Ιάσονας Φωτήλας για τον Οδοντωτό: "Το τρένο αυτό είναι θαυματουργό"

Στην εξαιρετική εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του φιλολογικού σωματείου ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, για την παρουσίαση του ιστορικ...

Στην εξαιρετική εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του φιλολογικού σωματείου ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, για την παρουσίαση του ιστορικού λευκώματος-βιβλίου του Γιώργου Νάθενα "Ο ΟΔΟΝΤΩΤΟΣ ΔΙΑΚΟΦΤΟΥ-ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ / 120 χρονια" των εκδόσεων Μίλητος, (δείτε εδώ), παραβρέθηκε και μίλησε ο Βουλευτής Αχαΐας κ. Ιάσονας Φωτήλας. 

Η ομιλία Ιάσονα Φωτήλα στην παρουσίαση του βιβλίου «Ο οδοντωτός Διακοφτού-Καλαβρύτων 120 χρόνια»

Κύριοι Δήμαρχοι της Αιγιαλείας και των Καλαβρύτων,
Κύριε πρόεδρε της Παγκαλαβρυτινής ένωσης,
Φίλε Γιώργο Νάθαινα,
Αγαπητοί φίλοι,
Με ιδιαίτερη συγκίνηση, τιμή και υπερηφάνεια αποδέχτηκα την πρόσκληση των εκδόσεων «Μίλητος» και του φίλου και συγγραφέα του παρόντος τόμου Γιώργου Νάθαινα να μιλήσω για τα 120 χρόνια από τη λειτουργία του οδοντωτού σιδηρόδρομου Διακοφτού- Καλαβρύτων.
Επιτρέψτε μου στην ομιλία μου αυτή να εξηγήσω τους τρεις χαρακτηρισμούς που χρησιμοποίησα για να αποτυπώσω τα συναισθήματα που νοιώθω παρουσιάζοντας τον παρόντα τόμο.
Το αίσθημα της υπερηφάνειας καταρχάς έχει να κάνει με λόγους οικογενειακούς. Όπως γνωρίζετε ίσως οι περισσότεροι - αποτυπώνεται άλλωστε και στον παρόντα τόμο - χάρη στην επιμονή του προπάππου μου Αλέξανδρου Φωτήλα, Υφυπουργού τότε Συγκοινωνιών του αείμνηστου μεγάλου πολιτικού και τότε πρωθυπουργού της χώρας Χαρίλαου Τρικούπη, τέθηκαν τα θεμέλια του οδοντωτού σιδηρόδρομου Διακοφτού- Καλαβρύτων.
Ήταν ο Αλέξανδρος Φωτήλας που έπεισε τον τότε πρωθυπουργό για τα θετικά οφέλη της τοπική οικονομίας της ορεινής Αχαΐας από την πρωτοποριακή τότε κατασκευή του σιδηρόδρομου.
Και μπορεί σήμερα για μερικούς να φαντάζει όχι τόσο σημαντική η απόφαση για τη δημιουργία ενός σιδηροδρομικού δικτύου μήκους μόλις 22 χιλιομέτρων στην ορεινή Αχαΐα αλλά γνωρίζετε πολύ καλά πώς τέτοια απόφαση δεν ήταν απλή για την Ελλάδα του 19ου αιώνα.
Κι αυτό γιατί ο 19ος αιώνας είναι ένας από τους πιο δύσκολους καιρούς στη ιστορία του έθνους μας. Χαρακτηρίστηκε ο αιώνας της «αργόσυρτης ανάπτυξης» από τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Τσουκαλά και δεν είχε άδικο.
Δύσκολη εποχή για την Ελλάδα που αναζητούσε το βηματισμό της ώστε να συγχρονιστεί με το σύγχρονο δυτικό κόσμο. Είχε μείνει πίσω στις εξελίξεις στην οικονομία η χώρα μας και χωρίς υποδομές λόγω των εκατονταετιών της οθωμανικής κυριαρχίας αλλά και του πολυαίμακτου αγώνα της απελευθέρωσης.
Όταν κατάφερε να ανεξαρτητοποιηθεί στα 1830 ήταν προς τα τέλη του 19ου αιώνα που φάνηκε ότι υπήρχαν οι πρώτες προϋποθέσεις για το «άλμα προς τα εμπρός».
Ένα από τα πιο εμβληματικά σύμβολα της βιομηχανικής επανάστασης που δείχνουν ότι είσαι στο κομμάτι του δυτικού αναπτυγμένου κόσμου αποτελούσε ο σιδηρόδρομος.
Με την εισαγωγή του στην Αγγλία στα τέλη του 18ου αιώνα άλλαξε άρδην το τοπίο των μεταφορών και προωθήθηκε ακόμα περισσότερο η βιομηχανική επανάσταση. Αυτό το τόσο κρίσιμο μέσο για τη νέα εποχή ήρθε και στη χώρα μας τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Οι συζητήσεις βέβαια είχαν προηγηθεί αλλά η ανυπαρξία οικονομικών πόρων και η διαρκής ανάγκη για διάθεσή τους κυρίως στις συνεχόμενες πολεμικές αναμετρήσεις που ήμασταν αναγκασμένοι να συμμετάσχουμε αλλά και για την αποπληρωμή παλαιότερων χρεών δεν συνέβαλαν στην υλοποίηση του σχεδίου νωρίτερα.
Ευτύχησε όμως η χώρα μας την εποχή αυτή να έχει επικεφαλής τον μεγάλο μεσολογγίτη πολιτικό Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος έβλεπε μπροστά και κατανόησε την ανάγκη η χώρα μας να αναπτύξει ένα βασικό σιδηροδρομικό δίκτυο στην Πελοπόννησο στη Στερεά Ελλάδα και στη Θεσσαλία προς όφελος της οικονομίας και κατά συνέπεια των κατοίκων της.
Και είναι αυτός ο λόγος που χρησιμοποίησα τη δεύτερη λέξη για να περιγράψω τα συναισθήματά μου για τη σημερινή παρουσίαση.
Νιώθω λοιπόν τιμή. Γιατί είναι τιμή για μένα το έργο της σιδηροδρομικής σύνδεσης Διακοφτού- Καλαβρύτων να αποτελεί ένα μέρος αυτής της τιτάνιας προσπάθειας που έγινε με τη συμμετοχή του προπάππου μου Υφυπουργού Συγκοινωνιών και ταυτίστηκε με τη συλλογική προσπάθεια του έθνους μας για ανάπτυξη.
Δεν θέλω να επεκταθώ στα τεχνικά μέρη του έργου και πώς έγινε κατορθωτή η υλοποίησή του με τη σύμπραξη γαλλικών, ελβετικών και ιταλικών εταιρειών, άλλωστε υπάρχουν άλλοι πιο αρμόδιοι ανάμεσά μας απόψε για το θέμα και θα μιλήσουν αναλυτικά.
Σε ένα μόνο στοιχείο θα ήθελα να αναφερθώ, αυτό του πλάτους της γραμμής που για όσους γνωρίζουν αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης στη Ελλάδα του 1880 όχι μόνο για τη γραμμή Διακοφτού - Καλαβρύτων αλλά συνολικά για το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης σωστά διέγνωσε ότι αρκούσε για τα οικονομικά και μεταφορικά δεδομένα της εποχής και της περιοχής των Καλαβρύτων πλάτος γραμμής 0,75μ. Ο κυριότερος πολιτικός του αντίπαλος, Θεόδωρος Δεληγιάννης, υποστήριζε το ένα (1) μέτρο πλάτος.
Αλίμονο, από τότε διχαζόμασταν ή λαϊκίζαμε ακόμα και για το πλάτος της γραμμής των σιδηροδρόμων όταν θα έπρεπε να εξετάζουμε μόνο με επιστημονικό τρόπο τα δεδομένα της εποχής.
Οι εξελίξεις προφανώς δικαίωσαν τον Τρικούπη, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι και σήμερα παραμένει το πλάτος της στα 0,75μ.
Τούτο όμως είναι βέβαιο πέραν των τεχνικών λεπτομερειών: ο Οδοντωτός αποτέλεσε για περισσότερα από 80 χρόνια (μέχρι περίπου το 1975) την αποκλειστική σχεδόν πύλη επικοινωνίας των Καλαβρύτων με τον έξω κόσμο, όπως σωστά αναφέρει στο βιβλίο ο Γιώργος Νάθαινας, τονώνοντας την αγροτική οικονομία, το εμπόριο και βελτιώνοντας αισθητά τη διαβίωση των κατοίκων μέσω της επικοινωνίας τους με την Πάτρα και την Αθήνα.
Επιπλέον αποτελεί ακόμα και σήμερα, που έχουν βελτιωθεί οι χερσαίες συγκοινωνίες, ένα πρωτότυπο μέσο συγκοινωνίας που εξυπηρετεί χιλιάδες πολίτες και τουρίστες.
Αν υλοποιηθεί μάλιστα και η χάραξη προς το χιονοδρομικό κέντρο του Χελμού και την Αγία Λαύρα θα μπορέσει ακόμα περισσότερο να συμβάλει στην τουριστική προβολή και ανάπτυξη του νομού μας αλλά και της χώρας συνολικά!
Το τρίτο συναίσθημα που όπως σας είπα νοιώθω είναι η συγκίνηση. Κι αυτό γιατί «ο Μουντζούρης» ή «το τρενάκι» όπως λεγόταν για δεκαετίες ταυτίστηκε με τα ατομικά και συλλογικά πεπρωμένα του λαού μας ανά τους αιώνες. Είναι εύστοχη η διατύπωση του συγγραφέα πώς αποτελεί ίσως το πιο αγαπημένο τρένο στην Ελλάδα και το πιο διάσημο έξω από τα σύνορα της χώρας.
Είναι κάτι παραπάνω από συγκινητικές οι εικόνες που περιγράφει στο βιβλίο του ο Γιώργος Νάθαινας για τους στρατεύσιμους που επιβιβάζονταν στο τρένο από Καλάβρυτα και τους άλλους σταθμούς για να πάνε στο Διακοφτό και από εκεί στα σύνορα με σκοπό να υπερασπίσουν την πατρίδα από την φασιστική εισβολή τον Οκτώβριο του 1940.
Είναι επίσης συγκινητικές οι αναμνήσεις από αναγκαίες τότε ενέργειες σαμποτάζ συμπατριωτών μας για την ανατίναξη των γραμμών του οδοντωτού στα 1943 όταν πια η χώρα μας ήταν υπό ιταλική και γερμανική κατοχή.
Στις ράγες του τρένου δυστυχώς εκτελέστηκαν δεκάδες πατριώτες μας από τις δυνάμεις κατοχής. Το διάσημο τρενάκι ήταν επίσης το μέσο με το οποίο μεταφέρθηκαν οι κλαπείσες περιουσίες των Καλαβρυτινών μετά το ολοκαύτωμα της πόλης και τη δολοφονία των αρσενικών κατοίκων της στις 13/12/1943…
Στα βαγόνια του πριν και μετά τον πόλεμο επιβιβάστηκαν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, πολίτες κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης, βασιλιάδες και πρωθυπουργοί, αγρότες και αστοί, μετανάστες και τουρίστες.
Γεύτηκαν μέσα από τα βαγόνια του τη μαγευτική διαδρομή στο φαράγγι του Βουραϊκού, τη σημαντική της συντόμευση λόγω των νέων ηλεκτροκίνητων – ντιζελοκίνητων μηχανών που τέθηκαν σε λειτουργία από το 1959.
Οι νεώτεροι επισκέπτες γεύτηκαν και την επαναλειτουργία του ιστορικού ατμήλατου συρμού το 1996 με αφορμή τα 100 χρόνια λειτουργίας ενώ από το καλοκαίρι του 2009 έχουν τη χαρά να μετακινούνται με νέες ανέσεις με τις νέες τρίδυμες ντιζελοκίνητες-ηλεκτρικές αυτοκινητάμαξες της ελβετικής εταιρείας Stadler.
Αναρίθμητοι περιηγητές και επισκέπτες στην περιοχή αποτύπωσαν ακόμα και ζωγραφικά τα βιώματά τους από την εξαιρετικής ομορφιάς διαδρομή, ταινίες γυρίστηκαν με φόντο το τρενάκι και το φυσικό τοπίο έγινε αντικείμενο περιγραφής επιφυλλίδων και χρονογραφημάτων.
Κρατώ από αυτές μία περιγραφή του μεγάλου χρονικογράφου μας Δημήτρη Ψαθά στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στα 1953, όπου με τίτλο «το Θαυματουργό» περιγράφει με καυστικό χιούμορ τη διαδρομή με τον οδοντωτό. Στην ουσία αποθεώνει το τρένο γιατί παρ’ ότι στενό, ειδικά την εποχή αυτή, καταλαβαίνει ότι λαχταρούσαν να επιβιβαστούν σε αυτό πλήθος επιβατών για να απολαύσουν τη μαγευτική διαδρομή!
Σας διαβάζω το σύντομο σχετικό απόσπασμα, αξίζει νομίζω τον κόπο:
«Από πού ν’ αρχίσω και που να τελειώσω την περιγραφή σου, ω απερίγραπτο, ταλαίπωρο, δυστυχές, γηραλέο, συμπαθές, ασθματικό, αδιαχώρητο, ακατανόητο και ακατονόμαστο σαρδελοκούτι που φέρνεις το μεγαλοπρεπές όνομα Οδοντωτός Σιδηρόδρομος Καλαβρύτων… Όταν φθάσαμε στο Διακοφτό, είδαμε στο σταθμό πολύ κόσμο μαζεμένο. Άντρες, γυναίκες και παιδιά, κότες, βαλίτσες και δέματα, αγρότες, εκδρομείς Αθηναίοι, Πατρινοί και άλλοι – όρθιοι περίμεναν μ’ έναν τόνο αγωνίας στα πρόσωπα που δεν μου άρεσε καθόλου… Την ίδια στιγμή έσκισε τον αέρα ένα οξύτατο σφύριγμα, θριαμβευτικό, κι είδαμε να κινείται προς το μέρος μας μια μικρή γηραλέα ατμομηχανή που έβηχε βαριά σαν κρυολογημένος συνταξιούχος κι έσερνε από πίσω της ένα μεγάλο ξύλινο σαρδελοκούτι, έξω από το οποίο ήταν γραμμένα ο αριθμός 1 και πολλά 3. Φρικαλέα υπόνοια μου πέρασε από το μυαλό. - Μήπως είναι αυτό το τρένο; - Μάλιστα κύριε.- Εδώ μέσα θα μπούμε;- Μάλιστα κύριε. Έμεινα για λίγα δευτερόλεπτα σιωπηλός, βλέποντας το πράγμα με αντικρουόμενα συναισθήματα θαυμασμού, ανησυχίας, απορίας, τρόμου και συμπαθείας. - Έχει κι άλλα βαγόνια; - Όχι κύριε. - Και θα μας πάρει όλους; - Όλους κύριε. - Μα πώς είναι δυνατόν να χωρέσει όλος αυτός ο κόσμος μέσα σε τούτο δα το πράγμα; - Μην ανησυχείτε κύριε. Το τρένο αυτό είναι θαυματουργό… Απ’ τη στιγμή εκείνη μου γεννήθηκε ένας απεριόριστος θαυμασμός προς το συμπαθέστατο και γηραλέο τρενάκι, που επέπρωτο να αναρριχηθεί στα όρη, φέρνοντας στην καμπούρα του όλο αυτό το πλήθος των επιβατών, που ήδη είχε μαζευτεί και συμπιεστεί προς τις κλειστές ακόμα πόρτες του βαγονιού και περίμενε ν’ ανοίξουν με φωνές…»
…Καλοτάξιδο λοιπόν να είναι το τρενάκι μας ανά τους αιώνες!
…Καλοτάξιδο και το βιβλίο του φίλου Γιώργου Νάθαινα.
Σας ευχαριστώ.