Η συνέχεια της προδημοσίευση του υπό έκδοση βιβλίου του ιστορικού ερευνητή της Επιχείρησης Καλάβρυτα Δημητρίου Κανελλόπουλου ΜΕΡΟΣ Τ...
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ
Ανασκόπηση – Απολογισμός ‒ Διαπιστώσεις
Κρίσεις – Συμπεράσματα
-5-
Ο
απολογισμός της Επιχείρησης Καλάβρυτα
Τον τελικό απολογισμό της
Unternehmen Kalawrita έδωσε με ραδιόγραφημά του το Ια της 117 Jager Division
προς το Γενικό Επιτελείο του LXVIII Α.Κ. (ώρα 14:00), σύμφωνα με το οποίο:
"...τα χωριά Ρωγοί, Κερπινή, Σταθμός Κερπινής, Άνω Ζαχλωρού, Κάτω
Ζαχλωρού, Μοναστήρια, Μεγάλο Σπήλαιο και Aγία Λαύρα, Αγία Κυριακή, Αυλές, Βυσωκά,
Φτέρη, Πλατανιώτισσα, Πυργάκι, Βάλτσα, Μελίσσια, Μοναστήρι Ομπλού, Λαπαναγοί,
Μάζι, Μαζέικα, Παγκράτι, Μορόχωβα, Δερβένι, Βάλτος, Πλανητέρου, Καλύβια και τα
Καλάβρυτα κατεστράφησαν και εξακόσιοι ενενήντα έξι (696) Έλληνες πυροβολήθηκαν
(εκτελέσθηκαν)"[1]. Το συνολικό
απολογισμό[2] της Unternehmen
Kalawrita, μετά τον υπεύθυνο για την εκτέλεση της επιχείρησης, ταγματάρχη Hans
Ebersberger (Διοικητή του 1/749 Jager Regiment), έκανε και ο Διοικητής της 117
Jager Division στρατηγός Carl von Le Suire με λεπτομερή αναφορά προς την
Διοίκηση του LXVIII ΑΚ (πτέραρχο Felmy). Η έκθεση της 117 Jager Division στα
βασικά της στοιχεία έχει ως ακολούθως[3]. Τελική
αναφορά εμπειριών. [χάρτης 1:100.000]. Η συγκέντρωση της ομάδας Gnass για
την Επιχείρηση «Καλάβρυτα» πραγματοποιήθηκε σύμφωνα προς το σχέδιο. Το 749
Jager Retsiment ξεκίνησε για την επιχείρηση από τους χώρους στρατοπεδεύσεως των
Πατρών και του Αιγίου. Η ημέρα Χ της επιχειρήσεως ήταν η 5.12.43. Πλην μιας
παρατεταμένης ενόπλου συμπλοκής της A.A. 116 μάχιμης μονάδας Αναγνωρίσεων κοντά
στο Παγκράτι, κατά τη διάρκεια της επιχειρήσεως δεν έλαβαν χώρα ευρείας
εκτάσεως εχθροπραξίες. Ο εχθρός από την πρώτη ημέρα της επιχειρήσεως υποχώρησε
με κατεύθυνση ανατολικά και βορειοανατολικά. Το 22° Σύνταγμα Αεροπορικών
Καταδρομών έλαβε στις 7.12.43 τη διαταγή να εμποδίσει τη διαφυγή των συμμοριών,
διενεργώντας αποκλεισμό κατά μήκος της κοιλάδας του Φενεού (Επιχείρηση
"Stiglitz") και το 965 Σύνταγμα Πεζικού Φρουράς έλαβε στις 8.12.43 τη
διαταγή να διενεργήσει αποκλεισμό με έναν ενισχυμένο λόχο στη γραμμή Νεμούτας -
Λάλα - Δούκα, προκειμένου να εμποδίσει τη διαφυγή προς ΝΔ (Επιχείρηση
"Büffel").
Ως πράξη αντιποίνων για τη
δολοφονία των 86 αιχμαλώτων του Λόχου Schober διατάχθηκε ο τυφεκισμός του
ανδρικού πληθυσμού των Καλαβρύτων και η πυρπόληση όλων των οικισμών στην
περιοχή της επιχειρήσεως. Στις 14.12.43 η επιχείρηση έληξε και οι μονάδες
επέστρεψαν στα στρατόπεδα.
1) Απώλειες
εχθρού: 17 νεκροί, πολλοί τραυματίες.
2) Φίλιες
απώλειες: 13 νεκροί, 12 τραυματίες.
3) Αντίποινα.
Οι
ακόλουθοι οικισμοί καταστράφηκαν:
Ρωγοί,
Κερπινή, Σιδηροδρομικός Σταθμός Κερπινής, Άνω Ζαχλωρού, Κάτω Ζαχλωρού,
Σούβαρδο, Βραχνί, Καλάβρυτα, Μονή Μεγάλου Σπηλαίου, Μονή [Αγίας] Λαύρας, Αγ.
Κυριακή, Αυλές, Βυσωκά, Φτέρη, Κλαπατσούνα, Πυργάκι, Βάλτσα, Μελίσσια, Μονή
Ομπλού, Λαπαναγοί, Μάζι, Μαζέικα, Παγκράτι, Μορόχωβα, Δερβένι, Βάλτος, Πλανητέρου,
Καλύβια (4 χλμ. Δ των Μαζέϊκων).
696
Έλληνες τυφεκίσθηκαν.
4) Λάφυρα.
259.623.000
δραχμές σε κυκλοφορία. 12.460.000 δραχμές εκτός κυκλοφορίας. 5.740.000
Χρεόγραφα (υποτιμημένα).
1.930
πρόβατα, 19 βοοειδή, 27 μικροί ορεινοί ίπποι, 28 όνοι, 1 ίππος. 14 κυνηγετικά
όπλα, 5 πιστόλια, 1 πιστόλι φωτοβολίδων.
1
ζεύγος κιάλια, ιταλικά πολεμοφόδια τυφεκίων και κυνηγετικά πολεμοφόδια.
5) Στάση
του άμαχου πληθυσμού.
Ένα
μεγάλο μέρος του άμαχου πληθυσμού είχε διαφύγει, καθώς φαίνεται, από το φόβο
της αιχμαλωσίας, και στα χωριά είχαν παραμείνει κατά κύριο λόγο ηλικιωμένοι. Ο
πληθυσμός που εναπέμεινε προσπάθησε μέσω υπερβολικής και δουλοπρεπούς ευγένειας
και εκδηλώσεων συμπάθειας να αποδείξει ότι δεν είχε καμία σχέση με τις
συμμορίες.
6) Διασφάλιση
ευκινησίας ορεινών ομάδων.
Για
τη διασφάλιση της ευκινησίας των ορεινών ομάδων του 749 Jager Retsiment και της
A.A. 116 μάχιμης μονάδας Αναγνωρίσεων ήταν αναγκαία η χορήγηση τεθωρακισμένης
φάλαγγας υποζυγίων και επιπρόσθετα κατασχέθηκαν στα χωριά ημίονοι και όνοι.
Π.χ. για έναν ενισχυμένο λόχο χρειάστηκε:
Δύναμη
|
Υποζύγια για όπλα
και πολεμοφόδια
(11 ελαφρά
πολυβόλα, 1 ελαφρύ βομβιδοβόλο,
2 βαρέα πολυβόλα
και 2 βομβιδοβόλα)
|
Υποζύγια για 4
ημερήσιες ποσότητες επιμελητείας και διατροφής
|
174
|
32
|
19
|
7) Οπλισμός και εξοπλισμός σε πολεμοφόδια.
Μεταφέρθηκε
ο πλήρης εξοπλισμός σε όπλα και πολεμοφόδια. Η διάθεση μιας πυροβολαρχίας
υπήρξε εξαιρετικά αποδοτική και σε περίπτωση μεγαλύτερης επαφής με τον εχθρό θα
ήταν ιδιαίτερης σημασίας.
8) Ρυθμός
προελάσεως της ορεινής ομάδας.
Ο
ημερήσιος ρυθμός των προσωρινά ευκίνητων ορεινών ομάδων ανέρχεται κατά μέσο όρο
σε 20 χλμ.
Ρυθμός εμπροσθοφυλακής: 25 χλμ.
9) Εξοπλισμός
της διμοιρίας μηχανικού.
10) 1
μηχανοκίνητη μονάδα διαβιβάσεων της μεραρχίας - μοίρα διαβιβάσεων.
11) αα)
μηχανοκίνητη θέση διαβιβάσεων στην τεθωρακισμένη εμπροσθοφυλακή της πεδινής
μοίρας της μάχιμης ομάδας Βόλφινγκερ,
ββ)
άμεση ασύρματη επικοινωνία με τους λόχους, τηλεπικοινωνία με το τάγμα στο Αίγιο
μέσω της χρήσης των ελληνικών γραμμών προς Καλάβρυτα,
Απαραίτητη θεωρείται η άμεση επικοινωνία με το
σύνταγμα. Εκμετάλλευση του υπάρχοντος επικοινωνιακού συστήματος,
12) Η
ύπαιθρος χώρα μπορεί να προμηθεύσει: κρέας, θα πρέπει να γίνεται ανεφοδιασμός
με: ψωμί, υλικά για σούπες και τσιγάρα.
 |
| ο Karl von Le Suire |
Στρατηγείο
Μεραρχίας, 18 Δεκεμβρίου 1943
Carl Von Le Suire Υποστράτηγος κ' Διοικητής
Μεραρχίας
Ο Διοικητής της
117 Jager Division,
Carl Von Le Suire,
στην τελική του έκθεση για την Επιχείρηση Καλάβρυτα θα αναφέρει χαρακτηριστικά
ότι: "Η όλη Επιχείρηση Καλάβρυτα έφερε μία αισθητή ανακούφιση στο
στράτευμα και ανέκτησε το ηθικό του...".
Ο Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδας Speidel
με απόρρητη αναφορά του, προς Ο.Β. Subost σχετικά με το Ολοκαύτωμα των
Καλαβρύτων αναφέρει τα εξής[4]:
"Ο αγών και τα αντίποινα των Στρατιωτικών Δυνάμεων εις την Πελοπόννησον
εδημιούργησαν μίαν ανταλλαγήν επιστολής μεταξύ του Έλληνος Πρωθυπουργού και
εμού, η οποία έθιξεν τα βασικά ζητήματα. Κατόπιν συνεννοήσεως μετά του
Διοικητού της εν Πελοποννήσω Μεραρχίας και του Αρχηγού του Επιτελείου,
διεβίβασα την απάντησίν μου προς τον Έλληνα Πρόεδρον της Κυβερνήσεως, εις την
οποίαν του αναφέρω φυσικά τας απόψεις του στρατεύματος και εμού. Θεωρώ όμως
επάναγκες να ανακοινώσω τας πραγματικός επιδράσεις της υποθέσεως Καλαβρύτων,
όπως έπραξα ανεπιφυλάκτως και απέναντι των αναφερομένων αξιωματικών. Είναι
αναμφισβήτητον ότι η υπόθεσις Καλαβρύτων επί εβδομάδας κρατεί εις συγκίνησιν
ολόκληρον τον Ελληνικόν Λαόν, περισσότερον από οιονδήποτε άλλο πρόβλημα και ότι
η ψυχολογική επίδρασις των μέτρων του Γερμανικού Στρατού συνήνωσαν και πάλιν
τον εθνικόν και κομμουνιστικόν κόσμον εις κοινόν μέτωπον εναντίον του
Γερμανικού Στρατού. Τούτο ήτο ιδιαιτέρως λυπηρόν και ανέτρεψεν τας από πολλού
χρόνου καταβαλλομένας παρ' εμού προσπαθείας διασπάσεως και διαχωρισμού των
εθνικών και κομμουνιστικών στοιχείων της χώρας, επιτευχθείσης αντιθέτως και
πάλιν προσεγγίσεως αυτών. Επιθυμώ να υπενθυμίσω μόνον τον υποβληθέντα πίνακα
προσχωρήσεως των Ταγμάτων Ευζώνων και άλλων οργάνων ασφαλείας του Ελληνικού
Κράτους. [...). Ανεξαρτήτως των δια του απορρήτου εγγράφου "Στρατ. Διοικ.
Ελλάδος ΜΥΑ 50 αρ. 25168/43 της 28.12.1942" διαβιβασθεισών Διαταγών προς
το στράτευμα, θεωρώ απαραίτητον να επιστήσω την προσοχήν προς την εξής
κατεύθυνσιν. 1) Σαφή γραμμή κατευθύνσεων δι' εκτέλεσιν μέτρων αντιποίνων,
συμπεριλαμβανομένης και της κρατήσεως ομήρων ως και συμπεριφοράν σκοπιμότητος
του στρατεύματος εις το πλαίσιον της δια την Ελλάδα καθορισθείσης πολιτικής
γραμμής. 2) Μνήμη πολιτισμού και έργα αξίας πρέπει, συμφώνως με τους
στρατιωτικούς κανονισμούς, να προφυλάσσονται, διότι η καταστροφή των θα
χρησιμεύση αμέσως κατά ιστορικόν τρόπον από τους αντιπάλους ως κακή προπαγάνδα
εναντίον της κατοχικής δυνάμεως (κατά την πυρπόλησιν Μοναστηρίου πρόκειται περί
εθνικοθρησκευτικών κειμηλίων των Ελλήνων, συμπεριελήφθησαν και το "Λάβαρον
της Ελευθερίας" καθώς επίσης αναντικατάστατα έργα τέχνης της προβυζαντινής
εποχής). 3) Μετά το τέλος μιας επιχειρήσεως πρέπει αμέσως να παρουσιάζεται με
προπαγάνδαν εις τα όμματα του πληθυσμού η κομμουνιστική κίνησις ως υπεύθυνος
απέναντι της ιστορίας. Καθυστερημέναι επεξηγήσεις επιδρούν εις βάρος του
Γερμανικού στρατού και χαρακτηρίζονται ως δικαιολογίαι. Αν ο στρατιωτικός
Διοικητής παρά τα μέσα τα οποία έχει εις διάθεσίν του (Τύπον, Προπαγάνδα,
Ραδιόφωνα, Φέϊγ Βολάν κ.λπ.) αφήσει και επεκταθή η προπαγάνδα αυτή, πρέπει
ούτος να πληροφορήση αμέσως προ εκάστης επιχειρήσεως περί των απόψεων ταύτης
μετά δε περί των αποτελεσμάτων αυτής. Τούτο όμως δεν εγένετο μέχρι τούδε.
"Έλλειψις προπαγάνδας" όμως καταλήγει αυτομάτως εις βάρος του
στρατιωτικού Διοικητού. 4) Επιβάλλεται η λήψις αυστηρών μέτρων εκ μέρους των
διοικητικών μονάδων κατά των αυτοδικειών των μονάδων των αίτινες διαταράσσουν
σημαντικώς την Πολιτικήν και Εθνικήν οικονομίαν του τόπου. (Υπογραφή) Spiedel".
 |
| Η ηγεσία της ομάδας των Άγγλων της SOE 133, Στήβενς, Άντωνυ και Κάμπελ με τον αρχηγό του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχο Μίχο |
Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος Ια
16.12.43
Προς: Στρατιωτικό Διοικητή Νοτιοανατολικής Ευρώπης
Ια
Βελιγράδι. KR! 3449/43
Αφορά: Τηλεφώνημα Υπολοχαγού BODE της 16.12.43
Την 17.10, ο
5/749 Λόχος καταδρομών του 749 Συντάγματος γύρω από την περιοχήν Καλαβρύτων
υπέστη επιδρομήν (αιφνιδιαστικήν επίθεσιν) από συμμορίες και κατά το
μεγαλύτερον μέρος συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Μία ιδία (ανιχνευτική) επιχείρησις
που όφειλε να τους ελευθερώσει, ευρήκε την 7.12.1943, 78 άνδρες δολοφονημένους
και μερικώς ακρωτηριασμένους. Κατόπιν μέτρων αντιποίνων του 749 Συντάγματος
Καταδρομών εξετελέσθησαν (ετυφεκίσθησαν) 653 Έλληνες άνδρες και επυρπολήθη μία
σειρά χωριά συμμοριτών (συμμοριτοχώρια). Η επιχείρησις ετελείωσε (έκλεισε).
Στρατιωτικός Διοικητής Ελλάδος Ια BR.B.No. 3449/43 γ. KD..
Το
Ια της 117 Jager Division συντάσσει το κατωτέρω εμπιστευτικό πληροφοριακό
δελτίο μετά το Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων[5]: "Ι. Πολιτική
Κατάστασις. Εις τους συντελεστάς της μάχης τούδε επιδεινώσεως της πολιτικής
καταστάσεως και της μη ειρηνεύσεως του πληθυσμού εις την περιοχήν Πελοποννήσου
δέον να προστεθή και η κατά τον τελευταίον καιρόν κακή συμπεριφορά των
στρατευμάτων κατοχής, ως εκ της οποίας οξύνθη σημαντικώς η εχθρότης του
πληθυσμού εναντίον του Γερμανικού Στρατού, θα πρέπει ακόμα να προσθέσωμεν και
τα βαρέα κρούσματα απειθαρχίας Γερμανών στρατιωτών, τα οποία τον τελευταίον
καιρόν επληθύνθησαν, και μας υπενθυμίζουν έθιμα αγρίων λαών. Ένα άλλο ζήτημα
ακόμη προσετέθη ότι μερικά τμήματα όλων σχεδόν των μονάδων του Γερμανικού
στρατού παρήκουσεν την διαταγήν του Στρατιωτικού Διοικητού, απαγορεύουσαν
κατασχέσεις ή επιτάξεις ειδών διατροφής, εγκαταστάσεων κ.λπ. και ούτω
επακολούθησαν -ως γράφει το πληροφοριακόν δελτίον- ιδιαιτέρως εις την περιοχήν
των Νομαρχιών Αχαΐας και Αργολίδος απειρία σοβαρών επιθέσεων Γερμανών
στρατιωτών κατά της ασφαλείας και της ιδιοκτησίας των κατοίκων της χώρας,
άτινες εχαρακτηρίσθησαν ως ληστείαι. Και αναφέρομεν μερικά παραδείγματα:
οίτινες κατά μέγα μέρος ανήκον εις την Intelligent Servis. Μεταξύ αυτών συνελήφθησαν και
αρκετοί εθνικισταί. Είναι εύκολον να εννοήση κανείς οποίαν πικρίαν επροκάλεσε
τούτο εις τον Ελληνικόν Λαόν. Με τοιαύτα μέσα εδημιουργείτο μία τεραστία
προπαγάνδα εις βάρος ημών των ιδίων. Η δραστηριότης των άλλων αυξάνει διαρκώς
εις όλας τας εκδηλώσεις της. Ο λόγος δια τον οποίον από της εποχής της
εκτελέσεως των μέτρων αντιποίνων ο αριθμός των εξ απροόπτου επιθέσεων και
δολιοφθορών όχι μόνον δεν περιορίσθη αλλ' ηυξήθη, αφήνει ακόμα εις το ΕAM
πρωτοβουλίαν και έλεγχον της καταστάσεως. Με τοιούτους αιφνιδιασμούς εναντίον
Γερμανών στρατιωτών και συνεχιζόμενους τυφεκισμούς ομήρων ελπίζει το ΕΑΜ να
αυξάνη διαρκώς η εχθρική διάθεσις μεταξύ του πληθυσμού καθ' όλην την χώραν προς
όφελος της κομμουνιστικής κινήσεως. Ο υπολογισμός του δεν είναι εσφαλμένος εφ'
όσον συνεχίζεται η αυθαίρετος σύλληψις ομήρων και εκ της ταλαιπωρίας ταύτης
υποφέρει ολόκληρος ο εθνικόφρων πληθυσμός της Χώρας. Συχνά γίνονται εκ μέρους
του πληθυσμού και κατ' επανάληψιν παραστάσεις προς τας Γερμανικάς Αρχάς και
ερωτάται δια ποιον λόγον όταν υπάρχη ανάγκη ελλείψεως ομήρων ή επιλογής
προσώπων δια μέτρα αντιποίνων δεν συλλαμβάνομαι κατά προτίμηση συγγενείς των
εις τα όρη ευρισκομένων κομμουνιστών, οπότε και αυτοί δεν θα υπήρχε λόγος να
διαρρεύσουν εις τα όρη και αι οικογένειαί των κατ' ανάγκην θα παρέμενον εις τας
εστίας των".
Η
Wehrmacht προκειμένου να δικαιολογήσει "τα απαίσια εγκλήματα κατά του
αμάχου πληθυσμού" προσπάθησε να βρει "δικαιολογίες" για την
"γενναία δραστηριότητά της". Έτσι υποστήριξε ότι[6]: "Αντάρτες οι
οποίοι είναι αναγκασμένοι να κλέψουν όπλα από παντού ή - όπως στην περίπτωση
της συνθηκολόγησης των Ιταλών - να τα αγοράσουν και οι οποίοι σε κάποιο βαθμό
μεν, αλλά όχι και επαρκώς, υποστηρίζονται από τους Άγγλους δεν μπορούν να
ανοίξουν αποτελεσματική μάχη κατά της δύναμης κατοχής, και γι' αυτό το λόγο η
μάχη τους εξ ενέδρων, στο σκοτάδι της νύχτας, γρήγορα γίνεται φόνος με όλες τις
αισχρές συνέπειές του. Καμία φορά οι συμμορίτες διάλεξαν και τον πλάγιο δρόμο,
π.χ. στην Αθήνα με κοινές γυναίκες που είχαν αφροδίσιο νόσημα, όπως αναφέρει
χαρακτηριστικά ο Hagen Fleischer. Ένας στρατός δεν καταστρέφεται με φόνους.
Φόνοι στρατιωτών που παρά τη θέλησή τους είχαν σταλεί σε ξένη χώρα, προξενεί εξόργιση
σε άνδρες και διοίκηση. Και σε άλλες χώρες, αντάρτες ακολούθησαν αυτό το σκοπό
συστηματικά, δηλαδή να μην φοβούνται την επίδραση των Γερμανών, αλλά να την
θέλουν. Όποτε πέθαιναν όμηροι, οι θάνατοι αυτοί ένωναν τους κατοίκους κατά των
Γερμανών".
Το
Επιτελείο του O.B.Subbost με ραδιογράφημά του προς το
αρχηγείο της Βέρμαχτ (OKW)
αναφέρει: "Επιχείρηση Καλάβρυτα επερατώθη. Ισοπεδώθηκαν 24 χωριά και ετυφεκίσθησαν
εξακόσιοι εξήντα εννέα (669) Έλληνες".
Το
τελικό αποτέλεσμα της Επιχείρησης Καλάβρυτα - Unternehmen Kalawrita αναφέρθηκε από το O.B. Sudosten και καταχωρήθηκε στο
πολεμικό ημερολόγιο της Βέρμαχτ - OKW Kriegstagebuch Des Ober-Kommandos Der Wermacht - με την
επιμέλεια του λοχαγού - προσωπικού γραμματέα του Hitler Peicy E. Schramm στις 17 Δεκεμβρίου 1943 και
με την ένδειξη: ".... Sudosten:
Kalawrita. Περατώθηκε με επιτυχία το Επαναστατικό
Αντιστασιακό Κομμουνιστικό Κέντρο Καλαβρύτων ισοπεδώθηκε.
Η
έγκυρη The Daily Telegraph (1944) αναφερόμενη στην Επιχείρηση
Καλάβρυτα θα γράψει ότι: «[...] Έλληνες Αντάρτες χρησιμοποιούν μεθόδους της
Κου-Κλουξ-Κλαν στον αγώνα τους ενάντια στους Γερμανούς. Συγκεντρώνονται σε
συγκεκριμένα ραντεβού για σαμποτάζ, όπως καταστροφές τρένων, και μετά
διαλύονται. Οδηγούνται μερικές φορές από Βρετανούς αξιωματικούς. Κάθε χτύπημα
στο Γερμανικό στρατό κατοχής συνοδεύεται από άγρια αντίποινα ... άγρια
Γερμανικά αντίποινα στην περιοχή των Καλαβρύτων όπου όλοι οι άνδρες μεταξύ 14
και 70 χρόνων δολοφονήθηκαν σε μαζική εκτέλεση και 24 χωριά και συνοικισμοί
κατεστράφησαν [...]».
Ο
Βρετανός πρέσβης Λίππερ στην Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο, με την αριθμ. 311/43074/22.12.1943
συνοπτική Πληροφοριακή Έκθεσή του, ενημερώνει την Ελληνική Κυβέρνηση ότι:
«[...] Τα Γερμανικά στρατεύματα πλαισιούμενα και βοηθούμενα από τις Ελληνικές
Ομάδες Ασφαλείας πέτυχαν να καθαρίσουν τα Καλάβρυτα και κατέστρεψαν τα πάντα
στην πορεία τους. Άνδρες, σπίτια, περιουσίες, με μια βιαιότητα χωρίς
προηγούμενο αφανίσθηκαν. Ελπίζουμε, ότι ορισμένοι ΒΑΣ από την περιοχή θα
διωχθούν μέσα σε λίγες ημέρες και θα υπάρχουν νέες πληροφορίες για την τρομερά
μπερδεμένη και δυσάρεστη αυτή κατάσταση στα Καλάβρυτα [...]».
Από πλευράς
ΕΛΑΣ χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Φρουράρχου Μαζέϊκων [5.2.1994]
λοχαγού πυροβολικού Σωτηρίου Θεοδωρακόπουλου προς τη Διοίκηση της 1ης
Ταξιαρχίας/ΕΛΑΣ σύμφωνα με την οποία: «[...] Μετά την ομαδικήν εκτέλεσιν
των κατοίκων των Καλαβρύτων, οφειλομένην εις την μοιρολατρική στάσιν αυτών εν
αντιθέσει προς τους κατοίκους των Μαζέϊκων ούς το Φρουραρχείον είχεν διαφωτίσει
δια των ανακοινώσεών του εγκαίρως περί αναχωρήσεως αυτών μακράν των Μαζέϊκων
[...]».
Αρχηγός
του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου Σμήναρχος Δημήτριος Μίχος (Καπετάν Σταυραετός)
αναφερόμενος στα αίτια και αφορμές της μεγάλης σφαγής των Καλαβρύτων στα
ανέκδοτα τετράδιά του υποστηρίζει ότι: «[...] Σαν πρωταρχική αιτία στάθηκε η
εκμηδένιση του λόχου Σόμπερ, η ... σοσιαλιστικοποίηση της πολιτειούλας
[Καλαβρύτων] σαν πρώτης ελευθερωμένης πόλης στο Μωρηά... Επίσης, ολέθριο ρόλο
έπαιξαν και οι χιλιάδες οδηγοί των Γερμανικών Τμημάτων στην εκστρατεία τους
αυτή... Η ασφάλεια των γερμανών αιχμαλώτων είχε ανατεθεί στο διοικητή του 9ου
Συντάγματος ΕΛΑΣ λοχαγό Χ. Στασινόπουλο... Δεν είχε απειληθεί από τα εχθρικά
στρατεύματα για να σπεύσει να απαλλαγεί από την παρουσία τους. Ούτε πήρε όπως
μάθαμε από πουθενά να εκτελέσει αιχμαλώτους ο παραπάνω λοχαγός που έχασε την
ψυχραιμία του [...]".
Ο
Διοικητής της 117 Jager Division Carl Von Le Suire, πολεμικός διοικητής
Πελοποννήσου, με ανακοίνωσή του προσπαθεί να δικαιολογήσει γιατί έγινε το
Ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων[7]. Υποστηρίζει ο Carl Von Le Suire: "Αι
κομμουνιστικαί συμμορίαι έχουσι φέρει την μακροθυμίαν μας δι' επανειλημμένων
νέων επιθέσεων εις μεγίστην δοκιμασίαν. Παρά τα Καλάβρυτα εδολοφονήθησαν αγρίως
Γερμανοί στρατιώται μετά του Διοικητή των. Τούτο είναι πλέον αρκετόν. Ο
Γερμανικός στρατός απέδειξεν, ότι δεν θέλει να γίνεται θεατής τοιούτων
ενεργειών. Εις την περιοχήν των Καλαβρύτων επυρπολήθησαν εις αντίποινα τα
Καλάβρυτα, τα Μαζέϊκα και 12 χωρία και ετυφεκίσθησαν μερικαί εκατοντάδες
άνδρες. Ο Γερμανικός στρατός δεν έχει ουδεμίαν διάθεσιν ν' αναζητή εν έκαστον
των ενόχων δι' ατελευτήτων ανακρίσεων. Εφ' όσον ευρίσκεται και μόνον ως συμπράττων
μετά των συμμοριών θα τιμωρήται ολόκληρος ο τόπος αντ' αυτού. Έλληνες.
Εννοήσατέ το, ότι οι κομμουνισταί δεν θα σας φέρωσιν την ποθουμένην ειρήνην,
παρά θα σας φέρωσι τον εμφύλιον πόλεμον και την καταστροφήν. Εννοήσατέ το, ότι
οι Γερμανοί δεν καταπολεμούν τους Έλληνας αλλά τον κομμουνισμόν. Εννοήσατέ το,
ότι ουδεμία συμμορία θα νικήσει Γερμανικόν στράτευμα. Εκλέξατε μόνοι το κακόν ή
το καλόν σας. Κρατήστε εις απόστασιν τας συμμορίας εκ των χωρίων σας, καταγγέλλοντες
την προσέγγισίν των προς τας πλησιεστέρας Γερμανικός μονάδας. Μη ανέχεσθε
ουδένα ξένον εις τα μέρη σας. Καταγγέλλετε πάντα συμπράττοντα μετά των
συμμοριών, διότι ούτος θα παραδώση τον τόπον σας εις την καταστροφήν. Μη μας
αναγκάζετε εις αντίποινα, διότι θέλομεν την Ειρήνην και Ευημερίαν της Ελλάδος.
Le Suire Στρατηγός, πολεμικός διοικητής Πελοποννήσου."
Μετά
την επιστολή του προς τον Γερμανό Στρατιωτικό Διοικητή Ελλάδας πτέραρχο
Speidel, ο πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου Ιωάννης Ράλλης, με ραδιοφωνικό
του διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό και με αφορμή το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα
ανακοινώνει ότι η "Κυβέρνησίς του οργάνωσε ένοπλον δύναμη κατά των
τρομοκρατών. Το κείμενο του διαγγέλματος Ράλλη έχει ως εξής[8]: "Ελάχιστοι
ανισόρροποι ή μωροί λησμονούντες τας ιεράς παρακαταθήκας των προγόνων, και εν
μέσω των μεγαλύτερων καταστροφών οι Έλληνες ετήρησαν ευλαβώς, συνεμάχησαν με
τους αρνουμένους Πατρίδα και Οικογένειαν και απεφάσισαν την συντριβήν του
Ελληνικού Έθνους. Αφού εδραπέτευσαν αποκομίζοντες το προϊόν πολλών δεκαετηρίδων
μόχθων του Ελληνικού λαού, αποστερήσαντες αυτόν των στοιχειωδεστέρων μέσων δια
την αντιμετώπισιν των αναγκών του, αφού έμειναν ασυγκίνητοι όταν η Φυλή κατά
τον χειμώνα του ‘41 εκινδύνευε να εξοντωθή εκ του λιμού, ήδη εξοπλίζουν
κακούργους εχθρούς της Ελλάδας, ως και εντοπίους ληστάς και πληρώνοντες αυτούς
αδρώς τους διατάσσουν να δολοφονούν άνδρας, παιδιά, αξιωματικούς, να δηλώνουν
χωρία, δημεύουν περιουσίας και καταστρέφουν την παραγωγήν. Οι μικροί και
ανισόρροποι ούτοι εστέρησαν της παραγωγής τους Έλληνας, οίτινες ήθελον επιζήσει
μετά τον λιμόν και τους βομβαρδισμούς, οι οποίοι "εστέφθησαν υπό
επιτυχία" ως ανήγγειλεν ο ραδιοφωνικός σταθμός του Καΐρου, προς δόξαν και
τιμήν της εκεί εδρευούσης ψευδοκυβερνήσεως Τσουδερού και Γεωργίου, οίτινες
είναι και οι οργανωταί του λιμού του Ελληνικού λαού εις τον οποίον είχον επαγγελθή
αποστολήν κατεψυγμένων κρεάτων, λίπους και άλλων ουσιαστικών τροφίμων. Ο
Ελληνικός λαός όμως επείσθη εκ των πραγμάτων ότι έχει να κάμη με εκμεταλλευτάς.
Εσήμανεν η ώρα, καθ' ην η Ελλάς έχει υπέρτατον καθήκον ν' αντιμετώπιση δι’ όλων
των δυνάμεών της την δημιουργηθείσαν κατάστασιν. Η κυβέρνησις θα ήτο αναξία του
ονόματος και κατωτέρα των περιστάσεων αν άφηνε τους εν τη χώρα δρώντας
τρομοκράτας κακούργους να συνεχίσουν το μυσαρόν έργον των. Προέβη εις την
οργάνωσιν ενόπλου δυνάμεως δια την ανατίναξη κατά των κακοποιών. Οι εις την
δύναμιν αυτήν μετέχοντες τίμιοι και γενναίοι αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίται
είναι άξιοι της ευγνωμοσύνης του Έθνους. Η δύναμις αυτή συνεκροτήθη με την
ευγενή και πρόθυμον συνδρομήν των Γερμανικών αρχών αι οποίοι επρομήθευσαν τον
αναγκαίοντα οπλισμόν, διότι ως γνωστόν, εις τας ελληνικάς αποθήκας δεν υπάρχουν
όπλα. Εις το έργον της η Κυβέρνησις δεν θα ορρωδήση προ ουδενός και δεν θα
πτοηθή από απειλάς. Δεν θ' αφήση ελευθέραν την δράσιν εις τας συμμορίας και θα
συνεχίση την οργάνωσιν της δυνάμεως, η οποία θα προτάξη τα στήθη της δια να
εξασφαλίση την ζωήν των τιμίων πολιτών. Όταν έλθη η ώρα που ο Ελληνικός λαός θα
δυνηθή να κρίνη το έργον της κυβερνήσεώς του θα ίδωμεν τίνος το έργον θα
επιδοκιμάση: ημών, που αγωνιζόμεθα δια την εθνικήν υπόστασιν ή εκείνων που
εξηκόντισαν τον δαυλόν του μίσους και του εμφυλίου σπαραγμού απ' άκρου εις
άκρον της πατρίδος μας και όπλισαν δολοφόνους δια να συντρίψουν οριστικώς το
Ελληνικόν έθνος, το οποίον όμως είναι απεφασισμένον να ζήση και θα ζήση."
Ο Franz
Garhoefer σε επιστολή του στον συγγραφέα ισχυρίζεται: "Μετά το 1945,
υπάρχουν αρκετά παραδείγματα, όπου ένας στρατός είχε βρεθεί στην ίδια θέση
(όπως η 117η μεραρχία πεζικού). Μπορεί να παρατηρηθεί ότι σε κάθε περίπτωση
φέρθηκαν και φέρονται στους αθώους πολίτες πολύ πιο σκληρά, απάνθρωπα και
κτηνωδώς. Εμείς δεν χρησιμοποιήσαμε ούτε αεροπορία, ούτε χημικά όπλα, ούτε άλλα
όπλα που απαγορεύονται σ' όλο το κόσμο. Γυναίκες και παιδιά δεν πειράξαμε ποτέ.
Δεν έχω βρει Γερμανό στρατιώτη ο οποίος ενέκρινε τα Καλάβρυτα. Αντίθετα! Ο
καθένας ακόμα κουβαλάει το κόμπλεξ αυτό μαζί του ..."
Ο
Ebenherd Rondholz διατυπώνει τους εξής προβληματισμούς: "Η τρομερή
είδηση για τα Καλάβρυτα διαδόθηκε σ' όλη την Ελλάδα πολύ γρήγορα. Δεν ήταν η
πρώτη και δεν ήταν η τελευταία φορά που τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής
χρησιμοποίησαν τα λεγόμενα σαν μέσο εκδίκησης για τις επιχειρήσεις των ανταρτών
- έτσι λέγονταν οι μαζικές εκτελέσεις πολιτών ... Η επιχείρηση κατά των
Καλαβρύτων και των γύρω χωριών και μοναστηριών ήταν η πιο τρομερή, εάν ληφθεί
υπ' όψει ο αριθμός των θυμάτων ...". Και συνεχίζει: "Είναι γεγονός
ότι οι Έλληνες συγκινήθηκαν για εβδομάδες πιο πολύ από την "Υπόθεση
Καλάβρυτα" παρά από όλα τα όλα προβλήματα και η ψυχολογική επίδραση αυτών
των μέτρων του στρατεύματος ήταν ότι οι εθνικές και οι κομμουνιστικές δυνάμεις
ενώθηκαν και ότι δημιούργησαν κοινό μέτωπο κατά της γερμανικής Βέρμαχτ...".
Αλλά πώς είδε το
Δικαστήριο της Νυρεμβέργης την πρακτική της Βέρμαχτ να αντιδρά με αντίποινα;
"Χιλιάδες αθώων κατοίκων έχασαν τις ζωές τους από πρόσταγμα εκτέλεσης ή με
απαγχόνιση - άνθρωποι που ήθελαν να ζήσουν, όπως και οι κατηγορούμενοι. Όπου
υπήρχε ο Γερμανικός στρατός υπήρχε και τα SS, SD, η Gestapo, η SA, οι
εκτελεστές του τετράχρονου σχεδίου του Goering και το επιτελείο παρεμβολές
Rosenberg. Όλοι αυτοί σε διαφορετικό βαθμό έλαβαν μέρος στη διοίκηση της
κατεχόμενης χώρας. Μαζικές εκτελέσεις του αθώου πληθυσμού, απαγωγή για
αναγκαστική εργασία, η αδιάκριτη καταστροφή δημοσίου και ιδιωτικής ιδιοκτησίας,
όχι μόνο στην Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, αλλά και σε διάφορες άλλες χώρες,
μας προτρέπουν να πιστέψουμε τον ισχυρισμό ότι τρόμος και εκφοβισμός ήταν η
λύση πατέντα για κάθε αντίσταση κατά της θέλησης των Γερμανών. Είναι φανερό ότι
η Βέρμαχτ γενικά συνήθιζε να λαμβάνει αυτά τα μέτρα και ότι ήταν κύριο όπλο της
Γερμανικής Βέρμαχτ. Από τις δηλώσεις των κατηγορουμένων φαίνεται ότι θεωρούν
την στρατιωτική ανάγκη, πράγμα το οποίο ορίστηκε από αυτούς τους ίδιους, σαν
πλήρης δικαιολογία για τις πράξεις τους. Εμείς δεν συμφωνούμε με την άποψη ότι
οι κανονισμοί του πολέμου σημαίνουν ο,τιδήποτε άλλο από αυτό που λένε.
Στρατιωτική ανάγκη ή σκοπιμότητα δεν δικαιολογούν μία παράβαση σαφών διατάξεων.
Το διεθνές δίκαιο είναι δίκαιο απαγορεύσεων. Τα άρθρα 46, 47 και 50 των
διατάξεων της Χάγης από το 1907 δεν κάνουν καμία τέτοια εξαίρεση από τη
δεσμευτικότητά τους. Τα δικαιώματα του αθώου πληθυσμού που καταγράφονται εκεί
πρέπει να είναι σεβαστά, έστω και αν στρατιωτική ανάγκη ή σκοπιμότητα
υποδεικνύουν κάτι άλλο. Εμείς ... έχουμε επισημάνει ότι καθήκον του διατάσσοντα
στρατηγού είναι να διατηρεί ησυχία και τάξη στα κατεχόμενα εδάφη, να τιμωρήσει
εγκλήματα και να προστατέψει ζωές και ιδιοκτησίες. Αυτό το καθήκον δεν ισχύει
μόνο για τους κατοίκους κατεχομένων εδαφών, αλλά και για τα δικά του στρατεύματα
και βοηθητικά στρατεύματα. Δεν επιτρέπεται ο διατάσσων στρατηγός μιας
κατεχόμενης χώρας, ο οποίος έχει και την εκτελεστική εξουσία και την
στρατιωτική αρχηγία να δηλώσει ότι μία μονάδα η οποία έλαβε παράνομες διαταγές
από κάποιον άλλον και όχι από τον εαυτό του, ήταν η ίδια υπεύθυνη για το
έγκλημα και ότι για το λόγο αυτό είχε απαλλαχτεί από την υπευθυνότητα".
Ο Julius
Woelfinger πληροφόρησε τον συγγραφέα ως εξής: "Οπως έμαθα αργότερα,
δηλαδή μετά τον πόλεμο, από τον Ταγματάρχη Barth, ο οποίος ήταν τότε Υπασπιστής
του Επιτελείου της 117ης Μεραρχίας πεζικού, ο στρατηγός Carl Von Le
Suire πέταξε ο ίδιος με μικρό αεροπλάνο μέσω Πάτρας στα Καλάβρυτα και ανέλαβε ο
ίδιος την γενική διοίκηση της όλης επιχείρησης. Δηλαδή και της εκτέλεσης των
αντιποίνων κατά του ανδρικού πληθυσμού των Καλαβρύτων". Ο Barth
έχει μόνο εν μέρει δίκιο, όπως αποδεικνύεται από την αναφορά της μεραρχίας:
"Διετέλεσε μάλιστα και Διοικητής της Επιχείρησης Καλάβρυτα από 8 έως
11.12.43, οπότε την ευθύνη της επιχειρήσεως ανέλαβε ο διοικητής του 1/749
Τάγματος, Ταγματάρχης Ebersberger". Αλλά από αυτό το ερώτημα δεν
πρέπει να ξεκινάει συζήτηση για τις ευθύνες του διατάξαντα την Επιχείρηση
Καλάβρυτα. Ο στρατηγός Spaidel, ο στρατιωτικός Διοικητής της
Ελλάδας, θεωρήθηκε σαν υπεύθυνος. Αλλά και ο πτέραρχος Felmy θεωρήθηκε
εξίσου υπεύθυνος για τα Καλάβρυτα. Και οι δύο στρατηγοί δεν είχαν σχέση με τα
Καλάβρυτα. Μόνο ο υποστράτηγος Carl Von Le Suire έδωσε τη διαταγή για
την εκτέλεση του ανδρικού πληθυσμού των Καλαβρύτων και για την καταστροφή της μικρής
πόλης.
Ο Guenter
Kleykamp, αξιωματικός στο Γενικό Επιτελείο (Felmy) του LXVIII Α.Κ.
κατέθεσε στο Δικαστήριο της Νυρεμβέργης την κατωτέρω ένορκη δήλωση:
"Οι φόνοι των αιχμαλώτων Γερμανών στρατιωτών από τον ΕΛΑΣ ήταν πολύ
αισχροί. Γι αυτό είναι κατανοητό ότι και οι μονάδες που είχαν ξεκινήσει για να
τους απελευθερώσουν να ήταν πολύ εξοργισμένες διότι ήθελαν εκδίκηση και διότι
την πήραν. Αλλά το ότι ένας διοικητής μεραρχίας διέταξε αντίποινα τέτοιου
μεγέθους μπορεί να κατανοηθεί μόνο από μία βασική διάθεση του στρατηγού Carl Von Le Suire. Ήταν διοικητής που
φρόντισε το στράτευμα πολύ καλά, η μοίρα του καθενός των ανδρών του τον
ενδιέφερε, και θεώρησε τις ζωές Γερμανών στρατιωτών σαν πολύ πιο πολύτιμες από
αυτές των Ελλήνων. Η χολερική διάθεση του στρατηγού, η έλλειψη κάθε πολιτικής
κατανόησης, μέχρι και η άρνηση πολιτικών εξετάσεων ήταν άλλες αιτίες της
συμπεριφοράς του.".
Το 1944 ο Carl Von Le Suire προσπάθησε να
επικοινωνήσει με τους αντάρτες, δηλαδή με τον Αντισμήναρχο Μίχο για να
συμφωνήσουν για συγκρούσεις με πιο ανθρώπινο τρόπο. Αλλά επειδή ο ΄Αρης είχε εν
τω μεταξύ πληροφορίες για την συνάντηση αυτή, η συνάντηση μεταξύ του Carl Von Le Suire και του Μίχου δεν έγινε
λόγω των αλλαγμένων συνθηκών (έτσι το παρουσίασε ο Josef Tischler).
Για την εξέλιξη που
πήραν τα αντίποινα χαρακτηριστικές είναι οι θέσεις και πάλι του Guenter
Kleykamp: "...οι συνεχείς αιφνιδιαστικές επιθέσεις και οι φόνοι
Γερμανών στρατιωτών και Ελλήνων με εθνικές πολιτικές απόψεις που από το τέλος
του 1943 συνέβαιναν σχεδόν καθημερινά, έπρεπε να ανταποκριθούν. Αλλιώς οι
συμμορίες θα το είχαν θεωρήσει αδυναμία της Βέρμαχτ και θα είχαν επεκτείνει τις
τρομοκρατικές τους ενέργειες και αλλού. Για το λόγο αυτό έγιναν τα αντίποινα,
για τα οποία δόθηκαν μερικές σκληρές διαταγές στη διάρκεια του πολέμου και
από τον Χίτλερ τον ίδιο".
Ο πτέραρχος
Felmy είχε πάντα την άποψη ότι ήταν στρατιωτική ανάγκη, οι δόλιες επιθέσεις και
φόνοι των κομμουνιστικών συμμοριών να ανταποκρίνονται με αντίποινα. Αλλά αυτά,
δεν έπρεπε να γίνονται αδιάκριτα, αλλά έπρεπε να αφορούν τους δράστες ή άτομα
που ήταν συνένοχοι. Λάθος διενεργούμενα αντίποινα μπορούσαν να έχουν αντίθετη
αντίδραση και να φέρουν το μέρος του πληθυσμού που ήταν μετριόφρων με το μέρος
των συμμοριών. Επειδή το ήξερε αυτό, ο ΕΛΑΣ σε μερικές περιπτώσεις προκάλεσε
αντίποινα. Αντίποινα δεν έπρεπε δηλαδή να ανησυχούν τον πληθυσμό. Και ο
πρεσβευτής Neubacher, ο οποίος προσπάθησε να ειρηνοποιήσει τα Βαλκάνια προ
πάντων με πολιτικά και οικονομικά μέτρα, είχε την ίδια άποψη. Το Γενικό
Επιτελείο εξέφρασε αυτή την άποψη από το φθινόπωρο του 1943 στις αναφορές του
προς την ομάδα στρατού. Και από ότι ξέρω ο Πτέραρχος Felmy εξέφρασε αυτή την
γνώμη του και μπροστά στους διοικητές των μεραρχιών. Τέλος Δεκεμβρίου 1943,
δόθηκε μία νέα διαταγή της ομάδας στρατού, η οποία απαγόρεψε ρητά αντίποινα.
Έπρεπε να εφαρμοστεί ο εκφοβισμός και έπρεπε να πλήττονται μόνο μονάδες
συμμοριών και κομμουνιστές". Ο Πτέραρχος Αεροπορίας και Διοικητής του
LXVIII Α.Κ. Felmy αποδοκίμασε κατηγορηματικά την Επιχείρηση Καλάβρυτα.
Εκτός από το Δικαστήριο
της Νυρεμβέργης και οι Γερμανικές Υπηρεσίες Έρευνας ασχολήθηκαν με
τα γεγονότα στα Καλάβρυτα. Για την έρευνα αυτή χρησιμοποίησαν στοιχεία του
Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και διάφορα γερμανικά έγγραφα, από το αρχείο
της 117 Jager Division. Μία δίκη, για την περίπτωση των Καλαβρύτων, ανεστάλει
στις 21 Μαρτίου 1974 έδωσε την αφορμή για να διατυπωθούν νέες απόψεις για το
Διεθνές Δίκαιο[9]: "Τα μέτρα που είχε
λάβει η Βέρμαχτ, οι εκτελέσεις Ελλήνων σε διάφορα μέρη και ειδικά στα
Καλάβρυτα, τα οποία ονομάστηκαν μέτρα εξιλασμού, πρέπει να χαρακτηριστούν σαν
αντίποινα. Αντίποινα, η φύση τους και το εάν επιτρέπονται δεν μπορούν να
κριθούν με τους νόμους μίας χώρας, αλλά μόνο με το διεθνές δίκαιο... Σύμφωνα με
την γενική αποδεχόμενη άποψη, αντίποινα δεν μπορούν πάντα να κριθούν σαν
νόμιμα, αλλά μόνο όταν υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις".
Η Εισαγγελία του
Bochum έδωσε τις εξής εξηγήσεις σχετικά με τις εκτελέσεις άμαχου πληθυσμού
από τη Βέρμαχτ με τη δικαιολογία των μέτρων αντιποίνων[10]:
"1. Πρέπει από τον αντίπαλο να έχουν προσβληθεί δεσμευτικές αρχές του
διεθνούς δικαίου. Οι αντάρτες είχαν προσβάλλει τον βασικό κανόνα του διεθνούς
δικαίου, κατά τον οποίον κάθε σύμμαχος πρέπει να έχει δίκαιο και ιπποτική
μεταχείριση των αιχμαλώτων του. 2. Τα αντίποινα πρέπει να είναι αναγκαία και να
έχουν τον σκοπό να εξασφαλίσουν στο μέλλον τη διατήρηση του στρατιωτικού νόμου
και να εμποδίσουν στο μέλλον άλλες παράνομες πράξεις των στρατευμάτων του
αντιπάλου ή του πληθυσμού. Στην προκειμένη περίπωση, οι φταίχτες δεν μπορούσαν
να βρεθούν. Άλλες όμοιες και σοβαρές προσβολές του διεθνούς δικαίου είχαν γίνει
στο παρελθόν και αναμένονταν και για το μέλλον. Κάτω από αυτές τις συνθήκες
αντίποινα έπρεπε να γίνουν και επιτρέπονται και από το διεθνές δίκαιο για να
αναγκαστεί ο αντίπαλος, οι αντάρτες, να τηρήσουν το διεθνές δίκαιο. 3. Η αρχή
της αναλογίας πρέπει να τηρηθεί. Οι συγγραφείς του διεθνούς δικαίου έχουν
σχεδόν ομόφωνη την άποψη ότι αντίποινα δεν χρειάζεται να είναι ίδιες με την ή
τις πράξεις που τα προκάλεσαν, αλλά ότι δεν πρέπει σε τρόπο και μέγεθος να τις
υπερβούν και ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να τις υπερβούν υπερβολακά. Αυτή
η αρχή είναι ελαστική και περιορίζεται από την μία μεριά από τα όρια της
ανθρωπιάς και από την άλλη από το σκοπό να είναι αποτελεσματικό μέσο εκφοβισμού.
Οι έρευνες δεν έχουν αποδείξει ότι στην προκειμένη περίπτωση τα αντίποινα αυτά
δεν ήταν σε λογική αναλογία με τις προσβολές του διεθνούς δικαίου που είχαν
προηγηθεί. 4. Τελικά τα αντίποινα πρέπει να διαταχθούν από την αρμόδια αρχή.
Στον τελευταίο πόλεμο, αντίποινα διατάχτηκαν από τις πιο υψηλές θέσεις, όπως η
διαταγή για αντίποινα του Γενικού Διοικητή της Βέρμαχτ, αρχιστρατήγου Keitel
που έχει ήδη αναφερθεί[11].
Χωρίς να υπάρχει ανάγκη να εξεταστούν εδώ πιο λεπτομερώς το δίκαιο
αντιπροσωπείας πρέπει να κριθεί χωρίς αμφιβολία ότι ο Στρατιωτικός Διοικητής
της Πελοποννήσου που ήταν διοικητής μιας μεγάλης περιοχής με έντονη δράση των
ανταρτών είχε αρχικό δικαίωμα διαταγής εκτέλεσης μέτρων αντιποίνων. Επειδή
δηλαδή τα αντίποινα που είχαν διαταχθεί και διεκπεραιωθεί από τον, τώρα νεκρό,
στρατηγό Carl Von Le Suire, δεν μπορούν να θεωρηθούν παράνομα σύμφωνα με
το τότε ισχύον διεθνές δίκαιο, και τα οποία συνεπώς δεν ήταν και παράνομα
σύμφωνα με το ποινικό δίκαιο, ούτε και η συμμετοχή σ' αυτά τα αντίποινα, με
οποιονδήποτε τρόπο, δεν ήταν παράνομη". Η στρατιωτική αποτυχία της Επιχείρησης
Καλάβρυτα, κατά τη διάρκεια της οποίας οι αντάρτες συνεχώς ξέφευγαν και δεν
έπεσαν στην παγίδα της Βέρμαχτ για μια "κατά μέτωπο σύγκρουση",
προκάλεσαν στον διοικητή της 117 Jager Division, Carl Von Le
Suire, αγανάκτηση και τον οδήγησαν σε διάφορες σκέψεις, οι οποίες συνοψίζονται
κατωτέρω[12]: "1. Οι μέχρι τώρα
εμπειρίες μας στην αντιμετώπιση των συμμοριών που αναγγέλθηκαν από κατασκόπους
ή δικούς μας παρατηρητές, δείχνουν ότι βρισκόμαστε σε λάθος δρόμο. Οι επιτυχίες
μας είναι πολύ μικρές, εάν υπολογισθούν η δαπάνη των δικών μας μέσων και το
κόστος. Έφτασα στο συμπέρασμα ότι οι συμμορίες μπορούν να αντιμετωπισθούν μόνο
με παρεμβολές που μοιάζουν με αυτές των ιδίων των συμμοριών, γιατί στην μεγάλη
αυτή περιοχή δεν έχουμε τις δυνάμεις για να κάνουμε επιτυχημένη περικύκλωση. Οι
παρεμβολές των δικών μας δυνάμεων που να μοιάζουν με τις επιθέσεις των
συμμοριών δεν πρέπει να γίνονται όλο με τον ίδιο τρόπο και δεν πρέπει να έχουν
προσχεδιαστεί λεπτομερώς, γι' αυτό οι σκέψεις που ακολουθούν δεν μπορεί να
είναι υποχρεωτικές και δεν μπορεί σε κάθε περίπτωση και σε κάθε έδαφος να είναι
σωστές.
2. Σαν βασικές σκέψεις θέλω να αναφέρω:
α) Κέντρα συμμοριών που έχουν αναγγελθεί ή
επισημανθεί και κινήσεις και παρεμβολές συμμοριών πρέπει πρώτα από μας να
παρακολουθούνται και να μελετούνται σχετικά με τις ιδιοσυγκρασίες τους, τη
συμπεριφορά τους και τις κινήσεις τους, χρόνους παρεμβολών και τους σκοπούς
τους. Οι συνήθειες των συμμοριών πρέπει να παρακολουθούνται για καιρό
για να μπορεί να ακολουθήσει διαταγή για μία επιτυxημένη παρεμβολή.
β) Οι παρατηρήσεις είναι, κατά την γνώμη μου,
πιο αποτελεσματικές εάν γίνονται από άνδρες με πολιτικά και όσο είναι δυνατόν
μαζί με μερικούς Ελληνες που ξέρουν την περιοχή. Η δύναμη μίας τέτοιας
ομάδας αναγνώρισης πρέπει να είναι ανάλογη με την εντολή. Πρέπει να διακρίνουμε
μεταξύ:
αα) Αναγνώριση χωρίς μάχη.
ββ) Αναγνώριση με εντολή ενόχληση.
γγ) Αναγνώριση με σκοπό μία μάχη.
Σχετικά με αα): Η αναγνώριση χωρίς μάχη μπορεί να
γίνει χωρίς καμία επικοινωνία με άλλες δυνάμεις. Τα μέλη της ομάδας χρειάζονται
όπλα μόνο για να μπορούν να υπερασπιστούν τη ζωή τους σε έσχατη περίπτωση,
γιατί δεν υπάρχει σκοπός να έρθουν καθόλου σε επαφή με τις συμμορίες. Τέτοιες
ομάδες αναγνώρισης πρέπει να αποτελούνται από πράγματι έξυπνους άνδρες. Οι
άνδρες πρέπει να βλέπουν, να ακούν και να φτιάξουν απ' αυτά μία καθαρή εικόνα.
Αυτές οι ομάδες αναγνώρισης πρέπει για μέρες και μήνες να μείνουν κοντά στον
εχθρό και δεν πρέπει να πάνε σε χωριά και δρόμους, αλλά πρέπει, όπως οι
παρατηρητές των συμμοριών, να κάνουν μόνο αναγνώριση και να παρατηρούν.
Σχετικά με ββ): Αναγνώριση με εντολή για
παρενοχλήσεις πρέπει να έχει, σύμφωνα με την εντολή, πιο μεγάλη δύναμη και
μπορεί να συμπεριλαμβάνει και στρατιώτες με στολές. Εντολή τους βασικά είναι να
επωφεληθούν απ' τις δικές τους παρατηρήσεις χωρίς περαιτέρω πληροφόρηση του
στρατεύματος και να πάρουν την απόφαση για ενόχληση και να την εκτελέσουν σε
κάποιες θέσεις μία φορά ή επανειλημμένα. Νομίζω ότι αυτό το είδος αναγνώρισης
είναι πιο επιτυχημένο. Πρέπει, με επιθέσεις, να φέρουμε τόση ανασφάλεια στις
συνήθεις τους κινήσεις, τους δρόμους εφοδιασμού, στους δρόμους επικοινωνίας και
αναγγελίας, όση αυτοί προσπαθούν να φέρουν σε μας. Γι' αυτό χρειάζεται μεγάλη
πονηριά και άνδρες που τολμούν τα πάντα. Θα πρέπει να γίνεται συνέχεια επιλογή
ανδρών που είναι κατάλληλοι.
Σχετικά με γγ): Αναγνώριση με σκοπό τη μάχη.
Γίνεται ξαφνική αποτελεσματική επίθεση με στράτευμα σε δύναμη μάχης,
στηριζόμενο σε αναγνώριση που ήδη έγινε ή γίνεται ταυτόχρονα. Το στράτευμα
μπορεί να χρησιμοποιείται και σαν, θάλεγα, υποκινητής. Σύμφωνα με τις εμπειρίες
μας, οι συμμορίες αποσύρονται στα βουνά (δάση, φαράγγια, σπηλιές, κ.λπ.) όταν
το στράτευμα πλησιάζει. Να ανακαλυφθούν αυτές οι κρυψώνες με σωστά
κατευθυνόμενη αναγνώριση, είναι ένας από τους πιο σπουδαίους σκοπούς μας.
Συμμορίες που έχουν ανακαλυφθεί δεν πρέπει να χαθούν από την αναγνώριση μέχρι
να φτάσει το στράτευμα. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε πολύ περισσότερο δόλο και
πονηριά για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των συμμοριών. Χρόνος, πολύς χρόνος
και υπομονή χρειάζονται επίσης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση. Δεν
χρειάζεται καθόλου να ξεκινήσουμε πάντα αμέσως μόλις αναγγελθεί κάτι από ένα
κάτοικο ή κατάσκοπο. Εμείς πολεμάμε τους στόχους που φαίνονται σκόπιμοι σε μάς.
4. Πρέπει να δοκιμάσουμε σε κάθε παρεμβολή να
χρησιμοποιήσουμε και Έλληνες ελεθοντές. Εκείνοι πρέπει με δική μας επίβλεψη να
έχουν το βάρος της μάχης. Πρώτα επειδή εκείνοι έπρεπε να έχουν το πιο μεγάλο
ενδιαφέρον για την διατήρηση της τάξης στη χώρας τους και επίσης για να μάθουμε
πως συμπεριφέρονται οι εθελοντές στη μάχη. Σε καμία περίπτωση μία επιχείρηση με
έλληνες εθελοντές δεν πρέπει να αποτύχει. Γι' αυτό πρέπει αρκετά δυνατές δικές
μας δυνάμεις να είναι σε επιφυλακή ώστε να αναλάβουν σε περίπτωση ανάγκης και
να δώσουν καλό αποτέλεσμα στη μάχη.
5. Σύμφωνα με τις εμπειρίες μας, κάθε παρεμβολή
για την αντιμετώπιση συμμοριών, άσχετα εάν γίνεται με τον τρόπο των συμμοριών ή
με κανονικό τρόπο, χρειάζεται κατάλληλα μέσα καθοδήγησης, δηλαδή ασύρματους και
διερμηνείς. Δεν δέχομαι καθόλου το παράπονο, ότι τα δικά μας μέσα καθοδήγησης,
δηλαδή ο ασύρματος, δεν είναι αρκετά για αυτές τις μεγάλες αποστάσεις στα
βουνά. Ο ασύρματος δεν ρυθμίζεται από τον αρχηγό, αλλά ο αρχηγός πρέπει να είναι
μαζί με το στράτευμα. Τότε γενικά δεν χρειάζεται καθόλου ασύρματο. Δεν
χρειάζεται η παρακολούθηση από ένα καθ' εαυτού αρχηγό κάθε ώρα. Είναι όμως
χαρακτηριστικό για μία μάχη στα βουνά, μία ομάδα μάχης να είναι απομονωμένη για
μία ή μερικές ημέρες. Σαφής εντολή και συγκεκριμένος στόχος, όπως και ο
διορισμός της θέσης του υπεύθυνου αρχηγού με δραστήριο άνδρα, είναι ουσιαστικά
στοιχεία για την αποστολή μίας ελεύθερης ομάδας μάχης.
6. Ντύσιμο και εξοπλισμός ενός άνδρα για μάχες
με συμμορίες χρειάζονται ειδική μελέτη. Πρέπει να ζητάμε τα συνηθισμένα για τη
διάρκεια της παρεμβολής. Οι αποσκευές και ο εξοπλισμός πρέπει να είναι όσο
γίνεται πιο ελαφρά. Θήκη φυσιγγίων, μεγάλο σακίδιο, όλες οι κουβέρτες, σκεύη
μαγειρέματος για όλους, στρατιωτική κουζίνα, κ.λπ. δεν χρειάζονται οπωσδήποτε.
Χρειάζονται ένα καλό όπλο για κάθε άνδρα, ταγάρι και κουβέρτα. Για τέτοιες
περιπτώσεις δεν χρειάζεται να ξυρίζεται κανείς καθημερινά (αν και αλλιώς είμαι
υπέρ του καθημερινού ξυρίσματος) δεν χρειάζεται γυάλισμα μποτών, γραφομηχανή,
αντίγραφα, τηλεφωνική επικοινωνία από τον αρχηγό προς τον υπασπιστή σε κάθε
περίπτωση, κ.λπ. Δεν χρειάζεται επίσης να παρθούν μαζί όλα τα τρόφιμα για όλες
τις ήμερες, αφού υπάρχουν και τα αγαθά της χώρας. Όλα αυτά πρέπει, πριν την
παρεμβολή, να μελετηθούν λεπτομερώς, γιατί υπάρχουν πολλά που συνεισφέρουν για
τη διευκόλυνση των ανδρών και των ζώων, σ' αυτό το δύσκολο έδαφος και που
χρησιμεύουν για πιο γρήγορη και ευκίνητη παρεμβολή μάχης. Πάντα ίδια πρέπει να
μείνει, όμως, η τάξη και η πειθαρχία του στρατεύματος με όποιο τρόπο και
εξοπλισμό και, αν γίνεται, η καταπολέμιση των συμμοριών. Με μεγάλη σκληρότητα
πρέπει να τιμωρηθούν αυθαίρετη οργάνωση, λεηλασία και διαρπαγή εάν και ο
αρχηγός θα είναι αναγκασμένος να επιβάλλει βαρύτατες ποινές. Στρατοδικεία!
7. Πολύ χρήσιμο θα θεωρούσα την προσωρινή
μετακίνηση μίας ή μερικών μονάδων σε χωριά και περιοχές που είναι γνωστές σαν
κέντρα συμμοριών. Πειθαρχική συμπεριφορά των στρατιωτιών μαζί με δίκαια
μεταχείριση του πληθυσμού θα είναι καλή προπαγάνδα και επιτρέπει μία καλή και
μακρόχρονη έρευνα της περιοχής. Τέτοιες μετακινήσεις δεν μπορεί να διατάσσονται
πάντα από την μεραρχία. Είναι καθήκον των σχετικών αρχηγών των ομάδων μάχης να
διατάσσουν τέτοιες μετακινήσεις και να τις αναγγέλλουν στην μεραρχία. Αυτό
ισχύει ουσιαστικά και για τις μονάδες πυροβολικού, του τεθωρακισμένου πεζικού,
τα τάγματα επιφυλακής, τις μονάδες εφοδιασμού και τις μονάδες οχύρωσης. Ούτε
αυτοί δεν πρέπει να γίνουν μόνιμοι πολίτες κάποιας περιοχής. Με ευκινησία στην
καθοδήγηση, η χώρα πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς. Αυτό διευκολύνει την
γνωριμία με το έδαφος και το λαό και εμποδίζει την οργάνωση και την εγκατάσταση
των συμμοριών".
Η αναφορά του Carl Von
Le Suire βασιζόταν σίγουρα στην ελπίδα ότι το νέο έτος η Βέρμαχτ θα πήγαινε πιο
καλά. Αλλά δεν υπήρχε καμία συνταγή που να κατατρόπωνε τους αντάρτες, τους
συμμορίτες, τα γουρούνια, όπως υποτιμητικά τους χαρακτήριζε. Ο Carl Von
Le Suire δεν έκανε μόνο σκέψεις, πως θα μπορούσε να νικήσει τις συμμορίες στην
Πελοπόννησο, αλλά έδωσε στο Επιτελείο του LXIII Α.Κ. και ξεκάθαρη αναφορά για
τις απαισιόδοξες προβλέψεις του για το 1944[13].
H εικόνα των
καταστροφών σε οικήματα στην Επαρχία Καλαβρύτων κατά τη διάρκεια της
Επιχείρησης Καλάβρυτα, δίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί. Συνολικά από τα
7.164 οικήματα καταστράφηκαν ολοσχερώς τα 2.609, ποσοστό 36,4% και μερικώς τα
312, ποσοστό 4,35%. Τα στοιχεία προέρχονται από απογραφή του 1947 από το
Υπουργείο Ανοικοδομήσεως. Ειδικότερα:
Δήμοι &
Κοινότητες
|
Προϋπάρχουσαι
οικίαι
|
Καταστροφαί
οικειών
|
Υπεύθυνοι
καταστροφής
|
|||
Ολοσχερώς
|
Μερικώς
|
|||||
Αγία Λαύρα
|
1
|
5
|
Γερμανοί
|
|||
Άγιος Νικόλαος
|
65
|
2
|
Γερμανοί
|
|||
Άνω Γουμένισσα
|
113
|
1
|
Γερμανοί
|
|||
Άνω Λουσσοί
|
180
|
166
|
7
|
Ιταλοί
|
||
Άρμπουνας
|
60
|
29
|
5
|
Γερμανοί -
Ιταλ.
|
||
Αρβανεία
|
140
|
3
|
Γερμανοί
|
|||
Βαλιμή
|
150
|
8
|
Γερμανοί
|
|||
Βάλτσα
|
77
|
38
|
10
|
Γερμανοί
|
||
Βελάς
|
58
|
1
|
Γερμανοί
|
|||
Βεσίνη
|
86
|
5
|
1
|
Ιταλοί
|
||
Βιλιβίνα
|
95
|
11
|
2
|
Ιταλ.- Γερμανοί
|
||
Βούτσινος
|
46
|
8
|
2
|
Γερμανοί
|
||
Βρώσθαινα
|
90
|
14
|
1
|
Γερμανοί
|
||
Δάφνη
|
520
|
46
|
8
|
Γερμανοί
|
||
Δεμέστιχα
|
53
|
10
|
7
|
Γερμανοί
|
||
Δουμενά
|
50
|
10
|
6
|
Ιταλοί
|
||
Ζαρούχλα
|
120
|
2
|
Γερμανοί
|
|||
Ζαχλωρού
|
134
|
95
|
Γερμανοί
|
|||
Καλάβρυτα
|
700
|
640
|
10
|
Γερμανοί
|
||
Καστέλλι
|
37
|
1
|
Γερμανοί
|
|||
Κάτω Γουμένισσα
|
220
|
1
|
Γερμανοί
|
|||
Κάτω Βλασία
|
103
|
4
|
Γερμανοί-Ιταλ.
|
|||
Κάτω Κλειτορία
|
530
|
300
|
Γερμανοί
|
|||
Κάτω Λουσσοί
|
80
|
5
|
Ιταλοί
|
|||
Κάτω Ποταμιά
|
85
|
10
|
Γερμανοί
|
|||
Κερπινή
|
132
|
84
|
14
|
Γερμανοί
|
||
Κλείτορας
|
56
|
2
|
Γερμανοί
|
|||
Λαγοβούνι
|
78
|
14
|
1
|
Γερμανοί
|
||
Λαπαναγοί
|
80
|
29
|
3
|
Ιταλ.- Γερμανοί
|
||
Λευκάσιο
|
125
|
1
|
Γερμανοί
|
|||
Λειβάρτζι
|
220
|
3
|
Γερμανοί
|
|||
Λυκούργια
|
250
|
200
|
Γερμανοί
|
|||
Μάνεσι
|
205
|
60
|
Γερμανοί
|
|||
Μέγα Σπήλαιο
|
Γερμανοί
|
|||||
Μικρός Ποντιάς
|
130
|
2
|
2
|
Γερμανοί
|
||
Παγκράτι
|
180
|
170
|
Γερμανοί
|
|||
Πάος
|
90
|
11
|
Γερμανοί
|
|||
Περιθώρι
|
120
|
4
|
Γερμανοί
|
|||
Πετσάκοι
|
130
|
3
|
2
|
Ιταλοί
|
||
Πλάκα
|
44
|
20
|
8
|
Γερμανοί
|
||
Πλανητέρου
|
121
|
84
|
3
|
Γερμανοί
|
||
Πλανατανιώτισσα
|
150
|
100
|
Γερμανοί
|
|||
Πριόλιθος
|
150
|
50
|
8
|
Γερμανοί
|
||
Ρωγοί
|
70
|
55
|
12
|
Γερμανοί
|
||
Σειραί
|
145
|
2
|
Ιταλοί
|
|||
Σιγούνι
|
95
|
2
|
Γερμανοί
|
|||
Σκεπαστό
|
241
|
135
|
76
|
Γερμανοί-Ιταλ.
|
||
Σκοτάνη
|
125
|
7
|
25
|
Γερμανοί
|
||
Τρεκλίστρα
|
97
|
24
|
Γερμανοί
|
|||
Φίλια
|
213
|
140
|
Ιταλοί
|
|||
Φλάμπουρα
|
85
|
4
|
16
|
Γερμανοί
|
||
Χόβολη
|
90
|
63
|
Γερμανοί
|
|||
Γενικό
Σύνολο
|
7.164
|
2.609
|
312
|
|||
Ποσοστό επί
συνόλου
|
100%
|
36,4%
|
4,35%
|
|||
To Υπουργείο
Εσωτερικών με έγγραφό του προς το Υπουργείο Εθνικής Πρόνοιας αναφέρει για
το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα και προτείνει τα εξής[14]:
"Αναφέρεται εις το Υπουργείον τηλεφωνικώς, υπό του Νομαρχούντος Διευθυντού
Αχαΐας, ότι συνεπεία θλιβερών γεγονότων λαβόντων χώρα εις την περιφέρειαν
Καλαβρύτων, εδημιουργήθη η ανάγκη αμέσου ενισχύσεως των πυροπαθών. Έχομε την
τιμήν να παρακαλέσωμεν όπως ευαρεστηθήτε να θέσητε εις την διάθεσιν του
αναφερομένου Διευθυντού α' τάξεως κ. Κωνσταντίνου Ζακούρα πίστωσιν 800.000.000
δραχμών τουλάχιστον, διατασσομένης της καταβολής του ποσού τούτου προ της
αφίξεως του εκδοθησομένου εντάλματος. Ο ίδιος ζητεί την αποστολήν πισσοχάρτου,
παρακαλούμεν συνεπώς όπως καταβληθή ει δυνατόν προσπάθεια δια τον εφοδιασμόν
της Νομαρχίας και δια του είδους τούτου. Εντολή Υπουργού, ο Γενικός Γραμματεύς,
Γ.Γεωργιάδης".
Ο Έπαρχος
Καλαβρύτων με εμπιστευτικό του έγγραφο με τίτλο "περί υποβολής εκθέσεως
καταστροφής Καλαβρύτων" προς το Υπουργείο Εσωτερικών[15]
δίνει έναν πλήρη απολογισμό του Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Αναφέρει ο Έπαρχος
Καλαβρύτων: "(...) Από του χειμώνος του 1942-1943 ανεφάνησαν εις την
Επαρχίαν Καλαβρύτων ανταρτικοί ομάδαι αντιστάσεως κατά των Στρατευμάτων Κατοχής
μικραί κατ' αρχάς δυνάμεις ενισχυθείσαι όμως συν τω χρόνω και ισχυροποιηθείσαι
ώστε κατά την συνθηκολόγησιν την Ιταλίας το Φθινόπωρον του 1943 να καταληφθούν
τα Καλάβρυτα υπ' αυτών άτινα πρότερον είχον οι Ιταλοί. Ορεινής Επαρχίας
εχρησίμευσαν πολλάκις ως έδρα των Αρχηγών Πελοποννήσου των άνω ομάδων. Κατά τα
μέσα Οκτωβρίου 1943 μικρά ομάς Γερμανικού Στρατού εξ 100 ανδρών περίπου
εκκινήσασα εξ Αιγίου και βαδίζουσα προς Καλάβρυτα συνεπλάκη μετά ομάδος
ανταρτών και εξεμηδενίσθη τελείως. Συνελήφθησαν τρεις τραυματίαι αιχμάλωτοι, 67
μη τραυματίαι και οι λοιποί εφονεύθησαν εις την μάχην. Οι συλληφθέντες
μετεφέρθησαν εις Καλάβρυτα και οι τραυματίαι ενοσηλεύοντο εις πρόχειρον
νοσοκομείον, επειδή όμως μετ' ολίγας ημέρας της συγκρούσεως ταύτης κατά πληροφορίας
ανήρχοντο πάλιν εξ Αιγίου περί τους 1.000 Γερμανούς εξεκκένωσαν την πόλιν και
συμπαρέλαβον τους αιχμαλώτους τραυματίας και μη, τους οποίους εξετέλεσαν ολίγον
έξωθι των Καλαβρύτων κατ' άλλους κατακρυμνήσαντες εις βάραθρον δια να μην τους
εμποδίζουν εις τας κινήσεις των. Προ της εκτελέσεώς των οι Γερμανοί είχον
ζητήσει την απελευθέρωσιν των αιχμαλώτων, παρενέβη δε προς τούτο και ο Σεβ.
Μητροπολίτης Καλαβρύτων - Αιγιάλειας Θεόκλητος από το Αρχηγείον χωρίς να γίνη
δεκτόν το αίτημα. Κατά την 5-10 Δεκεμβρίου ο Γερμανικός Στρατός ενήργησεν
εκκαθαριστικάς επιχειρήσεις κατά των ανταρτών και προς τούτο τμήματα
μηχανοκίνητα και πυροβολικού εξεκίνησαν εκ Πύργου, Πατρών, Αιγίου και Τριπόλεως
με κέντρον συναντήσεως τα Καλάβρυτα. Εις το πρόγραμμα των Γερμανών, ως τα
γεγονότα απέδειξαν, ήταν αποφασισμένη και προσχεδιασμένη η ολοκληρωτική καταστροφή
των Καλαβρύτων και περιχώρων, ως κέντρον του ανταρτικού κινήματος με τον σκοπόν
να τρομοκρατήσουν τον άμαχον πληθυσμόν και ίσως εκδικούμενοι ως πάντοτε, δια
τον φόνον των αιχμαλώτων. Ούτω και η εκ Πατρών και η εξ Αιγίου εκκινήσασα
δύναμις συνελάμβανον και εξετέλουν καθ' οδόν πάντα όστις ήτο Καλαβρυτινός
μεταξύ των οποίων και ποιμένες. Η εξ Αιγίου δια Διακοφτού εις Καλάβρυτα
ανερχομένη δύναμις εις το χωρίον Ζαχλωρού εφόνευσε σιδηροδρομικούς
Καλαβρυτινούς, ενέπρησε πολλάς οικίας και εξετέλεσε και εκρύμνησεν εις
παρακείμενον βράχον τους καλογήρους της Ιεράς Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου. Είτα
έκαυσεν το χωρίον Ρωγούς αφού εξετέλεσεν άπαντα τον άρρενα πληθυσμόν, εφόνευσε
κατοίκους Κερπινής και έκαυσεν το χωρίον κατά το ήμισυ, έκαυσεν εξ ολοκλήρου τα
χωρία Σούβαρδο και Βραχνί. Την 12ην Δεκεμβρίου οι Αξιωματικοί των Γερμανών
απεχαιρέτησαν τον Δήμαρχον Καλαβρύτων ως είπον ότι θα έφευγον συστήσαντες να
μην υποστηρίζουν τους αντάρτας. Ως όμως απεδείχθη αυτό ήτο δόλος ίνα
εφησυχαστούν οι κάτοικοι διότι η επομένη, η τραγική, η μαρτυρική και ιστορική
ημέρα της 13ης Δεκεμβρίου 1943 απέδειξεν την βαρβαρότητά των και θηριωδίαν και
τα καταχθόνια σχέδιά των. Από νυκτός είχον περιζώσει την πόλιν και την πρωΐαν
δια κωδωνοκρουσίας και εις τας οικίας ειδοποιήσεις συνεγκέντρωσαν άπαντας τους
κατοίκους από βαθυτάτου γήρατος και ασθενείς και τυφλούς και παραλύτους και
παράφρονας μέχρι βρεφών, άνδρας και γυναίκας εις το Δημοτικόν Σχολείον, ότι
δήθεν θα ομιλήση ο Διοικητής, κατόπιν εχώρησαν τους άρρενας άνω των 14 ετών και
τους οδήγησαν εις μέρος άνωθεν του νεκροταφείου όπου γύρωθεν είχον στήσει
καμουφλαρισμένα τα πολυβόλα. Αφού ελεηλάτησαν την πόλιν έβαλαν φωτιά εις αυτήν,
αλλά και εις τον θήλυ πληθυσμόν τον εγκεκλεισμένον εις το Δημοτικόν Σχολείον,
τότε αλλόφρονες αι γυναίκες έθραυσαν τας θύρας και τα παράθυρα αψηφούντες τον
κίνδυνον ετράπησαν εις φυγήν. Όλα αυτά εγίνοντο υπό τα όμματα των προς
εκτέλεσιν συγκεντρωμένων ανδρών διότι είχε διαλεχτεί το μέρος και ως εις
αμφιθέατρον όλα ήσαν ορατά. Την 11ην π.μ. έγινεν η εκτέλεσις υπό συνθήκας άκρως
τραγικάς και σκηνάς ηρωϊσμού και αυτοθυσίας από μέρους των σωρηδόν
εστοιβασμένων και αίσχους και σαδισμού παρά των Γερμανών. Οι εκτελεσθέντες
ανήρχοντο στους 1.100, μεταξύ των οποίων άλλωστε οι υπάλληλοι και εργάται και
κάτοικοι περιφερειών οι τυχόντες την ημέραν εκείνην εις την πόλιν. Μετά την
τοιαύτην ολοκληρωτικήν καταστροφήν των Καλαβρύτων έσπευσαν εις το παρακείμενον
χωρίον Σκεπαστό ίνα και εκεί προβώσιν εις την αυτήν βαρβαρότητα αλλ' εκεί είχον
εξαφανισθή οι κάτοικοι αντιληφθέντες την τραγωδίαν των Καλαβρύτων και εις το
χωρίον αυτό επυρπόλησαν μετά προηγουμένην λεηλασίαν τα 80% των οικημάτων. Οι
Γερμανοί ισχυρίσθησαν ότι την βαρβαρότητα των Καλαβρύτων διέπραξον εις
αντίποινα διότι οι αντάρτες εφόνευσαν τρεις αιχμαλώτους τραυματίας εις τον αναφερθέντα
τόπον ως και των άλλων αιχμαλώτων. Ο Έπαρχος Σ. Δημέρης".
Συνοψίζοντας τον
ανωτέρω συνοπτικά αναφερόμενο απολογισμό της Επιχείρησης Καλάβρυτα, καταλήγουμε
στις κατωτέρω σκέψεις, γεγονός που θα διευκολύνει την εξαγωγή αντικειμενικών
συμπερασμάτων για τις παραμέτρους του Ολοκαυτώματος. Τα μέτρα των αντιποίνων
(;) που εφαρμόστηκαν, από τα χιτλερικά στρατεύματα κατοχής, κατά την διάρκεια
του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, έχουν αποτελέσει
αφορμή για να διατυπωθούν ποικίλα σχόλια, απόψεις και συμπεράσματα.
Διακεκριμένοι ερευνητές, ιστορικοί και μελετητές του πολύπλοκου αυτού κυρίως
νομικού θέματος βρίσκονται πάντοτε μπροστά σε ένα τραγικό δίλημμα: Δηλαδή ποιος
μπορεί να ισχυριστεί ο,τιδήποτε αυθεντικά, για το πελώριο αυτό θέμα, ποιος
μπορεί να μιλήσει ξεκάθαρα για λογαριασμό της πραγματικής έννοιας του Διεθνούς
Δικαίου και της άπεφθης αλήθειας; Οι Διεθνείς συμβάσεις που διέπουν τους
πολέμους αγνοήθηκαν πάντοτε από τους κατακτητές στο σημείο αυτό, με
επιχειρήματα στηριζόμενα σ' αυτές τις διεθνείς συμβάσεις. Σχεδόν πάντοτε οι
κατακτητές αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν στο λαό μιας κατακτημένης χώρας την
ιδιότητα του εμπολέμου και όταν ακόμα ο μαχόμενος αυτός λαός διέθετε τα
γνωρίσματα που προβλέπουν οι περί πολέμου συμφωνίες της Χάγης και της Γενεύης.
Ούτε οι Γάλλοι αναγνώρισαν την ιδιότητα του εμπολέμου στους αντάρτικους
στρατούς της Αλγερίας, πολύ δε περισσότερο οι Γερμανοί στους αντάρτικους
στρατιωτικούς σχηματισμούς του Τίτο, στις Ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις
του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στην Ελλάδα ή στα πολεμικά τμήματα των Μακί στην Γαλλία, κατά τη
διάρκεια της χιτλερικής κατοχής στις χώρες της Ευρώπης. Αλλά εκείνο που
προκάλεσε την φρίκη, κατά την Χιτλερική κατοχή στην Ευρώπη, δεν ήταν, τόσο η μη
αναγνώριση του εμπολέμου στην Αντίσταση, αλλά η αγριότητα των αντιποίνων που
εφαρμόστηκαν από τους Ναζί σε βάρος του άμαχου και αθώου πληθυσμού. Η
καταστροφή πόλεων ή χωριών, η δολοφονία ακόμη και παιδιών, η εκτέλεση ομήρων,
αλλά κυρίως η κατ' εξοχή χιτλερική αντίληψη περί ομαδικής ευθύνης, της ευθύνης
δηλαδή των ανευθύνων για την δράση ομάδων ή ατόμων της Αντίστασης. Με άλλοθι,
λοιπόν, την ομαδική ευθύνη η Χιτλερική Βέρμαχτ πραγματοποίησε σειρά ψυχρών
εγκλημάτων σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, τερατουργήματα που φαίνονται απίστευτα
στην σημερινή γενιά. Η όλη, άλλωστε, παρουσία του Γ' Ράιχ στην κατεχόμενη
Ευρώπη με την εν ψυχρώ εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων, μεταξύ των οποίων και
εξήντα χιλιάδων Ελλήνων υπηκόων, ήταν ανάλογη. Οκτώ στρατόπεδα συγκέντρωσης
στη Γερμανία (το Νουενγκάμμε, το Μπέργκεν-Μπέλσεν, το Ράβενσμπρυκ, το
Ζαχσενχάουζεν, το Μπούχεβαλντ, το Γκρος-Ρόζεν, το Φλόσσενμπρουγκ και το
Νταχάου), άλλα τόσα στην Πολωνία (το Άουσβιτς, το Μπιρκενάου, η Τρεμπλίνκα, το
Μαιντάνεκ, το Μπέλτζετς, το Σούττχωφ, το Τσέλμνο και το Σόμπιμπορ) και από ένα
στην Τσεχοσλοβακία, την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Γαλλία και οι Σταυροί του
παντοτινού πόνου και ντροπής στα Καλάβρυτα, το Δίστομο, το Κομμένο, το Δοξάτο,
την Κάνδανο και σε άλλα μαρτυρικά μέρη, στην Ελλάδα, είναι κραυγαλέα φαινόμενα
βίας και αιώνια στίγματα στην ανθρώπινη ιστορία.
[1] ΒΑ - ΜΑ, Αριθ. 1595/43 31.12.1943 απόρρητο
ραδιογράφημα της 117 Jager Division προς LXVIII Α.Κ.
[2] Για τον απολογισμό της Επιχείρησης Καλάβρυτα
ελήφθησαν σχοιχεία από το ΒΑ-ΜΑ, φ. RH 26-117/16, RH 19-XI/lOa, RH 19-VII/II,
RH 19VII/12, RH 19VII/1-3, RH 19VII/23, RH 24-68/19, RH 24-68/20, RH 24-68/33,
RH 24-68/34 και τα σχεχικά έγγραφα ΝΟΚW 1363, NOKW 094, WB-107/21, WB-123,
NOKW-1246, NOKW-154, NOKW-469, NOKW-476, NOKW-1510/2,3, Στρατιά Ε 1C/AO Nr
9143/A60 Αριθ. 25541/44
[3] BA-MA 117 Jager Division Abt. Az.34f Div.St.Qu,
19.1.44
[4] ΒΑ-ΜΑ, G.K.O.S., Ia/NR 1844/8.1.1944
[5] ΒΑ-ΜΑ, 117 Jager Division, Ια Νο300/43/Κόρινθος
31.12.1943.
[6] ΒΑ-ΜΑ, LXVIII Α.Κ., Ια, Νο5568/20.1.1944 προς
O.B.Subost
[7] Νεολόγος Πατρών, Κυριακή 30 Ιανουαρίου 1944
[8] Νεολόγος Πατρών, Σάββατο 5 Ιανουαρίου 1944,
Ραδιοφωνικό διάγγελμα του Πρωθυπουργού I. Δ. Ράλλη, Η Κυβέρνησις οργάνωσε
ένοπλον δύναμιν κατά των τρομοκρατών, πρόθυμος η γερμανική συνδρομή.
[9] Εισαγγελία Μπόχουμ Nr33JS655/72 Αναστολή δίκης
21.3.1974
[10] Βλέπε βουλεύματα
Εισαγγελίας Μπόχουμ για Καλάβρυτα.
[11] Ο Χίτλερ ήταν ο γενικός διοικητής της Βέρμαχτ, ο
Keitel ήταν ο διοικητής της γενικής διοίκησης της Βέρμαχτ)
[12] ΒΑ-ΜΑ 117 Jager Division, RH 20-117/16 NOKW154
[13] ΒΑ-ΜΑ 117 Jager Division, Έκθεση Le Suire
[14] ΑΡΧΕΙΟ ΝΟΜΑΡΧΙΑΣ ΑΧΑΪΑΣ, Αριθ. Ε.Π.998/22.12.1943
έγγραφο Υπουργείο Εσωτερικών προς Υπουργείο Εθνικής Πρόνοιας - Γενική Διεύθυνση
Δημοσίας Αντιλήψεως.
[15]
Αρχείο Νομαρχίας Αχαΐας, Αριθ. Ε.Π.27/16.6.1947 Έγγραφο ΄Επαρχου
Καλαβρύτων προς το Υπουργείο Εσωτερικών
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.