Οι Καταβόθρες του Χελμού και το παλιό πέτρινο γεφύρι (ΑΦΙΕΡΩΜΑ)

Συνεχίζοντας το οδοιπορικό του ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS στην επαρχία μας για την καταγραφή των πολλών και ιστορικών σημείων που είναι διάσπαρτα στ...

Συνεχίζοντας το οδοιπορικό του ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ-NEWS στην επαρχία μας για την καταγραφή των πολλών και ιστορικών σημείων που είναι διάσπαρτα στο τόπο μας και που αποτελούν ζωντανά μνημεία ιστορίας, φυσικού κάλους και θρύλων, βρεθήκαμε στον κάμπο των Σουδενών (Απάνω Κάμπος) και στις "καταβόθρες" του Χελμού.

Ο κάμπος των Σουδενών (Απάνω Κάμπος) και οι Καταβόθρες του Χελμού 

Ο κάμπος των Σουδενών (Απάνω Κάμπος)  όπως μας αναφέρει ο Γ. Παπανδρέου [Γ. Παπανδρέου: «Kαλαβρυτινή Επετηρίς, ήτοι Πραγματεία περί της Ιστορικής των Καλαβρύτων Επαρχίας», (εκδ: Μ. Σαλίβερου του 1906), σ. 17.], στα πανάρχαια χρόνια, όταν δεν υπήρχαν καν άνθρωποι, ήταν ηφαιστειακός κώνος όπως είναι και οι άλλοι κάμποι ανάμεσα στα βουνά. Η ηφαιστειακή αυτή δραστηριότητα έδωσε και τα ιδιόρρυθμα πετρώματα της περιοχής. Ο Απάνω Κάμπος είναι μία κλειστή περιοχή. Τα νερά της δεν έχουν επιφανειακή διέξοδο. Έτσι φυσικό είναι να σχηματίζουν λίμνη. Μόνο υπόγεια διέξοδος υπάρχει για τα επιφανειακά νερά στην Καταβόθρα. Υπόγειες διέξοδες νερών, που όμως δεν βγαίνουν στην επιφάνεια του Απάνω Κάμπου υπάρχουν και άλλες, που βγαίνουν τόσο στα Αροάνεια όσο και στον κάμπο των Καλαβρύτων στο Λαγοβούνι και σε άλλα σημεία. Όταν βουλώσει η καταβόθρα, τα νερά λιμνάζουν.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Περικλή Ροδάκη: Η καταβόθρα που αποστραγγίζει τον κάμπο των Σουδενών άνοιξε και βούλωσε πολλές φορές. Όταν βούλωνε γέμιζε νερά ο χώρος που γίνεται λίμνη, ενώ όταν άνοιγε ο χώρος αποστραγγιζόταν και έμεναν μόνο οι βάλτοι, τα σημερινά χορτολίβαδα, που το χειμώνα πλημμύριζαν με νερά. Η καταβόθρα είχε ανοίξει στα πολύ παλιά χρόνια και το ιερό της Ημερασίας Άρτεμης γνώριζε τη σύνδεσή της με τα Σπήλαια των Λιμνών.

Πέρα από τα επιφανειακά νερά που βγαίνουν από πηγές και εξακολουθούν να ποτίζουν τον κάμπο ή αναδύονται στους βαλτότοπους κάτω από το έδαφος του κάμπου των Σουδενών περνάνε και άλλα νερά που βρίσκουν εσωτερικές διεξόδους κύρια προς τον Αροάνιο ποταμό, αλλά και προς το Λαγoβούνι και Κάμπο των Καλαβρύτων. Τα νερά των πηγών της Ζούγρας, στο δρόμο προς το Καρνέσι (Άνω Κλειτορία) που ήταν ο κύριος δρόμος επικοινωνίας Λουσών και Κλείτορα στην αρχαιότητα δεν φαίνεται να περνάνε μέσα από τον Κάμπο. Από τις πηγές της Ζούγρας, που κάποτε είχαν πολύ περισσότερα νερά και αποτελούσαν τις πηγές του σημερινού Ξεριά, το ένα παρακλάδι του παλιού Κλειτόριου Ποταμού, με αρκετά νερά στα παλιά χρόνια.

Τα γύρω από τον κάμπο βουνά παρακλάδια του ορεινού όγκου των Αροανίων (Χελμός) ήταν παλιά κατάφυτα από βελανιδιές, όπου ζούσαν πολλά αγριογούρουνα.

Ο Γ. Παπανδρέου [Γ. Παπανδρέου: «Kαλαβρυτινή Επετηρίς,ήτοι Πραγματεία περί της Ιστορικής των Καλαβρύτων Επαρχίας», (εκδ: Μ. Σαλίβερου του 1906), σ. 17.] γράφει σχετικά με τον Κάμπο των Σουδενών.

«Η πεδιάδα των Σουδενών ης το χαμηλότερον μέρος πολλάκις μεταβάλλεται εις λίμνην, (κατά δε τον Martel την λίμνην και καταβόθραν Καρακλίνου εις ύψος 10.50μ. υπέρ την θάλασσαν με μήκος 8.000 μ. και πλάτος 4.000 μ.) εκχυνομένη υπογείως δια καταβοθρών εις τας πηγάς του Αροανίου, καθώς και αι λίμναι εις Αρκαδία και Κορινθία νυν δ' εντελώς αποξηρανθείσα δια τεχνητής μεγενθύσεως των καταβοθρών». Δηλαδή όλα τα βαρκά (λειβάδια) από την είσοδο στον Απάνω Κάμπο, όπως ερχόμαστε από την Kλειτoρία (Μαζέϊκα) ως το Σιγουνέϊκο που περνάνε από την καταβόθρα και το γιοφύρι, ήταν Kάπoτε λίμνη. Και έμεινε λίμνη ή βάλτα ως τη δεκαετία του 1880-1890.

Ο Γ. Παπανδρέου ζει και γράφει εκείνα τα χρόνια και το προσδιορίζει με ακρίβεια «νυν δ' εντελώς αποξηρανθείσα....». Το βιβλίο του το εκδίδει το 1906. Η «Κλειτορία λίμνη» είχε μήκος 8 χλμ. και πλάτος 4 χλμ. Πρόκειται για το μέγιστο μήκος και μέγιστο πλάτος. Τα Κοντοβούνια δεν έγιναν ποτέ λίμνη. Η «Κλειτορία λίμνη» υπήρχε και στην αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Λουσοί ήταν παραλίμνια πόλη. Κύρια διέξοδός της ήταν προς τον Κλείτορα, αλλά όχι με το σημερινό δρόμο που περνάει από τα Σπήλαια των Λιμνών. Ο δρόμος που συνέδεε τους Λουσούς με τον Κλείτορα περνούσε από τη σημερινή Ζούγρα (ανάμεσα στο Σιγουνέϊκο και το Ντουνησιώτικο) και κατεβαίνει στο Καρνέσι (Άνω Κλειτορία). Αυτόν το δρόμο ακολούθησε ο Παυσανίας που πέρασε από το χώρο των αρχαίων Λουσών, όταν δεν υπήρχε πια ούτε ίχνος. Ο Παυσανίας πήγε στα Κύναιθα. Και ευρευνητέο είναι που ακριβώς ήταν τα Κύναιθα, για να δούμε που ακριβώς πέρασε.

To παλιό πέτρινο γεφύρι στις καταβόθρες Χελμού 

To παλιό πέτρινο γεφύρι στις καταβόθρες Χελμού βρίσκεται επί της επαρχιακής οδού Κ.Λουσών - Σιγουνίου, στη θέση "Καταβόθρες". Το γεφύρι Αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα οικοδομικής τέχνης του 19ου αιώνα-ζωντανή μαρτυρία της τεχνοτροπίας και τεχνογνωσίας των κτιστάδων και γεφυροποιών της περιοχής και είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων. Το πέτρινο αυτό γεφύρι, έχει χαρακτηρισθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, αλλά ο χρόνος και φθορά το έχουν σημαδέψει επικίνδυνα.

Σε επικοινωνία που είχαμε με τον Δήμο Καλαβρύτων σχετικά με την διατήρηση και αναστήλωση αυτού του μνημείου, με χαρά και ικανοποίηση μάθαμε δια στόματος του βοηθού Δημάρχου κ. Νίκου Μαγκαφά και του Δημοτικού Συμβούλου κ. Σπύρου Σοκορέλη, οτι σε λίγες μέρες ξεκινούν οι εργασίες συντήρησης του γεφυριού, μετά από ενέργειες του Δήμου και την εξασφάλιση τω πόρων.  

Λαογραφικά για τις καταβόθρες

Ο Νικόλαος Πολίτης που μαρτυρεί παραδόσεις από όλη την Ελλάδα στο έργο του αναφέρεται στα χωριά του Χελμού πολύ συχνά. Επίσης, μερικές από τις πιο ωραίες παραδόσεις για την περιοχή μαζί με πλήθος άλλες πληροφορίες έχει συγκεντρώσει ο τοπικός ιστορικός Θεοδ. Καρασούτας στο δικό του βιβλίο .

Έτσι, μαθαίνουμε ότι το Μαυρονέρι συνδέεται με την ύπαρξη νεράιδων, αφού βρίσκεται στο Νεραιδοβούνι. Το νερό αυτό γίνεται αθάνατος . Κανείς όμως δε γνωρίζει ποια είναι η μέρα αυτή.

Κάποτε το εγγόνι του παπά από τις Κλουκίνες, ήταν δεν ήταν 3-4 χρονών, πήγε στη βρύση για νερό και εξαφανίστηκε. Τρεις μέρες μετά άκουσε κλάματα παιδιού κάποιος διαβάτης στα ρηχά της Νεραιδόραχης σε απόσταση τρία τέταρτα της ώρας από το χωριό του μικρού.

Ειδοποίησε και έτρεξαν οι δικοί του και το βρήκαν να κλαίει , εξουθενωμένο, με το σαγόνι του στραβωμένο, τα μούτρα μαυρισμένα και τα μάτια αλλήθωρα. Αμέσως το γύρισαν σπίτι, το περιποιήθηκαν, το διάβασαν στην εκκλησία και έγινε καλά. Δεν ήξερε όμως να πει τι του είχε συμβεί και όλοι πίστεψαν ότι ήταν οι νεράιδες που το πήραν.

Αλλά και για το στέρεμα του νερού, σύμφωνα με τη λαϊκή αντίληψη , φταίνε τα στοιχεία και συγκεκριμένα ο Ψαρής που φωλιάζει στο βάθος της πηγής και ο Ντόρης που κρύβεται σε μια απόκρημνη ρεματιά. Άσβεστο μίσος χωρίζει αυτά τα δύο πλάσματα και κάθε βράδυ ανάβει πόλεμος άγριος. Όποτε χάνει ο Ψαρής στερεύει το νερό από την πηγή. Όποτε χάνει ο Ντορής, το νερό κυλά ορμητικά...

πηγές:

➤Γ. Παπανδρέου: «Kαλαβρυτινή Επετηρίς, ήτοι Πραγματεία περί της Ιστορικής των Καλαβρύτων Επαρχίας», (εκδ: Μ. Σαλίβερου του 1906)

➤Περικλής Ροδάκης (Γεννήθηκε στη Λυκούργια Καλαβρύτων το 1923 και πέθανε στις 18 Απριλίου 2013) με πλούσιο συγγραφικό έργο.

➤Παυσανία Αρκαδικά

➤Θεοδ. Καρασούτας: ΛΑΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΛΕΙΤΟΡΟΛΕΥΚΑΣΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ

➤Νίκου Πολίτη: ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ 

Επιμέλεια άρθρου - φωτογραφίες-έρευνα: 

Νίκος Π. Κυριαζής