαν στην Ανδρίτσαινα και 40 στην Τρίπολη. Τρεις από τους χωρικούς επανοπλίστηκαν και αποφάσισαν ότι μπορούσαν να διώξουν τους Γερμανούς χωρίς άλλη βοήθεια. 500 άοπλοι χωρικοί παρακολούθησαν τους Γερμανούς να καίνε το Ρούτσι. Δηλώνουν ότι οι Γερμανοί θα συνεχίσουν να σκοτώνουν ΄Ελληνες και παρότι μπορεί να σταματήσει το σαμποτάζ, οι Γερμανοί θα συνεχίσουν να εφευρίσκουν κίνητρα. Ζήτησαν από την Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή να ενημερώσει τη Μέση Ανατολή ότι χρειάζονται περίπου 2500 όπλα για τον οπλισμό 17 χωριών στον τομέα τους.

       Από τον Ανώτερο ΒΑΣ στην Πελοπόννησο. «Σε συνέχεια του ΕΛΑΣ για τον Ρούσβελτ, τον Τσώρτσιλ, τον Στάλιν και τον στρατηγό Γουίλσον ‒ ΄Επειτα από την πρόσφατη σφαγή του άοπλου πληθυσμού των Καλαβρύτων, απευθυνόμαστε σε εσάς ως συμμάχους να μας στείλετε οικονομική, υλική βοήθεια καθώς και όπλα και πυρομαχικά στις ομάδες μάχης, στις οποίες έχουν τελειώσει τα πυρομαχικά. Υπογραφή Κασσάνδρας, Μίχας και Ραμπάνης». (Κασσάνδρας είναι το αληθινό όνομα του συνταγματάρχη του ιππικού, του στρατιωτικού διοικητή του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο, του οποίου το ψευδώνυμο είναι Αλέξανδρος). Μπορεί να οριστεί μια νέα Τεχεράνη για να χειριστεί αυτή την αίτηση; Το σχόλιο του Foreign Office στο φάκελο «Ανώτερος ΒΑΣ στην Πελοπόννησο (Συνταγματάρχης Στήβενς) δείχνει συστηματικά εχθρικός απέναντι στον ΕΑΜ και υποθέτουμε ότι η τελευταία του πρόταση είναι σαρκαστική. Θα αναφερθούμε στην παράγραφο Α του κειμένου 5631 της 13ης Δεκεμβρίου και θα γίνει αναφορά της πρότασης «΄Ασκοπες στρατιωτικές επιθέσεις για τις οποίες λέει ότι ήταν η καταστροφή ορισμένων γεφυρών μεταξύ της γραμμής Πατρών-Κορίνθου. Αυτές οι προσπάθειες του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο για να συναγωνιστούν τους άθλους Κόρκουποτ-΄Αμος και Αίσωπος, κέντρισαν τους Γερμανούς οδηγώντας τους σε μια σειρά από ωμότητες που ο ΕΛΑΣ, αφού είχε ξεμείνει από πυρομαχικά, δεν είχε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει. ΄Ετσι επήλθε η καταστροφή των Καλαβρύτων με όλα τα αποτελέσματα τα οποία βοηθούν σε μια συστηματική προπαγάνδα κατά του ΕΛΑΣ και της ηγεσίας του».

       Ÿ Η Πελοπόννησος είναι χωρισμένη σε δύο ακραία στρατόπεδα: α) τα Τάγματα Ασφαλείας και β) τον ΕΛΑΣ, απ’ τα οποία κανένα δεν εκπροσωπεί απολύτως το γενικότερο τμήμα του πληθυσμού, και τα οποία τείνουν στην υπερβολή ακραίων πεποι­θήσεων. Το χάσμα μεταξύ τους είναι τεράστιο κι από όσο μπορώ να καταλάβω, αγεφύ­ρωτο. Το κόστος σε χάσιμο ζωών και περιουσιών των Ελλήνων είναι τρομακτικό και η γενική εκτροπή της Ελληνικής ενέργειας από τον αγώνα εναντίον των Γερμανών γι’ αυτήν την αλληλοκτόνο σύγκρουση, αποδεικνύε­ται ο καλύτερος «σύμμαχος» για τους Γερμα­νούς. Μιλώντας γενικότερα, ο ΕΛΑΣ είναι αντι-βρετανικός, τα Τάγματα Ασφαλείας φιλο-Βρετανικά. Μεταξύ των δύο αυτών άκρων βρίσκεται ένα φιλο-Βρετανικό μέτωπο Ελλήνων χωρίς αντιπροσώπευση. Αυτό το κεντρικό μέτωπο δέχεται σχεδόν μοιρολα­τρικά τον ΕΛΑΣ, τα Τάγματα Ασφαλείας και τους Γερμανούς, έχοντας εναποθέσει τυφλά τις ελπίδες του στον ερχομό των συμμαχικών στρατευμάτων, εν μέρει λόγω της γενικό­τερης ατολμίας που χαρακτηρίζει τους Πελοποννησίους και εν μέρει λόγω της φθοράς και του πόνου που έχει προκαλέσει η τριετής κατοχή τους από τους Γερμανούς.

       Ÿ Γραφείο Πολέμου 204/8898

       Δελτία εγγράφων και πληροφοριών εκδόθησαν από το Ελληνικό Τμήμα Πληροφοριών. Νο 10 Σφαγές στην Πελοπόννησο. Κάιρο Φεβρουάριος 1944. Μια κραυγή απόγνωσης και πόνου ακούγεται από την Ελλάδα, η οποία μετά την Βουλγαρική κατοχή, μεταβλήθηκε από το 1941 σε τόπο μαρτυρίων. Η Κρήτη, η Θεσσαλία, η ΄Ηπειρος και η Στερεά Ελλάδα, έχουν γίνει τεράστιοι τόποι ερειπίων κατά το 1943. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί έως τον περασμένο Σεπτέμβριο, και έκτοτε οι Γερμανοί μόνο, πραγματοποίησαν σε κάθε μεριά της χώρας κάθε ασχήμια, φωτιές και εκτελέσεις. Πολλές χιλιάδες των πολιτών της Ελλάδας, πέρα από τον Ισθμό, έχουν εγκαταλείψει τα κατεστραμμένα τους χωριά, μαζεύτηκαν στις μεγάλες πόλεις και την πρωτεύουσα, χωρίς ρούχα, άρρωστοι, πεινασμένοι και με τον τρόμο ζωγραφισμένο στα πρόσωπά τους. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών του 1943 η Πελοπόννησος προστέθηκε στον κατάλογο των κατεστραμμένων περιοχών. ΄Ετσι, δεν υπάρχει πλέον ούτε ένα μέρος της χώρας που να ξέφυγε από την καταστροφή. Η μοίρα της Πελοποννήσου ήταν ακόμα πιο τραγική. Οι Γερμανοί ξεπέρασαν τους εαυτούς τους με τη βιαιότητα και την εγκληματική οργή. Ο παράνομος Τύπος στην Ελλάδα περιγράφει όχι ανεκτές πολιτικές πεποιθήσεις, αλλά με την πιο ανατριχιαστική ακρίβεια, την εμπειρία των γεγονότων που είχαν αυτόπτες μάρτυρες οι οποίοι δραπέτευσαν μόνο από θαύμα. Ισχυρές Γερμανικές δυνάμεις εξοπλισμένες με όλα τα σύγχρονα πολεμικά μέσα, στάλθηκαν στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια του πρώτου δεκαπενθημέρου του Οκτωβρίου (1943) με αποστολή να τρομοκρατήσουν και να εξοντώσουν τους πληθυσμούς και να καταστρέψουν τους Δήμους και τα Χωριά. Η τραγωδία της Πελοποννήσου άρχισε στην Σπάρτη, όπου οι Γερμανοί στις 26 Νοεμβρίου, συνέλαβαν και εκτέλεσαν χωρίς δίκη 127 από τους κατοίκους της. Αυτά ήταν τα πρώτα αντίποινα για το θάνατο τεσσάρων Γερμανών κατά τη διάρκεια μιας μάχης με τους αντάρτες. Μετά τη Σπάρτη, ακολούθησε η Τρίπολη. Στην αρχή του Δεκεμβρίου (1943), ένας νέος Γερμανός Αξιωματικός, στάλθηκε στην Τρίπολη, ο οποίος, από τη στιγμή που ανέλαβε, διέταξε τους κατοίκους, με Δημόσιο Κήρυκα, να συγκεντρωθούν στην κεντρική πλατεία για να τους μιλήσει και να τους δώσει οδηγίες. Σύμφωνα με τις διαταγές του Αξιωματικού, ο Κήρυκας διαβεβαίωσε τους κατοίκους, ότι δεν είχαν τίποτε να φοβηθούν. Την ίδια ώρα ο Αξιωματικός φώναξε το Δήμαρχο της πόλης και τον διαβεβαίωσε, δίνοντας το λόγο της στρατιωτικής του τιμής, ότι οι κάτοικοι δεν θα διέτρεχαν κανένα κίνδυνο. Ο Δήμαρχος, πεισμένος από τις διαβε­βαιώσεις του Αξιωματικού, προέτρεψε τους κατοίκους να πάνε, όπως και έγινε και γέμισαν την κεντρική πλατεία. Ο Γερμανός Αξιωματικός μίλησε στους συγκεντρωμένους, διαβεβαιώ­νοντάς τους ότι οι Γερμανοί είναι φίλοι των Ελλήνων, και πριν τελειώσει το λόγο του πληροφόρησε το Δήμαρχο, ότι επιθυμούσε να επιστρατεύσει εργάτες από τους συγκεντρω­μένους ανθρώπους. Εν τω μεταξύ ολόκληρη η πλατεία ήταν περικυκλωμένη από Γερμανούς στρατιώτες. Ο Δήμαρχος ήρεμα και ευγενικά θύμισε στο Γερμανό Αξιωματικό το λόγο της «στρατιωτικής του τιμής» και αυτό είχε θετικό αποτέλεσμα. Ο Αξιωματικός τελείωσε την ομιλία του και διέταξε τη διάλυση της συγκέντρωσης και γυρνώντας προς το Δήμαρχο είπε: «Μια που δεν θέλετε να μας δώσετε τους εργάτες, θα τους βρούμε μόνοι μας». Πραγματικά μετά από λίγη ώρα, οι άντρες των Ες Ες πήγαν στις φυλακές της Τρίπολης, πήραν 25 κρατούμενους, τους πήγαν σε ένα μέρος που λέγεται Χαλασμένη Γέφυρα, έξω από την Τρίπολη και τους επέβαλαν να σπάνε πέτρες εκεί, χωρίς να είναι αυτή δουλειά της Κοινότητας. Μεταξύ τους ήταν κυβερνητικά στελέχη, τραπεζικοί υπάλληλοι και δύο καθηγητές από το Γυμνάσιο. Αυτή η δουλειά είχε ως επιστάτη το Δήμαρχο τον οποίο ακολούθησε και ο αδελφός του. Αυτή η κατάσταση συνεχίστηκε για μερικές ημέρες. Μετά ήρθαν τα νέα ότι ένας Γερμανός στρατιώτης σκοτώθηκε σε μια σύγκρουση. Ο Γερμανός Αξιωματικός, ο οποίος είχε έρθει με τετελεσμένες διαταγές, διέταξε την άμεση εκτέλεση όλων των ανδρών στην ομάδα εργασίας. Ο Δήμαρχος γλύτωσε το θάνατο, επειδή εκείνη την ημέρα έλειπε από την Τρίπολη, γιατί είχε πάει να φέρει τρόφιμα. ΄Ομως ο αδελφός του εκτελέστηκε, Κατά την ίδια περίοδο και για ασήμαντους λόγους, 50 κάτοικοι της Ανδρίτσας, κρεμάστηκαν από τα δέντρα και τα σώματά τους έμειναν κρεμασμένα για ολόκληρη την εβδομάδα. Η αποσύνθεση τα έκανε να δείχνουν φρικιαστικά και ήταν και πρησμένα. Τελικά επιτράπηκε η ταφή τους, η οποία έγινε από μια ομάδα εργάτες που στάλθηκαν από την Τρίπολη. Ο Γενικός Αξιωματικός ήθελε να περιγράψουν οι αυτόπτες μάρτυρες την τραγική μοίρα της Τρίπολης και της Ανδρίτσας στους κατοίκους της πρωτεύουσας.

       Στις 16-17 Οκτωβρίου 1943, κοντά στην Κερπινή των Καλαβρύτων, έλαβε χώρα μια μάχη μεταξύ ενός τάγματος Γερμανών και μιας ομάδας ανταρτών. Κατά τη διάρκεια της μάχης, οι Γερμανοί έπαθαν πραγματική καταστροφή. ΄Ενας γερμανικός λόχος από 105 άνδρες εκμηδενίστηκε κυριολεκτικά Συνελήφθησαν 78 αιχμάλωτοι. Μετά το γεγονός αυτό, οι Γερμανοί έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιό τους για ισοπέδωση των Καλαβρύτων, το οποίο εθεωρείτο ισχυρά Επαναστατικό – Αντιστασιακό Κέντρο.

       Στις 5 Δεκεμβρίου 1943 άρχισε η Επιχείρηση Καλάβρυτα. ΄Ενα ισχυρό γερμανικό τμήμα, έφτασε στη Ζαχλωρού (το χωριό που είναι κοντά στην ιστορική μονή του Μεγάλου Σπηλαίου). ΄Ολοι οι άντρες κάτοικοι στην ΄Ανω και Κάτω Ζαχλωρού, συνελήφθησαν, μεταφέρθησαν στο Βουραϊκό και εκτελέστηκαν εκεί. Πέντε από αυτούς ρίχτηκαν στο νερό και δραπέτευσαν. Το απόσπασμα, αφού έκαψε τα χωριά, προχώρησε προς τη Μονή του Μεγαλου Σπηλαίου. Συνέλαβε εκεί όλους τους μοναχούς μαζί με τους μαθητές τους, τους έφεραν στα βράχια κοντά στου Προφήτη Ηλία και τους πέταξαν κάτω από το γκρεμό. Μετά λεηλάτησαν το ιστορικό μοναστήρι. Αφού πήραν κάθε τι πολύτιμο, έβαλαν φωτιά στα κτήρια. Το μοναστήρι είχε κτιστεί, σύμφωνα με την παράδοση, κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα και είχε υποστεί έως τότε τρεις φωτιές. Το 1400, το 1660 και το 1932. Μετά την τελευταία φωτιά, ξανακτίστηκε με πανελλήνια συμβολή, είχε μια σπουδαία βιβλιοθήκη και πολλά πολύτιμα αντικείμενα.

       Την 8 Δεκεμβρίου 1943, οι Γερμανοί έφτασαν στους Ρωγούς, όπου βρήκαν τους περισσότερους κατοίκους στην εκκλησία. Οι Γερμανοί, αφού συγκέντρωσαν αυτούς που δεν ήταν στην εκκλησία, είπαν στις γυναίκες να πάνε στα σπίτια και να πάρουν ό,τι μπορούν και άρχισαν να εκτελούν τους άντρες, ανά έξι κάθε φορά. Στον περίβολο της εκκλησίας, ο παππάς που έκανε τη λειτουργία ρώτησε τους Γερμανούς γιατί σκοτώνουν αθώους χωρικούς. Οι Γερμανοί, ως απάντηση, τον τράβηξαν από το πλήθος και τον εκτέλεσαν και αυτόν. Μετά έβαλαν φωτιά στο χωριό.