ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ - Το Αρχοντικό της Παλαιολογίνας (ΑΦΙΕΡΩΜΑ)

Επί της οδού Αγίου Αλεξίου (πίσω από την κεντρική πλατεία) βρίσκεται ένα σπάνιας ομορφιάς οικοδόμημα του 15ου αιώνα, το "Αρχοντικό της...

Επί της οδού Αγίου Αλεξίου (πίσω από την κεντρική πλατεία) βρίσκεται ένα σπάνιας ομορφιάς οικοδόμημα του 15ου αιώνα, το "Αρχοντικό της Παλαιολογίνας" όπου έχει αναστηλωθεί στην πρωταρχική του μορφή και σας ταξιδεύει στην εποχή της ένδοξης οικογένειας των Παλαιολόγων.

Στις πηγές αναφέρεται ότι πιθανώς κτίστηκε από το Θωμά Παλαιολόγο, και το έτος 1440 πέρασε στον αδελφό του Κωνσταντίνο, επί του οποίου τα Καλάβρυτα είχαν εξελιχθεί σε σπουδαίο πνευματικό κέντρο. 

Την ίδια περίοδο, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πιθανώς δώρισε το Παλάτι στην πριγκίπισσα Αικατερίνη Παλαιολόγου, κόρη ευγενών από τη Χαλανδρίτσα και συγγενή της αυτοκρατορικής οικογένειας για την οποία οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι όταν τα Καλάβρυτα καταλήφθηκαν από τους Τούρκους, το 1460, προτίμησε την αυτοκτονία από τον εξευτελισμό της αιχμαλωσίας.

Στη συνέχεια το Παλάτι έγινε κατοικία του Τούρκου μπέη και του Βοεβόδα διοικητή. Μια σύντομη χριστιανική τριακονταετής ανάπαυλα φάνηκε λίγο πριν το1700 με τη προσωρινή Βενετσιάνικη κατάκτηση για να ξαναγυρίσουν οι Τούρκοι το 1715. Το 1769, επί Αικατερίνης Β’, μια αποτυχούσα εξέγερση των ραγιάδων θα πνιγεί στο αίμα αλλά μετά από μισό αιώνα, τον Μάρτιο του 1821, ακολουθεί η άλωση των Καλαβρύτων από τους Έλληνες επαναστάτες της Αγίας Λαύρας.

Έκτοτε τα Καλάβρυτα παρέμειναν Ελληνικά, εκτός από τρεις ημέρες: α) την 4η Μαΐου 1826, και β) την 4η Ιουνίου 1827, όταν ο Ιμπραήμ σε επιδρομή του κατά της πόλης την κατέκαψε και έσφαξε τους κατοίκους και γ) την 13η Δεκεμβρίου 1943, όταν γερμανική φάλαγγα, για άλλη μια φορά, εξολόθρευσε τους κατοίκους και έκαψε ολοσχερώς την πόλη.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι παρ' όλες αυτές τις δραματικές περιπέτειες του έθνους, το θρυλικό «Αρχοντικό της Παλαιολογίνας» διεσώθη με μόνη καταστροφή τη φθορά του χρόνου και κάποιες μεταλλαγές από τους Τούρκους να το έχουν επηρεάσει. Το ιστορικό αυτό σπίτι φιλοξένησε, μετά το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα από τους Γερμανούς, περίπου σαράντα άστεγες οικογένειες και αποτελούσε εστία στέγασης όσων προσέρχονταν στα Καλάβρυτα για να βοηθήσουν τους Καλαβρυτινούς στις δύσκολες στιγμές τους.

Αποτελεί ευτύχημα ότι ο τελευταίος ιδιοκτήτης του, κ. Βασίλειος Τσαπάρας, προσέφερε το κτίριο στο Δήμο Καλαβρύτων με τον όρο να αξιοποιηθεί και να διασωθεί για έναν κοινωφελή σκοπό.

Το κτίριο διαρθρώνεται σε τρεις ορόφους, με συνολικό καθαρό εμβαδόν 530 τ.μ. Διαθέτει καταχύστρα στην είσοδο, πολεμίστρες στο ισόγειο και μικρά τοξωτά ανοίγματα στα πλάγια πυργοειδή τμήματα. Ο όροφος του κεντρικού τμήματος της κατοικίας διαθέτει περισσότερα ανοίγματα. Στους κύριους χώρους διατηρούνται τζάκια με καθαρά τουρκική μορφολογία.

Η μελέτη του εκπονήθηκε από εργαστήριο Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού του χώρου, του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Διονύσιο Βέρρα.

Προέβλεπε τη δομική και μορφολογική αποκατάσταση του μνημείου και την προσαρμογή του σε πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Καλαβρύτων.

Το έργο ολοκληρώθηκε υπό την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστύλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και χρηματοδοτήθηκε από το Π.Ε.Π. Δυτικής Ελλάδος με τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σήμερα το Αρχοντικό της Παλαιολογίνας, λειτουργεί ως «πολυχώρος» δραστηριοτήτων για συνέδρια, ημερίδες, συναντήσεις, διαλέξεις, προβολές και φιλοξενία μόνιμων και περιοδικών εκθέσεων με ιστορικό και λαογραφικό περιεχόμενο.

φωτό από το μπαλκόνι του αρχοντικού

Ο Θωμάς Παλαιολόγος 

Ο Θωμάς Παλαιολόγος (1409/10 - 1465) υπήρξε πρίγκηπας του Βυζαντίου, Δεσπότης του Μωρέως και Πρίγκηπας της Αχαΐας. Κατά τη διάρκεια της συγκυβέρνησης του Δεσποτάτου του Μωρέως (μετά το 1428) με τους αδελφούς του, κατάφερε να εξασφαλίσει μέσω γάμου του με την Αικατερίνη, κόρη του Κεντυρίωνα Β΄ Ζαχαρία ότι το Πριγκιπάτου της Αχαΐας (δυτική Πελοπόννησος) θα περνούσε στα χέρια του. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 και μετά την επέλαση των Τούρκων στην Πελοπόννησο το 1458, κατέφυγε το 1460 στην Ιταλία, όπου και απεβίωσε το 1465.

Ο Θωμάς Παλαιολόγος νυμφεύθηκε την Αικατερίνη Ζαχαρία πριγκίπισσα της Αχαΐας, θυγατέρα του Κεντυρίωνα Β΄ τελευταίου ηγεμόνα του Πριγκηπάτου της Αχαΐας και της Κρέουσας Τόκκο (Creusa Tocco). Η Αικατερίνη είχε γεννηθεί το 1410 και απεβίωσε το 1461 στην Κέρκυρα. Από τον γάμο τους απέκτησαν τέσσερα τουλάχιστον τέκνα:

Ελένη 1431-1473, παντρεύτηκε τον Λαζάρ Β΄ δεσπότη της Σερβίας.

Ζωή 1440/49-1503. Μετονομάστηκε σε Σοφία και παντρεύτηκε τον Ιβάν Γ΄ μέγα δούκα της Μοσχοβίας, μεταλαμπαδεύοντας τα Βυζαντινά ήθη στην Ρωσική Αυλή. Ο υιός της Βασίλειος Γ΄ ήταν πατέρας του Ιβάν Δ' του τρομερού, που άλλαξε τον τίτλο του σε καίσαρα (tsar), διεκδικώντας ως Αυτοκράτορας των Ρωμαίων τη διαδοχή και υιοθετώντας τον δικέφαλο αετό ως θυρεό της Ρωσίας.

Ανδρέας 1453-1502, που διεκδικούσε τον Θρόνο του Βυζαντίου από την εξορία και τελικά επώλησε το αυτοκρατορικό δικαίωμα στον Κάρολο Η' Βαλουά βασιλιά της Γαλλίας. Μάλλον είχε γιο τον Κωνσταντίνο.

Μανουήλ 1455-1512. Είχε γιο τον  Ανδρέα.

Επιμέλεια Νίκος Κυριαζής
πηγές: Δήμος Καλαβρύτων (kalavrita.gr), el.wikipedia.org. Ι.Μ.Πατρών