Είναι παρεξηγημένη η έννοια τη νηστείας;

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος  Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή (ή Σαρακοστή περισσότερο εκλαϊκευμένα) είναι η πλέον πνευματική και κατανυκτ...

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος 

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή (ή Σαρακοστή περισσότερο εκλαϊκευμένα) είναι η πλέον πνευματική και κατανυκτική περίοδος του Εκκλησιαστικού έτους. Από την πρώτη ημέρα, την Καθαρά Δευτέρα, ο χριστιανός εξαγνίζεται, καθαρίζεται πνευματικά και σωματικά, για να φτάσει στο αποκορύφωμα της κατάνυξης και της πνευματικής ανάτασης της Μεγάλης Εβδομάδος και «κεκαθαρμέναις διανοίαις» να γιορτάσει το Πάσχα.

Χωρίς να είμαι θεολόγος ή κληρικός, και χωρίς να θέλω να κάνω τον ειδικό ή το «θρησκόληπτο», αλλά μόνο με την ιδιότητα του ανθρώπου που τον διακατέχει το θρησκευτικό συναίσθημα οδεύοντας προς το Πάσχα, και σύμφωνα πάντα με όσα έχω διδαχθεί, διαβάσει και μπορώ λελογισμένα να ταξινομήσω στο μυαλό μου, θα προσπαθήσω μια προσέγγιση στο θέμα νηστεία. Κι αυτό, γιατί θεωρώ ότι μπορώ να εκφέρω τη γνώμη μου, εν όψει Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αφού πολλές είναι οι ενδείξεις ότι μερικές φορές η νηστεία τηρείται με λάθος ή με εντελώς λάθος τρόπο.

Ξεκινώντας, να σημειώσουμε ότι η νηστεία δεν είναι χαρακτηρίζει μόνο τη Χριστιανική θρησκεία, αλλά και όλες τις σύγχρονες, όπως και τις θρησκείες της αρχαιότητας.

Η προετοιμασία για το Πάσχα, λοιπόν, περιέχει τη μεγαλύτερη περίοδο αυστηρής νηστείας του έτους, όπως έχει θεσπιστεί από την Εκκλησία. Και όπως κάθε νηστεία, έχει την έννοια της εγκράτειας και την αποχή από τις απολαύσεις, που φέρνουν (ή νομίζουμε ότι φέρνουν) ευφροσύνη και κορεσμό. 

Μία άλλη εσφαλμένη συνήθεια είναι να αντικαθιστούμε κάποιες γαστρονομικές απολαύσεις, μη επιτρεπόμενες από την Εκκλησία τις μέρες αυτές, με άλλες ισάξιές τους ή και ανώτερες! Δεν τρώμε κρέας, π.χ., αλλά θεωρούμε πως μπορούμε να απολαύσουμε λαχταριστά και ακριβοπληρωμένα θαλασσινά! Όταν μάλιστα συνοδεύονται από κρασοκατανύξεις ή ουζοκατανύξεις, εκεί καταστρατηγείται κάθε έννοια νηστείας! Θα έλεγε κανείς ότι τέτοιες «νηστείες» οδηγούν στη σκέψη του «Διυλίζοντες τον κώνωπα, την δε κάμηλον καταπίνοντες» (Ματθαίου ΚΓ΄, 24.

Άλλη μια εσφαλμένη αντίληψη που συχνά επικρατεί, είναι η εφαρμογή της νηστείας κατά πώς μας βολεύει σε επιλογή εδεσμάτων, σε ημέρες και σε χρονικό διάστημα τήρησής της. Μήπως κάτι ανάλογο δεν κάνουμε σε θέματα πίστης γενικότερα; Επιλέγουμε και «αποδεχόμαστε» ορισμένα απ’ όσα θεωρούμε εφικτά να υφίστανται ή μας «βολεύουνε» και τα άλλα τα απορρίπτουμε!

Δεν είναι ασυνήθιστες και οι περιπτώσεις ορισμένων ανθρώπων που προβάλλουν επιδεικτικά τη νηστεία τους, ελέγχοντας εμμέσως και αδιάκριτα άλλους συνανθρώπους τους. Π.χ., «Εγώ δεν τρώω… Νηστεύω να Κοινωνήσω…», που ίσως και να υποκρύπτει φαρισαϊσμό. 

Πέρα από τη νηστεία της θρησκείας μας, όμως, η νηστεία με την εκδοχή της δίαιτας και της «αποτοξίνωσης» επιβάλλεται και για την καλή ισορροπία της υγείας, που είναι κι αυτό ένα μεγάλο θέμα. Λέει χαρακτηριστικά ο Μέγας Βασίλειος: «[…]Τι είναι ευκολότερο για το σώμα, να περάσει τη νύχτα μ' ένα ελαφρό δείπνο ή να πέσει στο κρεβάτι βαρύ απ’ την πολυφαγία; […] Γνωρίζω πολύ καλά πως οι γιατροί επιβάλλουν στους αρρώστους μάλλον λιτή δίαιτα και νηστεία, παρά ποικιλία και αφθονία φαγητών[…]». 

Κατευθύνεις για το θέμα έδωσε ο ίδιος ο Χριστός, που και Αυτός νήστεψε σαράντα μέρες (Λουκά, κεφ. 4, εδάφ. 2), ακούμε στο Ευαγγέλιο της Κυριακής Τυρινής: «[…]Όταν νηστεύετε, μη γίνεστε σκυθρωποί σαν τους υποκριτές, που παίρνουν ύφος λυπημένο για να δείξουν στους άλλους ανθρώπους ότι νηστεύουν[…]» (Ματθαίου κεφ. ΣΤ΄, εδάφ. 16).

Την αξία της νηστείας και ιδιαίτερα την πνευματική, εξαίρουν και όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας. Ας δούμε ενδεικτικά και επιγραμματικά τις θέσεις του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου: 

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος χαρακτηρίζει τη νηστεία μητέρα των αρετών, ρίζα των αγαθών, πηγή σωφρονισμού, φύλακα της ευσέβειας, σύντροφο των αγίων, φίλη του πνεύματος, και εχθρό του διαβόλου. 

Ο Μέγας Βασίλειος διδάσκει: «Μην περιορίζεις τη νηστεία μόνο στην αποχή από το φαγητό. Αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τα πάθη και τις αμαρτίες». 

Η νηστεία, λοιπόν, δεν είναι μόνο υλική και γαστρονομική. Είναι και πνευματική. Κυρίως πνευματική. Κι αν θεωρούμε ότι νηστεύοντας λίγες μέρες το κρέας, το ψάρι, τα διάφορα τυροκομικά, το αυγό και λιγότερες το λάδι, αυτό είναι αρκετό για λάβουμε τη Θ. Κοινωνία, μάλλον πλανώμεθα. Έπειτα, η κατανάλωση ενός εδέσματος ύστερα από μέρες στέρησης, είναι πολύ περισσότερο απολαυστική. Γνωστή και η συχνά επαναλαμβανόμενη έκφραση απλοϊκών ανθρώπων: «Αν δεν νηστέψουμε και λίγο, τί θα καταλάβουμε από το Πάσχα;»! 

Κλείνοντας αυτές τις λίγες σκέψεις, εύχομαι καλή σαρακοστή σε όλους! Φυσικά, είμαι πρόθυμος και για διάλογο στο θέμα.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος

 Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.