7 Δεκεμβρίου 1943 - Η εκτέλεση των Γερμανών αιχμαλώτων

Οι νεκροί Γερμανοί αιχμάλωτοι κατα τον ενταφιασμό τους στο Νεκροταφείο της Αγίας Βαρβάρας στην Τρίπολη (23.12.1943) από τα Ντοκουμέν...

Οι νεκροί Γερμανοί αιχμάλωτοι κατα τον ενταφιασμό τους στο Νεκροταφείο της Αγίας Βαρβάρας στην Τρίπολη (23.12.1943)

από τα Ντοκουμέντα του Ιστορικού Αρχείου Κανελλόπουλου (Ι.Α.Κ.).

Τρίτη 7η Δεκεμβρίου 1943

Η εκτέλεση των αιχμαλώτων

🔺Επιχείρηση «Καλάβρυτα». Στην Επιχείρηση Καλάβρυτα (05-15.12.1943) έλαβε μέρος και το Ι/749 Jager Regiment με Επί κεφαλής τον Ταγματάρχη Hans Ebersberger, ο οποίος στις 08.12.1943 ανέλαβε την Διοίκηση της Επιχείρησης Καλάβρυτα. Η πορεία του Ι/749 Jager Regiment ήταν Αίγιο, Μελίσσια, Βάλτσα, Πλατανιώτισσα, Δούμενα, Ρωγοί, Κερπινή, Ζαχλωρού, Μέγα Σπήλαιο, Καλάβρυτα. Η γερμανική αυτή μονάδα έκαψε και εκτέλεσε τον ανδρικό πληθυσμό στα Μελίσσια, Ρωγούς, Κερπινή, Ζαχλωρού, Βραχνί, Σουβάρδο και Μέγα Σπήλαιο. Την πορεία αυτή ακολούθησε και ο Doenhert συνοδευόμενος από τους Δ. Παναγόπουλο (Γύφτο), Γεώργιο Μπαρτζή, Παναγιώτη Αποστολόπουλο, Antonio και 300 ΄Ελληνες γερμανοντυμένους αξιωματικούς και στρατιώτες. Η ομάδα των S.D. που παρακολουθούσε την πιστή εφαρμογή των διαταγών και των μέτρων ανταπόδοσης της Επιχείρησης Καλάβρυτα. Περισσότερες πληροφορίες για το τι συνέβη στα Καλάβρυτα δεν γνωρίζω. 

Ημέρα: 7/12, ΄Ωρα: 21.10, Από: 117 Μεραρχία Κυνηγών, Προς: Γενικό Στρατηγείο LXVIII Σώματος Στρατού. 

Ημερήσια αναφορά της 7.12.1943

1) Επιχείρηση «Καλάβρυτα»

Η Ομάδα Wolfinger έφθασε στις περιοχές Καλύβια – Καρούσι – Δεμέστιχα. 

Το Απόσπασμα Ebersberger στη Βιλιβίνα.

Το Απόσπασμα Gnass στα Μαζέϊκα.

Οι αντικειμενικοί σκοποί επετεύχθησαν χωρίς ισχυρή εχθρική αντίσταση. 

2) Επιχείρηση «Αττική» (“Athika”)

Τα εναπομείναντα τμήματα επέστρεψαν στις 04.00 χωρίς συμβάντα. 

3) Αντίποινα για την επίθεση των συμμοριών στην περιοχή Γυθείου-Αρεόπολης. Εκτέλεση 25 ομήρων στο Γύθειο. Πρόθεση για τις 8.12.1943:

Ο διασωθείς Γερμανός (Αλσατός)  από την εκτέλεση των Γερμανών αιχμαλώτων (7.12.43) Ροζέ Βαλτέρ, στην θέση Μύλος Γούλα (Κερπινή) Σεπτέβριος 1990, αφηγείται στον Δημ. Κανελλόπουλο την μάχη Ρωγών - Κερπινής στην οποία συμμετείχε.

🔺Συνέχιση της Επιχειρήσεως «Καλάβρυτα» σύμφωνα με το σχέδιο.

Διαταγή για το Απόσπασμα Kockert: να προωθηθεί από τα Καλύβια μέσω Φιλίων και Τσορωτών προς Μαζέικα, να ερευνήσει την (Ιερά) Μονή Αγίου Αθανασίου. Το 116 Απόσπασμα Αναγνωρίσεως καθ’ οδόν προς Μαζέικα. Επειδή η γέφυρα πάνω από τον ποταμό δεν είχε επισκευασθεί, η διάβαση του ποταμού υπήρξε εξαιρετικά δυσχερής, όπως επίσης και η απότομη ανάβαση στη Μονή Αγίου Αθανασίου. Η Μονή βρέθηκε ολοσχερώς πυρπολημένη. Λέγεται ότι τα Φίλια είναι ημικατεστραμμένα από τους Ιταλούς. Ο πληθυσμός μας υποδέχθηκε με υψωμένα χέρια. Τα Μαζέϊκα προσεγγίστηκαν στις 16.00, ταυτόχρονα με το Απόσπασμα Αναγνωρίσεως. Το μεγαλύτερο μέρος του ανδρικού πληθυσμού είχε διαφύγει. Σε όλες τις οικίες κρέμονταν λευκές πετσέτες ως ένδειξη παράδοσης. Ο πληθυσμός κατέθεσε ότι στα Μαζέϊκα 78 Γερμανοί στρατιώτες κρατούνται αιχμάλωτοι, υπό ασθενή φρούρηση, επί 4 εβδομάδες και ότι, προ δύο ημερών, αναχώρησαν με κατεύθυνση την οροσειρά του Χελμού. Κατά την ίδια ημέρα που φθάσαμε στα Μαζέϊκα οι Γερμανοί αιχμάλωτοι λέγεται πως εθεάθησαν στο Μάζι, 6 χλμ. βορειοδυτικά των Μαζέϊκων, μαζί με φρουρά 25 ανδρών. ΄Ενας Γερμανός αιχμάλωτος που έπασχε από ελονοσία είχε ξεχασθεί από τους αντάρτες και βρέθηκε από εμάς. Επιβεβαίωσε ότι μεταξύ των αιχμαλώτων ήταν και ο Λοχαγός Schober. Ο ΄Ιλαρχος Gnass αποφάσισε να ξεκινήσει, από τη νύκτα ακόμη, η αναζήτηση των Γερμανών αιχμαλώτων. Καθώς το Απόσπασμα Αναγνωρίσεως, σύμφωνα με τις διαταγές, έπρεπε να πραγματοποιήσει στις 8/12 τον αποκλεισμό της ορεινής διαβάσεως 10 χλμ. βορειοδυτικά των Μαζέϊκων, τη διαταγή εκτελέσεως καταδρομικής επιχειρήσεως για την κατάληψη του Μαζίου έλαβε το Απόσπασμα Kockert. 

117 Μεραρχία Κυνηγών Στρατηγείο Μεραρχίας, 7.12.1943
Τμήμα Ia, Υπ’ Αριθ. 261/43
Απόρρητο Διοικήσεως Απεστάλησαν: 7 Αντίτυπα
5ο Αντίτυπο
Διαταγή για την Επιχείρηση “Stiglitz”
1) Πιθανή υποχώρηση του εχθρού προ των Αποσπασμάτων Gnass και Ebersberger προς τα ανατολικά στην περιοχή κοντά στην κοιλάδα του Φενεού.
2) Το Απόσπασμα Glitz (Επί κεφαλής Σμήναρχος Glitz, Επιτελείο 22ου Συντάγματος Αεροπορικών Καταδρομών, ΙΙΙ/22 Τάγμα Αεροπορικών Καταδρομών) κωλύεται. Αναχώρησαν στις 9.12.43 το πρωί από την Κόρινθο. Περαιτέρω προώθηση συμμοριτικών ομάδων προς τα ανατολικά.
3) Για το λόγο αυτό:
α. Αιφνιδιαστική επίθεση μηχανοκίνητων δυνάμεων στις 9/12 μέσω Νεμέας προς κατάληψη της Καστανιάς με ταυτόχρονη εκκαθάριση των περιοχών στην κατεύθυνση προελάσεως.
β. Εκδίωξη ισχυρών μάχιμων ομάδων από την Καστανιά.
(αα) Προς βορρά, με σκοπό την κατάληψη της περιοχής του Φενεού και της Μονής Αγίου Γεωργίου και εκκαθάριση της περιοχής Καστανιάς – Στενού – Μονής – Αγίου Γεωργίου – Φονιά – Μοσιάς και
(ββ) προς νοτιοδυτικά προς κατάληψη της περιοχής του Ματιού.
γ. Εκτέλεση επιθετικής αναγνωρίσεως από Φενεό προς Ζαρούχλα προς αποκλεισμό της οδού Καλαβρύτων, Ζαρούχλας, Φενεού και από Μάτι προς Κώμη και βόρεια αυτών προς αποκλεισμό των οδών που οδηγούν από Παγκράτι και Αχούρια προς Μάτι.
4) Διάρκεια της επιχειρήσεως μέχρι την είσοδο στην Κόρινθο περίπου 6 ημέρες.
5) Εφοδιασμός. Πρέπει να μεταφερθούν: α. ΄Ενας εξοπλισμός μάχης και πολεμοφόδια. β. Τροφή για τέσσερις ημέρες και μερίδα βραστού αυγού. Κατά τα λοιπά, η διατροφή πρέπει, σε μεγάλο βαθμό, να εξασφαλιστεί από την περιοχή. γ. Καύσιμα για τις διαδρομές Κόρινθος – Καστανιά και επιστροφή.
6) Αναφορές. Πρέπει να αναφέρονται: α. ΄Εναρξη της επιχειρήσεως. β. Μετά την άφιξη στην Καστανιά κάθε πέντε ώρες. γ. Ιδιαίτερα συμβάντα πάραυτα. δ. Πέρας της επιχειρήσεως. Τακτικές αναφορές πρέπει να δίδονται μετά από παύσεις (πρόκειται να εκδοθούν από το Τμήμα Πληροφοριών της 117 Μεραρχίας Κυνηγών). Παραλαβή τηλεγραφικών υποδειγμάτων στο Τμήμα Πληροφοριών της 117 Μεραρχίας Κυνηγών.
von Le Suire

🔺Διαταγή για τη Μάχιμη Ομάδα Kockert (φωτο): να προωθηθεί από τα Καλύβια μέσω Φιλίων και Τσορωτών προς Μαζέικα, να ερευνήσει την (Ιερά) Μονή Αγίου Αθανασίου. Η Α.Α. 116 Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως καθ’ οδόν προς Μαζέϊκα. Επειδή η γέφυρα πάνω από τον ποταμό δεν είχε επισκευασθεί, η διάβαση του ποταμού υπήρξε εξαιρετικά δυσχερής, όπως επίσης και η απότομη ανάβαση στη Μονή Αγίου Αθανασίου. Η Μονή βρέθηκε ολοσχερώς πυρπολημένη. Λέγεται ότι τα Φίλια είναι ημικατεστραμμένα από τους Ιταλούς. Ο πληθυσμός μας υποδέχθηκε με υψωμένα χέρια. Τα Μαζέϊκα προσεγγίστηκαν στις 16.00, ταυτόχρονα με την Α. Α. Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως. Το μεγαλύτερο μέρος του ανδρικού πληθυσμού είχε διαφύγει. Σε όλες τις οικίες κρέμονταν λευκές πετσέτες ως ένδειξη παράδοσης. Ο πληθυσμός κατέθεσε ότι στα Μαζέϊκα 78 Γερμανοί στρατιώτες κρατούνται αιχμάλωτοι, υπό ασθενή φρούρηση, επί 4 εβδομάδες και ότι, προ δύο ημερών, αναχώρησαν με κατεύθυνση την οροσειρά του Χελμού. Κατά την ίδια ημέρα που φθάσαμε στα Μαζέϊκα οι Γερμανοί αιχμάλωτοι λέγεται πως εθεάσθησαν στο Μάζι, 6 χλμ. βορειοδυτικά των Μαζέϊκων, μαζί με φρουρά 25 ανδρών. ΄Ενας Γερμανός αιχμάλωτος που έπασχε από ελονοσία είχε ξεχασθεί από τους αντάρτες στα Μαζέϊκα και βρέθηκε από εμάς. Επιβεβαίωσε ότι μεταξύ των αιχμαλώτων ήταν και ο Λοχαγός Schober. Ο ΄Ιλαρχος Gnass αποφάσισε να ξεκινήσει, από τη νύκτα ακόμη, η αναζήτηση των Γερμανών αιχμαλώτων. Καθώς η Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως, σύμφωνα με τις διαταγές, έπρεπε να πραγματοποιήσει στις 8.12.1943 τον αποκλεισμό της ορεινής διαβάσεως 10 χλμ. βορειοδυτικά των Μαζέϊκων, τη διαταγή εκτελέσεως καταδρομικής επιχειρήσεως για την κατάληψη του Μαζίου έλαβε η Μάχιμη Ομάδα Kockert. Συνέχιση των οδικών έργων με τέτοιον τρόπο, ώστε στις 11.00 η οδός ως τη γέφυρα στην καμπύλη του ποταμού να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πάλι από όλα τα οχήματα του Τμήματος. Η Ομάδα Προελάσεως Kockert ξεκίνησε στις 08.00 για τα Μαζέϊκα περνώντας από τη Μονή (Αγίου) Αθανασίου, από τα Φίλια και τα Τσορωτά. Η Μονή (Αγίου) Αθανασίου καταστράφηκε από τους Ιταλούς. Το Τμήμα Αναγνωρίσεως ξεκίνησε στις 09.30 και κινήθηκε στην οδό προς Μαζέϊκα. Διαπεραίωση από τη γέφυρα του ποταμού Αροάνιου στις 14.40. Η οδός από τη γέφυρα ως τα Μαζέϊκα είχε επίσης αχρηστευθεί από ανατινάξεις και πολλά οδοφράγματα, τα οποία όμως απομακρύνθηκαν αυτοβούλως από τον τοπικό πληθυσμό, ώστε το τμήμα να φθάσει στις 16.45 στα Μαζέϊκα χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Περίπου στις 17.00 η Ομάδα Προελάσεως Kockert έφθασε στα Μαζέϊκα. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των Μαζέϊκων βρισκόταν εκεί. Από τις ανακρίσεις μπορεί να εξαχθεί ότι η είσοδος των γερμανικών στρατευμάτων χαιρετίσθηκε ως απελευθέρωση από το ζυγό των συμμοριών. Οι μαρτυρίες ήταν ακριβείς και αποκάλυψαν ότι οι άνδρες των 1/749 και 5/749 Λόχων Κυνηγών συμπεριλαμβανομένου του Λοχαγού Schober βρίσκονταν στα Μαζέϊκα επί τέσσερις εβδομάδες και, στις 6.12.1943, αφού έγινε γνωστό στις συμμορίες ότι προελαύνουν γερμανικά στρατεύματα, μεταφέρθηκαν στο Μάξι. Τον Δεκανέα Fiedler του 5/749 Λόχου Κυνηγών έκρυψε ο Δήμαρχος, που ήταν και γιατρός του χωριού, και τον παρέδωσε με την είσοδο του Τμήματος. Παρέδωσε επίσης και μία επιστολή του Λοχαγού Schober. Από τις μαρτυρίες του πληθυσμού μπορεί να εξαχθεί περαιτέρω ότι η οδός Μαζέϊκων – Καλαβρύτων είναι επίσης αποκλεισμένη και έχει εν μέρει ανατιναχθεί. Ο κοινοτάρχης των Μαζέϊκων παρακινήθηκε ήδη τη νύχτα της 7 προς 8.12.43 να συγκεντρώσει τον πληθυσμό των Μαζέϊκων και όλων των χωριών που βρίσκονται κατά μήκος της οδού και να επισκευάσει την οδό. Η νύχτα της 7 προς 8.12.43 παρήλθε χωρίς ιδιαίτερα συμβάντα. 

Οι Γερμανοί αιχμάλωτοι στον Πριόλιθο, καθ οδόν προς Μαζέικα Φωτογραφία από το αρχείο Φίλιππα Σαρδελιάνου, προέλευση από το αρχείο του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Καλαβρύτων

🔺Κάτοικοι των Μαζέϊκων με Επί κεφαλής τον πρόεδρο της κοινότητας Γεώργιο Καρκούλια υποδέχονται στην είσοδο της κωμόπολης τον προελαύνοντα προς Μαζέϊκα Γερμανικό Στρατό της ΑΑ/116 Μάχιμης Μονάδας Αναγνωρίσεως Gnass. Οι Γερμανοί φωνάζουν την λέξη «Μάζι-Μάζι» (την περιοχή) και ζητούν από τον Πρόεδρο Καρκούλια τρεις οδηγούς για να οδηγήσουν τις ομάδες τους προς το συνοικισμό Μάζι όπου έχουν πληροφορίες ότι έχουν μεταφερθεί οι Γερμανοί αιχμάλωτοι. Στα περισσότερα μπαλκόνια έχουν αναρτηθεί λευκά σεντόνια. 

🔺Μαγείρου Γερμανογκρέμι. Οι 81 Γερμανοί αιχμάλωτοι της μάχης Ρωγών-Κερπινής με την παρουσία των ΄Αγγλων συνδέσμων της SOE 133 ΄Αντονυ ΄Αντριους και Μακ Μάλεν εκτελούνται υπό την εκτελεστική ομάδα του 9ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Αρκαδίας (Χρήστος Στασινόπουλος). Από την εκτέλεση διασώζονται πέντε αιχμάλωτοι εκ των οποίων οι τρεις εκτελούνται στον Ξυρόγκαμπο από Δημήτρη Βουρτάνη και ΄Ελατο και οι υπόλοιποι δύο Ντόνερ και Βαλτέρ διασώζωνται και ενώνονται με την ΑΑ 116 Μάχιμη Ομάδα Αναγνωρίσεως Gnass. 

🔺Υψώματα Ρωγών-Κερπινής. Ομάδα από 50 γυναίκες και άνδρες από τους Ρωγούς και την Κερπινή με Επί κεφαλής τον Πρόεδρο των Ρωγών Θεοφανόπουλο μεταβαίνουν στα υψώματα άμυνας του Ανεξάρτητου Τάγματος Καλαβρύτων και απαιτούν από τον Καπετάν Χελμό (Κωτσάκης Γκίκας) να εγκαταλείψει ο ΕΛΑΣ τον χώρο αμύνης. Ο καπετάν Χελμός με δυσφορία υπακούει και μέσω Κερπινής-Ακράτας διοχετεύει την ομάδα τους προς τη Νεμέα. 

🔺Τρίτη 7 Δεκεμβρίου 1943 απόγευμα (17.00) φθάνουν στην Κλειτορία (Μαζέϊκα). Μερικές άστοχες και δουλικές προσπάθειες του κοινοτάρχη και κατοίκων της κωμόπολης (γιατρού Γ. Καρκούλια, προέδρου Μαζέϊκων, Φ. Κατσίνη, Γκλαβά κ.λπ.) να εξευμενίσουν τους κατακτητές προϋπαντίζοντάς τους με λευκές σημαίες (λευκά σεντόνια στα μπαλκόνια των σπιτιών, γλυκίσματα και ποτά) απέβησαν άκαρπες καθόσον οι ναζί ενατενίζοντάς τους σκωπτικά και με βλέμμα οχιάς, παγεροί και θηριώδεις, πέρασαν και κατέκλυσαν την πλατεία Κλειτορίας και άρχισαν να κλωτσάνε τις πόρτες για να εγκατασταθούν με οχήματα δίκυκλα μεταγωγικά πυροβόλα. Οι άγριοι μποτοφόροι φασίστες κυριαρχούσαν παντού. Τα πάντα δε εσκίαζε η φοβέρα, ο φόβος, η αγωνία. Με την άφιξή τους αμέσως ζήτησαν να πληροφορηθούν που είναι το παραθεριστικό χωριό «ΜΑΖΙ». Προφανώς γνώριζαν καλά ότι την προηγούμενη ημέρα Κυριακή 05.12.1943 είχαν οι αντάρτες οδηγήσει τους 85 αιχμαλώτους – Γερμανούς στο χωριό Πλανητέρου και τις πρωινές ώρες της Τρίτης 7.12.1943. Στο σπίτι του Ελληνοαμερικανού Μπράουν ή Βγενόπουλου διέμενε Αγγλική αποστολή υπό τον Ταγματάρχη ΄Αντριους.

απόκρημνες πλευρές του Χελμού Ανατολικά του Μαζίου στη θέση Μαγέρου 

 Το απόγευμα 7.12.1943 και την ώρα (17.00) που οι Γερμανοί έμπαιναν στα Μαζέϊκα η πενταμελής φρουρά των ΄Αγγλων μαζί με τη φρουρά των αιχμαλώτων τους οδήγησαν στις απόκρημνες πλευρές του Χελμού Ανατολικά του Μαζίου στη θέση Μαγέρου όπου τους εκτέλεσαν δια τουφεκισμού. Καθ’ οδόν εστασίασαν οι αιχμάλωτοι και κυρίως ο πληθωρικός λοχαγός Σόμπερ. Λέγεται μετ’ επιτάσεως ότι την εντολή εκτέλεσης έδωσε η Αγγλική αποστολή. Περί ώρα 11.30 βραδινή της 07.12.1943 ανεχώρησε ένας λόχος της Α.Α. 116 μάχιμης μονάδας Αναγνώρισης της Βέρμαχτ, με αρκετά μεταγωγικό οπλισμό και πυροβόλα για το Μάζι έχοντας οδηγούς τρεις ντόπιους (Αποστολόπουλος – Σμυρνής – Καραθάνος) στους οποίους είπαν καθ’ οδόν να μην αναφέρουν την λέξη ΜΑΖΙ. Η διαδρομή ήταν λίαν ανώμαλη και δύσβατη περισσότερο δε που είχε κατεβάσει ο Χείμαρρος «Κλεισούρα». Κατά χρονικά διαστήματα η σε τρία τμήματα χωρισμένη φάλαγγα σταμάταγε για ανάπαυση. Στις 3.30 έφθασαν στον Πλανητέρου όπου και παρέμειναν αρκετό χρονικό διάστημα. Τέλος το πρωί της Τετάρτης 08.12.1943 η κουστωδία έφτασε στο Μάζι. 

Το πανδαιμόνιο θορύβων ποδοβολητών και μεγάλης βρονταριάς, ξύπνησε τους πολλούς κοιμωμένους μακαρίως που οι περισσότεροι –συμβάλλοντος και του τοπίου‒ μόλις κατάφεραν να ξεφύγουν από τον κλοιό των ακροβολισθέντων Ναζί, καθώς βέβαια και η Αγγλική αποστολή. Συνέλαβαν τρεις άνδρες δύο από το χωριό Πλανητέρο και τον αντάρτη Κωστάκη. 

Τους έδειραν αλύπητα, τους έδεσαν στα Πλατάνια, τον δε Κωστάκη τον μαχαίρωσαν στο πρόσωπο. Τα γυναικόπαιδα συγκέντρωσαν στο αλώνι του Παπαγεωργίου (300 περίπου άτομα) τα οποία έθεσαν υπό φρούρηση. Μια γερμανική ομάδα με άλλο ντόπιο οδηγό κατευθύνθηκαν προς τις Ανατολικές πλευρές του Χελμού προφανώς σε αναζήτηση ανταρτών και των αιχμαλώτων αλλά η προσπάθεια απέβηκε άκαρπη. Ακολούθησαν οι εμπρηστικές βολές πυρπολισμού των οικημάτων, πυρά διάφορα παντού φωτιά, χαλασμός, πάταγος από τα σπίτια που γκρεμίζονταν, καπνός που κάλυψε ασφυκτικά την ατμόσφαιρα, ο τρόμος στο αποκορύφωμα. ΄Εφηβος τότε, βρέθηκα την τραγική εκείνη ημέρα Τρίτη 07.12.1943 στην Κλειτορία. Στη Μουργιά της Κοκόνας άκουσα Γερμανούς να ομιλούν Ελληνικά να ζητούνται και να δίνονται πληροφορίες για το Μάζι. Είχα πιστέψει κι εγώ τους ταγούς της Κωμόπολης ότι δεν υπήρχε κίνδυνος από τα ναζιστικά στρατεύματα «και θα γλυτώναμε το χωριό». 

Τα όσα πολλά άτοπα, λυπηρά, τραγικά και επικίνδυνα, εν πολλοίς προδοτικά, διαπίστωσα στην πλατεία των Μαζέϊκων, με ανάγκασαν περί ώρα 11η βράδυ να αναχωρήσω για το Μάζι από τον δρόμο Αρπουνέικο-Κάμπο-Κιαμάρα-Πλανητέρου Μάζι. 

΄Εφτασα βαθιά νύχτα στο Μάζι (πρωινές ώρες της Τετάρτης 08.12.1943) και κατέφυγα στο κατώγι του πρώτου σπιτιού όπου σαν παιδί κοιμήθηκα μακαρίως. Το πανδαιμόνιο της άφιξης των ναζί που έφτασαν πρωί-πρωί (08.12.1943) με ξύπνησαν, παράλληλα δε άκουσα τις μπότες να φτάνουν προς εμέ και με μια κλωτσιά άνοιξαν την πόρτα. Κρύφτηκα πίσω από την στίβα ξύλων και δεν έγινα αντιληπτός. Αργότερα δε με πολλή προσοχή έφτασα σούρνοντας στο λαγκάδι βρύσης Καλπάκι και κρύφτηκα. ΄Εζησα τα φρικτά γεγονότα της ημέρας, την αντάρα, τη φωτιά, τους καπνούς. Οδήγησαν ανά δύο τους τέσσερις άνδρες στο χείλος της μάντρας (πέντε μέτρα από εμέ) βλέποντας ελάχιστα τη θωριά τους δύο πυροβολισμοί ακούστηκαν μια άναρθρη κραυγή πόνου και έπεφταν κάτω με γδούπο σαν τσουβάλια οι σωροί τους. Τέλος, οδήγησαν προς εκτέλεση και τον Ηρακλή Μητρόπουλο, οδηγό από το Μάζι. 

Αλλά καθώς τον έστησαν στην άκρη της μάνδρας πήδησε κάτω, πάτησε στα πτώματα και παρότι έπεσαν καταιγιστικά πυρά και ακούστηκαν κραυγές ΑΛΤ-ΑΛΤ, γλύτωσε και απέδειξε περίτρανα ότι το θάρρος σώζει. Στη συνέχεια, μετά τον όλεθρο, άκουσα τα ποδοβολητά προς την αναχώρηση επί αρκετή ώρα και μόλις ακούγοντάς τα αχνά και αντελήφθηκα τους συμπατριώτες να κυκλοφορούν βγήκα πτώμα από την κρύπτη μου. Εκείνη τη στιγμή (11.00 της 08.12.1943) έφτασε ένας Γερμανός αιχμάλωτος αιματωμένος, που προφανώς ξέφυγε από την εκτέλεση, αντιλήφθηκε ότι κάπου κοντά ήσαν οι Ναζί, πήγε στο βράχο και φώναξε δυνατά. Οι άλλοι τρεις αιχμάλωτοι που διασώθηκαν από τη δολοφονία, δολοφονήθηκαν από ντόπιους αντάρτες. Ο δεύτερος διασωθείς αιχμάλωτος ενσωματώθηκε με τους Γερμανούς το πρωί (08.00 της 08.12.1943) στο Βράχο κοντά στην Γλάστρα Μαζέϊκων. ΄

Αστεγοι πλέον με θλίψη και πόνο βλέποντας τα καπνίζοντα ερείπια και την πένθιμη εικόνα της ερήμωσης καθώς και τις νεκρές σωρούς των τεσσάρων εκτελεσθέντων, τρυπώσαμε κάποιοι στο ξωκλήσι του Αη-Λιά και υπό το αχνό φως ενός αποκεριού και μοιράζοντας λίγο ψωμί και κάποιο τσιγάρο κλάψαμε τη μοίρα μας σε ολονύκτια συζήτηση. ΄Εφτασαν εκεί και δύο ντόπιοι αντάρτες που συμμετείχαν στην εκτέλεση των αιχμαλώτων (Ασημακόπουλος – Ανδρούτσος) που τότε και σε ανύποπτο χρόνο μίλησαν, πώς, πού και πότε, έγινε η εκτέλεση των αιχμαλώτων του Μαγείρου (17.00 της 07.12.1943 επί παρουσία ΄Αγγλων συνδέσμων). Ασκήθηκε κριτική δια την φυγή του αιχμαλώτου που διέφυγε καθώς και γιατί δεν είχαν τοποθετηθεί σκοποί. Εδόθη απάντηση ότι δεν γνώριζαν την άφιξη των Γερμανών στην Κλειτορία και σε περίπτωση που θα έφταναν δεν ανέμεναν ολονυκτίς να έρχονταν στο Μάζι που εθεωρείτο απόρθητο. Την επομένη (Πέμπτη 09.12.1943) ακολούθησε θρήνος και οδύνη καθόσον οι συγγενείς των δύο εκτελεσθέντων από το Πλανητέρου παρέλαβαν τις σωρούς τους. 

Οι Γερμανοί αιχμάλωτοι στο Καρνέσι καθ οδόν προς Μαζέικα (29.10.43) φώτο από το Αρχείο του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Καλαβρύτων

Τα όσα παραπάνω επιγραμματικά εκθέτω αποτελούν οδυνηρά βιώματα μιας βδομάδας παθών τα οποία έζησα εγώ ο ίδιος ‒και άλλοι βέβαια‒ στιγμή προς στιγμή και έχουν μείνει ανεξίτηλα τα σημάδια στην ψυχή μου. ΄Αλλα τα γνωρίζω μερικά πολύ καλά από τις τότε διηγήσεις σε ανύποπτο χρόνο. Εν κατακλείδι οι αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν το βράδυ της Τρίτης 7 Δεκεμβρίου 1943. Το Μάζι κάηκε στις 08.12.1943 καθόσον αυτά είναι γεγονότα πραγματικά. ΄Αλλωστε που θα είχαν φυλακίσει τους αιχμαλώτους και πώς θα πυροβολούσαν για την εκτέλεσή τους και δε θα το αντιλαμβάνονταν οι Ναζί; Ο αιχμάλωτος πράγματι διέφυγε καθόσον τον είδα προσωπικά (άλλωστε φυσιογνωμικά ήταν γνωστός από την 40 ημερών διαμονή του στα Μαζέϊκα) που κυκλοφορούσε ελεύθερα ανάμεσά μας. Σκοποί δεν υπήρχαν στο βράχο γιατί εγώ πέρασα νύχτα χωρίς ενόχληση. Επιπλέον είναι ανυπόστατο ότι παραπλάνησαν τους ανύπαρκτους σκοπούς καθόσον από το βράχο αγναντεύοντας υπάρχει ορατότητα χιλιόμετρα κι έτσι ούτε τον πλέον βλάκα δεν θα παραπλανούσαν γιατί η μεγάλη ναζιστική φάλαγγα ήταν λίαν κατάδηλη. 

Σκοποί δεν τοποθετήθκαν ούτε στο Πλανητέρου κατοικημένο χωριό και παραλίγο να συλλάβουν αιχμάλωτους 30 άτομα μαζί με αντάρτες στο σχολείο. Λίαν γνωστοί ήσαν οι τέσσεροι εκτελεσθέντες στο Μάζι από του Ναζί, δηλ. δύο από το Πλανητέρου, 1 από το Φενεό σύνδεσμος, που και οι τρεις συνελήφθησαν καθ’ οδόν από το Πλανητέρου προς Μάζι και ο 4ος αντάρτης Κωστάκης, που τον συνέλαβαν στο πάνω μέρος του Μάζι καθώς γύριζε από την εκτέλεση των αιχμαλώτων που συμμετείχε. Εκθέτω τα παραπάνω χωρίς διάθεση αντιπαλότητας και φρονώ ότι είναι ανεπίτρεπτο να προσάπτουμε ψόγο και υστεροβουλία στον Αλβανό Ροζέ Βαλτέρ διασωθέντα αιχμάλωτο ότι είναι ένας προπαγανδιστής που προσπαθεί να διαστρεβλώσει την αλήθεια, σήμερα που τα πάντα έχουν ξεχαστεί. Επίσης είναι άτοπο το να απαξιώνει κανείς τις πληροφορίες του ζωντανού σήμερα οδηγού των ναζί από Κλειτορία προς Μάζι. 

🔺 Οι συλληφθέντες υπό του ΕΛΑΣ, κατά την μάχη της Κερπινής, ογδόντα πέντε (85) αιχμάλωτοι γερμανοί στρατιώτες παρέμειναν εις Κλειτορία 40 περίπου ημέρες (28/10-5/12/1943) φυλασσόμενοι στο σπίτι του Λουκόπουλου [1]. Στους γερμανούς αιχμαλώτους προσφέρετο υπό των Κλειτορίων τροφή ως και ρουχισμός, ή εφιλοξενούντο όταν αι συνθήκαι το επέτρεπον στα σπίτια των Μαζιωτών (Κλειτορίων). Μεταξύ των γερμανών αιχμαλώτων συμπεριλαμβάνοντο και γερμανοί αξιωματικοί. Οι αιχμάλωτοι ήσαν διαφόρων εθνικοτήτων, όπως Γερμανοί, Αυστριακοί, Αλσατοί κ.λπ. Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους, τους αιχμαλώτους επισκέφθηκαν δύο φορές δύο Ερυθροσταυρίτισσες (10-20.11.1943). Οι γερμανοί αιχμάλωτοι μετεφέρθησαν από Μαζέικα εις συνοικισμόν Μάζι την Τρίτη 07.12.1943 ύστερα από παραμονή μιας ημέρας στο Πλανητέρου (06.12.1943) υπό του ΕΛΑΣ. Την 7η Δεκεμβρίου 1943 οι αντάρτες πληροφορούμενοι ότι καταφθάνει εκ Τριπόλεως Γερμανικός Στρατός, μεταφέρουν τους αιχμαλώτους στην απόκρυμνη τοποθεσία «Μαγείρου» και τους εκτελούν. [Οι γερμανοί αιχμάλωτοι μετεφέρθησαν από Κλειτορία εις Μάζι υπό των Κυριάκου Κόλλια (Φίλια), Γουρζελαίους-Αποστολοπουλαίους, αδελφοί Ιωαν. Αποστολοπούλου πλην Σωτηρίου, Ιωάν. Χαμακιώτη κ.λπ.). 

Φρούραρχος Κλειτορίας την εποχή εκείνη ήτο ο απόστρατος λοχαγός Πυροβολικού του Ελληνικού Στρατού Σωτ. Θεοδωρακόπουλος (Κριαράς). Ο γερμανικός στρατός [Α.Α. 116 Μάχιμη μονάδα Αναγνωρίσεων] έφτασε από Τρίπολιν στα Μαζέϊκα τις απογευματινές ώρες της Τρίτης 07 Δεκεμβρίου 1943. Περί ώρα 20.00 της αυτής ημέρας (17.00 – 07.12.1943) ο Πρόεδρος της Κοινότητας Μαζέϊκων ιατρός Γεώργιος Καρκούλιας (γερμανόφιλος) και ο συμβολαιογράφος Φωκίων Κατσίνης έστειλαν και με ειδοποίησαν να κατεβώ στην πλατεία του χωριού να τους συναντήσω. Πράγματι ανταποκρίθηκα στο κάλεσμα του Προέδρου να μεταβώ προς συνάντησή του, όπου ήταν μαζί με τους συγχωριανούς μου Δημήτριο Σμυρνή και Ευστάθιο Αντωνόπουλο (Καραθάνο). Αμέσως μας οδήγησε στο Ξενοδοχείο του Φώτη Χρόνη, μας παρουσίασε τον Γερμανό Αξιωματικό, μάλλον Διοικητή, μας συνέστησε μέσω διερμηνέα και μας έδωσε την εντολή να τεθούμε στη διάθεση των Γερμανών και να οδηγήσουμε τους Γερμανούς στο συνοικισμό Μάζι. Είναι εντολή, μας είπε, και αυτό το επιβάλλει το συμφέρον του χωριού, για να σωθεί το χωριό, όπως χαρακτηριστικά μας είπε. Ανταποκριθήκαμε και οι τρεις και αμέσως οδηγηθήκαμε σε ένα δωμάτιο του Ξενοδοχείου Χρόνη όπου απαντήσαμε μια ομάδα γερμανών αξιωματικών οι οποίοι σημείωναν σε χάρτη την πορεία προς Πλανητέρου και τα περάσματα προς Μάζι. Η Γερμανική Διοίκηση είχε εγκατασταθεί στο Ξενοδοχείο Φώτη Χρόνη. ΄

Ηταν ανάμεσα στους γερμανούς και γερμανοντυμένοι που μιλούσαν άπταιστα ελληνικά και μάλλον ήταν ΄Ελληνες. Μετά τις πληροφορίες που δώσαμε (Αποστολόπουλος – Σμυρνής – Καραθάνος) οδηγηθήκαμε στο σπίτι του ιερέως Αριστοτέλους Μανθοπούλου (παπα-Τέλης) όπου παραμείναμε φρουρούμενοι μέχρι την 01.00 ώρα της επομένης (08.12.1943). Την 01.00 ώρα της Τετάρτης 08.12.1943 μας παρέλαβαν οι Γερμανοί προκειμένου να τους οδηγήσουμε στο Μάζι.

Οι Γερμανοί, μάλλον καταδρομείς, με οπλισμό, φακούς και ασυρμάτους, χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες (λόχους) των 300 περίπου ανδρών κάθε ομάδα. Επί κεφαλής κάθε ομάδας ήταν γερμανός αξιωματικός με χάρτη στο χέρι, υπαξιωματικοί και γυμνασμένοι στρατιώτες. Ο Δημήτρης Σμυρνής τέθηκε στην πρώτη ομάδα, εγώ στην δεύτερη και ο Στάθης Καραθάνος στην τρίτη. Δίπλα μας ήταν ένας ασυρματιστής. Καθ’ οδόν μας είχαν απαγορεύσει να μιλάμε ελληνικά και να προφέρουμε την λέξη «Μάζι». Επροχωρούσαμε νύχτα και κάθε λίγο με ρωτούσαν που ακριβώς ευρισκόμεθα με νοήματα ή ελληνικά. 

Καλαβρυτινοί αντάρτες στην Κούτελη Καλαβρύτων (καλοκαίρι 1943)
(Ανδρέας Παυλόπουλος, Ανδρέας Παπανδρέου, Τάκης Κατσικόπουλος, Γκολφίνος Γκολφινόπουλος και ο "Ψηλορείτης")

🔺Την πορεία των Γερμανών αιχμαλώτων προς το θάνατο, περιέγραψε στο συγγραφέα, ο διασωθείς Αλσατός Roger Walter, ως εξής: «Φύγαμε από τα Μαζέϊκα και φθάσαμε το βράδυ σ’ ένα χωριό (Πλανητέρου). Φύγαμε από το χωριό σε μικρές ομάδες από ένα μονοπάτι. Η τελευταία ομάδα ήταν Αλσατοί. Σταματήσαμε πολλές φορές, στη διάρκεια της πορείας. Φτάσαμε μέσα στα βουνά, σ’ ένα μεγάλο ξέφωτο. Είδα πως έδεσαν τους Γερμανούς με συρματόσχοινα ανά τέσσερις. Ξαφνιασμένος, ρώτησα τον αρχηγό της φρουράς, γιατί τους έδεσαν και μου απάντησε πολύ ευγενικά, ότι θα κοιμόμασταν εδώ και ότι τους έδεσαν από φόβο μην ξεφύγουν τη νύχτα και μου είπε, επίσης, να ξαπλώσουμε κοντά στο γκρεμό. Ξαφνικά έγινε μία αλλαγή. Αυτοί που μας είχαν φέρει μέχρι το γκρεμό, ανταλλάχθηκαν με άλλους νεώτερους. ΄Ημασταν περίπου οκτώ (8) Αλσατοί, απ’ αυτούς, δύο φίλοι μου από το St. Croix Aux Mines, o Paul Schwald και ο Ancel Francois, κοιμόντουσαν κοντά στο γκρεμό. Είχα μόλις και μετά δυσκολίας ξαπλώσει στο έδαφος, όταν ένας αντάρτης με πυροβόλησε πρώτο, από απόσταση περίπου πέντε (5) μέτρων. Αφού είχα τραυματισθεί τρεις φορές κυλιόμουν κάτω στο γκρεμό. ΄Οταν ο αντάρτης με είδε να εξαφανίζομαι, με πυροβόλησε στο μπράτσο. Κυλώντας προς τα κάτω κρατήθηκα από ένα κλαδί ενός γέρικου έλατου. Είχα σοκαρισθεί και δεν άκουγα τίποτε απ’ αυτά που έγιναν...».

🔺Ο διασωθείς από την δολοφονία Αυστριακός Donner, γράφει στους γονείς του: «Μας οδήγησαν στα βουνά μπροστά από έναν βαθύ γκρεμό στις 7 Δεκεμβρίου 1943. Εκεί έπρεπε να καθήσουμε πολύ κοντά και μας έδεσαν ανά δύο. ΄Οταν άρχισαν να πυροβολούν επικρατούσε μεγάλος πανικός μεταξύ μας. Στην πορεία, κατά μήκος της άκρης του βουνού, έσπρωξαν μία ομάδα μετά την άλλη στο γκρεμό. ΄Οταν οι άλλοι το κατάλαβαν, άρχισαν να πυροβολούν». Ο Donner έπεσε από μόνος του τραβώντας μαζί του τον συνάδελφό του. Ενώ έπεφταν στο γκρεμό, τα σκοινιά λύθηκαν. Ο Donner συνεχίζει την αφήγησή του: «΄Επεσα στο γκρεμό βάθους 40 μέτρων κάτω και έμεινα ξαπλωμένος κάτω από ένα μεγάλο έλατο. Εκεί έμεινα για λίγο αναίσθητος. Από το πέσιμο είχα πάθει γδαρσίματα σ’ όλο μου το σώμα».

🔺Σχετικά με τη σφαγή των Γερμανών αιχμαλώτων ο αντάρτης Ανδρέας Παπανδρέου αναφέρει: «Η εκτέλεση των αιχμαλώτων έγινε τελικά κάτω από την πίεση της επιχείρησης εκκαθάρισης. ΄Οταν οι Γερμανοί προχωρούσαν υπήρχε για μας ο κίνδυνος να περικυκλωθούμε. Δεν μπορούσαμε να πάρουμε τους αιχμαλώτους μαζί κι ούτε είχαμε τη δυνατότητα να τους κρύψουμε κάπου και να τους φυλάξουμε». 

🔺 Ο ραδιοσταθμός της Βόρειας Γερμανίας (NDR), ανακεφαλαίωσε σε εκπομπή του για το θέμα αυτό ως εξής: «Η εκτέλεση των Γερμανών αιχμαλώτων του λόχου Schober, ήταν παράβαση του διεθνούς δικαίου και των κανονισμών για πολέμους, όπως καθορίζονται από τη Σύμβαση της Χάγης. Με βάση αυτή τη Σύμβαση, επιτρέπεται μεν η εκτέλεση ανταρτών με συνοπτική διαδικασία, αλλά για αιχμαλώτους του τακτικού στρατού, απαιτείται «δίκαιη και ιπποτική» συμπεριφορά. ΄Οτι οι Γερμανοί από τη μεριά τους έχουν σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες αιχμαλώτους είναι άλλη ιστορία. Ηθικά οι ΄Ελληνες αντάρτες, αισθάνονταν σίγουρα ότι είχαν δίκιο, γιατί πολεμούσαν κατά ενός εχθρού, ο οποίος, χωρίς λόγο, είχε επιτεθεί στη χώρα τους. Αυτό δεν αλλάζει όμως τη νομική κρίση του τουφεκισμού των αιχμαλώτων». 

🔺 Οι απόψεις του Σωτήρη Πανταζή, είναι διαφορετικές: «Η εκτέλεση των αιχμαλώτων δεν έπρεπε να είχε γίνει, όχι επειδή είναι μία, κατ’ εξοχήν, κακή πράξη. Σε τέτοιους καιρούς και με τέτοιες συνθήκες, τίποτε δεν είναι απόλυτα κακό ή απόλυτα καλό. Δεν υπήρχε λόγος για την εκτέλεση, γιατί, απλώς, αυτός δεν ήταν καλό για την αντίσταση. Οι αντάρτες γενικά, δεν είχαν λόγο να κρατήσουν αιχμαλώτους. Τους ενοχλούσε. Σ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, δεν πήραν ποτέ παραπάνω από 1.500 αιχμαλώτους. Πώς μπορούσε αυτός ο αριθμός να αντιδρά στη μάχη που έδινε η αντίσταση; Το καλύτερο θα ήταν, εάν θα τους είχαν αφήσει αμέσως ελεύθερους, όπως έκαναν στην αρχή του πολέμου, παίρνοντάς τους μόνο τα όπλα τους και τα παντελόνια τους. ΄Ετσι το ηθικό του εχθρού θα είχε πειραχθεί πολύ και το κέρδος για τους αντάρτες θα ήταν μεγαλύτερο και πιο πραγματικό». 

🔺Το II/749 Jager Regiment πραγματοποιεί τις πρώτες εκτελέσεις στο χωριό Παπαντώνη. Εκεί συναντήθηκε με μια οικογένεια από τα Καλάβρυτα, η οποία μαζί με τη στάνη τους και τη σοδειά τους, κατέβαιναν προς τη Μανωλάδα. Τους συνέλαβαν και χώρισαν τις γυναίκες από τους άνδρες, τους οποίους μετέφεραν χωριστά στο κοντινό χωριό Κάλανος. ΄Αφησαν ελεύθερες τις γυναίκες και κράτησαν τους άντρες τους Σαρανταδιαίους τους οποίους έβαλαν να ανοίξουν πρώτα τους τάφους τους και μετά τους εκτέλεσαν.[2]

---------

[1]Μνήμες Αποστολόπουλου Δημητρίου ή Τσιντάνη (Αγροφύλακα).

[2]Καλδίρης Δημήτριος, «Το δράμα των Καλαβρύτων», εκδ. Ε΄, ΄Ενωση Καλαβρυτινών Αθήνας, Αθήνα 1993, σ. 162.

αρχείο ΙΑΚ (Δημητρίου Κανελλόπουλου) με άδεια δημοσίευσης στο ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS - πρωτη δημοσίευση 7-12-2012